Διάλειμμα παιγνιώδους αδολεσχίας

του Χρήστου Γιανναρά

Μια ιδέα παιγνιώδης, πρόσφορη για διάλειμμα διαφυγής από τον πνιγμό και την κατάθλιψη του πολιτικού αδιεξόδου:
Κατά το πρότυπο της Ομάδας των Οχτώ πλουσιότερων χωρών του κόσμου (G8) να αναλάμβανε η Ελλάδα την πρωτοβουλία συγκρότησης ανάλογης ομάδας των χωρών με την πλουσιότερη κληρονομιά πολιτισμού στην ανθρώπινη Ιστορία.
Πολλές χώρες θα φιλοδοξούσαν αυτή τη διάκριση. Ομως να τη δικαιούνται μόνο εκείνες που η ιδιαιτερότητα του πολιτισμού τους δεν έμεινε κλεισμένη σε εθνοφυλετικά σύνορα, είχε ευρύτερη επίδραση, επηρέασε, περισσότερο ή λιγότερο, την παναθρώπινη εξέλιξη.
Ο σκοπός συγκρότησης αυτής της ομάδας να είναι αντίστοιχος με εκείνον της G8: Οι πλουσιότερες χώρες του κόσμου έχουν το συμφέρον (κυρίως) και την ευθύνη (ως πρόσχημα) να μεριμνούν για τη λειτουργία της οικονομίας σε διεθνές επίπεδο. Οι χώρες με την πλουσιότερη κληρονομιά πολιτισμού έχουν (εκ των πραγμάτων) την ευθύνη να μεριμνούν για τον σεβασμό, την προστασία και την ενεργό αξιοποίηση των παραδόσεων πολιτισμού, των μνημείων πολιτισμού, της σπουδής των πολιτισμών σε πανανθρώπινη κλίμακα. Να μεριμνούν και να ενεργούν όχι απλώς σαν θεματοφύλακες ιστορικών - μουσειακών θησαυρισμάτων, αλλά με τη διευρυμένη έγνοια και ευαισθησία του αθέλητα προνομιούχου και εθελοντικά υπεύθυνου:
Να θυμίζουν τον πλούτο ζωής που κομίζει η επιδίωξη της ποιότητας, η προαγωγή τής κατά κεφαλήν καλλιέργειας, ο σεβασμός της μεταφυσικής αναζήτησης ως μήτρας πάντοτε των κορυφωμάτων του πολιτισμού. Να ενθαρρύνουν τις αντιστάσεις της ποικιλότητας των παραδόσεων πολιτισμού στην ομοιομορφοποιητική δυναμική της «παγκοσμιοποίησης».
Τα μέλη της ομάδας των πλουσιότερων χωρών δεν πρέπει να τα όρισε κάποια διεθνής θεσμική αρχή ή αυθεντία. Η ομάδα μάλλον θα συγκροτήθηκε με συνεννοήσεις μεταξύ των πρόδηλα υποψήφιων χωρών και το κύρος της ομάδας προφανώς βασίζεται στη δυναμική των λόγων που οδήγησαν την καθεμιά στον ουσιώδη για την παγκόσμια οικονομία ρόλο της. Αντίστοιχα και το κύρος της ομάδας των χωρών με την πλουσιότερη παράδοση πολιτισμού δεν μπορεί να αντλείται παρά μόνο από τη σοβαρότητα καθεμιάς στη διαχείριση της κληρονομιάς της, την ευφυΐα, την ειλικρίνεια σχεδιασμού και οργάνωση της συνεργασίας τους.
Επιπλέον, ο Ελληνας πρωθυπουργός ή Πρόεδρος της Δημοκρατίας που θα αναλάμβανε ποτέ την πρωτοβουλία των συνεννοήσεων για τη συγκρότηση τέτοιας ομάδας χωρών, πρέπει (κατά λογική ανάγκη) να είναι προσωπικότητα που να έχει κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση και τον διεθνή σεβασμό για την υψηλή του καλλιέργεια, το κύρος της ανιδιοτέλειας, την πειθώ σοβαρού λόγου. Για να μην ανακαλεί το εγχείρημα συνειρμούς από τις φαιδρότητες της παπανδρεϊκής «Πρωτοβουλίας των Εξι αδεσμεύτων»!
Ποιες χώρες θα ήταν κοινά αυτονόητο να συγκροτήσουν την ομάδα των προνομιούχων κληρονόμων πολιτισμού; Σίγουρα η Αίγυπτος, η Ελλάδα, η Ιταλία. Μάλλον και οι δύο πανάρχαιες κοιτίδες ασιατικού πολιτισμού, η Κίνα και η Ινδία, παρά την υστέρηση των επιδράσεών τους σε ευρύτερη κλίμακα. Ισως το Ιράν, διαχειριστής του πολιτισμού των Περσών, αν και η αφομοίωσή του από τον αραβικό μουσουλμανισμό συνιστά ρήξη με το πολιτιστικό παρελθόν του. Ο αραβικός κόσμος και πολιτισμός πρέπει οπωσδήποτε να εκπροσωπείται, αλλά από ποιον; Πιθανόν από το Μαρόκο, αυτό σώζει την αμιγέστερη εμμονή και την καύχηση για την «αραβικότητά» του.
Μιλάμε λοιπόν για «Ομάδα των Επτά» - G7: Αίγυπτος, Ελλάδα, Ιταλία, Κίνα, Ινδία, Ιράν, Μαρόκο. Γόνιμος συνδυασμός μέγιστων και ελάχιστων σε μέγεθος χωρών, άνισων σε πλούτο, διαφορετικών σε «ανάπτυξη», ανόμοιων σε αντιστάσεις ιδιαιτερότητας, ανυποταξίας στον εξομοιωτικό εκδυτικισμό. Και θα κληθούν να συν-εννοηθούν και να συνεργαστούν σε κοινό διεθνή ρόλο. Να διαχειριστούν ευθύνες παρεμβάσεων που μόνο η άκρα ανιδιοτέλεια, η εξαιρετική ευφυΐα και η αρχοντική συμπεριφορά μπορούν, ίσως, να τις καταστήσουν αποτελεσματικές. Οχι τα χρήματα ούτε τα όπλα ή οι εκβιασμοί από θέσεως ισχύος.
Γιατί όχι και ο πανάρχαιος λαός των Εβραίων στην Ομάδα; Σίγουρα η ανθρωπότητα τούς οφείλει τη συνεπέστερη και θεμελιωδώς εμπειριοκεντρική εκδοχή του μονοθεϊσμού. Ομως, τον μονοθεϊσμό τους οι Εβραίοι τον ταύτισαν με τη στεγανά κλειστή εθνοφυλετική τους ταυτότητα. Μόνο χάρη στη γονιμοποίησή του από τον εκχριστιανισμένο Ελληνισμό ο εμπειρισμός της μεταφυσικής παράδοσης των Εβραίων έγινε πρόταση με εμβέλεια πολύ πέρα από τα όρια της «συναγωγής» και του γκέτο.
Ατομα εβραϊκής καταγωγής διέπρεψαν θριαμβικά στο πλαίσιο του δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού της Νεωτερικότητας – και είναι ενδιαφέρον το ερώτημα: γιατί μόνο και αποκλειστικά εκεί μπόρεσαν να αναδειχθούν.
Ο Μαρξ, ο Φρόιντ, ο Αϊνστάιν, ο Κάφκα, ο Σένμπεργκ, ο Λεβί - Στρως, ο Λεβινάς, ο Στάινερ, ο Γούντι Αλεν και πολλοί άλλοι, ήταν τυπικοί εκφραστές του δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού, δίχως στοιχεία εβραϊκής ιδιαιτερότητας. Τίποτα το αμιγώς εβραϊκό δεν κατέκτησε ποτέ πανανθρώπινο ενδιαφέρον, δεν έχουν δική τους συνεισφορά οι Εβραίοι στον πολιτισμό.
Αντίστοιχες προτάσεις και ενστάσεις θα προκύψουν ίσως και για άλλους λαούς τροφοδοτώντας γόνιμες συζητήσεις με αφορμή την ιδέα συγκρότησης της Ομάδας των Επτά. Το ουσιωδέστερο, ωστόσο, θα ήταν να υπάρξουν προτάσεις για την επιτελική - οργανωτική άρθρωση της προσπάθειας των πλουσιότερων σε κληρονομιά πολιτισμού χωρών. Ισως η συγκρότηση μιας μόνιμης (με σταθερή έδρα) γραμματείας με εξαιρετικά υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό και τεχνολογικό εξοπλισμό θα ήταν η αυτονόητη βάση. Ισως τακτές συναντήσεις κορυφής (αρχηγών κρατών) να υπηρετούσαν γόνιμα τους στόχους του εγχειρήματος. Πιθανόν να είναι προτιμότερη η διεθνής δικτύωση και δομή με πρότυπο περίπου τον «Ερυθρό Σταυρό» και την εθελοντική στράτευση στους στόχους.
Με τα κριτήρια του τρέχοντος πολιτιστικού «παραδείγματος» μια άλλη Ομάδα, χωρών με τον υψηλότερο δείκτη, στατιστικά καταμετρημένον, της κατά κεφαλήν καλλιέργειας, θα μπορούσε να λειτουργήσει πολύ αποτελεσματικότερα σε ρόλο προστασίας και αξιοποίσης των πολιτιστικών παραδόσεων που επηρέασαν την ανθρώπινη Ιστορία. Σίγουρα, κοινωνίες εξαθλιωμένες από την απαιδευσία, τον κομματισμό, τον «φιλαθλητισμό» και τον τζόγο καταλαβαίνουν τα περί πολιτισμού πολύ λιγότερο από τις κοινωνίες της Φινλανδίας ή της Ιρλανδίας.
Ετσι κι αλλιώς η ιδέα της G7 είναι μόνο παιγνιώδες φαντασιοκόπημα. Χρησιμεύει για να εξασφαλίσει μια ολόκληρη βραδιά συζητήσεων, σε καλή συντροφιά, δίχως να χρειαστεί ούτε μία αναφορά στα ονόματα: Αλαβάνος, Παπανδρέου, Μητσοτάκης, Καραμανλής. Μεγάλη ανακούφιση