Η παλινόρθωση της απάτης

Posted by ΚΙΜΠΙ

Φρεσκάρετε λίγο τη μνήμη σας. Είναι υπόθεση μόνο μερικών μηνών. Μέχρι τον Γενάρη οι τεχνοκράτες της αγοράς, οι επενδυτικοί οίκοι ανοχής, οι μετρητές πιστοληπτικής ανικανότητας, οι μεγαλοσχήμονες μάνατζερ των υπό χρεοκοπία κολοσσών, οι διεθνείς οργανισμοί δημοσιονομικής χειραγώγησης των κρατών, οι αναλυτές του αγοραίου χάους, τα γκόλντεν μπόις της οικονομίας και τα σίλβερ μπόις της πολιτικής, οι νομπελίστες ιερείς του νεοφιλελεύθερου δόγματος, όλοι τους, είχαν λουφάξει τρομαγμένοι από τον τεκτονικό σεισμό που ταρακουνούσε το οικοδόμημά τους. Οι προβλέψεις τους έφταναν στα υπαρξιακά τους άκρα: αποτόλμησαν ακόμη και την εκτίμηση για την επερχόμενη κατάρρευση του καπιταλισμού έπειτα από τέσσερις αιώνες κυριαρχίας. Και οι πιο μετριοπαθείς δεν έκρυβαν -με λυγμούς, είναι αλήθεια- την ανησυχία τους ότι δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα να επιβιώσει το σύστημα της παγκοσμιοποιημένης απορρύθμισης των αγορών και πως, σε κάθε περίπτωση, θα το διαδεχθεί ένα ισχυρό πλαίσιο ρυθμίσεων και κρατικής εποπτείας.

Οι γκουρού των προβλέψεων για τις επιδόσεις της μικροοικονομίας και τις προοπτικές της μακροοικονομίας είχαν εξαφανιστεί ακόμη και από τις στήλες των «ευαγγελίων» του κεφαλαίου, ενώ οι διεθνείς οργανισμοί τύπου ΔΝΤ και ΟΟΣΑ είχαν βυθιστεί στην απόλυτη ανυποληψία (και συνενοχή) για τη μεγάλη απάτη που έφερε την παγκόσμια οικονομία στο χείλος της κατάρρευσης. Να σας θυμίσω πόσοι είχαν προτείνει ακόμη και την εδώ και τώρα διάλυσή τους;

Για τους πολιτικούς -δεν το συζητώ- η μαζική δυσλεξία είχε διαδεχθεί τη συνήθη οπτιμιστική τους φλυαρία περί αειφόρου ανάπτυξης. Και αρκετοί πλήρωσαν τοις μετρητοίς την ύποπτη αμετροέπειά τους που δεν ήξερε, δεν ρώταγε, δεν προέβλεπε και δεν προστάτευε τις κοινωνίες από την επερχόμενη κρίση. Αρκετοί, αλλά όχι όσοι χρειαζόταν για να αποσυρθεί το γλοιώδες είδος γλοιωδών που υπερασπιζόταν με πάθος τα μεγέθη και αδιαφορούσε για τους ανθρώπους.

Αυτά πριν από μερικούς μήνες. Τι συνέβη κι όλοι αυτοί αποκαθίστανται σταδιακά και χωρίς αιδώ στον θρόνο της απάτης; Από πού αντλεί το θράσος η «επιστημονική» γραφειοκρατία της διεθνούς οικονομίας που εκφράζεται μέσω του ΟΟΣΑ και του ΔΝΤ και παρεμφερών οργανισμών και διατυπώνει υποδείξεις για την ανάταξη του ημιθανούς θύματός της;

Κατ’ αρχάς, φρόντισαν να ανεχτεί ο οργανισμός τους μιαν ελαφρά ιδεολογική μετάλλαξη, βάζοντας ολίγον κεϊνσιανισμό στο DNA τους -αλλά εκείνο το είδος του κεϊνσιανισμού που επιτρέπει την απρόσκοπτη ροή χρήματος στον ιδιωτικό τομέα, χωρίς να απαιτεί καμιά αντιπαροχή σε εγγυήσεις ανάπτυξης, εισοδήματος και απασχόλησης. Αυτή τη μετάλλαξη την παρατηρούμε σε διάφορες εκδοχές και ποικίλες δόσεις, με αποτέλεσμα οι ανανήψαντες αναλυτές να επικροτούν σήμερα με την ίδια άνεση και «επιστημονική» συνέπεια και τα αμερικανικά μέτρα κρατικοποίησης χρεοκοπημένων κολοσσών και τη φιλελεύθερη ευρωπαϊκή ακαμψία. Και τις πληθωριστικές ανάσες που δίνει η Fed στην οικονομία, αλλά και τις ευρωπαϊκές εμμονές στην αντιπληθωριστική ορθοδοξία του (νεκροζώντανου πια) Συμφώνου Σταθερότητας.

Ακολούθως, αποκατέστησαν τον μηχανισμό παραγωγής και διάδοσης του ψεύδους. Αν καταγράψουμε όλες τις εκτιμήσεις που έχουν διατυπώσει ιδιωτικοί και δημόσιοι φορείς -από τους οικονομολόγους των επενδυτικών οίκων μέχρι τους τεχνοκράτες των διεθνών οργανισμών, και από τους υπουργούς οικονομίας μέχρι τους κοινοτικούς επιτρόπους (συμπεριλαμβανομένου του εγχωρίου υπουργού που μας «αποκάλυψε» μόλις προχθές επισήμως ότι ήταν ψευδείς οι δεσμεύσεις για μείωση του ελλείμματος εντός του 2010)-, θα διαπιστώσουμε ότι έχουμε μπροστά μας μια αποτυχημένη σαλάτα ασύνδετων υλικών: βγαίνουμε ή δεν βγαίνουμε από την ύφεση; Θα προηγηθούν οι αναδυόμενες αγορές στην ανάκαμψη ή οι παλιές καραβάνες της Γηραιάς Ηπείρου θα κάνουν πρώτες το φίνις; Θα είναι αργόσυρτη και βασανιστική η επιστροφή στην ομαλότητα ή εκρηκτική και λυτρωτική; Πιθανότατα τίποτε από αυτά δεν ισχύει, διότι απλούστατα οι σοφοί παντογνώστες που αδυνατούσαν να διαβλέψουν την παρούσα κρίση ούτε τώρα είναι βέβαιοι για την αποκατάσταση οποιουδήποτε άλλου μεγέθους πλην αυτών που σχεδόν αποκλειστικά τους ενδιαφέρουν: της εταιρικής κερδοφορίας, των μετοχικών αποδόσεων και των παχυλών αμοιβών τους.

Τι πιο αποκαλυπτικό από την πρόσφατη έκθεση του γενικού εισαγγελέα της Νέας Υόρκης Άντριου Κουόμο (τον οποίο τα τρωκτικά της αγοράς λοιδορούν νυχθημερόν στα αμερικανικά «ευαγγέλια» της αγοράς ακόμη και ως «κομμουνιστή») για το σύστημα των αμοιβών των τραπεζικών στελεχών (βλέπει σχετικό απόσπασμα παραπλεύρως); Μόνο για το 2008 τα ευαγή πιστωτικά ιδρύματα που προκάλεσαν τη χρηματοπιστωτική κρίση και έφτασαν στην κατάρρευση, «φιλοδωρήθηκαν» από το κράτος με 175 δισ. δολάρια. Απ’ αυτά τα 33 δισ. τα μοιράστηκαν ως μπόνους και αμοιβές οι επικεφαλής τους. Το σκηνικό θα επαναληφθεί και με τις πολλαπλάσιες κρατικές ενισχύσεις του 2009, σ’ αυτή τη μοναδική αγορά εργασίας όπου ο «εργαζόμενος» είναι «εργοδότης» του εαυτού του με δικαίωμα να διαπραγματεύεται αποκλειστικά με τον εαυτό του το ύψος της αμοιβής του, έστω κι αν η «δουλειά» του ήταν σκέτη καταστροφή. Φυσικά -το έχω ξαναπεί- η θεωρία των «golden boys» εξηγεί ένα μόνο μέρος της κρίσης, καθώς με την ηθικολογία της απαλλάσσει την ιδιοκτησία, τους μεγαλομετόχους, τον μηχανισμό του κέρδους και της απληστίας. Ωστόσο, αυτή η αποκατάσταση στη λειτουργία της «μηχανής που κόβει χρήμα» για τα χαρτοφυλάκια στελεχών και αναλυτών εξηγεί τη σπουδή ορισμένων -της Merrill Lynch και της Citigroup για παράδειγμα- να βομβαρδίζουν τις αγορές και τους επενδυτές με βεβαιότητες για διεθνή ανάκαμψη και εταιρική κερδοφορία. Πώς να μην τα βλέπεις όλα αισιόδοξα όταν από τα 55 δισ. δολάρια του πακέτου σωτηρίας των δύο τραπεζών τα 9 δισ. θα ενθυλακωθούν από τα στελέχη τους ως μπόνους για την καταστροφή στην οποία συνέβαλαν;

Κι εδώ ερχόμαστε στον τρίτο συντελεστή της παλινόρθωσης της απάτης, τις ίδιες αγορές. Αποδέκτες της νέας εσοδείας κέρδους και παραπλάνησης, τα επενδυτικά κεφάλαια, αλλά και ο παροιμιώδης για την απληστία του μέσος επενδυτής, συμμετέχουν συνένοχα στη νέα εικονική πραγματικότητα των χρηματιστηρίων αξιών και απαξιών. Δεν έχει καμία σημασία αν η ανεργία προσεγγίζει στις ΗΠΑ το ιστορικό ρεκόρ του 10%, δεν έχει καμία σημασία αν τα σκυλοφτιαγμένα εταιρικά κέρδη δεν αντιστοιχούν στις παραγωγικές και εμπορικές επιδόσεις των επιχειρήσεων, δεν έχει καμία σημασία αν η όποια κατανάλωση συντηρείται με τα κρατικά φιλοδωρήματα που φορούν τον μανδύα της κρατικής πρόνοιας, δεν έχει καμία σημασία αν ο «κεϊνσιανισμός» νέας κοπής έχει φέρει μικρές και μεγάλες χώρες σε κατάσταση τυπικής ή ουσιαστικής χρεοκοπίας, δεν έχει καμία σημασία αν η ζήτηση πετρελαίου πέφτει. Σημασία έχει ότι «οι προοπτικές είναι θετικές», «πιάσαμε πάτο, άρα ακολουθεί η ανάδυση». Ποιος το λέει; Αυτοί που από το 2007 κάνανε τις πάπιες για την επερχόμενη κατάρρευση, το 2008 απλώς μετρούσαν τα μπόνους τους και στις αρχές του 2009 απειλούνταν σε κάθε χώρα με δημόσιο ανασκολοπισμό. Τώρα, παίρνουν την εκδίκησή τους μοιράζοντας λελογισμένες δόσεις αισιοδοξίας, υπεραξίες μετοχών και υψηλές αποδόσεις από τις τιμές εμπορευμάτων, από το πετρέλαιο μέχρι τα μέταλλα, από τα στάρια μέχρι τη σιλικόνη. Πρόκειται για μια κολοσσιαία επανασυσσώρευση του πλούτου που ξέρασε η κρίση.

Φυσικά, ο τρόπος που ξαναστήθηκε ο μηχανισμός της απάτης περιλαμβάνει τους πολιτικούς, που με έναν μαγικό τρόπο ανασύρθηκαν κι αυτοί από την κατάσταση ανυποληψίας στην οποία είχαν περιέλθει. Μικρά ιδεολογικο-πολιτικά λίφτινγκ μετέτρεψαν κυνικούς νεοφιλελεύθερους σε φανατικούς κρατιστές, αγοραίους σοσιαλδημοκράτες σε ένθερμους υποστηρικτές του κράτους πρόνοιας. Οι δημόσια διατυπωμένες ανησυχίες τους για απρόβλεπτες κοινωνικές εκρήξεις αποσύρθηκαν σιγά σιγά, ο μεταρρυθμιστικός τους οίστρος επανήλθε και μπορεί κανείς με βεβαιότητα να πει ότι, τουλάχιστον στην Ευρώπη, η κρίση επισωρεύει πολιτικές και μέτρα που οδηγούν σε μια νέα ευρύτατη θεσμική ήττα για τον κόσμο της εργασίας. Καθώς ολοκληρώνεται η παλινόρθωση του μηχανισμού της απάτης, οι αντιθέσεις οικονομίας-πολιτικής απαλύνονται και οι δημοσιονομικές κρατικές εφεδρείες στερεύουν, η εργασία γίνεται πάλι η αίρουσα τις αμαρτίες του καπιταλισμού. Οι ιδέες της απορρύθμισης και ελαστικοποίησης της απασχόλησης, του ωραρίου, του εργάσιμου χρόνου, των συνθηκών υγιεινής, ασφάλειας και ασφάλισης επιστρέφουν από την πίσω πόρτα και εμφανίζονται πάλι ως εξυγιαντικές πολιτικές.

Θα μου πείτε: βρίσκουν και τα κάνουν. Όλους αυτούς τους μήνες που οι πρωταγωνιστές της απάτης έτρεμαν τη δημόσια οργή και βούλιαζαν στον βάλτο της ανυποληψίας, δεν χρειάζονταν συμπάθεια, επιείκεια, ανοχή. Αλλά ένα χέρι να τους στείλει βαθιά στον πάτο.