Η επίθεση στα παιδιά

του Μανώλη Ανδριωτάκη 23-11-2008
Αναδημοσίευση από το «ειδήσεις από το δικό μου δωμάτιο»
Sue Palmer. «Τοξική» παιδική ηλικία. Εκδόσεις Κριτική
Υπάρχουν βιβλία που διαβάζονται ως συναγερμοί και το βιβλίο της Σου Πάλμερ (Sue Palmer) είναι αναμφίβολα ένα απ' αυτά.
Με γλώσσα που μπορεί να γίνει αντιληπτή από οποιονδήποτε και ιδέες πολύ ξεκάθαρες η βρετανίδα εκπαιδευτικός γράφει ένα κείμενο, με αποχρώσεις οδηγού αυτοβοήθειας, που επιβεβαιώνει τις ανησυχίες των περισσότερων γονιών: η παιδική ηλικία υφίσταται μια γενικευμένη επίθεση, απ’ τις επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις, τον ίδιο τον πολιτισμό του αναπτυγμένου κόσμου, και είναι εξαιρετικά επείγον καθένας χωριστά, αλλά και ανά κοινότητα, να ενεργοποιηθεί.
Αν ήθελε κάποιος να τελειώνει γρήγορα με την επιχειρηματολογία της Πάλμερ θα ‘λεγε ότι το βιβλίο της αναμασά κοινοτοπίες που διακονούνται αυξανόμενα τα τελευταία χρόνια απ' τους πάντες. Για κάποιους παραγματιστές, προβλήματα όπως η κακή διατροφή, η υπερβολική τηλεθέαση ή ο υπερκαταναλωτισμός, είναι «παράπλευρες απώλειες» της «προόδου», οι οποίες θα «αυτορυθμιστούν» απ' την ίδια την κοινωνία.
Η στάση αυτή, έστω κι ασύνειδα, φαίνεται ότι κυριαρχεί σε πολλούς χώρους, μέχρι να βρεθεί κάποιος, ένας σταρ φερ' ειπείν, όπως ο Τζέιμι Όλιβερ (Jamie Oliver) στη Μεγάλη Βρετανία, να ασχοληθεί με τη διατροφή των παιδιών στα σχολεία ή γενικότερα με τις «κακές συνήθειες των ανηλίκων» και να εισπράξει τη γενική επιδοκιμασία.
Μέχρι τότε όμως, οι περισσότεροι σφυρίζουν αδιάφορα και σιωπούν εκκωφαντικά -αρκετοί ίσως γιατί νιώθουν ένοχοι.
Η μετατροπή της παιδικής ηλικίας σε μια άγρια ανταγωνιστική και βάναυση εποχή της ζωής ενός ανθρώπου συμβαίνει, κατά την Πάλμερ, εξαιτίας πολλών παραγόντων.
Είναι πλέον πολιτισμικό φαινόμενο, που απαιτεί συγκεκριμένες λύσεις και προτάσεις.
Εδώ, δεν υποβαθμίζεται κανένας ρόλος, ενώ εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι κάθε κεφάλαιο τελειώνει με αναφορά στις κοινωνικές ανισότητες που οξύνουν τα προβλήματα.
Η συγγραφέας, η οποία εργάζεται ως σύμβουλος στο υπουργείο παιδείας της Μεγάλης Βρετανίας, θεωρεί ότι η επιρροή των γονέων είναι τεράστια, αλλά δεν είναι πολύ λιγότερο σημαντική από εκείνη του υπόλοιπου περιβάλλοντος, όπως επίσης του κράτους και των επιχειρήσεων.
Για το «junk food» δεν αρκεί να παλέψουν μερικοί ευαισθητοποιημένοι γονείς, αλλά ένα ολόκληρο δίκτυο πολιτών, καθώς και πολιτικά κόμματα, οργανώσεις ή και ιδιωτικές εταιρείες ακόμα.
Όμως το παράδειγμα της διατροφής δεν είναι το μόνο, ούτε και το πιο επείγον.
Οι τοξίνες της παιδικής ηλικίας βρίσκονται παντού: ο καταναλωτισμός και η διαφήμιση, η τηλεόραση, το διαδίκτυο και τα βιντεοπαιχνίδια, είναι καταστάσεις που απαιτούν εγρήγορση απ' τον καθένα, πόσο μάλλον από έναν ανήλικο.
Η ανατροφή ενός παιδιού σήμερα, μοιάζει να λέει η συγγραφέας, είναι έργο με τεράστιες απαιτήσεις. Ο γονέας πρέπει να γίνει φιλόσοφος και ακτιβιστής, να δικτυωθεί, να βάλει σε λειτουργία κοινωνικές και ατομικές δυνάμεις, να συγκεντρωθεί απερίσπαστα και υπεύθυνα στο δύσκολο έργο του.
Η εικόνα που παρουσιάζει η Πάλμερ για τα παιδιά της σύγχρονης εποχής είναι μια εικόνα ζόφου που θα μπορούσε να κωδικοποιηθεί στην εικόνα μιας μοναχικής καταβρόχθισης «τοξικών» εμπειριών και προϊόντων και στην σχεδόν ταυτόχρονη έκρηξη τυφλής βίας.
Τα παιδιά γίνονται κυνικά, μαθαίνουν ότι η αγάπη αγοράζεται, ότι στο διαδίκτυο μπορούν να κάνουν τα πάντα, δεν κοιμούνται σωστά, δεν τρέφονται σωστά, δεν παίζουν έξω, δεν επικοινωνούν σωστά, δεν παίρνουν ούτε αυστηρότητα ούτε τρυφερότητα απ' τους γονείς, κι έχουν μόνο την τηλεόραση και τους διαφημιστές να μεριμνούν για αυτά.
Γιατί επομένως να απορεί κανείς που «η παιδική κατάθλιψη έχει πάρει επιδημικές διαστάσεις» κι «ο "παγκόσμιος οργανισμός υγείας" υπολογίζει ότι το 2020 οι νευρο-ψυχιατρικές διαταραχές στα παιδιά θα αυξηθούν κατά 50% σε σχέση με άλλα προβλήματα υγείας, καθιστώντας τες μια απ’ τις πέντε κυριότερες αιτίες αναπηρίας και θανάτου»;
Η Πάλμερ επιμένει να βλέπει τη φωτεινή όψη του φεγγαριού και προτείνει ακούραστα μερικές πρακτικές λύσεις για να «σωθούν» τα παιδιά και κατ' επέκταση όλοι μας.
Δεν είναι ηθικολόγος, απλά βλέπει και διατυπώνει το αυτονόητο.
Ευτυχώς το βιβλίο-συναγερμός της ηχεί τώρα και στην χώρα μας, όπου ζουν τα περισσότερα παχύσαρκα παιδιά της Ευρώπης.
Απόσπασμα
«Δεν είναι εύκολο να συνειδητοποιήσουμε ότι η πρωτοβάθμια εκπαίδευση δεν είναι ένας αγώνας δρόμου. Στις σύγχρονες ανταγωνιστικές κοινωνίες, οι πιο εύποροι γονείς δικαιολογημένα θέλουν να εξασφαλίσουν θέσεις νικητών για τα παιδιά τους και δεν ανησυχούν όταν τα φτωχότερα παιδιά παραγκωνίζονται. Μετά από μια δεκαετία, όμως, θα ανησυχήσουν, όταν οι "ηττημένοι" θα έχουν μεταμορφωθεί σε δυσαρεστημένους νέους που περιφέρονται άσκοπα στους δρόμους, σε έφηβες μητέρες που ζουν από το επίδομα πρόνοιας ή σε εγκληματίες που δε δίνουν δεκάρα για τα συμφέροντα των ανώτερων τάξεων. Είτε μας αρέσει είτε όχι, το κοινωνικό χάσμα μας αφορά όλους, γι' αυτό και πρέπει να στοχεύουμε σ' ένα δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, που προσφέρει τις ίδιες ευκαιρίες τόσο στους πλούσιους όσο και στους φτωχούς».
--------------------------------------------------------------------------------
O Μανώλης Ανδριωτάκης είναι συγγραφέας, επιμελητής εκδόσεων και σκηνοθέτης