Αναρτήθηκε από: Βελίκης Ιωάννης, Ψυχολόγος PhD, τηλ. 6932683468
του Γιάννη Βελίκη
Όσο το άτομο ικανοποιεί τις προσωπικές του ανάγκες (σωματικές, συναισθηματικές, νοητικές, υπαρξιακές) και τα καταφέρνει να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του αυξάνει σε μεγάλο ποσοστό την ευεξία του και την ποιότητα της ζωής του. Για πολλά πρόσωπα η επίτευξη αυτού του επιπέδου ζωής είναι και ο τελικός τους στόχος και δεν επιδιώκουν τίποτε άλλο. Για πολλούς άλλους, ωστόσο, η ζωή τους έχει πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις.
Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Έστω ότι ένα πρόσωπο Α έχει καλύψει τις προσωπικές του ανάγκες. Είναι υγιής, έχει κοινωνικές σχέσεις και οικογένεια αγαπημένη, είναι έξυπνος και μορφωμένος, είναι θρήσκος χωρίς ακραίες ιδέες, είναι πατριώτης και όχι ρατσιστής, έχει υγιείς πολιτικές ιδέες και παρακολουθεί την παγκόσμια κουλτούρα. Ερώτηση: είναι ευτυχισμένος ή όχι; Προφανώς νιώθει καλά από την επιτυχή διαχείριση των αναγκών του και την καλή περιβαλλοντική προσαρμογή. Όμως δεν μπορούμε να αποφανθούμε αν είναι ευτυχισμένος ή όχι, δεδομένου ότι τα ανωτέρω είναι συστατικά αλλά όχι τα μόνα συστατικά της ευτυχίας. Γιατί; Επειδή, αν αυτός ο άνθρωπος ζει στην Χιτλερική Γερμανία, στην Παλαιστίνη, στην Καμπότζη, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, ή ακόμη και στις Η.Π.Α. σε περιοχή όπου ένα εργοστάσιο χημικών σκοτώνει εκατοντάδες ζώα με τα απόβλητά του κάθε μέρα, είναι πολύ πιθανόν να είναι βαθιά δυστυχισμένος με τη δυστυχία που βλέπει γύρω του. Γιατί όταν οι Κόκκινοι Χμερ σφάζουν 4 εκατομμύρια ανθρώπους μπροστά στα μάτια του, αυτός δεν είναι δυνατό να αδιαφορεί.
Αυτή ακριβώς η ανάγκη του να κάνει κάτι, η ανάγκη του να βελτιώνει κάτι κάθε στιγμή, στον εαυτό του ή στο περιβάλλον του, είναι μία ανάγκη που θα μπορούσαμε να πούμε μοιάζει με την αντίστοιχη στη βιολογία εξέλιξη των γονιδίων. Στη φύση ισχύει πως οτιδήποτε δεν αναπτύσσεται μαραζώνει, και αντίστροφα. Επομένως, στο προηγούμενο παράδειγμα, αν ο άνθρωπος δεν κάνει κάτι, είναι πολύ πιθανόν να δυστυχήσει παρά το ήδη επιτευχθέν επίπεδο ευεξίας του.
Για τον διάσημο ψυχολόγο Κέλλυ, η αναζήτηση της ταυτότητας του εαυτού είναι μάταιος κόπος. Ο εαυτός δεν είναι μία καινούργια ήπειρος που μπορεί να ανακαλυφθεί, αλλά λειτουργικό κομμάτι της ψυχοσωματικής μας οντότητας, κάτι ανάλογο της καρδιάς ή του εγκεφάλου μας. Με αυτήν την έννοια, ο εαυτός θέλει συνεχώς τροφή και ζωτικά συστατικά ώστε να αναπτύσσεται, αλλιώς ασθενεί. Η στασιμότητα δεν είναι το χαρακτηριστικό του. Για το λόγο αυτό, ο καθένας μας καθημερινά έχει δύο επιλογές: να αναπτύσσει τον εαυτό του ή να τον αφήσει να ασθενήσει.
Έτσι, καθημερινά παίρνουμε πάμπολλες αποφάσεις που αναπτύσσουν ή αποδυναμώνουν τον εαυτό μας σε ζητήματα απείρως ποικίλων ειδών. Το σύνολο των αποφάσεων μας και η επίδραση τους στη συνέχεια στη ζωή μας συνιστούν, αν μπουν σε μία ευθεία χρονική γραμμή, την ιστορία μας. Χάρη στην ιστορία μας αυτή μπορούμε και έχουμε μνήμη, που κρατά φυλαγμένη την πείρα μας, τις μικρές και μεγάλες ιστορίες μας, τις επιτυχίες και αποτυχίες, τους έρωτες, τις μάχες, τις ταπεινώσεις μας. Και όλα αυτά συνιστούν εμάς: την προσωπικότητα μας. Όχι πια το Εγώ μας, αλλά ούτε και τον εαυτό μας. Η προσωπικότητα μας είναι τόσο το Εγώ και ο εαυτός μας, όσο και μία ακόμη διάσταση, αυτή της ιστορίας μας, που μας κάνει μοναδικούς και επώνυμους, όχι πια ένα άτομο ή πρόσωπο αλλά εμάς, με το όνομα μας και τις ατομικές μας σκέψεις, βουλήσεις και συναισθήματα. Μάλιστα, η ιστορία μας δεν ξεκινά με τη γέννηση μας αλλά μπορεί να περιλαμβάνει και πολλές γενιές πίσω, ενώ μεγάλο ρόλο παίζουν και τα σχέδια μας για το μέλλον. Είναι έτσι ευνόητο ότι η προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου είναι πολυπαραγοντική και πολυδιάστατη. Γι’ αυτό και όλα τα έως τώρα χρησιμοποιούμενα ψυχολογικά τεστ δύνανται να μετρήσουν μερικές μόνο πτυχές και ποτέ την προσωπικότητα στο σύνολο της.
του Γιάννη Βελίκη
Όσο το άτομο ικανοποιεί τις προσωπικές του ανάγκες (σωματικές, συναισθηματικές, νοητικές, υπαρξιακές) και τα καταφέρνει να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του αυξάνει σε μεγάλο ποσοστό την ευεξία του και την ποιότητα της ζωής του. Για πολλά πρόσωπα η επίτευξη αυτού του επιπέδου ζωής είναι και ο τελικός τους στόχος και δεν επιδιώκουν τίποτε άλλο. Για πολλούς άλλους, ωστόσο, η ζωή τους έχει πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις.
Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Έστω ότι ένα πρόσωπο Α έχει καλύψει τις προσωπικές του ανάγκες. Είναι υγιής, έχει κοινωνικές σχέσεις και οικογένεια αγαπημένη, είναι έξυπνος και μορφωμένος, είναι θρήσκος χωρίς ακραίες ιδέες, είναι πατριώτης και όχι ρατσιστής, έχει υγιείς πολιτικές ιδέες και παρακολουθεί την παγκόσμια κουλτούρα. Ερώτηση: είναι ευτυχισμένος ή όχι; Προφανώς νιώθει καλά από την επιτυχή διαχείριση των αναγκών του και την καλή περιβαλλοντική προσαρμογή. Όμως δεν μπορούμε να αποφανθούμε αν είναι ευτυχισμένος ή όχι, δεδομένου ότι τα ανωτέρω είναι συστατικά αλλά όχι τα μόνα συστατικά της ευτυχίας. Γιατί; Επειδή, αν αυτός ο άνθρωπος ζει στην Χιτλερική Γερμανία, στην Παλαιστίνη, στην Καμπότζη, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, ή ακόμη και στις Η.Π.Α. σε περιοχή όπου ένα εργοστάσιο χημικών σκοτώνει εκατοντάδες ζώα με τα απόβλητά του κάθε μέρα, είναι πολύ πιθανόν να είναι βαθιά δυστυχισμένος με τη δυστυχία που βλέπει γύρω του. Γιατί όταν οι Κόκκινοι Χμερ σφάζουν 4 εκατομμύρια ανθρώπους μπροστά στα μάτια του, αυτός δεν είναι δυνατό να αδιαφορεί.
Αυτή ακριβώς η ανάγκη του να κάνει κάτι, η ανάγκη του να βελτιώνει κάτι κάθε στιγμή, στον εαυτό του ή στο περιβάλλον του, είναι μία ανάγκη που θα μπορούσαμε να πούμε μοιάζει με την αντίστοιχη στη βιολογία εξέλιξη των γονιδίων. Στη φύση ισχύει πως οτιδήποτε δεν αναπτύσσεται μαραζώνει, και αντίστροφα. Επομένως, στο προηγούμενο παράδειγμα, αν ο άνθρωπος δεν κάνει κάτι, είναι πολύ πιθανόν να δυστυχήσει παρά το ήδη επιτευχθέν επίπεδο ευεξίας του.
Για τον διάσημο ψυχολόγο Κέλλυ, η αναζήτηση της ταυτότητας του εαυτού είναι μάταιος κόπος. Ο εαυτός δεν είναι μία καινούργια ήπειρος που μπορεί να ανακαλυφθεί, αλλά λειτουργικό κομμάτι της ψυχοσωματικής μας οντότητας, κάτι ανάλογο της καρδιάς ή του εγκεφάλου μας. Με αυτήν την έννοια, ο εαυτός θέλει συνεχώς τροφή και ζωτικά συστατικά ώστε να αναπτύσσεται, αλλιώς ασθενεί. Η στασιμότητα δεν είναι το χαρακτηριστικό του. Για το λόγο αυτό, ο καθένας μας καθημερινά έχει δύο επιλογές: να αναπτύσσει τον εαυτό του ή να τον αφήσει να ασθενήσει.
Έτσι, καθημερινά παίρνουμε πάμπολλες αποφάσεις που αναπτύσσουν ή αποδυναμώνουν τον εαυτό μας σε ζητήματα απείρως ποικίλων ειδών. Το σύνολο των αποφάσεων μας και η επίδραση τους στη συνέχεια στη ζωή μας συνιστούν, αν μπουν σε μία ευθεία χρονική γραμμή, την ιστορία μας. Χάρη στην ιστορία μας αυτή μπορούμε και έχουμε μνήμη, που κρατά φυλαγμένη την πείρα μας, τις μικρές και μεγάλες ιστορίες μας, τις επιτυχίες και αποτυχίες, τους έρωτες, τις μάχες, τις ταπεινώσεις μας. Και όλα αυτά συνιστούν εμάς: την προσωπικότητα μας. Όχι πια το Εγώ μας, αλλά ούτε και τον εαυτό μας. Η προσωπικότητα μας είναι τόσο το Εγώ και ο εαυτός μας, όσο και μία ακόμη διάσταση, αυτή της ιστορίας μας, που μας κάνει μοναδικούς και επώνυμους, όχι πια ένα άτομο ή πρόσωπο αλλά εμάς, με το όνομα μας και τις ατομικές μας σκέψεις, βουλήσεις και συναισθήματα. Μάλιστα, η ιστορία μας δεν ξεκινά με τη γέννηση μας αλλά μπορεί να περιλαμβάνει και πολλές γενιές πίσω, ενώ μεγάλο ρόλο παίζουν και τα σχέδια μας για το μέλλον. Είναι έτσι ευνόητο ότι η προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου είναι πολυπαραγοντική και πολυδιάστατη. Γι’ αυτό και όλα τα έως τώρα χρησιμοποιούμενα ψυχολογικά τεστ δύνανται να μετρήσουν μερικές μόνο πτυχές και ποτέ την προσωπικότητα στο σύνολο της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου