Του Σωτήρη Χαραλάμπους
Η διαπολιτισμική εκπαίδευση αποτελεί, φαίνεται, ένα από τα προβλήματα της εκπαιδευτικής ζωής της εποχής μας σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν είναι πρόβλημα μεμονωμένο, μιας μονάχα χώρας, που προκαλείται από συγκυριακές καταστάσεις (μαζική μετακίνηση από έναν τόπο σε άλλο ή μετανάστευση ομάδων πληθυσμού χωρών με χαμηλό οικονομικό εισόδημα σε άλλες που έχουν συγκριτικά υψηλό). Το φαινόμενο, εκτός από τα άλλα προβλήματα που προκαλεί στην κοινωνία, γεννά και τεράστια προβλήματα στην ενσωμάτωση των ανθρώπων αυτών στις χώρες υποδοχής, όπως τις λέμε ευφημιστικά.
Ποιους αφορά άμεσα;
Η έννοια διαπολιτισμική εκπαίδευση αναφέρεται στην πολυπολιτισμική κοινωνία. Κι εδώ υπάρχει ένα ουσιαστικό πρόβλημα. Την κοινωνικοποίηση και την ενσωμάτωση, με τη λογική αυτή, την εναποθέτουμε στην εκπαίδευση. Επειδή όμως δεν είναι η εκπαίδευση ο κύριος ή ο αποκλειστικός παράγοντας της κοινωνικοποίησης και της ενσωμάτωσης, γι' αυτό πρέπει πάντα να τις αντιμετωπίζουμε σε συνδυασμό με τη γενικότερη πολιτική που ασκείται στις ομάδες που δέχονται την επίδραση της εκπαίδευσης. Συνήθως οι ομάδες που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα, είναι ομάδες μειονοτικές και οπωσδήποτε οικονομικά και κοινωνικά ασθενείς, η ενσωμάτωση των οποίων γίνεται στη βάση της λειτουργίας των ομάδων αυτών από θέση εξάρτησης και εργασίας σε επαγγέλματα χαμηλού κοινωνικού κύρους. Και εδώ αρχίζουν οι δυσκολίες, που επιτείνονται με την απομόνωση του κοινωνικού περιβάλλοντος, την αδυναμία να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα και το χαμηλότερο πολιτιστικό επίπεδο. Είναι ένα τεράστιο πρόβλημα και πρέπει να βρεθούν οι ευνοϊκές συντεταγμένες, ώστε η εκπαίδευση να λειτουργήσει αποτελεσματικά για τα άτομα και τις ομάδες που έχουν την ανάγκη της ένταξης. Έπειτα, υπάρχει μια άλλη πλευρά του ζητήματος. Όταν λέμε ότι ασκείται διαπολιτισμική εκπαίδευση, τι σημαίνει; Μερικοί λένε: η εκπαίδευση διά μέσου του πολιτισμού. Μα πώς αλλιώς μπορεί να γίνεται η εκπαίδευση, έξω από τον πολιτισμό; Άλλοι εννοούν ότι θα αναπτυχθεί μια εκπαίδευση με στοιχεία περισσοτέρων από τα στοιχεία του ενός και μόνου πολιτισμού, οπότε εδώ θα ταίριαζε καλύτερα ο όρος πολυπολιτισμική εκπαίδευση, που όμως εγκαταλείφθηκε προς χάρη τού όρου διαπολιτισμική.
Η ενσωμάτωση
Ας έλθουμε όμως στη σημαντικότερη - ίσως - παράμετρο του ζητήματος που την αποτελούν τα παιδιά μεταναστών και παλιννοστούντων και η εκπαίδευσή τους. Σημαντικός αριθμός αλλοδαπών μαθητών βρίσκεται ήδη στο Δημόσιο Εκπαιδευτικό Σύστημα της Κύπρου. Όμως, παρά τα μεγάλα λόγια περί "διαπολιτισμικής ή πολιπολιτισμικής" εκπαίδευσης, ο τρόπος που η πολιτεία, κατά την τελευταία δεκαετία τουλάχιστον, επιτηρεί την ενσωμάτωση αυτών των παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και ο αριθμός αυτών που απέχουν ή εγκαταλείπουν την εκπαίδευση, κάθε άλλο παρά διεθνισμό και σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα δείχνουν. Δυστυχώς, κανένα μέτρο δεν προσανατολίζει το δημόσιο σχολείο στη διδασκαλία της μητρικής τους γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισμού τους, ούτε οι απαραίτητες κοινωνικές και εκπαιδευτικές προϋποθέσεις για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και του προγράμματος τηρούνται και, τελικά, το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα του τόπου αδυνατεί να ανταποκριθεί στην ανάγκη για ομαλή ένταξη όλων αυτών των παιδιών.
Τι έκανε, λοιπόν, η πολιτεία για όλ' αυτά τα παιδιά, ώστε να ενταχθούν ομαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία; Έχει δημιουργήσει τάξεις υποδοχής, φροντιστηριακά τμήματα, διαπολιτισμικά σχολεία, ή μήπως τα περισσότερα παιδιά τα συναντάμε μαζί με τα άλλα, στα κανονικά σχολεία, "να τα βγάζουν πέρα" όπως μπορούν; Ποιες προϋποθέσεις εξασφαλίζονται για το μεγάλο όγκο των παιδιών των μεταναστών, που παρακολουθούν μαθήματα μαζί με τα Κυπριόπουλα, που συχνά δεν καταλαβαίνουν τι τους ζητά το σχολείο και όλα εναπόκεινται τελικά στην ευαισθησία και το ένστικτο του εκπαιδευτικού που διδάσκει σε μεικτή τάξη; Γιατί, δυστυχώς, η πολιτεία δεν φρόντισε ούτε και για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν στη νέα "πολυπολιτισμική" κατάσταση μέσα στην τάξη.
Γλώσσα μητρική
Και γεννιέται το ερώτημα: Ενσωματώνονται φυσιολογικά τα παιδιά στην κυπριακή κοινωνία ως μειονότητα, υπάρχουν στοιχεία σεβασμού του πολιτισμού τους ή ισοπεδώνεται κι αυτός, μαζί με την αξιοπρέπεια τους, στο όνομα της ενσωμάτωσης;
Δυστυχώς και εμείς σήμερα, ουσιαστικά ισοπεδώνοντας και ενσωματώνοντας βίαια τα παιδιά των μειονοτήτων, δεν διδάσκουμε τη μητρική τους γλώσσα και κατ' επέκταση την ιστορία της πατρίδας τους και τον πολιτισμό τους.
Για λόγους, λοιπόν, κοινωνικούς και παιδαγωγικούς επιβάλλεται η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας, ως μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την ισότιμη πρόσβαση στη μόρφωση, αλλά και ως ομαλή ένταξη των παιδιών και ισότιμη θέση στην κοινωνία.
Πέραν λοιπόν των κοινωνικών μέτρων, που θα συμβάλουν στην πρόσβαση των παιδιών των αλλοδαπών στην εκπαίδευση, χρειάζονται παράλληλα και σειρά εκπαιδευτικών μέτρων, όπως:
* Πλήρης ένταξη των παιδιών αυτών στα δημόσια σχολεία, εξασφαλίζοντας όλες τις προϋποθέσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
* Να υπάρχει μέριμνα ειδική, ώστε τα προγράμματα σπουδών να σχετίζονται με τη χώρα προέλευσής τους και με τη χώρα υποδοχής
Άρα, παράλληλα με το κοινό πρόγραμμα του σχολείου, θα πρέπει να εξασφαλίζεται και η διαδικασία της μητρικής γλώσσας και της ιστορίας της πρώτης πατρίδας τους, ενώ μέτρα υποδοχής και άλλα συμπληρωματικά μέτρα θα παίρνονται για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, της δεύτερης πατρίδας, ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο στο οποίο εντάσσονται.
* Ειδικές ρυθμίσεις για την εξασφάλιση της ροής των παιδιών αυτής της κατηγορίας, έως και την ανώτατη βαθμίδα, π.χ. ακόμη και ειδικά ποσοστά δε θα ήταν άσκοπα σε συνδυασμό με κάποιες οικονομικές - κοινωνικές προϋποθέσεις.
* Η αρμονική ένταξη στην κοινωνία δεν σημαίνει πολιτιστική ισοπέδωση. Τα παιδιά των αλλοδαπών και παλιννοστούντων θα διατηρούν την ταυτότητά τους, καλλιεργώντας τον πολιτισμό στο επίπεδο του σχολείου, με εκδηλώσεις που θα κάνουν πράξη τη "διαπολιτισμική εκπαίδευση", γιατί θα συμμετέχουν όλοι οι μαθητές της τάξης ή του σχολείου. Εκεί θα δοκιμάσει ο εκπαιδευτικός τον παιδαγωγικό του ρόλο, οργανώνοντας αυτή την πολύχρωμη συλλογικότητα, έτσι ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν, όχι "στην ανοχή του διαφορετικού και του γείτονα", αλλά την αλληλεγγύη και την αδιαπραγμάτευτη αλήθεια ότι όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από χρώμα, φυλή ή συμπεριφορά, έχουν το ίδιο και αναφαίρετο δικαίωμα στη ζωή.
Η Έκθεση για την Μεταρρύθμιση
Εξάλλου, η Έκθεση για την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση στο κεφάλαιο Διαπολιτισμική Εκπαίδευση για μια ανοιχτή δημοκρατική κοινωνία της γνώσης, αναφέρει πως "η διαπολιτισμική εκπαίδευση αποτελεί κομβική επιλογή γύρω από την οποία μπορεί να αναπτυχθεί η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που είναι αναγκαία για μια ανοιχτή δημοκρατική κοινωνία της γνώσης".
Ταυτόχρονα, η Επιτροπή προτείνει ως μέτρα, μεταξύ άλλων, και τα ακόλουθα:
* διδασκαλία της μητρικής γλώσσας στα παιδιά των μεταναστών. Το μέτρο αυτό - πέραν από το γεγονός ότι ανταποκρίνεται σε αποφάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης και, κατά κανόνα, στην επιθυμία των αλλοδαπών γονέων - εξυπηρετεί τους εξής στόχους:
- συμβάλλει στην καλύτερη εκμάθηση και χρήση της ελληνικής γλώσσας και στη σχολική επιτυχία των αλλοδαπών μαθητών στο ελληνόγλωσσο σχολείο.
- Ικανοποιεί ένα βασικό ανθρώπινο και κοινωνικό δικαίωμα των μεταναστών.
- Προλαβαίνει περιπτώσεις ανεξέλεγκτης παρεμβολής οργανώσεων - πέραν της αυτοοργάνωσης των μεταναστών - και φορέων από το εξωτερικό στην ικανοποίηση του αιτήματος για διδασκαλία της μητρικής γλώσσας (η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας μπορεί να εντάσσεται στο κανονικό σχολικό πρόγραμμα - η πιο ικανοποιητική εκδοχή - ή να προσφέρεται συμπληρωματικά σ' αυτό, ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών / τριών).
- Προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης ή / και ως ξένης γλώσσας.
Πάντως, όσο κι αν η κοινωνία μπορεί να είναι πολυπολιτισμική και η εκπαίδευση διαπολιτισμική, τα σχολεία πρέπει λογικά να είναι δίγλωσσα, έστω κι αν στεγάζουν παιδιά από περισσότερες από δυο εθνότητες. Η μία γλώσσα θα είναι η γλώσσα της πολιτιστικής τους παράδοσης και η άλλη να είναι η γλώσσα της χώρας υποδοχής τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου