Οι αντιληπτικοί τύποι

του Γιάννη Βελίκη

Περιέγραψε το σπίτι σου; Πως θα ήταν ο ιδανικός/η άντρας/γυναίκα; Πες μου λεπτομέρειες για την εκδρομή που πήγες; Αν υποβάλουμε αυτές τις ερωτήσεις σε πολλούς ανθρώπους θα πάρουμε το ίδιο πολλές απαντήσεις, ωστόσο οι απαντήσεις θα έχουν ορισμένα κοινά στοιχεία. Συγκεκριμένα, θα διαχωρίζονται σε τρεις ομάδες: αυτές που θα περιέχουν κυρίως οπτικές πληροφορίες, άλλες που θα περιέχουν ακουστικές και μία τρίτη ομάδα που θα αναφέρονται μόνο σε σωματικές αισθήσεις και συναισθήματα.
Η αιτία αυτού του φαινομένου βρίσκεται στη λειτουργία του εγκεφάλου, και ειδικότερα σε αυτήν του εγκεφαλικού φλοιού. Ο εγκεφαλικός φλοιός, αυτό το θαυμαστό δημιούργημα της φύσης με τις άπειρες αυλακώσεις, περιλαμβάνει εκτός του προμετωπιαίου φλοιού τις εξής περιοχές: τον οπτικό φλοιό, τον κροταφικό (ακουστικό), το βρεγματικό (αισθητικό) και τον κινητικό. Όταν κάποιος επεξεργάζεται κυρίως τις περιβαλλοντικές αισθήσεις με τον οπτικό φλοιό ονομάζεται οπτικός τύπος, με τον κροταφικό ονομάζεται ακουστικός, με το βρεγματικό και τον κινητικό ονομάζεται κιναισθητικός.
Οι οπτικοί τύποι είναι και οι περισσότεροι (περίπου 80% του πληθυσμού), εξαιτίας της σπουδαιότητας που είχε στην εξελικτική διαδικασία η όραση για την επιβίωση. Οι άλλοι δύο τύποι μοιράζονται το υπόλοιπο 20%. Και όμως, παρά το μεγάλο ποσοστό των οπτικών τύπων, έως πρόσφατα, η εκπαίδευση ευνοούσε τους ακουστικούς, με την παράδοση του μαθήματος, την αποστήθιση και την παπαγαλία. Ευτυχώς τελευταία άρχισαν να ενσωματώνονται στις παρουσιάσεις των μαθημάτων και οπτικά ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να γίνεται αποδοτικότερη η διδασκαλία τουλάχιστον για την πλειοψηφία των μαθητών. Οι κιναισθητικοί τύποι αναγκαστικά βρίσκουν μεγάλες δυσκολίες στο σχολείο, που συχνά εκλαμβάνονται και ως άλλου τύπου μαθησιακά προβλήματα, και προωθούνται θέλοντας και μη στις τέχνες, το χορό και τον αθλητισμό.
Τα προβλήματα στη συνεννόηση και τη συνύπαρξη διαφορετικών τύπων είναι πολλά. Ένας οπτικός τύπος θα μπορούσε για ώρες να παρακολουθεί καλλιστεία, ή ακόμη και καλλιτεχνικό πατινάζ, ενώ ο κιναισθητικός φίλος του θα αναρωτιέται για ποιο λόγο ο οπτικός παρακολουθεί το πατινάζ και δεν το επιχειρεί ο ίδιος. Οι κιναισθητικοί δεν κατανοούν γιατί το 80% του πληθυσμού (οπτικοί τύποι) παρακολουθούν ποδόσφαιρο, αντί να παίζουν ποδόσφαιρο οι ίδιοι.
Ένας κιναισθητικός τύπος θα μπορούσε να περπατά ή να χορεύει για ώρες, και αν είναι ο αρχηγός μιας εκδρομής τότε σίγουρα οι υπόλοιποι θα βογκήξουν. Ένας ακουστικός τύπος μπορεί με τις ώρες να παρακολουθεί διαλέξεις ή συναυλίες και ο οπτικός φίλος του να τον διακόπτει με αδιάφορες λεπτομέρειες (οπτικές) που τον εκνευρίζουν γιατί του χαλάνε τη συγκέντρωση. Ένα παντρεμένο ζευγάρι οπτικού με ακουστικού τύπου είναι πολύ πιθανόν να μαλώσουν στην επιλογή κουρτινών, μιας και ο οπτικός θα ζητήσει τις ακριβότερες που υπάρχουν ενώ για τον ακουστικό τύπο αυτό θα είναι ένα περιττό έξοδο. Το ίδιο μάλλον θα συμβεί και στην επιλογή αυτοκινήτου.
Η διαφήμιση και η πολιτική είναι δύο επίσης σημαντικά πεδία όπου οι επαγγελματίες του χώρου εκμεταλλεύονται την αντίληψη του πληθυσμού – στόχου τους (ψηφοφόρων και πελατών). Δεδομένου ότι το 80% του κόσμου είναι οπτικοί τύποι, η εμφάνιση (κούρεμα, ντύσιμο, κίνηση χεριών) είναι αποφασιστικής σημασίας (στους πολιτικούς ή στους ηθοποιούς των διαφημίσεων) και μία πλειάδα επαγγελματιών επιστρατεύεται για να πείσει περί της τέλειας εικόνας (σκηνογράφοι, μακιγιέρ, στυλίστες, επικοινωνιολόγοι, μόδιστροι, σκηνοθέτες κ.α.). Έχει σημασία το ότι τα κόμματα που απευθύνονται στο μεγάλο ποσοστό των οπτικών τύπων δίνουν μεγάλη σημασία στην άψογη εικόνα, ενώ μικρότερα κόμματα που απευθύνονται στους άλλους τύπους αδιαφορούν για τέτοιου είδους ερεθίσματα, με συνέπεια να χάνουν μεγάλο ποσοστό και μόνο λόγω αυτής της αμέλειας.
Τα παραδείγματα όπου βρίσκουν εφαρμογή οι διαφορές των αντιληπτικών τύπων είναι άπειρα. Μεταξύ αυτών οι οπτικοί τύποι θα διαβάζουν περιοδικά με πολλές φωτογραφίες και θα ακούν μουσική χωρίς ιδιαίτερο πάθος (ακόμη και μουσική που δημιουργείται σε μία νύχτα). Από την άλλη, οι ακουστικοί τύποι θα διαβάζουν λογοτεχνία και ποίηση, και θα ακούν άκρως εξειδικευμένη μουσική και συγκεκριμένους δημιουργούς που θα κούραζαν τους υπολοίπους (π.χ. τζαζ). Οι κιναισθητικοί, τέλος, δεν θα δώσουν σημασία σε όλα αυτά… Θα γυμναστούν, θα χορέψουν και θα αναζητήσουν σύντροφο για το βράδυ. Διαλέγετε και παίρνετε…