Δέκα θέσεις για την ασφάλεια

του Νίκου Ράπτη

ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

1. Η ασφάλεια της ζωής, της μετακίνησης και της περιουσίας συνιστούν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και προϋποθέσεις για την ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας. Ο φοβισμένος πολίτης, ο απειλούμενος πολίτης, ο πολίτης που του αρνούνται τη δυνατότητα πρόσβασης στο δημόσιο χώρο δεν είναι δυνατό να λειτουργήσει ως παράγων προαγωγής ή υπεράσπισης ή ομαλής λειτουργίας της δημοκρατίας. Ο ανασφαλής πολίτης είναι εξουδετερωμένος πολίτης.
2. Τα δίπολα «ασφάλεια»-«πολιτικά δικαιώματα», «επιβολή της νομιμότητας»-«δημοκρατία», δεν τίθενται διαζευκτικά αλλά ο ένας όρος τους προϋποθέτει τον άλλο: δεν υπάρχει ασφάλεια χωρίς δικαιώματα, ούτε δικαιώματα χωρίς ασφάλεια. Δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς επιβολή της νομιμότητας, ούτε επιβολή της νομιμότητας χωρίς δημοκρατία κ.ο.κ.
3. Η έξαρση της παραβατικότητας και της εγκληματικότητας στην Ελλάδα σήμερα, και μάλιστα στα μεγάλα αστικά κέντρα, είναι μια μόνο πλευρά, από τις πιο επώδυνες ίσως αλλά σε καμία περίπτωση μοναδική, ενός πολύ ευρύτερου και πιο επικίνδυνου φαινομένου: της επέκτασης της αυτοδικίας και της δημιουργίας «ζωνών», (γεωγραφικών και θεσμικών), όπου de facto τους κανόνες λειτουργίας επιβάλει όποιος διαθέτει τη δύναμη να το κάνει και όχι η συντεταγμένη δημοκρατική πολιτεία. Από την παράνομη στάθμευση και τα αυθαίρετα έως την υπεξαίρεση των ραδιοτηλεοπτικών συχνοτήτων και τις παράνομες χωματερές, υπάρχουν στη σημερινή Ελλάδα δεκάδες, εκατοντάδες εστίες όπου τη νομιμότητα δεν την καθορίζουν-επιβάλουν οι αρμόδιοι θεσμοί της πολιτείας, αλλά η αυτοδικία.
4. Το φαινόμενο της αυτοδικίας αποτελεί σήμερα ανάλογη απειλή για τη δημοκρατία με εκείνη που σε άλλες εποχές αντιπροσώπευε η λειτουργία αντιδημοκρατικών θυλάκων στο πολιτειακό-θεσμικό επίπεδο (το στρατό και την αστυνομία), το λεγόμενο «παρακράτος» κ.λπ. Η διαφορά είναι πως σήμερα οι δυνάμεις της αυτοδικίας δεν ενδιαφέρονται (ακόμα;) να ανατρέψουν την έννομη τάξη συνολικά, αλλά μόνο στο χώρο (γεωγραφικό ή θεσμικό) όπου η νομιμότητα απειλεί τα συμφέροντά τους, μεγαλύτερα ή μικρότερα. Μολοταύτα, η αυτοδικία αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία στη σημερινή Ελλάδα και υπονομεύει άμεσα και καταλυτικά την άσκηση των δικαιωμάτων της μεγάλης πλειοψηφίας των απλών πολιτών.
5. Συμπερασματικά, η επιβολή της έννομης τάξης παντού αποτελεί σήμερα εκ των ων ουκ άνευ όρο για τη λειτουργία του πολιτεύματος. Τα όργανα της πολιτείας που παραιτούνται από το έργο τους αυτό, που συμβιβάζονται με την άσκηση της αυτοδικίας, που διαπραγματεύονται μαζί της, που προχωρούν σε de factο μορφές «συνδιοίκησης» με τις δυνάμεις της αυτοδικίας, ανεξαρτήτως προφάσεων «πραγματισμού» ή «ρεαλισμού», απλά παραβιάζουν το καθήκον τους, καταχρώνται την εξουσία τους, υπονομεύουν τη δημοκρατία.
6. Το έργο της επιβολής της έννομης τάξης παντού είναι προφανές πως δεν είναι αστυνομικό, αλλά πολιτικό εγχείρημα. Η αποτελεσματική αστυνόμευση αποτελεί μια μόνο διάστασή του. Η θεσμική ανασυγκρότηση της δημοκρατίας μας, η διασαφήνιση και ο εξορθολογισμός της νομοθεσίας, η έμπρακτη εφαρμογή της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και ευκαιριών, η κοινωνική δικαιοσύνη, είναι όροι για να υπάρξει αποτελεσματική αστυνόμευση .
7. Σημαντική είναι επίσης η σαφής ιεράρχηση των παραγόντων της ανομίας που σήμερα απειλούν πιο άμεσα τη δημοκρατία στη χώρα μας -και η διάκρισή τους από εκείνους που ασκούν-περιφρουρούν μικρά ή μεγαλύτερα εγωιστικά-αντικοινωνικά συμφέροντα. Σημειώνουμε εδώ την ανάγκη να αντιπαρατεθεί ανοικτά η δημοκρατική πολιτεία:

με το παράνομο χρήμα (που προέρχεται από το λαθρεμπόριο, το εμπόριο ναρκωτικών, την πορνεία, το εμπόριο όπλων),
με τους μεγάλους ρυπαντές,
με τις δυνάμεις που υπεξαιρούν παράνομα τις δημόσιες ραδιοτηλεοπτικές συχνότητες,
με το παράνομο πολιτικό χρήμα,
με την παραοικονομία,
με τα κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων και ενθάρρυνσης της λαθρομετανάστευσης.

Μόνο η αντιπαράθεση με αυτή την πολυπλόκαμη «μαφιοκρατία» θα νομιμοποιήσει την απαραίτητη και καλοδεχούμενη αποκατάσταση της νομιμότητας σε πολυάριθμες άλλες πλευρές της καθημερινότητας, ενάντια στην «από τα κάτω» άνομη-αυτόδικη προστασία μικρότερων αντικοινωνικών συμφερόντων.
8. Θεωρούμε ως μια καλή διατύπωση της αντίληψής μας για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών την ανάγκη για μηδενική ανοχή κατά της εγκληματικότητας και των αιτίων της.
9. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως στην ισχύουσα νομοθεσία υφίστανται «γκρίζες περιοχές» υπερρυθμίσεων, παραλογισμών, αντιφάσεων, «φωτογραφικών» ρυθμίσεων κ.λπ. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία πως η λειτουργία της δικαιοσύνης ή της αστυνομίας ελέγχεται ως ερασιτεχνική, μεροληπτική, κοινωνικά άδικη, μονομερώς κατασταλτική, ρατσιστική ή πως υπάρχουν τμήματα της λειτουργίας τους που de facto συνεταιρίζονται -συχνά με αμοιβαίως επικερδή τρόπο- με την ανομία ή την αυτοδικία. Ταυτόχρονα όμως είναι απολύτως σαφές πως εμείς, οι πολίτες, δεν έχουμε άλλο χώρο υπεράσπισης των δικαιωμάτων μας παρά εκείνο της δημοκρατικής λειτουργίας· δεν έχουμε δυνατότητα παρέμβασης παρά μόνο στους θεσμούς της πολιτείας (τα κόμματα, τα συνδικάτα, τις κινήσεις των πολιτών, τη νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία, την αστυνομία κ.λπ). Η δύναμη των πολιτών εξαρτάται απολύτως από το αν το έργο της επιβολής της νομιμότητας εξακολουθεί να επαφίεται στα θεσμικά όργανα της δημοκρατικής πολιτείας. H πολιτική επιρροή των πολιτών εκμηδενίζεται όποτε η άσκηση της εξουσίας περνά de facto στις δυνάμεις της αυτοδικίας και της ανομίας.
10. Σε κάθε περίπτωση, οι πολίτες είμαστε δεσμευμένοι στη διατήρηση της μη-βίας. Διατηρούμε ανοικτό μέτωπο με όσους επιθυμούν να μετακινήσουν την πολιτική αντιπαράθεση συνολικά στο χώρο της βίαιης (πόσο μάλλον της ένοπλης) σύγκρουσης.