Ο σώζων εαυτόν... σωθήτω

του Δημήτρη Νούλα

Η κρίση, την αύρα της οποίας ήδη άρχισε να αισθάνεται ανατολή και δύση και που -όπως είπαμε και σε άλλο άρθρο μας- εκτός από οικονομική και πολιτική είναι και βαθιά κρίση του πολιτισμού μας, δηλαδή είναι κυρίως ανθρωπολογική όπου ο άνθρωπος με τους τρόπους (μοντέλα) που επέλεξε να ζει φαίνεται να αποτυγχάνει ως άνθρωπος, θα δοκιμάσει σύντομα τις αντοχές όλων μας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο αλλά και την ανθεκτικότητα των θεσμών που δημιουργήσαμε για να λειτουργούμε ως κοινωνίες.
Φαίνεται πως η θεοποίηση του ατομισμού και η υπονόμευση κάθε έννοιας συλλογικότητας (οικογένεια, ομάδα, φυλή, έθνος...) εν ονόματι των ψεύτικων θεών της παγκοσμιοποίησης (υπερκέρδος, κατανάλωση, υλικά αγαθά, δύναμη, εξουσία...) ήταν αναπότρεπτο να οδηγήσουν στην βαθύτερη ίσως δοκιμασία που γνώρισε μέχρι σήμερα ο επονομαζόμενος «αναπτυγμένος κόσμος».
Οι προσωρινώς βολεμένοι, δηλαδή όλοι εμείς, καθώς είμαστε υποταγμένοι πλήρως στον υλικό ευδαιμονισμό της νέας εποχής και συμβιβασμένοι με τους κανόνες του ακραίου ανταγωνισμού, στρέφουμε σήμερα εύκολα τα νώτα μας στους πάσχοντες συνανθρώπους αποδεικνύοντας πως στην πραγματικότητα διανύουμε την μακρά περίοδο της καταναλωτικής ανωριμότητας, υποθηκεύοντας ή και ληστεύοντας τις επόμενες γενιές.
Το πιο κρίσιμο όμως από όλα είναι πως δεν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε ήδη εκτός τροχιάς, οδεύοντας με αυξανόμενες ταχύτητες προς τον περιβαλλοντικό Αρμαγεδώνα και πως το είδος μας λειτουργεί σε βάρος του πλανήτη, όπως τα επιθετικά καρκινικά κύτταρα (πιο έξυπνα και ικανά) σε βάρος ενός οργανισμού τον οποίο οδηγούν στο θάνατο χωρίς να γλιτώνουν τελικά και τα ίδια.
Αν μάλιστα πολυπληθή έθνη (Κίνα, Ινδία, Πακιστάν...) επιδιώξουν, όπως δικαιούνται άλλωστε, συμμετοχή στον σύγχρονο τρόπο ζωής, τότε η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας μόνο από τα εκατομμύρια επιπλέον οχήματα που θα κυκλοφορήσουν θα πάρει τρομακτικές διαστάσεις αφού οι 10 δις τόνοι CO2 που εκπέμπονται ετησίως θα γίνουν πολύ περισσότεροι.
Για πολλούς η προσδοκία μιας επιστημονικής ή τεχνολογικής επανάστασης (παρά τον κίνδυνο να ανοιχθεί το κουτί της Πανδώρας) για την παραγωγή φθηνής και καθαρής ενέργειας είναι μονόδρομος και μοναδική ίσως ελπίδα για την επιβίωση στον πλανήτη, διότι από τη μία οι άνθρωποι της αναπτυγμένης δύσης αποκλείεται να αλλάξουν τρόπο ζωής και από την άλλη η παγκοσμιοποίηση δρομολόγησε τις εξελίξεις, ώστε και ο υπόλοιπος κόσμος να υιοθετήσει αυτό το μοντέλο.
Ο λόγος των διανοουμένων, πάντως, στη διαμόρφωση μιας διαφορετικής αντίληψης για την κοινωνική και οικονομική μας οργάνωση έχει συρρικνωθεί τόσο πολύ, ώστε σχεδόν δεν ακούγεται και κυρίως δεν επιδρά καθώς στη «μιντιακή» μας δημοκρατία αυτός ο λόγος γίνεται ισοϋψής ή και κοντύτερος και επικαλύπτεται πλήρως (εξουδετερώνεται) από τις σάχλες των τηλεοπτικών σκουπιδιών που «μουδιάζουν» τον εγκέφαλο ή τις υπερβολές των «ειδήσεων», που καλλιεργούν φοβίες συμβάλλοντας στη χειραγώγησή μας και αμβλύνοντας -όπως προείπαμε- τις ευαισθησίες μας.
Οι διανοούμενοι, λοιπόν, όσοι δεν έγιναν υπάλληλοι και προπαγανδιστές των αρχόντων -Ζυλιέν Μπεντά (Julien Benda), «Η προδοσία των διανοουμένων», (1927!)- και οι πολιτικοί, όσοι απέμειναν που δεν πρακτορεύουν τα συμφέροντα των ισχυρών, έχουν πολύ βαρύ έργο να επιτελέσουν αφού η αναγκαιότητα ενός «νέου διαφωτισμού» των μαζών στις μέρες μας καθίσταται επιτακτική όχι τόσο για τη σωτηρία της ψυχής μας (πράγμα άλλωστε ιδιαίτερα δύσκολο καθώς οι αρμόδιοι επί αυτού έγιναν «επαγγελματίες» και δραχμόδουλοι) αλλά και για τη σωτηρία της ίδιας της φυσικής μας υπόστασης.
Οφείλει λοιπόν η διανόηση να συμβάλει στη διαμόρφωση συνείδησης για μια νέα συλλογικότητα η οποία θα είναι ανοιχτή και ανεκτική στο «άλλο» (φύλο, θρησκεία, χρώμα), που θα έχει το βλέμα στραμμένο στο μέλλον, όπου το έτερο και το διαφορετικό θα είναι απαραίτητο και αναντικατάστατο κομμάτι του πάζλ της ανθρωπότητας και του πλανήτη.
Διότι δεν απέχουν πολύ οι τραγικές εικόνες από τη Νέα Ορλεάνη όταν πριν μερικά χρόνια τη χτύπησε ο τυφώνας Κατρίνα που αποκάλυψαν αφ' ενός, όπως ήδη γράφτηκε από πολλούς, την πλήρη αδιαφορία της άρχουσας ομάδας των ΗΠΑ, όχι μόνο για την τύχη των δύσμοιρων ανθρώπων στην περιοχή, αλλά και για τις αιτίες που προκαλούν τα ακραία καιρικά φαινόμενα και αφ' ετέρου την συνεχώς αμβλυνόμενη ευαισθησία πολλών εξ ημών για τις κακουχίες και τα δεινά που πλήττουν συνανθρώπους μας σε όλες πια τις γωνιές της Γης.
Μια, όμως, τέτοια και τόσο ανεύθυνη στάση είναι βέβαιο πως θα έχει αμετάκλητες συνέπειες για όλους έναν προπομπό των οποίων αποτελεί και η εκδηλούμενη κρίση.
Είναι ακόμη βέβαιο πως η αντίληψη του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», δεν ρίχνει στον καιάδα μόνο τους αδύναμους αλλά προετοιμάζει και τον Καιάδα του σύμπαντος κόσμου...