του Ιβάν Μπρίσκο
Θα πρέπει κανείς να είναι πολύ γενναίος -ή πολύ αυτοκτονικός- για να αποφασίσει να οδηγήσει πέραν των οδοφραγμάτων που έχει στήσει ο στρατός στα περίχωρα της Ζακάπα με ένα τετράτροχο όχημα με διαφανή τζάμια. Κάτι τέτοιο θα κινούσε αναπόφευκτα το ενδιαφέρον, θα πυροδοτούσε διαδόσεις και θα έφερνε τον οδηγό του οχήματος σε τροχιά επικίνδυνης συνάντησης με τα αφεντικά της μικρής, νωθρής και καυτής πόλης της Γουατεμάλα.
Για τους περισσότερους από τους κατοίκους της πόλης, η κυριαρχία των καρτέλ των ναρκωτικών στην πόλη τους δεν είναι πάρα άλλη μια εκδοχή του κακού τους ριζικού (και μαθαίνουν πως καλύτερα να αποφεύγουν τους χώρους όπου οι συμμορίες λύνουν ένοπλα τις διαφορές τους, όπως συνέβη το Μάρτιο το 2008, με 11 νεκρούς στο πάρκινγκ ενός κέντρου ψυχαγωγίας).
Εντωμεταξύ στη Βιέννη οι εκπρόσωποι των κυβερνήσεων των κρατών-μελών της «επιτροπής ενάντια στα ναρκωτικά» του ΟΗΕ (UNODC) αποφάσισαν για άλλη μια φορά πως ο πόλεμος ενάντια στην πανίσχυρη αυτοκρατορία του εγκλήματος θα πρέπει να συνεχίσει όπως μέχρι σήμερα, ίσως με βελτίωση της «διεθνούς συνεργασίας» και των «κατασταλτικών μέσων». Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ίσως να μπορούμε να ελπίζουμε πως θα 'ρθει κάποτε η μέρα που ένας αστυνομικός θα διαπιστώσει κάποια παράβαση του νόμου περί ναρκωτικών στη Ζακάπα.
Το πιθανότερο πάντως είναι πως θα ξεχαστεί γρήγορα η πολιτική απόφαση της UNODC της 12ης Μαρτίου, που ψηφίστηκε παρά τη «με νύχια και με δόντια» αντίθεση του προέδρου της Βολιβίας Έβο Μοράλες (Evo Morales) (κι αυτό μπορεί να διαβαστεί και κυριολεκτικά, αφού κατά τη διάρκεια της παρέμβασής του στην επιτροπή ο πρόεδρος μασούσε φύλλα κόκας). Τα προβλήματα που υποτίθεται πως αντιμετωπίζει, αντιθέτως, δεν πρόβλέπεται να μας εγκαταλείψουν τόσο σύντομα.
Οι γελοίες λεκτικές ακροβασίες του επικεφαλής της UNODC Αντόνιο Μαρία Κόστα (Antonio Maria Costa), δεν αρκούν να κρύψουν μια θλιβερή πραγματικότητα: οι εγκληματικές ναρκο-οικονομίες στηρίζονται σε σταθερά θεμέλια, διαθέτουν λαϊκή αποδοχή και συμμάχους στον πολιτικό κόσμο και τη διοίκηση, υποστηρίζονται από απεριόριστα χρήματα και αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις, και ανταποκρίνονται σε μία διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για ναρκωτικά.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για κρατικές σχεδόν δομές, που περνούν από το νόμο στο έγκλημα με την ευκολία που το έκαναν οι αναρχικοί-αστυνομικοί στο «ο άνθρωπος που τον έλεγαν Πέμπτη» του Τσέστερτον (Chesterton).
Φέτος μάλιστα, για πρώτη φορά, ένας διαβόητος έμπορος ναρκωτικών, ο Χοακίμ «Τσάπο» Γκούζμαν (Joaquin «Chapo» Guzmán), φιγουράρει στον κατάλογο των δισεκατομμυριούχων του κόσμου του περιοδικού «Φορμπς», μία θέση πιο ψηλά από τον κληρονόμο των κονσερβών σούπας Κάμπελ.
Η ζημιά της αστυνόμευσης
Κι όμως, στη Βιέννη αναμένονταν πολλοί από τους αμφισβητίες των πολιτικών που οδήγησαν σε αυτά τα αποτελέσματα. Πρώτος-πρώτος ο Μοράλες που τον περασμένο μήνα ψήφισε το νέο σύνταγμα της Βολιβίας, στο οποίο εκθειάζεται... η συμβολή της κόκας στην εθνική ζωή. Ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, σαν τη Γερμανία, δήλωσαν επίσης πως υιοθετούν μια πολιτική «μειωμένων επιπτώσεων» για τους εξαρτημένους, ενώ και οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνώρισαν τις αρετές της παροχής καινούργιων συριγγών, αν και αποδείχτηκε πως δεν ήταν ακόμα έτοιμες να μαλακώσουν τις συνήθεις ηθικοπλαστικές τους προσεγγίσεις.
Τέλος, στη Βιέννη το «απαγορευτικό» μοντέλο δέχτηκε πολλαπλές επιθέσεις από ακτιβιστές, ενώ αναγνωρίστηκε η δυνατότητα χρήσης ορισμένων ναρκωτικών ουσιών ως αναλγητικών, η ελάφρυνση των ποινών για τα «βαποράκια» και η αναγνώριση των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» των αγροτών-παραγωγώγ ναρκωτικών.
Από εκεί και πέρα όμως, χαράχτηκαν οι διαχωριστικές γραμμές.
Την ίδια ώρα που ένας κόσμος χωρίς ναρκωτικά μοιάζει πιο απομακρυσμένος από ποτέ, οι αξιωματούχοι των αντιναρκωτικών πολιτικών μοιάζει να είναι εξαιρετικά δύσκαμπτοι στο να αποδεχτούν την αποτυχία τους. Σύμφωνα με την UNODC, τα εγκληματικά καρτέλ, οι ποικίλες ένοπλες συγκρούσεις και τα 6 δις δολάρια (4.4 δις ευρώ) που κόστισε το «σχέδιο Κολομπία» -χωρίς να επηρεάσει στο παραμικρό την ποσότητα των παραγόμενων ναρκωτικών στη χώρα αυτή- συγκαταλέγονται στις αναμενόμενες «ανεπιθύμητες επιπτώσεις» του πολέμου κατά των ναρκωτικών.
Ο Κολομβιανός εμπειρογνώμων Φρανσίσκο Τούμι (Francisco Thoumi) όμως, δεν είναι μόνος του όταν παρατηρεί πως συνιστά παράδοξη ανευθυνότητα να θεωρεί κανείς απλές «παράπλευρες απώλειες» τις πελώριες σπατάλες σε ανθρώπινες ζωές και χρήμα που παράγει η απαγορευτική προσέγγιση.
Η αλήθεια αναδεικνύεται ανάγλυφα στην καταπληκτική έκθεση της ομάδας Μάτριξ του 2007 που συντάχθηκε κατόπιν συνεντεύξεων με εμπόρους ναρκωτικών που βρίσκονται σε βρετανικές φυλακές: το οικονομικό κόστος των κατασχέσεων και των συλλήψεων μεταφέρεται από τους ναρκεμπόρους «εκ των προτέρων» στην τιμή και την ποιότητα του τελικού προϊόντος, που κυκλοφορεί στους δρόμους. Το μόνο που πετυχαίνουν οι έλεγχοι είναι να τινάζουν στα ύψη τις τιμές.
Μετά υπάρχει το ζήτημα της βλάβης στη δημόσια υγεία: «τα ναρκωτικά δεν είναι βλαβερά επειδή ελέγχονται -ελέγχονται επειδή είναι βλαβερά» μας διαφώτισε ο Κόστα στην εναρκτήρια συνεδρίαση της UNODC. Μία τέτοια διατύπωση αξίζει μολοταύτα περαιτέρω εμβάθυνσης, ειδικά σε ότι αφορά η επανάληψη της εμφανιζόμενης ως σαφούς και μονοσήμαντης λέξης «επιζήμια».
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα ναρκωτικά μπορεί να είναι επιζήμια: εν τούτοις αν κανείς αφαιρέσει την αστυνόμευση, η «ζημιά» τους αφορά την υγεία του χρήστη -και κατά προέκταση την ευημερία της κοινωνίας όπου ζει.
Η ζημιά όμως που προκαλείται από την αστυνόμευση είναι εντελώς διαφορετικής τάξεως: αφορά τη διαμόρφωση κέντρων ισχύος, την διαφθορά της έννοιας της οικονομικής επιτυχίας και τη θυματοποίηση των πιο ανίσχυρων -ενώ το σύνολο των αντιναρκωτικών μηχανισμών κοστίζει στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) περί τα 34 δις ευρώ -και άλλα τόσα στις ΗΠΑ. Αυτή η ζημιά αφορά μαζική βία και καταπίεση και απλά δεν μπορεί να συγκριθεί με τη ζημιά που προκαλεί μια ανθυγιεινή συνήθεια. Η αντιναρκωτική καταστολή είναι θεσμός, ενώ η χρήση ναρκωτικών ένα απλό βίτσιο.
Αποσαφήνιση ενός εναλλακτικού μοντέλου
Στη σημερινή συγκυρία, οι αρμόδιοι του συστήματος του ΟΗΕ και οι νομιμόφρονες της «απαγορευτικής» πολιτικής χρησιμοποιούν ολοένα και πιο μεταφυσικούς όρους: το λεγόμενο «παγκόσμιο πρόβλημα των ναρκωτικών» για το οποίο διαβάζουμε στην πολιτική διακήρυξη της Βιέννης συγχέει τα προβλήματα υγείας και τα προβλήματα που προκαλεί η απαγόρευσης των ναρκωτικών και θεωρεί το αμάλγαμα που προκύπτει «ανεπιθύμητο». Εφόσον γίνει αυτό, φυσικά το μόνο που μένει είναι να αγωνιστούμε έως ότου έρθει μια κοινωνία «απελευθερωμένη από την κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών», που τοποθετείται κατά προτίμηση στο... 2019. Το αν αυτή είναι μια αντίληψη που θρέφει τα καρτέλ και διογκώνει τα κέρδη τους, δε ενοχοποιεί την πολιτική προσέγγιση, αλλά αποδεικνύει πόσο κακό είναι το κακό που καταπολεμούμε. Το να υποκύψουμε στα καρτέλ, λέει ο Κόστα, θα ήταν σαν να παραδεχόμαστε πως η παιδοφιλία είναι αναπόφευκτη.
Αλλά και οι εναλλακτικές λύσεις δεν είναι και τόσο σαφείς: η νομιμοποίηση π.χ., που πρεσβεύει ο «εκόνομιστ» δε μας λέει πώς θα καταπολεμήσουμε τις φρικαλεότητες των καρτέλ ναρκωτικών στο Μεξικό, πώς θα ρυθμίσουμε τις αγορές ούτως ώστε η απελευθέρωση της πρόσβασης στα ναρκωτικά να αποδυναμώσει πράγματι τα κυκλώματα του εγκλήματος και ταυτόχρονα να μην οδηγήσει σε πλημμυρίδα νέων χρηστών...
Τα περί «νομιμοποίησης» και «μειωμένων επιπτώσεων» ακούγονται ωραία, αλλά δε μας λένε τίποτα για το πώς θα καταπολεμηθούν τα εγκληματικά δίκτυα της διακίνησης ή η διαφθορά ολοκλήρων κρατών στη λατινική Αμερική ή τη δυτική Αφρική. Δε μας λέει τίποτα για το πώς είναι δυνατό να «ανακυκλωθούν» οι χιλιάδες των «αναρχικών-αστυνομικών» χωρίς να συνεχίσουν να βλάπτουν τις χώρες τους.
Εντωμεταξύ η Ζαπάτα δεν παράγει ναρκωτικά, ούτε αντιμετωπίζει πρόβλημα τοξικομανίας. Τα ναρκωτικά εκεί δεν αποτελούν θέμα αντιπαραθέσεων, ούτε διερωτήσεων. Αποτελούν απλά την πηγή της εξουσίας: δεν είναι κοινωνικό πρόβλημα, αλλά ένας απλός και γρήγορος τρόπος να φτιάξεις τη ζωή σου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου