Το σύνδρομο "όχι στην αυλή μου"

του Aλέκου Παπαδόπουλου

Πηγή: ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Tο μήνυμα που εξέπεμψε ο «Κουρουπητός» από τα Χανιά στα μέσα της δεκαετίας του '80 δεν έγινε αντιληπτό, με αποτέλεσμα σταδιακά σε αρκετές περιοχές της χώρας να εμφανιστούν σοβαρά προβλήματα στην διαχείριση στερεών αποβλήτων (σκουπίδια).
Aφού μέχρι σήμερα δεν πολεμήθηκε κοινωνικά και πολιτικά, το γνωστό σύνδρομο «NIMBY» (not in my back yard, ελληνιστί «όχι στην αυλή μου») εμφανίζεται διαρκώς πιο ισχυρό και βεβαίως την κορύφωσή του θα δούμε τα επόμενα χρόνια, όταν τα προβλήματα από τη διαχείριση των σκουπιδιών ιδιαίτερα στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη θα αυξάνονται.
Το Σύνδρομο ΝΙΜΒΥ πήρε το όνομά του στο τέλος της δεκαετίας του '60 στην Αμερική, αλλά αποτελεί μόνιμο πρόβλημα στις περισσότερες χώρες με βιομηχανική ανάπτυξη.
Σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «τα σκουπίδια να πάνε αλλού, μακριά από την περιοχή μου». Συνήθως, ο τρόπος που εκδηλώνεται είναι η ανεξέλεγκτη φημολογία, η παραπληροφόρηση, η καλλιέργεια αισθήματος αδικίας, οι συντονισμένες αντιδράσεις κ.λπ.
Στη χώρα μας, η διάθεση των σκουπιδιών έχει προκαλέσει ήδη εκρηκτικές αντιδράσεις σε όλη την επικράτεια, αλλά δυστυχώς δεν περιορίζεται μόνο στα απορρίμματα.
Μικρά σύνδρομα ΝΙΜΒΥ ζούμε καθημερινά στις γειτονιές των πόλεων, όπου οι κάτοικοι θέλουν μεν τη λαϊκή αγορά δίπλα τους, όχι όμως και στον δρόμο που μένουν, αλλά και τον κάδο απορριμμάτων μπροστά από το σπίτι του γείτονα και όχι από το δικό τους.
Βέβαια όσοι στηλιτεύουν μόνο το κοινωνικό αυτό σύνδρομο δεν σημαίνει ότι είναι και άμοιροι ευθυνών ως προς τη διαχείριση του προβλήματος και κυρίως ως προς τον αλαζονικό και αυθαίρετο τρόπο με τον οποίο συχνά αντιμετωπίζουν τις τοπικές κοινωνίες. Συχνά εκδηλώνεται μια ιδιότυπη σύγκρουση δύο «πολιτισμών»: του «πολιτισμού» των αντιδρώντων και του «πολιτισμού» της εξουσίας.
Όταν το 1997 οργανώναμε με το σχέδιο «Καποδίστριας», τη νέα διοικητική δομή της χώρας με βάση τους ολιγάριθμους ισχυρούς δήμους και εν συνεχεία τις ισχυρές περιφέρειες, είχαμε στον νου μας ότι η χώρα για να αναπτυχθεί χρειάζεται νέες, μεγάλες διαχειριστικές κατευθύνσεις, καθώς και νέους διοικητικούς και αναπτυξιακούς νευρώνες. Επιδιώκαμε να ανατραπεί όλο το σύστημα που γεννούσε τοπικισμούς και μικροσυμφέροντα και καθήλωνε την τοπική ανάπτυξη και να προχωρήσουμε παράλληλα σε ανατροπές παρηκμασμένων πολιτιστικών προτύπων και αντιλήψεων.
Με την επιλογή του σχεδίου «Καποδίστριας» για ανοικτές πόλεις, θέλαμε οι κάτοικοι των χωριών και των μικρών πόλεων και κυρίως οι νέες ηλικίες να ξεφύγουν από τη «συνείδηση του χωριού» και να αποκτήσουν «συνείδηση περιοχής».
Επιδιώκαμε έτσι την ολοκληρωμένη θεώρηση των προβλημάτων με αποφάσεις που θα ήταν επεξεργασμένες και εφαρμόσιμες:
Ο ορθολογισμός και η διαβούλευση να λειτουργεί όπως σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες στη θέση της άγνοιας, του θυμικού και της ιδιοτέλειας.
Οι επιλογές για την ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής των κατοίκων να αφορούν το σύνολο και να μην είναι ευάλωτες στον λαϊκισμό και τα μικροσυμφέροντα.
Είναι ευχάριστο ότι μέσα από διαδημοτικές συνεργασίες πολλοί «καποδιστριακοί» δήμοι πέτυχαν να χωροθετήσουν και να λειτουργήσουν χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), ξεπερνώντας τις αρχικές αντιδράσεις και υπάρχει η εκτίμηση ότι με τον χρόνο θα ξεπεραστούν τα όποια προβλήματα εμφανίζονται ακόμη.
Στην Αττική, δυστυχώς, το πρόβλημα της διαχείρισης σκουπιδιών και των αντιδράσεων είναι άλλης τάξης λόγω των μεγεθών των αποβλήτων, αλλά και της έλλειψης εκτάσεων στο Λεκανοπέδιο που μπορούν να δεχτούν εγκαταστάσεις επεξεργασίας, μετά και την ανεξέλεγκτη οικοδόμηση των τελευταίων δεκαετιών.
Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του '90 υπήρχε απόλυτος εφησυχασμός για τη διαχείριση των απορριμμάτων της πρωτεύουσας, καθώς πολλοί πίστευαν ότι ο χώρος ανεξέλεγκτης απόθεσης των 'Ανω Λιοσίων ήταν καλή λύση (στη μυωπική προσέγγιση του προβλήματος) και είχε και ικανό χρόνο ζωής. Οι δε τοπικές αντιδράσεις ήταν μικρές για το μέγεθος του προβλήματος.
Είναι, πράγματι, ασύλληπτο για πρωτεύουσα κράτους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στις αρχές του 21ου αιώνα να μη διαθέτει στην ουσία ούτε ένα οργανωμένο σύστημα επεξεργασίας απορριμμάτων, παρά μόνο έναν εκπνέοντα ΧΥΤΑ.
Πέρα από τη συνολική σύγχυση και τη Βαβέλ των απόψεων που κυριαρχούν σήμερα, οι θέσεις που μπορούν να διατυπωθούν για την αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων στον νομό Αττικής είναι κατά τη γνώμη μου οι εξής:
Να προχωρήσει ο σχεδιασμός που εγκρίθηκε με τον νόμο του 2003, που προβλέπει χωροθέτηση εγκαταστάσεων υγειονομικής ταφής σε τρία διαφορετικά σημεία του νομού Αττικής. Η όποια υπαναχώρηση στον σχεδιασμό αυτόν (και η υποταγή στο σύνδρομο NIMBY) θα έχει σοβαρά αρνητικά αποτελέσματα για τις μελλοντικές αποφάσεις.
Να υπάρξουν πρόσθετες συζητήσεις και να αναζητηθούν άμεσα εναλλακτικές βιομηχανικές λύσεις επεξεργασίας των αποβλήτων στους χώρους που ήδη έχουν οριστεί, που θα ελαχιστοποιούν τη λειτουργία των ΧΥΤΑ. Όμως, αυτό δεν πρέπει να λειτουργήσει σαν άλλοθι απραξίας και νέων καθυστερήσεων.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η εξέλιξη στον τομέα διαχείρισης των απορριμμάτων είναι προτιμότερο να γίνεται βήμα προς βήμα σε πραγματικούς χρόνους και όχι με φανταστικά άλματα σε μελλοντικούς χρόνους.
Μέσα από συστηματική ενημέρωση να επιδιωχθεί βελτίωση της κουλτούρας για τον περιορισμό παραγωγής σκουπιδιών, αλλά και την αύξηση της ανακύκλωσης στην πηγή των αστικών απορριμμάτων.