Τάνια και Όλγκα

του Χρήστου Γιανναρά

Έξω είναι νύχτα, από το ποτάμι ανεβαίνει τσουχτερή δροσιά. Τα φώτα στην πόλη πολλά, μα οι δρόμοι έρημοι σχεδόν. Τί κά­νουν άραγε αυτές τις ώρες οι Μοσχοβίτες, πού να μαζεύεται η νεολαία, πώς να διασκεδάζει. Θα ρωτήσω την Τανιούσα, αύριο στις μιάμιση, στη γέφυρα του Μόσκβα.
Τα πούλμαν μας αφήνουν στην είσοδο του ξενοδοχείου, οι παρασημοφορημένοι υπάλληλοι ελέγχουν το καρτελλάκι συμμε­τοχής στο συνέδριο, που έχουμε καρφιτσωμένο στο πέτο. Πει­νάμε σαν λύκοι, τα δυο εστιατόρια του ξενοδοχείου γεμίζουν ακαριαία. Βρίσκω την Τάνια, την πρεσβυτέρα, και καθόμαστε μαζί, έχει και συντροφιά, την Όλγκα, μεταφράστρια κι αυτή, για τα γαλλικά. Θεωρώ τελείως αυθαίρετες και ανόητες τις γενικές κρίσεις για τους κατοίκους μιας χώρας, κι όμως έχω τον πειρασμό να πω ότι σε κανένα τόπο δεν έχω συναντήσει την κοριτσίστικη ομορφιά που βλέπω γύρω μου εδώ στη Ρω­σία. Αυτή η Όλγκα είναι ένα φίνο πλάσμα, με μεγάλα μαύρα μάτια, κατάμαυρα πλούσια μαλλιά και μια επιδερμίδα σαν διά­φανη λευκή πορσελάνη. Δεν είναι όμως τα εξωτερικά στοιχεία που συγκροτούν τη ρούσικη ομορφιά, είναι το βλέμμα των κοριτσιών, αθώο και καθαρό, γεμάτο ζεστασιά κι εμπιστοσύνη, όπως και το παιδιάστικο χαμόγελο τους. Αυτήν την αγνότητα στο πρόσωπο την έχουν και οι κοπέλλες που μας σερβίρουν το φαγητό, κοπέλλες εργατικές, συχνά με ολοφάνερη την κούραση να βαραίνει πάνω τους, εξωραϊσμένες όλες - περισσότερο ή λιγότερο όμορφες- από το ολοκάθαρο βλέμμα τους.
Ύστερα από την τόση αφηρημένη φλυαρία του απογεύματος, είναι μια κάθαρση για μένα να παρατηρώ γύρω μου, εδώ στο εστιατόριο, τα πρόσωπα των κοριτσιών. Λοιπόν στη Δύση, θελημένα ή αθέλητα, τα κορίτσια μεγαλώνουν σφραγισμένα από τον τύπο γυναικείας ομορφιάς που διαμορφώνει το εμπόριο - μόδα, καλλυντικά, κοσμήματα. Και αυτός ο τύπος ομορφιάς θα έλεγα ότι είναι πάντα επιθετικός: θέλει να κατακτήσει αντικειμενικά και απρόσωπα τον άντρα. Αλλά αυτή η επιθετική ομορφιά υψώνει συχνά και ένα τείχος φόβου ή επιφύλαξης απέναντι στον άντρα - η γυναίκα ξέρει ότι η εμφάνιση της επιδιώκει μια κατάκτηση, όπου υποταγμένη τελικά είναι η ίδια: τονίζοντας την ιδιαιτερότητα του φύλου της, υποβαθμίζει την ετε­ρότητα του προσώπου της. Το βλέμμα, οι κινήσεις, ο «αέρας» της συμπεριφοράς της καθρεφτίζουν πρωταρχικά το φύλο, όχι πρωταρχικά το πρόσωπο.
Σίγουρα, η μόδα έπλασε στη Δύση ένα μοντέλλο γυναίκας που έχει οδηγήσει τη φυσική θηλυκότητα στο έπακρο των δυ­νατοτήτων αποκάλυψης της ανθρώπινης δίψας για αισθητή πληρότητα ζωής. Το μοντέλλο είναι η γυναίκα-φύση, η κοσμική διάσταση του ερωτικού κορμιού, η ανοιχτή ετοιμότητα σχέσης με αυτήν την απολυτοποιημένη θηλυκότητα: ανήκει σε όλους τόσο φυσικά, όπως και η γη ή η καθημερινή μας γλώσσα. Γι’ αυτό και το σύμβολο της Δύσης είναι η πόρνη, όχι πια με την έννοια της πληρωμένης ηδονής, αλλά σαν μετάθεση της έσχατης δίψας για ζωή στην αισθητή φύση που καταργεί το πρόσωπο.
Εδώ στην Ρωσία, τα κορίτσια μοιάζουν ανέγγιχτα από το μαγικό ραβδάκι του δυτικού μοντέλλου. Και είναι μια έκπληξη αυτή η διάσωση της προσωπικής ομορφιάς που αφομοιώνει, χω­ρίς να καταργεί, την ομορφιά του φύλου. Αυθαίρετοι αφορισμοί όλα αυτά, εντυπώσεις της στιγμής, καθώς περιμένουμε το δεύ­τερο πιάτο ή το φρούτο ή τον καφέ στο μοσχοβίτικο εστιατόριο.

Απόσπασμα από το βιβλίο: Η κόκκινη πλατεία και ο θείος Αρθούρος