Πάρτε με πίσω στην Κωνσταντινούπολη!

του Έντουαρντ Λούτβακ

Πηγή: ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Δεν είναι δυνατό να προχωρήσει μια αυτοκρατορία ενώ υφίσταται οικονομική κρίση, αυξανόμενα ελλείμματα, υπέρμετρες φιλοδοξίες στην εξωτερική πολιτική. Η Αμερική χρειάζεται επειγόντως σοβαρή στρατηγική συμβουλευτική. Οι ΗΠΑ δεν ήταν ποτέ η Ρώμη, και η υιοθέτηση των στρατηγικών της επιλογών -της ανηλεούς αυτοκρατορικής επέκτασης, της κυριαρχίας επί ξένων λαών και της αδίστακτης χρήσης του ολοκληρωτικού πολέμου- το μόνο που θα φέρει είναι η επιτάχυνση της παρακμής τους.
Καλύτερα να κοιτάξουν οι ΗΠΑ προς το μέρος της ανατολικής εκδοχής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: του Βυζαντίου, που υπήρξε κατά οκτώ αιώνες μακροβιότερο της προκατόχου του.
Η Αμερική χρειάζεται σήμερα να ανακαλύψει εκ νέου τα συστατικά στοιχεία της μεγαλειώδους βυζαντινής στρατηγικής.
Ευτυχώς, οι Βυζαντινοί είναι πολύ ευκολότερα προσβάσιμοι από τους Ρωμαίους, που δεν άφησαν σχεδόν κανένα γραπτό ντοκουμέντο για τη στρατηγική τους και τις τακτικές τους. Διαθέτουμε μόνο ψήγματα από τον Βεγέτιο (Publius Flavius Vegetius Renatus) που όμως γνώριζε λίγα για τη διοίκηση ή τον πόλεμο.
Οι Βυζαντινοί από την άλλη κατέγραφαν τα πάντα: ποιες τεχνικές πειθούς χρησιμοποιούσαν, το πώς συνέλεγαν πληροφορίες ή ασκούσαν κατασκοπία, τη γεωστρατηγική τους σκέψη, τα τακτικά τους «δόγματα», τις επιχειρησιακές τους τεχνικές. Είναι τα πάντα καταγεγραμμένα πεντακάθαρα σε σωσμένα βυζαντινά στρατιωτικά εγχειρίδια και σε ένα μέγιστο έργο για τη διοίκηση του κράτους.
Δαπάνησα τα τελευταία είκοσι χρόνια μελετώντας αυτά τα κείμενα, ώστε να καταγράψω μια πλήρη μελέτη για τη «μεγάλη στρατηγική» των Βυζαντινών. Αν επιθυμούν να παραμείνουν μεγάλη δύναμη, καλά θα έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες να ενστερνιστούν τα παρακάτω επτά βυζαντινά διδάγματα:
1. Απέφευγε κατά το δυνατό τον πόλεμο, με κάθε τρόπο, σε οιεσδήποτε συνθήκες. Ταυτόχρονα όμως συμπεριφέρσου λες κι ο πόλεμος μπορεί να ξεκινήσει ανά πάσα στιγμή. Να διατηρείς πάντα σε πλήρη ετοιμότητα τις ένοπλες δυνάμεις σου, αλλά να μη σπεύδεις ποτέ στο πεδίο της μάχης. Κύριος στόχος της πολεμικής σου ετοιμότητας είναι η αποτροπή της ένοπλης σύγκρουσης.
2. Συνέλεγε πληροφορίες για τον εχθρό, και τις νοοτροπίες του, και παρακολούθα εκ του σύνεγγυς διαρκώς τις κινήσεις του. Η προσπάθειά σου μπορεί να μην αποδεικνύεται πάντα πολύ παραγωγική, αλλά σπανίως είναι άχρηστη.
3. Να μάχεσαι με ρώμη, αμυντικά και επιθετικά, αλλά να αποφεύγεις τη σύγκρουση, ιδίως τη σύγκρουση μεγάλης κλίμακας, εκτός αν οι συνθήκες είναι εξαιρετικά ευνοϊκές. Μη σκέφτεσαι σαν τους Ρωμαίους, που αντιλαμβάνονταν την αποτροπή ως επουσιώδες εξάρτημα της χρήσης της στρατιωτικής τους ισχύος. Εντωμεταξύ να χρησιμοποιείς τη στρατιωτική σου ισχύ σε όσο το δυνατό μικρότερες δόσεις. Παράλληλα βοήθα τους πρόθυμους να πειστούν -και βλάψε μόνο όσους δεν είναι ακόμα έτοιμοι να το κάνουν.
4. Αντί για ολοκληρωτικό πόλεμο ή κατοχή ξένων εδαφών, να προτιμάς πιο ευέλικτους πολεμικούς χειρισμούς, αστραπιαίες επιθέσεις και παρελκυστικές επεμβάσεις που βλάπτουν τον εχθρό και ακολουθούνται πάντα από ταχεία αποχώρηση. Σκοπός δεν είναι η καταστροφή του αντιπάλου: κάθε σημερινός αντίπαλος μπορεί να γίνει αυριανός σύμμαχος. Ακόμα κι η ύπαρξη πολλών εχθρών μπορεί να είναι προτιμότερη από την ύπαρξη ενός και μόνου αντιπάλου, εφόσον διατηρείς τη δυνατότητα να πείσεις τους εχθρούς σου να στραφούν ο ένας εναντίον του άλλο.
5. Πάσχιζε να τελειώνεις τους πολέμους διαμέσου της σύναψης πολυμερών συμμαχιών, που αλλάζουν το συσχετισμό δύναμης. Η διπλωματία είναι ακόμα πολυτιμότερη εν καιρώ πολέμου από ότι εν καιρώ ειρήνης. Απόρριψε, όπως το έκαναν οι Βυζαντινοί, το ανόητο αξίωμα πως «όταν μιλούν τα όπλα, οι διπλωμάτες σιωπούν». Πολυτιμότεροι σύμμαχοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν καλά τον εχθρό σου ή/ και είναι εξοικειωμένοι να μάχονται εναντίον του.
6. Συντομότερος δρόμος προς τη νίκη είναι η υπονόμευση. Είναι μάλιστα τόσο πολύ φθηνότερη σε σχέση με τον πόλεμο, που αξίζει πάντα τον κόπο να επιχειρηθεί, ακόμα και στους εχθρούς που εμφανίζονται ως αδιάλλακτοι και ακλόνητοι. Θυμήσου: ακόμα και οι πιο θρησκόληπτοι φανατικοί μπορούν να διαφθαρούν. Όπως πολλές φορές ανακάλυψαν οι Βυζαντινοί, οι θρησκόληπτοι ζηλωτές είναι επίσης εξαιρετικά ευφάνταστοι στο να εφευρίσκουν θρησκευτικούς λόγους για να ξεχάσουν τις ίδιες τους τις «αποστολές» («εφόσον ούτως ή άλλως η επικράτηση του ισλάμ είναι νομοτελειακή…»).
7. Όπου δεν αρκεί η διπλωματία κι η υπονόμευση και ο πόλεμος εμφανίζεται αναπότρεπτος, να χρησιμοποιείς στρατιωτικές μεθόδους και τακτικές που εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες του αντιπάλου. Απόφευγε την εξάντληση των μάχιμων δυνάμεών σου και χρησιμοποίησε μεθόδους που ροκανίζουν υπομονετικά την ισχύ του αντιπάλου. Αυτό βέβαια ίσως να χρειαστεί πολύ χρόνο. Αλλά δε χρειάζεται βιασύνη, αφού ούτως ή άλλως, μόλις εξουδετερώσεις τον αντίπαλό σου, θα βρεθεί κάποιος άλλος να πάρει τη θέση του. Τα πάντα ρει: ηγέτες, πολέμαρχοι και αντίπαλα έθνη έρχονται και παρέρχονται. Μόνο η αυτοκρατορία είναι αιώνια -εκτός βέβαια αν βαλθεί να αυτοϋπονομευτεί.