Παραχαϊδεύουμε τα παιδιά μας τα Χριστούγεννα;

της Μαρτίν Λαρόνς

Μήπως παραχαϊδεύουμε τα παιδιά μας τα Χριστούγεννα; Ενώ η κρίση αναγκάζει τις οικογένειες να περιστείλουν τις δαπάνες τους, η ερώτηση μπορεί να μοιάζει άτοπη, ίσως και προκλητική. Κι όμως, σύμφωνα με μία έρευνα που δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο από την εταιρεία συμβούλων Ντελουάτ, οι Γάλλοι φέτος θα μειώσουν μεν τα δώρα προς τους φίλους τους, αλλά τα δώρα προς τα παιδιά τους δε θα επηρεαστούν από την κρίση.
«Τα Χριστούγεννα αποτελούν την κατ' εξοχήν γονική άσκηση», σημειώνει ο Πατρίς Ουέρ (Patrice Huerre) ψυχίατρος παιδιών και εφήβων στο νοσοκομείο Αντονί στο Ο-Ντε-Σεν. «Στις εξετάσεις μου βλέπω γονείς με πολύ περιορισμένα οικονομικά μέσα που για να ευχαριστήσουν τα παιδιά τους κάνουν δυσανάλογα ακριβά δώρα, φτάνοντας να υποθηκεύουν σοβαρά τα οικονομικά τους».
Το πρόβλημα φυσικά παρουσιάζεται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με την κοινωνική κατηγορία: «για τους λιγότερο προνομιούχους, το ζήτημα τίθεται ως μια προσπάθεια να αντισταθμιστούν οι δυσκολίες όλης της χρονιάς, να νιώσουν τα παιδιά λίγη ευτυχία, να μην ξεχωρίζουν από τα άλλα παιδιά», συνεχίζει ο ψυχίατρος. «Στους πιο προνομιούχους, αυξάνει η σύγχυση μεταξύ της ποσότητας και της τιμής των δώρων και της πραγματικής τους αξίας, με όρους ανταπόκρισης στις προσδοκίες των παιδιών».
«Σε μια κοινωνία όπου κυριαρχεί ο ανταγωνισμός, ακόμα και τα συναισθήματα τείνουν να προσδιορίζονται στη βάση των υλικών αγαθών και της αξίας τους... Το παιδί τείνει να εκτιμά πόσο το υπολογίζουν οι γονείς του από τα δώρα που παίρνει, ενώ οι γονείς τείνουν να εκτιμούν την αξία των παιδιών τους με κριτήριο τις σχολικές τους επιδόσεις» εκτιμά ο Πατρίς Ουέρ.
Αυτή η «λογιστική των συναισθημάτων» όμως κρύβει τη δυσκολία των γονέων να εκφράσουν την αγάπη και την τρυφερότητά τους, αλλά και τις ενοχές τους για την ελλιπή τους διαθεσιμότητα. Τα δωμάτια των παιδιών είναι όλο και πιο γεμάτα με παιχνίδια, αλλά όλο και πιο άδεια από τη φυσική παρουσία των γονέων στη σχέση με τα παιδιά τους.
«Όποτε έχουμε υπερπροσφορά δώρων, αξίζει να αναρωτηθούμε γιατί συμβαίνει αυτό», τονίζει η κλινική ψυχολόγος Μπεατρίς Κοπέρ-Ρουαγιέ (Béatrice Copper-Royer). «Μήπως δυσκολευόμαστε να εκφραστούμε με λόγια, με χειρονομίες; Μήπως φοβόμαστε πως δεν είμαστε αρκετά διαθέσιμοι για τα παιδιά μας; Μήπως προσπαθούμε να "επισκευάσουμε" την προσωπική μας ιστορία και τα δικά μας Χριστούγεννα που δεν αντεπεξήρθαν στις προσδοκίες μας;»
Η θέση των παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες ισχυροποιείται διαρκώς. «Η αφθονία των δώρων μαρτυρεί πόσο μεγάλη είναι η επένδυση που γίνεται στα παιδιά», συνεχίζει η κ. Κοπέρ-Ρουαγιέ. «Ο συναισθηματικός δεσμός παιδιών-γονέων μοιάζει ακατάλυτος, ισχυρότατος, σε έναν κόσμο όπου οι συναισθηματικοί δεσμοί γίνονται όλο και ασταθέστεροι». Οι γονείς κατέχονται από ισχυρή επιθυμία να μην απογοητεύσουν τα παιδιά τους, να εξασφαλίσουν την αγάπη τους.
Αυτή όμως η επιθυμία να είναι οι γονείς αρεστοί, μπορεί να ανατρέψει τις οικογενειακές ισορροπίες. «Τα περισσότερα παιδιά συνειδητοποιούν πως τα Χριστούγεννα είναι μια έκτακτη περίοδος», εκτιμά και ο κλινικός ψυχολόγος Ντιντιέ Πλε (Didier Pleux). «Υπάρχουν όμως και τα λεγόμενα "παιδιά-τύραννοι", που θεωρούν πως τους οφείλεται να έχουν ό,τι επιθυμούν, ανά πάσα στιγμή». Σύμφωνα με τον Ντιντιέ Πλε συναντάμε όλο και συχνότερα τέτοια παιδιά, που έχουν στην κυριολεξία αναλάβει την εξουσία του σπιτιού τους. Στα πάρτι των γενεθλίων προσκαλούν όσο περισσότερα παιδιά μπορούν, όχι τόσο διότι επιθυμούν να τα συναντήσουν, όσο για να συλλέξουν περισσότερα δώρα. «Η έννοια του "άλλου" δέχεται πλήγματα», εκτιμά ο ψυχολόγος. «Χρειάζεται να αποκαταστήσουμε την έννοια της μοιρασιάς. Λέω συχνά στους γονείς να ζητήσουν από τα παιδιά τους να κάνουν κι αυτά από την πλευρά τους μικρά δώρα στα μέλη της οικογένειάς τους».
Τα γράμματα στον 'Αι-Βασίλη, που έχουν κι αυτά πέσει θύμα του μάρκετινγκ, μοιάζουν όλο και περισσότερο με καταλόγους παραγγελιών. «Φυσικά και θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τις επιθυμίες των παιδιών... Γιατί όμως να αρνηθούμε τη δυνατότητα του δώρου-έκπληξη, αφού πρώτα έχουμε λάβει υπόψη μας τα ενδιαφέροντα των παιδιών μας;», συνεχίζει ο Ντιντιέ Πλε.
Ο Πατρίς Ουέρ δεν παύει να τονίζει πόσο πολύτιμα είναι τα παιχνίδια που οδηγούν σε διαπροσωπικές σχέσεις, όπως τα επιτραπέζια ή τα είδη αθλοπαιδιών... «Αυτό που λείπει στα παιδιά δεν είναι τόσο τα παιχνίδια, αλλά το να παίζουν με μέλη της οικογένειάς τους». «Οι γονείς προσηλώνονται στα μαθήματα του σχολείου και παραβλέπουν το παιχνίδι», συνεχίζει ο ψυχίατρος. «Όμως λίγος καιρός παιχνιδιού με το παιδί μας εμπλουτίζει τη σχέση του με τη μάθηση, με τον κόσμο, με τους συνανθρώπους του».
Σημαίνει αυτό πως θα πρέπει να κάνουμε λιγότερα δώρα; «Το ζήτημα ασφαλώς δεν είναι να γίνουμε "στριμμένοι"... Μπορούμε όμως να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να ιεραρχούν τις επιλογές τους, να εκδηλώσουν τις πραγματικές τους επιθυμίες», εκτιμά η Μπεατρίς Κοπέρ-Ρουαγιέ. «Για τα μικρότερα παιδιά, αυτό σημαίνει ίσως συζητήσεις για τον οικογενειακό προϋπολογισμό και να τους ζητηθεί να επιλέξουν, μεταξύ π.χ. περισσότερων παιχνιδιών και λιγότερων διακοπών -ή το αντίθετο».
Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Αλάν Μπρακονιέ (Alain Braconnier) υποστηρίζει πως θα πρέπει να εμπιστευόμαστε τα παιδιά. «Ακόμα κι αν κατακλύζουμε τα παιδιά μας με παιχνίδια, μέσα σε λίγο καιρό τα βλέπουμε πως επιλέγουν δύο-τρία που αντιστοιχούν πράγματι στο προσωπικό τους γούστο». Το σημαντικό, είναι να διατηρήσουμε τη «μαγεία» των Χριστουγέννων.