Σήμερα πλέον αποκαλύπτεται η αδυναμία του συστήματος πρόληψης στο σύνολο της ευρωζώνης

του Ζαν Πιζανί-Φερί

Αναδημοσίευση από την «Καθημερινή»
Η εκτόξευση του κόστους δανεισμού της Ελλάδας, όπως αυτή καταγράφεται στη διεύρυνση των «σπρεντς» των ομολόγων, είναι υπερβολική, καθώς υπερεκτιμά τον κίνδυνο κάποιας χρεοκοπίας. Αυτό τονίζει σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ο διευθυντής του ινστιτούτου BRUEGEL, Ζαν Πιζανί-Φερί (Jean Pisani-Ferry, JP-F). Ο οικονομολόγος και οικονομικός σύμβουλος της «ευρωπαϊκής επιτροπής» (κομισιόν) και της γαλλικής κυβέρνησης πιστεύει ότι η ευρωζώνη δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένη για τη διαχείριση κρίσεων, καθώς το σύστημα διακυβέρνησης της «οικονομικής και νομισματικής ένωσης» (ΟΝΕ) έχει μέχρι σήμερα περιορισθεί στην πρόληψη των υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων -χωρίς μάλιστα ιδιαίτερο αποτέλεσμα.
Καθώς όμως θεωρεί ότι ούτε η έκδοση ευρωομολόγων θα αποτελούσε λύση, εκτιμά ότι σε περίπτωση που μία χώρα χρειασθεί βοήθεια για την κάλυψη των δανειακών της αναγκών, το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ) μπορεί να εγγυηθεί καλύτερα από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) την τήρηση των προϋποθέσεων που θα συνοδεύουν υποχρεωτικά αυτή τη βοήθεια. Και ας παραδέχεται ότι μία τέτοια εξέλιξη θα αποτελούσε «πολιτικό σοκ για την Ευρώπη».

Κατερίνα Σώκου (ΚΣ)
ΚΣ: Σας ανησυχούν οι επιπτώσεις που ενδεχομένως να έχει για την ευρωζώνη η αύξηση των «σπρεντ» (διαφορών) στην απόδοση μεταξύ των γερμανικών και των περιφερειακών ομολόγων;
JP-F: Η αύξηση των «σπρεντ» είναι κάτι που περιμέναμε εδώ και καιρό. Η έκπληξη ήταν ότι την πρώτη δεκαετία του ευρώ ήταν τόσο χαμηλά. Προφανώς, η σημερινή τους άνοδος αντανακλά κυρίως την κατάσταση της αγοράς, δηλαδή την επιθυμία αποτροπής του κινδύνου, την έλλειψη ρευστότητας...
Έχουμε μεταφερθεί από μία κατάσταση πολύ χαμηλών «σπρεντ» σε μία κατάσταση που αυτά είναι υπερβολικά υψηλά, τουλάχιστον σε σχέση με την πιθανότητα κάποιας χρεοκοπίας. Αυτό είναι ένα σοβαρό ζήτημα, γιατί σε μία κρίση συχνά γίνεται πολύ δύσκολο να διαχωρίσουμε τις διάφορες πτυχές, τη διαφορά μεταξύ ρευστότητας και φερεγγυότητας.
Αυτό είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι που δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς.
Είναι γεγονός βέβαια ότι η ευρωζώνη δεν είναι πολύ καλά προετοιμασμένη για να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους καταστάσεις. Έχουμε ένα σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο δημιουργήθηκε με την υπόθεση ότι η πρόληψη, και μάλιστα μία πρόληψη που επικεντρώνεται στα δημοσιονομικά ελλείμματα, θα αντιμετώπιζε το πρόβλημα και ότι υπήρχε μικρότερη ανάγκη διαχείρισης κρίσεων.
Σήμερα πλέον αποκαλύπτεται η αδυναμία του συστήματος πρόληψης στο σύνολο της ευρωζώνης. Δεύτερον, αποκαλύπτεται η έλλειψη συγκεκριμένων εργαλείων για την αντιμετώπιση της κρίσης.
ΚΣ: Θεωρείτε ότι η έκδοση ευρωομολόγων θα βοηθούσε στη διαχείριση αντίστοιχων κρίσεων στο μέλλον;
JP-F: Δεν το πιστεύω. Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι τα ευρωομόλογα θα δημιουργούσαν στην ευρωζώνη τον ίδιο βαθμό ρευστότητας και ελκυστικότητας που έχουν τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου. Θα ήταν, λοιπόν, μία λύση για τη δημιουργία μιας πολύ μεγάλης, ρευστής και βαθιάς αγοράς ομολόγων.
Είναι, όμως, τελείως διαφορετικό να λέει κανείς ότι θα υπάρχει κάποια μορφή συνυπευθυνότητας για το χρέος. Αυτό το είχαν αποκλείσει οι Γερμανοί από την πρώτη ημέρα της ΟΝΕ, ήταν μάλιστα μία πολύ ισχυρή προϋπόθεση που έθεσαν, προκειμένου να ενταχθούν στην ευρωζώνη.
Επιπλέον, στις ευρωπαϊκές συνθήκες αναφέρεται ξεκάθαρα ότι δεν μπορεί να υπάρξει κοινή υπευθυνότητα για το χρέος.
ΚΣ: Ποια πιστεύετε ότι είναι η λύση;
JP-F: Να πεις, με κάποιο τρόπο, στην αγορά ότι άλλες κυβερνήσεις είναι υπεύθυνες για το χρέος κάποιων χωρών, συμπεριλαμβανομένης προφανώς και της Ελλάδας, αφού έχει σήμερα το υψηλότερο «σπρεντ» σε σχέση με τη Γερμανία. Η λύση θα μπορούσε να είναι, και αυτό δεν σημαίνει απαλλαγή από τις υποχρεώσεις, κάποια μορφή βοήθειας, δηλαδή δανεισμού.
Στην περίπτωση που η αγορά δεν θα ήταν πρόθυμη να προσφέρει χρηματοδότηση, τότε θα υπήρχε η ανάγκη υποκατάστασης των αγορών, και το ερώτημα είναι ποιος θα δάνειζε στην ελληνική κυβέρνηση, ώστε να αποφύγει μία κατάσταση πολύ έντονης οικονομικής κρίσης. Αυτή όμως είναι μία τελείως διαφορετική περίπτωση, καθώς αυτό θα γινόταν υπό τη μορφή δανεισμού -και ο δανεισμός δεν σημαίνει ότι αναλαμβάνεις την ευθύνη για το χρέος μιας άλλης κυβέρνησης, απλώς προσφέρεις βοήθεια. Υπό μία έννοια, η ΕΕ το έχει ήδη πράξει αυτό για την Ουγγαρία και τη Λεττονία.
Ο ρόλος του ΔΝΤ
JP-F: Υπάρχει ένα θεσμικό όργανο, το ΔΝΤ. Είναι ένα ερώτημα αν θα είχε η ΕΕ την αξιοπιστία να αναλάβει αντίστοιχη εποπτεία. Δεν είναι καθόλου προφανές αυτό, διότι η ΕΕ δεν έχει καλές επιδόσεις στην εφαρμογή προϋποθέσεων, π.χ. το "ταμείο συνοχής" συνοδευόταν από προϋποθέσεις, αλλά η εφαρμογή τους ήταν αδύναμη. Το ερώτημα είναι αν η ΕΕ, όπως είναι σήμερα, θα προκαλούσε αυτήν την εμπιστοσύνη. Από την άλλη, αν ήταν το ΔΝΤ, αυτό θα ήταν σίγουρα ένα πολιτικό σοκ για την Ευρώπη. Εδώ βέβαια πρέπει να τονίσω ότι κάνουμε υποθέσεις, δεν είναι κάτι που συμβαίνει τώρα.