Το αχρείο χρέος

Posted by ΚΙΜΠΙ

Τον λόγο μου τον τηρώ. Την περασμένη εβδομάδα -αν έτυχε και ρίξατε κανένα βλέφαρο σ’ αυτή τη σελίδα- είχα διατυπώσει την πρόταση να πτωχεύσει η χώρα χωρίς να περιμένει από κανένα Moodys και κανένα Fitch να της το επιβάλουν. Δηλαδή, να κηρύξει την αναστολή πληρωμής του χρέους της. Και κατέληγα με την υστερόγραφη υπόσχεση ότι θα εξηγήσουμε σήμερα γιατί οι κυβερνήσεις μπορούν όχι μόνο να αναστείλουν την πληρωμή του χρέους τους, αλλά και να το διαγράψουν εντελώς, γιατί κατ’ ουσίαν δεν το οφείλουν. Το έλεγε ο Ανδρέας Παπανδρέου, το επανέλαβε και ο Γιώργος: «Ή θα αφανίσουμε το χρέος, ή θα αφανίσει αυτό εμάς!» Θαυμάσια! Αυτό λέω κι εγώ. Να αφανίσουμε το χρέος. Αλλά χωρίς μέτρα και πολιτικές που αφανίζουν εμάς. Και ο μόνος τρόπος για να αφανίσουμε το χρέος είναι να μην το πληρώσουμε ποτέ.

Αν η πρόταση σάς φαίνεται απαράδεκτη, αφού κανένας καθωσπρέπει νοικοκύρης δεν θα ανεχόταν τη ρετσινιά του μπαταχτσή, αναρωτηθείτε τι ακριβώς χρωστάτε στις τράπεζες κι εσείς κι όλα τα κράτη του κόσμου. Τι είναι τα 35,8 τρισεκατομμύρια δολάρια που χρωστάνε αυτή τη στιγμή όλες οι κοινωνίες του πλανήτη στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα; Τι είναι η οφειλή στην οποία, κάθε δευτερόλεπτο, προστίθεται ένα εκατομμύριο δολάρια; Τι είναι τα 358 δισ. δολ. που οφείλει η Ελλάδα στα ευαγή ιδρύματα που, αιώνες τώρα -παρά τις πτωχεύσεις, τους πολέμους, τις καταστροφές, τις πολιτικές αναταραχές και τους δημοσιονομικούς Αρμαγεδδώνες- με τόση γενναιοδωρία μάς δανείζουν; Είναι χρήμα. Σωστά; Δεν είναι πορτοκάλια για να τα φάμε, δεν είναι εργαλεία για να παραγάγουμε προϊόντα μ’ αυτά, δεν είναι πετρέλαιο για να κινήσουμε τα οχήματά μας. Είναι χρήμα που θα το χρησιμοποιήσουμε για να αγοράσουμε αγαθά και υπηρεσίες, για να πληρώσουμε μισθούς, για να το αποταμιεύσουμε ή για να το δανειστούμε από τις τράπεζες. Και δεν είναι χρήμα στη μορφή του χρυσού, όπως ήταν κάποτε, ή ενός άλλου πολύτιμου μετάλλου. Ούτε καν χρήμα στη μορφή ενός αντικειμένου χρηστικού, αναγνωρίσιμου και κοινά αποδεκτού από όλους, όπως ήταν κάποτε, σε πιο άδολες κοινωνίες, τα αγκίστρια, τα κοχύλια, ακόμη και τα πούπουλα των πουλιών. Είναι χρήμα πιστωτικό, αποτυπωμένο κατ’ αρχάς στα μεταλλικά κέρματα και τα χαρτονομίσματα που βγαίνουν από το ένα πορτοφόλι για να μπουν στο άλλο, τρυπώνουν από τη μια τσέπη στην άλλη, φεύγουν από την ταμειακή μηχανή του φούρναρη για να πέσουν στη μηχανή του χασάπη ή του σουβλατζή. Είναι χρήμα που οι τράπεζες μάς δανείζουν, είτε είμαστε άτομα είτε επιχειρήσεις είτε κράτη ολόκληρα, μας το πιστώνουν στους λογαριασμούς μας και απλώς ΙΣΧΥΡΙΖΟΝΤΑΙ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ.

Μα, αλήθεια υπάρχει κάπου στον πλανήτη όλο αυτό το χρήμα, τα 35,8 τρισεκατομμύρια του παγκόσμιου δημοσίου χρέους (υπολογίστε το διπλό, αν μιλήσουμε και για το ιδιωτικό χρέος); Μήπως είναι κρυμμένο καλά σε κάποια γωνιά του πλανητικού μας συστήματος, του γαλαξία μας, του σύμπαντος; Αν ζούσαμε στον κανόνα του χρυσού το μυστήριο θα λυνόταν εύκολα. Αφού οι τράπεζες του κόσμου ισχυρίζονται ότι σχεδόν 200 εθνικά κράτη τους οφείλουν 35,8 τρισ., θα τους λέγαμε: «Ωραία, ανοίξτε τα θησαυροφυλάκιά σας και δείξτε μας χρυσό ίσης αξίας με αυτά που υποτίθεται ότι σας οφείλουμε». Αλλά ο χρυσός έχει προ πολλού πάψει να είναι το μέτρο του παγκόσμιου πλούτου. Όλα κι όλα τα αποθέματα που διαθέτουν τα κράτη είναι 29.634 τόνοι που η αξία τους μόλις υπερβαίνει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Μας λείπουν, λοιπόν, τουλάχιστον 34 τρισεκατομμύρια.

Ας πάμε στον κανόνα του δολαρίου, που εδώ και δεκαετίες έχει κατσικωθεί σαν παγκόσμιο νόμισμα και απόλυτο μέτρο κάθε χρέους. Στο θεωρητικό ενδεχόμενο το παγκόσμιο χρέος να έχει αντίκρισμα σε πραγματικά, χειροπιαστά δολάρια, η FED απαντά αποστομωτικά: Όλα τα χειροπιαστά δολάρια που κυκλοφορούν στο καπιταλιστικό μας σύμπαν δεν υπερβαίνουν τα 8,3 τρισεκατομμύρια. Άρα, αν υποθέταμε ότι με φιλότιμες προσπάθειες (ληστεύοντας ακόμη και το απόρθητο Fort Knox, για παράδειγμα) τα μαζεύαμε και πηγαίναμε στους τραπεζίτες και λέγαμε «ορίστε, πάρτε τα να μη σας τα χρωστάμε», αυτοί θα μας απαντούσαν ότι τους χρωστάμε άλλα 26 τρισεκατομμύρια!

Οι σοβαροί οικονομολόγοι θα μας διόρθωναν, βεβαίως, ότι έχουμε μια πολύ απλοϊκή αντίληψη για το χρήμα που εδώ και τρεις τουλάχιστον αιώνες έχει αποκτήσει πολλές άυλες μορφές, χάρη στις οποίες έγινε η βιομηχανική επανάσταση και οι μετέπειτα τεχνολογικές επαναστάσεις, που επιτρέπουν σήμερα σ’ έναν κοινό θνητό, με μερικά απλά πατήματα στο πληκτρολόγιο να δανείζει, να δανείζεται, να εξοφλεί, να αγοράζει. Εδώ σε θέλω, κάβουρα… Και πώς δημιουργούνται αυτές οι άυλες μορφές χρήματος, αυτά τα μυστήρια Μ1, Μ2 και Μ3 που εκφράζουν το χρηματικό μας σύμπαν; Με αέρα κοπανιστό! Διότι εδώ και τρεις αιώνες (με πρώτη διδάξασα την Τράπεζα της Αγγλίας) τα κράτη έχουν εκχωρήσει στις τράπεζες το δικαίωμα να μετατρέπουν την ιδιωτικά κατασκευασμένη τραπεζική πίστωση σε νόμιμο κρατικό νόμισμα. Θεωρητικά, μόνον οι κρατικές Αρχές (δηλαδή οι κρατικές τράπεζες) έχουν δικαίωμα να κατασκευάζουν χρήμα. Όσο χρήμα θέλουν – και το κάνουν μερικές φορές τυπώνοντας αφειδώς πληθωριστικό χρήμα, που εκμηδενίζει την αγοραστική δύναμη των ανθρώπων. Αλλά και οι τράπεζες μπορούν να κατασκευάζουν όσο χρήμα θέλουν χωρίς απαραίτητα να διατρέχουν τον κίνδυνο της πληθωριστικής απαξίωσής του. Γιατί, πολύ απλά, έχουν το (αδιανόητο με την κοινή λογική) δικαίωμα να μετατρέπουν το χρέος κάθε μορφής (ιδιωτικό, επιχειρηματικό, κρατικό) σε πιστωτικό χρήμα. Κάθε φορά που πηγαίνετε στο γκισέ της τράπεζας και υπογράφετε τη δανειακή σύμβαση με τα ψιλά γράμματα που ποτέ δεν διαβάζετε, έχετε αυξήσει το χρήμα της τράπεζας κατά το ποσό του δανείου που παίρνετε συν τους τόκους. Άλλωστε, η τράπεζα δεν σας δανείζει τίποτε άλλο από μια υπόσχεση παροχής χρήματος που θα πιστώσει στον λογαριασμό σας, χωρίς να είναι υποχρεωμένη να αποδείξει ότι το διαθέτει. Για την ακρίβεια, είναι υποχρεωμένη να διαθέτει το 1/20, το 1/30 ή το οποιοδήποτε εξευτελιστικό κλασματικό απόθεμα κάθε εθνική νομοθεσία της επιβάλει να έχει.

«Η διαδικασία με την οποία οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα είναι τόσο απλή που καταντάει αποκρουστική», έγραφε ο Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ. Και πολύ πριν απ’ αυτόν, ένας ακόμη υπεράνω αντικαπιταλιστικής υποψίας, ο Αβραάμ Λίνκολν, διατύπωνε τη δυσοίωνη προειδοποίηση για την εξέλιξη του χρηματικού συστήματος: «Η κυβέρνηση θα έπρεπε να δημιουργεί, να εκδίδει, και να κυκλοφορεί όλα τα χρήματα και τα πιστωτικά παράγωγα που χρειάζονται για να καλύψουν τις κυβερνητικές δαπάνες και την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Με την υιοθέτηση αυτών των αρχών, οι φορολογούμενοι πολίτες θα εξοικονομήσουν τεράστια ποσά που τώρα δίνουν για εξόφληση τόκων. Το δικαίωμα της δημιουργίας και έκδοσης χρημάτων είναι, όχι μόνο το ανώτατο αποκλειστικό προνόμιο της κυβέρνησης, αλλά και η μεγαλύτερη δημιουργική της ευκαιρία». Το δικαίωμα αυτό έχει απεμποληθεί προ πολλού από όλα τα κράτη του κόσμου, με αποτέλεσμα το κρατικό χρήμα να αποτελεί μόλις το 5% του εικονικού χρήματος που δημιουργούν εκ του μη όντος οι τράπεζες. Κι ένα επιπλέον αποτέλεσμα είναι ότι, τελικά, τα ίδια τα κράτη που έχουν εκχωρήσει το δικαίωμα αυτό είναι οι καλύτεροι πελάτες (και θύματα) της Διεθνούς της τοκογλυφίας.

Στην ουσία, το χρήμα που κυριαρχεί στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα δεν είναι τίποτε άλλο από το παγκόσμιο χρέος. Χωρίς χρέος δεν υπάρχει χρήμα. Κράτη, επιχειρήσεις, νοικοκυριά είναι υποχρεωμένα να ξοδεύουν ακατάπαυστα, να τροφοδοτούν με τις δαπάνες τους μια ανάπτυξη μη βιώσιμη, σχεδόν αυτοκαταστροφική, και ένα χρέος που δεν πρόκειται να εξοφληθεί ποτέ γιατί προέρχεται από χρήματα που ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ, γιατί αλλιώς το σύστημα θα καταρρεύσει. Και καταρρέει κάθε μερικές δεκαετίες. Όπως συνέβη το 1929, όπως συνέβη και το 2008, όπως ενδεχομένως θα ξανασυμβεί οσονούπω. Και το πληρώνουμε κι από πάνω, σε χρήμα και σε είδος. Με έκτακτη φορολογία, με ανεργία και ανέχεια.

Και το ερώτημα είναι: Πώς είναι δυνατό οι άνθρωποι και οι κοινωνίες που παράγουν τον πλούτο να χρωστάνε σ’ αυτούς που δανείζουν κάτι που δεν υπάρχει; Γιατί οι κυβερνήσεις δέχονται - υπό την απειλή της κρατικής χρεοκοπίας- να δανείζονται έντοκα από τις τράπεζες, αφού μπορούν οι ίδιες να δημιουργούν χρήμα χωρίς τόκους; Γιατί η Ευρωζώνη και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν λύνουν διά παντός την κρίση χρέους που διατρέχει πάνω από τα μισά κράτη-μέλη, διαμηνύοντας στους υποτιθέμενους χρηματοδότες τους ότι το «πάρτι τελείωσε»; Γιατί, πολύ απλά, η παγκόσμια οικονομική κοινότητα, που είδε εθνικές οικονομίες να βυθίζονται στη δίνη της πιστωτικής φούσκας, στο κραχ του εικονικού χρήματος, δεν μηδενίζει εδώ και τώρα το κοντέρ του χρέους, λέγοντας καθαρά και ξάστερα: «Δεν πληρώνω κάτι που δεν μου δώσατε, γιατί ποτέ δεν το είχατε»;

Κι αν είναι υπερβολή να περιμένει κανείς τέτοια αποκοτιά από τη διεθνή ορθοδοξία του χρήματος, γιατί να μην είναι η Ελλάδα αυτή που θα πρωτοτυπήσει;
Υ.Γ. Δείτε στο Διαδίκτυο το ντοκιμαντέρ του Καναδού Paul Grignon «Money as debt» (το χρήμα ως χρέος), μια γλαφυρή περιγραφή του δαιμόνιου μηχανισμού κατασκευής του χρήματος. Κυκλοφορεί και στα ελληνικά, θαυμάσια υποτιτλισμένο από την ομάδα kepik.gr