Αναρτήθηκε από: Βελίκης Ιωάννης, Ψυχολόγος PhD, τηλ. 6932683468
του Roberto Assagioli
Πηγή: ΣΟΛΩΝ
Το αγεφύρωτο χάσμα, το οποίο υπάρχει μεταξύ των εξωτερικών και των εσωτερικών δυνάμεων του σύγχρονου ανθρώπου αποτελεί τη σπουδαιότερη και την πλέον πρωτοφανή αιτία των ατομικών και των κοινωνικών κακών, τα οποία παρεμποδίζουν την πρόοδο και απειλούν το μέλλον του πολιτισμού μας.
Ο σημερινός άνθρωπος έχει πληρώσει ακριβά μέσω των εξωτερικών δυνάμεων και των προόδων που έχει σημειώσει.ֺ Η ζωή του είναι πλουσιότερη, πληρέστερη και εντονότερη. Είναι ταυτοχρόνως περισσότερο περίπλοκη και εξαντλητική. Αυξάνονται με γοργό ρυθμό αφενός μεν οι πολυάριθμες απολαύσεις της ζωής, αφετέρου δε η πολυσύνθετη οικονομική και κοινωνική μηχανή στην οποία έχει περιπλακεί. Επιβάλλονται διαρκώς αυξανόμενες και περισσότερες επίμονες απαιτήσεις που αφορούν στη νευρική ενέργεια του ανθρώπου, στις πνευματικές του δυνάμεις, στα συναισθήματά του και στη βούλησή του.
Για να κατανοήσει κάποιος τα παραπάνω, αρκεί να παρατηρήσει και να αναλύσει την εργασία μιας ημέρας, ενός δραστήριου μπίζνεσμαν, ενός επιστήμονα ή ενός διακεκριμένου πολιτικού, την καθημερινή εργασία μιας γυναίκας με ηγετική κοινωνική θέση, μιας ηθοποιού, ή μιας νοικοκυράς με μεγάλη οικογένεια.
Συχνά το άτομο δεν διαθέτει τα απαιτούμενα εφόδια για ν΄αντιμετωπίσει τις σκληρές ανάγκες, ν΄ αντισταθεί στις απολαύσεις ή ν΄ αποφύγει τις πολυάριθμες παγίδες μιας τέτοιας ζωής. Δεν υπάρχει νευρική ισορρόπηση, το άτομο είναι πλημμυρισμένο από απελπισία και από ένα συναίσθημα ματαίωσης ή απογοήτευσης και επιτρέπει στον εαυτό του να κυβερνάται από τα κατώτερα ένστικτα.
Για τη θεραπεία των ως άνω κακών, για τη μείωση της έλλειψης ισορροπίας μεταξύ των εξωτερικών και των εσωτερικών δυνάμεων του ανθρώπου, δυο γενικώς εφαρμόσιμες μέθοδοι είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν: Η μια περιλαμβάνει την απλοποίηση της εξωτερικής ζωής και η άλλη την ανάπτυξη των εσωτερικών δυνάμεων.
Όλοι μπορούν ν΄ αντισταθούν, μέχρι ορισμένου σημείου, στις απολαύσεις και στο ρυθμό της σύγχρονης ζωής καθώς και να μειώσουν κάποιες από τις μη απαραίτητες απολαύσεις, αποκαθιστώντας τη στενότερη επαφή με τη φύση και διδασκόμενοι να ηρεμούν και να αναπαύονται κατά διαστήματα.
Εν τούτοις, η πρώτη αυτή μέθοδος είναι από μόνη της ανεπαρκής και σε πολλές περιπτώσεις δύσκολη στην εφαρμογή. Υποχρεώσεις πάσης φύσεως, οικογενειακοί δεσμοί, επαγγελματικά καθήκοντα κλπ μας κρατούν προσκολλημένους στον τροχό της σύγχρονης ζωής και πολλές φορές μας υποχρεώνουν να συμμετάσχουμε στους γρήγορους ρυθμούς της. Πολύ λίγοι από μας έχουν τη δύναμη της βούλησης για να αντισταθούν στο ρεύμα αυτό.
Επί πλέον, ο σύγχρονος άνθρωπος ασφαλώς δεν εκδηλώνει την επιθυμία της παραίτησής του από την κυριαρχία επί της φύσης, την οποία έχει επιτύχει και δε θα του ήταν και ευχάριστο να κάνει κάτι τέτοιο. Το κακό δεν βρίσκεται στις ίδιες τις δυνάμεις, αλλά στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος τις χρησιμοποιεί και στο γεγονός ότι τους επιτρέπει να του επιβληθούν και να τον κάνουν υπηρέτη του.
Για τους λόγους αυτούς είναι απαραίτητη η χρησιμοποίηση της άλλης μεθόδου, της ανάπτυξης δηλαδή των εσωτερικών δυνάμεων που είναι απαραίτητη για την υγεία, την ευτυχία και την αξιοπρέπεια του σύγχρονου ανθρώπου ο οποίος πρέπει να αναπτύξει τις εσωτερικές του δυνάμεις με την ιδία εντατική επιθυμία και συγκέντρωση, την οποία διαθέτει για τις εξωτερικές του επιτεύξεις. Η σπουδαιότερη δε όλων των αναπτύξεων των εσωτερικών δυνάμεων είναι η άσκηση της βούλησης.
Ο Άγιος Αυγουστίνος, με μια από τις πλέον περιεκτικές και πλήρους νοήματος εκφράσεις είπε. «Homines sunt volontates» (Οι άνθρωποι είναι βουλήσεις).
Πράγματι, η βούληση αποτελεί το πραγματικό εσωτερικό κέντρο του ανθρώπουֺ είναι εκείνη η οποία τον κάνει πραγματικό άνθρωπο. Χωρίς αυτή, το ικανότερο και πλέον ευφυές άτομο δεν θα ήταν τίποτε άλλο από μια «ευφυέστατη» μηχανή.
Ο άνθρωπος με ασθενή βούληση είναι όπως ο φελλός στο πέλαγος παρασυρόμενος από κάθε κύμαֺ ή όπως ο ανεμοδείκτης (Weather vane) ο οποίος γυρίζει όπου φυσά ο άνεμος. Είναι δούλος όχι μόνο της βούλησης των άλλων και όλων των εξωτερικών συνθηκών, αλλ’ ακόμη και των επιθυμιών και των ορμών του. Είναι ανίκανος να χρησιμοποιήσει επαρκώς τα ταλέντα του και τις ικανότητές του. Είναι ανίκανος να ζει στο επίπεδο των πεποιθήσεών του.
Εξ άλλου, ο άνθρωπος εκείνος, ο οποίος έχει αναπτύξει μια ισχυρή και σταθερή βούληση βρίσκει την αρμόζουσα θέση του στον κόσμο υπερνικώντας τις δυσκολίες, τόσο εκείνες, που δημιουργήθηκαν λόγω των περιστάσεων όσο και εκείνες, οι οποίες οφείλονται στις αδυναμίες ή τις επιθυμίες του.
Έτσι, ο άνθρωπος αυτός, αποκτά τη δύναμη να πραγματοποιήσει τους σκοπούς τους οποίους έχει θέσει. Με άλλα λόγια, επιτυγχάνει και κερδίζει εκείνο το οποίο είναι καλύτερο από την επιτυχία που μένει στα λόγια: την ικανοποίηση δηλαδή εκ μέρους του, ότι μόνος του έχει φθάσει στο τέλος, μέσω των ίδιων των δυνάμεών του, μέσω της βούλησής του και τη βεβαιότητα ότι έχει μέσα του τη δύναμη να αγωνιστεί και να κερδίσει μια ή και περισσότερες φορές ακόμη, εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο.
Ένας τέτοιος άνθρωπος έχει απομακρύνει από τη συνείδηση του, μια από τις πλέον κοινές αιτίες της δυστυχίας και της αποτυχίας, δηλαδή, το φόβο. Έχει μάθει να αντιμετωπίζει τη ζωή με απόλυτη και ακλόνητη εμπιστοσύνη λέγοντας: «Τη γνωρίζω και δεν τη φοβάμαι».
Αλλά δεν αρκεί το ότι η βούληση είναι απλώς ισχυρήֺ μια τέτοια βούληση υπόκειται σε σφάλματα και υπερβολές, οι οποίες είναι δυνατόν να οδηγήσουν το άτομο σε πλάνη και να προξενήσουν επικίνδυνες αντιδράσεις. Υπάρχουν ψυχολογικοί νόμοι τόσο ακριβείς και σταθεροί όσο και οι φυσικοί νόμοι και η παραμέληση ή η παραβίασή τους επιφέρει αναπόφευκτη και πολλές φορές αυστηρή τιμωρία. Για αυτό βλέπουμε συχνά ανθρώπους με ισχυρή βούληση να χρησιμοποιούν αρνητικά την ευλογημένη αυτή δύναμη μέσω βίαιων συγκρούσεων ή απεγνωσμένων προσπαθειώνֺ να χρησιμοποιούν μεθόδους, οι οποίες είναι πολύ τραχείς και επιθετικές και οι οποίες καταλήγουν τόσο σε εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις όσο σε νευρικές και ψυχολογικές διαταραχέςֺ αντιθέτως, αν χρησιμοποιούν περισσότερο επιδέξιες και αρμονικές μεθόδους, βασιζόμενοι σε μια υγιή γνώση της δομής και της λειτουργίας της ψυχής, θα μπορούν να προοδεύσουν ευκολότεραֺ να συμβιβάσουν επίσης τις αντίθετες δυνάμεις τους, ώστε να τις χρησιμοποιήσουν δημιουργικά πραγματοποιώντας τους σκοπούς τους με μικρότερη προσπάθεια.
Αλλά ακόμα και όταν η βούληση είναι προικισμένη με δύναμη και επιδεξιότητα, δεν είναι ακόμη μια πλήρης βούληση, ούτε επίσης πάντοτε ευεργετική. Είναι πιθανόν αυτή να είναι ένα πολύ επικίνδυνο όπλο, διότι όταν αυτή κατευθύνεται, συνειδητά ή ασυνείδητα προς κακούς σκοπούς, αποβαίνει ένας πραγματικός κίνδυνος για την κοινωνία. Ένας άνθρωπος με ισχυρή βούληση, ικανός για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού του, μπορεί να υπερνικήσει και να εξουδετερώσει τη βούληση των άλλωνֺ εκείνος ο οποίος τολμά τα πάντα, ο οποίος δεν φοβάται τίποτε και του οποίου οι δραστηριότητες δεν περιορίζονται (ελέγχονται) από ηθικούς νόμους, ούτε διέπονται από αγάπη και συμπάθεια, ασκεί καταστρεπτική επίδραση στην κοινωνία και το έθνος ολόκληρο.
Υπάρχουν επίσης ηθικοί και πνευματικοί νόμοι, οι οποίοι δεν είναι λιγότερο αυστηροί και απαραβίαστοι από ότι είναι οι φυσικοί και ψυχολογικοί νόμοι, αν και η ενέργεια τους είναι περισσότερο λεπτή και λιγότερο καταφανής. Ο μέγας νόμος της δράσης και της αντίδρασης, του ρυθμού και της εξισορρόπησης, ο οποίος λειτουργεί στο φυσικό κόσμο είναι το ίδιο ισχυρός στην ηθική και πνευματική σφαίρα. Εκείνοι, οι οποίοι κάνουν κακό προσελκύουν το κακό προς τον εαυτό τους, εκείνοι οι οποίοι είναι βίαιοι και άσπλαχνοι προκαλούν, τελικά, τη βία και τη σκληρότητα των άλλων εναντίον τους. Η Ιστορία αναφέρει αρκετά παραδείγματα αυτού του είδους από τον Καλιγούλα μέχρι τον Ρασπούτιν και τον Χίτλερ.
Επομένως, είναι απαραίτητη, τόσο για τη γενική ευημερία όσο και για τη δική μας, η ύπαρξη καλής, ισχυρής και επιδέξιας βούλησης. Μόνο αυτή είναι η αληθινή και ολοκληρωμένη βούλησηֺ μόνο αυτή η βούληση είναι δυνατόν να μας δώσει και πρακτική επιτυχία και μεγάλη εσωτερική ικανοποίηση. Σε αυτή βρίσκεται ένα από τα μυστικά των μεγάλων ανδρών και γυναικών των οποίων θαυμάζουμε και σεβόμαστε.
Και δημιουργείται εύλογα τα ερωτήματα: είναι δυνατόν να αναπτυχθεί μια βούληση τέτοιου είδους; Πώς είναι δυνατόν να καταστρώσει κανείς ένα τέτοιο έργο; Και με τι μέσα μπορεί αυτό να πραγματοποιηθεί; Ασφαλώς είναι δυνατόν να αναπτυχθεί μια τέτοια βούλησηֺ το παρελθόν και το παρόν μας δίνουν αρκετά παραδείγματα ανδρών και γυναικών, οι οποίοι το κατόρθωσαν. Τα μέσα προς το σκοπό αυτό υπάρχουν και πάντοτε ήταν λιγότερο ή περισσότερο γνωστά και σε λειτουργία. Αρκετή πρόοδος έχει επιτευχθεί πρόσφατα προς αυτή την κατεύθυνση: η έρευνα των λιγότερων γνωστών γεγονότων και των νόμων της ανθρώπινης ψυχολογίας, των ποικίλων εκφράσεων των συναισθημάτων και των λανθανουσών δυνάμεων του εγώ, έχει προσφέρει πολλά σε αυτό τον τομέα.
Φωτό: wikipedia
Η βούληση συγχέεται με τις ισχυρές ορμές, την ισχυρογνωμοσύνη, τις έμμονες ιδέες, την εντατική εξωτερική δραστηριότητα. Είναι κοινό το γεγονός της παρατήρησης και του θαυμασμού προσώπων, τα οποία είναι προικισμένα με ισχυρή βούληση, όπως ο μεγαλέμπορος ο οποίος άρχισε την καριέρα του από το μηδέν και δημιούργησε ολόκληρη περιουσίαֺ ο επιβλητικός και αυθεντικός στρατηγός ή ο εξερευνητής ο οποίος αντιμετωπίζει κινδύνους και στερήσεις. Είναι, εν τούτοις, πολύ πιθανόν, όλοι οι παραπάνω να μην είναι οπωσδήποτε κάτοχοι της ισχυρής βούλησης, αλλά μιας ορμής, όπως το δέλεαρ του κέρδους, η φιλοδοξία, η δίψα για την αισθησιακή απόλαυση, ή τη δόξα για περιπέτειες.
Για να κατανοήσουμε τι είναι πράγματι η βούληση, είναι απαραίτητο να την ανακαλύψουμε μέσα μας. Είναι μια εσωτερική κατάσταση, η οποία είναι δύσκολο να περιγραφεί ή να καθορισθεί. Είναι μια από τις θεμελιώδεις εκείνες εμπειρίες, οι οποίες δεν είναι πράγματι δυνατόν να εκφρασθούν με λόγια και οι οποίες πρέπει να βιώνονται ατομικά. Ποιος θα μπορούσε να μας εξηγήσει από τι αποτελείται η ουσία της ευμορφίας και πώς αυτή λαμπρύνει τις ανθρώπινες υπάρξεις; Αυτό αποτελεί μια «ανακάλυψη», ένα «ξύπνημα», το οποίο έρχεται στον άνθρωπο όταν αυτός παρατηρεί τη δύση του ηλίου, ένα μαγευτικό παγετώνα, τα καθαρά και τα αγνά μάτια ενός παιδιούֺ μπορεί επίσης να εγερθεί κάθε στιγμή που οραματιζόμαστε το μυστικό δείπνο του Λεονάρντο Ντα Βίντσι ή τον «Δαυΐδ» του Μιχαήλ Αγγέλου, όταν μελετά ένα αξιόλογο λογοτεχνικό έργο ή όταν απολαμβάνει τις ουράνιες συμφωνίες του Parsifal ή του Wagner.
Το ξύπνημα αυτό περί της ευμορφίας συγκεχυμένο κατ’ αρχάς, αποβαίνει εναργέστερο και περισσότερο ανεπτυγμένο μέσω επαναλαμβανομένων εμπειριών αισθητικής φύσης και καλλιεργείται επίσης μέσω της μελέτης της αισθητικής και της ιστορίας της τέχνης. Αλλά καμία ποσότητα διανοητικής εργασίας δεν μπορεί να αντικαταστήσει το αρχικό ξύπνημα.
Εξ άλλου, ενώ η αισθητική δεν διδάσκεται, το ξύπνημά της δύναται να διευκολυνθεί και συχνά να προκληθεί μέσω της δημιουργίας ευνοϊκών συνθηκών προς τον σκοπό αυτό, πχ μέσω του ήρεμου και επαναλαμβανομένου διαλογισμού των όμορφων πραγμάτων της φύσης και των έργων τέχνης, ή μέσω της ακρόασης της γλυκειάς μουσικής.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τη βούληση. Σε μια δεδομένη στιγμή, έχουμε μια ζωηρή και αδιάψευστη εσωτερική εμπειρία της πραγματικότητας και της φύσης της. Αντιμετωπίζουμε έναν κίνδυνο, κατά τον οποίο το ένστικτο της αυτοσυντήρησης μας οδηγεί στην άρνηση της φυγής, ή όταν ο φόβος μας απειλεί με παράλυση των άκρων, άξαφνα, από τα μυστηριώδη βάθη της ύπαρξής μας, υψώνεται μια απίθανη ενέργεια η οποία μας οπλίζει με τη δύναμη να σταματήσουμε ακλόνητοι μπροστά στην άβυσσο ώστε να αντιμετωπίσουμε τον επιδρομέα με ηρεμία και αποφασιστικότητα. Μπροστά στην απειλητική στάση ενός προϊσταμένου, ή όταν αντιμετωπίζουμε ένα έξαλλο πλήθος ή όταν προσωπικοί λόγοι μας οδηγούν σε υποχώρηση, η ενέργεια της βούλησης μας δίνει τη δύναμη να πούμε αποφασιστικά: «Όχι!. Ανεξαρτήτως των θυσιών δεν θα απομακρυνθώ από τις πεποιθήσεις μου. Θα κάνω εκείνο το οποίο θεωρώ ως καθήκον μου». Ομοίως, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα δελεαστικό πειρασμό, η δύναμη της βούλησης μας κρατά σε εγρήγορση, μας απομακρύνει από την επικίνδυνη συγκατάθεση και μας απελευθερώνει από τις παγίδες.
Σε άλλες περιπτώσεις η εσωτερική εμπειρία του «βούλεσθαι» μας έρχεται με κάποιο περισσότερο ήρεμο και λεπτό τρόπο. Σε περιπτώσεις σιωπής και διαλογισμού, κατά την προσεκτική εξέταση των κινήτρων μας, ή κατά τη μελέτη των αποφάσεων μας, υψώνεται εντός μας μια «φωνή» χαμηλή αλλά ευδιάκριτη, η οποία μας κατευθύνει προς μια σταθερή κατεύθυνση: μια φωνή η οποία διαφέρει από εκείνη των συνηθισμένων ορμών και της ύπαρξής μας. Ή αλλιώς, στην εσωτερική διαφώτιση, αναγνωρίζουμε ότι η βασική νότα του πνεύματος είναι η βούληση, μια υπερχειλίζουσα ενέργεια η οποία απομακρύνει κάθε εμπόδιο και καθιστά τον εαυτό της, ακαταμάχητο και δημιουργικό.
Ωστόσο, ο απλούστερος και ο συνηθέστερος τρόπος κατά τον οποίο ανακαλύπτουμε τη βούλησή μας βρίσκεται στην καθορισμένη δράση και στον αγώνα. Όταν καταβάλουμε μια προσπάθεια πνευματική, όταν δραστήρια παλεύουμε εναντίον ενός εμποδίου ή των αντίθετων δυνάμεων, αισθανόμαστε μια ηθική δύναμη να υψώνεται εντός μαςֺ ισχυροποιούμαστε από μια εσωτερική ενέργεια και βιώνουμε μια τάση του «βούλεσθαι».
Με αυτά, ωστόσο στις τελευταίες περιπτώσεις, σπανίως παρουσιάζεται η καθαρή και αμιγής βούληση, αφού η δραστηριότητά μας δεν καθορίζεται μόνο από μιας άμεσης πράξης της βούλησης, αλλά επίσης από ένα πλήθος επιθυμιών, ελπίδων, φόβων, αναγκών, ορμών.
Είναι αρκετά ωφέλιμο το να αναγνωρίσουμε την καθολική σημασία και πολλαπλή αξία της ανακάλυψης της βούλησης. Με οποιονδήποτε τρόπο και αν συμβαίνει, είτε αυθόρμητα, είτε μέσω μιας συνειδητής πράξης, σε μια κρίση ή σε μια ήρεμη εσωτερική αναπόληση, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα και αποφασιστικότερα γεγονότα της ζωής μας. Η βούληση αποτελεί την κεντρική δύναμη της ατομικότητάς μας, την ενδοτάτη ουσία του εαυτού μας. Επομένως, η ανακάλυψη του εαυτού μας, σημαίνει κατά κάποιο τρόπο και την ανακάλυψη της πραγματικής μας ύπαρξης.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ,
Πολλοί επιθυμούν να κατέχουν μια Ισχυρή Βούληση, αλλά λίγοι έχουν την αποφασιστικότητα να την αποκτήσουν. Πολλοί, συνειδητά ή ασυνείδητα εμποδίζονται από τις προσπάθειες και την καρτερικότητα που απαιτεί. Αλλά αυτό δύσκολα μπορεί να δικαιολογηθεί. Όσοι πράγματι επιθυμούν την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας ή ενός μουσικού οργάνου, είναι διατεθειμένοι να αφοσιώσουν όλο τον απαιτούμενο χρόνο, την ενέργεια και τη δαπάνη που απαιτεί η μελέτη αυτών.
Γιατί λοιπόν να μην γίνεται το ίδιο και για την ανάπτυξη της βούλησης; Είναι παράλογο να αναμένει κανείς την ισχυροποίηση της βούλησης δίχως καρτερικότητα και προσπάθειες, οι οποίες απαιτούνται για την ανάπτυξη οποιασδήποτε άλλης ικανότητας, σωματικής ή πνευματικής.
Επομένως, οι καταλληλότερες και οι πλέον απαραίτητες συνθήκες για την απόκτηση μιας ισχυρής βούλησης είναι η ειλικρινής απόφαση να διατεθεί όσος χρόνος, ενέργεια και μέσα χρειάζονται. Όπως ο ΤΑΙΝΕ υποστήριξε, πρέπει «να θέλουμε (βουλώμεθα) συστηματικά και ειλικρινά, κάθε μέρα, για ένα έτος, δύο, τρία… . Ο άνθρωπος δύναται να διορθώσει τον εαυτό του, ή ακόμη και να τον ανασυνθέσει εκ νέουֺ αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη δύναμη, το ευγενέστερο έργο για ένα ανώτερο πνεύμα και μια γενναία καρδιά». (Correspondence, Vol II P.251)
Εδώ κάποιος μπορεί να διαμαρτυρηθεί και να ισχυριστεί: «Για να πετύχω τα προαναφερθέντα χρειάζομαι μία σταθερή και αποφασιστική βούληση και αυτό είναι ακριβώς που μου λείπει». Η διαμαρτυρία αυτή δεν είναι έγκυρηֺ αποτελεί έναν από τους πολλούς «φαύλους κύκλους» στους οποίους οι άνθρωποι φυλακίζουν τους εαυτούς τους μέσω της οκνηρίας και της έλλειψης πίστης. Όλοι ανεξαιρέτως, ακόμη και οι πιο αδύναμοι, διαθέτουν έστω μία ελάχιστη δύναμη, η οποία βρίσκεται σε μια εμβρυώδη κατάσταση και η οποία είναι αρκετή για την έναρξη του έργου.
Η καλλιέργεια της βούλησης είναι πράγματι, από μια άποψη, ευκολότερη εκείνης των άλλων ικανοτήτων, γιατί το άτομο προοδευτικά αναπτύσσει μία βουλητική ενέργεια, την οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει για την περαιτέρω ανάπτυξή της, ακριβώς όπως ο ιδιοκτήτης μιας πλούσιας επιχείρησης δύναται να χρησιμοποιήσει τα κέρδη ως κεφάλαιο για την επέκταση της επιχείρησης και την αύξηση της παραγωγής.
Κάθε άτομο, επομένως, έχει την ικανότητα να αναπτύξει τη δύναμη της βούλησής του. Έναντι αυτής της απλής, σταθερής και παρακινούμενης αληθείας, καμία επινόηση (σόφισμα) μπορεί να αντισταθεί και καμία άρνηση είναι δυνατή. Εκείνος, ο οποίος δεν θα θελήσει να αναλάβει το έργο αυτό, προδίδει τον εαυτό του και πρέπει να αναγνωρίσει το σφάλμα ως δικό του και ότι είναι υπεύθυνος έναντι του εαυτού του και των άλλων για όλες τις συνέπειες, οι οποίες πηγάζουν από τη ραθυμία του.
Και τώρα, ας εξετάσουμε τις καλύτερες πρακτικές μεθόδους για την ανάπτυξη της βουλητικής δύναμης.
Προπαρασκευή
Βασική προϋπόθεση για την εξασφάλιση της επιτυχίας αποτελεί η κατάλληλη προπαρασκευή για τη δημιουργία της αρχικής θέλησης και παρακίνησης (παρώθησης)ֺ η προπαρασκευή αυτή πρέπει να δημιουργήσει μια ζωντανή, ένθερμη, ακόμη και με πάθος επιθυμία να αναπτύξει τη βούληση, η οποία οδηγεί σε σταθερή απόφαση ώστε να κάνει ό,τι είναι απαραίτητο για την πραγμάτωση του σκοπού αυτού.
Για το σκοπό αυτό, οι κάτωθι ασκήσεις θα αποδειχθούν πάρα πολύ χρήσιμες:
1) Τοποθετήστε τον εαυτόν σας σε μια αναπαυτική θέση, με τους μυς ήρεμους. Σκεφτείτε τις κάτωθι συστάσεις και εφαρμόστε αυτές στον εαυτό σας.
α) Παρουσιάστε στον εαυτό σας όσο πιο έντονα μπορείτε τη βλάβη, η οποία πράγματι προκλήθηκε ως αποτέλεσμα της παρουσίας της ασθενούς βούλησής σας. Εξετάστε τις περιπτώσεις αυτές μια προς μια, παρουσιάστε τες καθαρά, έπειτα κάντε ένα κατάλογο από αυτές. Ελευθερώστε τα αισθήματα, τα οποία οι αναπολήσεις και οι προβλέψεις αυτές δημιουργούν, να επηρεάσουν τον εαυτό σας έντομα: ντροπή, ανικανοποίηση με τον εαυτό σας, αντιπερισπασμούς εναντίον της επανάληψης τέτοιας συμπεριφοράς και ένα διακαή πόθο να μεταβάλετε την κατάσταση.
β) Παρουσιάστε στον εαυτόν σας όσο ζωηρότερα μπορείτε όλα τα πλεονεκτήματα τα οποία σας παρέχει η άσκηση της βούλησηςֺ όλα τα κέρδη και τις ικανοποιήσεις, οι οποίες θα προέλθουν από αυτά για τον εαυτό σας και για τους άλλους. Εξετάστε αυτές προσεκτικά, μία προς μία, παρουσιάστε με ενάργεια και σημειώστε αυτές. Επιτρέψτε τα αισθήματα, τα οποία προκαλούνται από αυτές τις προσδοκίες να έχουν πλήρη επίδραση: τη χαρά των θαυμάσιων δυνατοτήτων που παρουσιάζονται μπροστά σας, την εντατική επιθυμία της αναγνώρισης αυτών, το ισχυρό κίνητρο να ξεκινήσετε αμέσως.
γ) Παρουσιάστε τον εαυτόν σας ως κάτοχο ισχυρής βούλησης. Παρατηρήστε τον εαυτό σας που βαδίζει με σταθερό και αποφασιστικό βήμα και που σε κάθε κατάσταση δρα έχοντας πλήρη αυτοκυριαρχία. Παρατηρήστε τον εαυτόν σας να αντιστέκεται με επιτυχία σε κάθε προσπάθεια εκφοβισμού ή ως δέλεαρ. Φαντασθείτε τον εαυτό σας όπως θα είναι όταν θα έχετε κυριαρχήσει εσωτερικώς και εξωτερικώς. Αυτή είναι η μέθοδος του «Ιδεώδους Μοντέλου». Η όλη άσκηση χρησιμοποιεί τη μέθοδο της απεικόνισης(Visualization) ένεκα της αξίας και της αποτελεσματικότητος σε κάθε δημιουργική πορεία.
2) Η άσκηση αυτή περιλαμβάνει τη χρησιμοποίηση αναγνωστικού υλικού που σχετίζεται κυρίως με την καλλιέργεια και την ισχυροποίηση τόσο των αισθημάτων όσο και της αποφασιστικότητας που προκύπτουν από την πνευματική αναπαράσταση της προηγούμενης άσκησης. Πρέπει αυτή να είναι ενθαρρυντική, αισιόδοξη και με δυναμικό χαρακτήρα, ικανή να δημιουργήσει αυτοπεποίθηση και να οδηγήσει προς δράση. Πολύ χρήσιμες προς το σκοπό αυτό, είναι οι βιογραφίες σημαίνοντων προσωπικοτήτων, οι οποίες κατέχουν Ισχυρή Βούληση, καθώς και βιβλία ή άρθρα που έχουν ως σκοπό την αφύπνιση των εσωτερικών ενεργειών. Αλλά για να ωφεληθείτε πράγματι από μια τέτοια μελέτη πρέπει αύτη να γίνει κατά έναν ειδικό τρόπο. Μελετήστε αργά, με συγκέντρωση προσοχής επισημαίνοντας τα σημεία, τα οποία σας εντυπωσιάζουν και αντιγράφοντας οτιδήποτε σας προξενεί ζωηρή εντύπωση ή οτιδήποτε φαίνεται να εφαρμόζεται ειδικά στην περίπτωσή σας. Είναι καλό να επαναλαμβάνεται η μελέτη των σημείων αυτών πολλές φορέςֺ αφομοιώνοντας την ολοκληρωτική έννοιά τους.
Μέσω του συνειδητού ξυπνήματος της βούλησης αισθανόμαστε πλουσιότεροι και περισσότερο ρεαλιστές. Ένα νέο αίσθημα εμπιστοσύνης, ασφάλειας και «πληρότητας» δημιουργείται εντός μας. Φαίνεται σαν να έχουμε ξυπνήσει από έναν λήθαργο και ότι αρχίζουμε πράγματι να ζούμε.
Κατά συνέπεια δεν είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι ο Πολωνός διανοούμενος Cieskowsky, επεφύλαξε την προτεραιότητα στη βούληση απ’όλες τις ψυχολογικές λειτουργίες. Αντί το «Σκέπτομαι άρα υπάρχω, “cogito ergo sum”» του Καρτέσιου ο Cieskowsky είπε: «Bούλομαι, άρα σκέπτομαι και υπάρχω».
Η Γυμναστική της Βούλησης
Η θεμελίωση της μεθόδου είναι απλή. Κάθε όργανο του σώματός μας και κάθε λειτουργία μπορεί να αναπτυχθεί μέσω της άσκησης. Οι μυς γίνονται ισχυρότεροι μέσα από μία σειρά συστολές. Κατά τον ίδιο τρόπο, η βούλησή μας ισχυροποιείται δια του «βούλεσθαι». Για να ενδυναμώσουμε έναν ειδικό μυ, ή μια ομάδα μυών, όπως στην περίπτωση ενός αδύνατου άκρου, υπάρχουν ασκήσεις οι οποίες ταξινομούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να θέτουν σε κίνηση μόνο το αδύνατο αυτό μέρος του σώματος. Ομοίως, για να ισχυροποιήσουμε τη βούληση, είναι σκόπιμο να την ασκήσουμε ανεξαρτήτως των άλλων ψυχολογικών λειτουργιών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εκτέλεση ελεύθερων δραστηριοτήτων οι οποίες έχουν ως μοναδικό σκοπό την άσκηση της βούλησης. Η εφαρμογή παρόμοιων φαινομενικά «άχρηστων ασκήσεων» έχει υιοθετηθεί από το μεγάλο ψυχολόγο William James, ως ακολούθως:
«Κρατήστε εντός σας έντονη τη λειτουργία η οποία βοηθά την προσπάθεια που καταβάλλετε μέσω καθημερινών μικρών ανώφελων ασκήσεων, προσπαθήστε δηλ. να είστε συστηματικά γενναιόδωροι κάθε μέρα σε μικροπράγματαֺ κάνετε κάτι καθημερινά για τον απλό και μοναδικό λόγο ότι αυτό δεν είναι τόσο εύκολο και θα προτιμούσατε να μην το κάμετε, έτσι ώστε, όταν η σκληρή ώρα του κινδύνου φθάσει, δεν θα είσθε εκνευρισμένος ή απροετοίμαστος. Μια αυτοπειθαρχία αυτού του είδους είναι παρομοία προς εκείνην των ασφαλίστρων τα οποία πληρώνει κάποιος για το σπίτι του ή για την υπόλοιπη περιουσία του. Η πληρωμή των ασφαλίστρων δεν είναι ευχάριστη και πιθανόν να μην μας χρειαστεί ποτέ, αλλά αν το σπίτι μας καεί τότε η ως άνω πληρωμή μας σώζει από σίγουρη καταστροφή. Ομοίως, ο άνθρωπος ο οποίος έχει συνηθίσει σταθερά, καθημερινά να συγκεντρώνει την προσοχή του, να ενεργεί με βούληση, όπως πχ η αποφυγή δαπανών για άχρηστα πράγματα, θα απολαύσει τους καρπούς των προσπαθειών του. Όταν επέρχεται η καταστροφή, αυτός θα σταθεί ακλόνητος ως βράχος, ακόμη και αν γύρω του είναι ερείπια και κάθε στιγμή οι απελπισμένοι σύντροφοί του θα σαρωθούν όπως τα σκύβαλα από το κόσκινο». (W. James, Παιδαγωγικαί Ομιλίαι –New York, Holt, 1912, p.p. 75-76).
Αργότερα, ο E. Boyd Barrett υποστήριξε μια μέθοδο άσκησης της βούλησης στηριζόμενη σε αυτού του είδους τις ασκήσεις. Περιλαμβάνει την πραγματοποίηση απλών και εύκολων μικρών έργων με ακρίβεια, κανονικότητα και επιμονή. Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να εκτελεσθούν εύκολα από οποιονδήποτε, αφού δεν απαιτούνται ειδικές προς αυτό συνθήκες. Είναι αρκετό να είναι κάποιος μόνος και ανενόχλητος για πέντε ή δέκα λεπτά καθημερινά. Κάθε έργο ή άσκηση πρέπει να επαναλαμβάνονται για αρκετές ημέρες, συνήθως επί μια εβδομάδα και μετά να αντικατασταθούν από ένα άλλο έργο ή άσκηση ώστε να αποφευχθεί η μονοτονία και ο σχηματισμός συνήθειας, η οποία οδηγεί σε αυτόματη εκτέλεση.
Περιγράφουμε πιο κάτω μια άσκηση αυτού του είδους, η οποία περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Boyd Barrett «Ισχυροποίησις της βουλήσεως και τρόπος Αναπτύξεως της» (New York, Harper, 1931): «Απόφαση – Κάθε μέρα και επί επτά συνεχόμενες ημέρες, θα κάθομαι σε ένα κάθισμα μέσα στο δωμάτιό μου, για δέκα συνεχή λεπτά, κάτι το οποίο θα προσπαθώ να κάνω με ευχαρίστηση».
Στο τέλος του δεκαλέπτου αυτής της άσκησης σημειώστε κάθε εμπειρία που σας δημιουργήθηκε το διάστημα αυτό. Επαναλάβατε το ίδιο για κάθε μία από τις επτά ημέρες. Τα κάτωθι είναι περιλήψεις από εκθέσεις, οι οποίες περιλαμβάνονται στο προαναφερθέν βιβλίο:
«Πρώτη ημέρα: Η άσκηση μου φαινόταν παράξενη, αφύσικη. Έπρεπε να χαμογελώ ή να σταυρώνω τα πόδια μου και να διατηρώ στάση προσοχής προκειμένου να αισθάνομαι ευχαριστημένος. Μου ήταν αρκετά δύσκολο να κρατήσω τον εαυτό μου σε μια στάση εθελούσιας ικανοποίησης χωρίς να κάνω τίποτα. Φυσικά πολλές σκέψεις διατάραζαν την προσοχή μου όπως πχ Που θα οδηγήσει αυτή η κατάσταση; κλπ.
«Δευτέρα ημέρα: Ο χρόνος της άσκησης τελείωσε με ευκολία και ευχαρίστηση. Ένα αίσθημα ικανοποίησης, υπερηφάνειας και δύναμης με κατείχε. Αισθάνομαι εξαντλημένος, σωματικά και πνευματικά λόγω της άσκησης της βούλησής μου και της εμμονής στην απόφασή μου.
«Τρίτη ημέρα: Ένα αίσθημα ενδυνάμωσης με κατείχε, κατά την εκτέλεση της επιβληθείσας άσκησης από εμένα. Ευχαρίστηση και ενεργητικότητα συνόδευσαν το «βούλεσθαι» και την άσκηση στο «βούλεσθαι». Η άσκηση αυτή «με τόνωσε ηθικά και μου προκάλεσε ένα αίσθημα ευγένειας και ανδρισμού. Διατηρώ μια στάση, όχι υποταγής και παραίτησης αλλά εκείνη τη στάση που πηγάζει από την εκτέλεση μίας τέτοιας άσκησης (του βούλεσθαι) και το γεγονός αυτό μου προσφέρει αμέριστη ικανοποίηση».
Ο Boyd Barrett προτείνει μία ποικιλία ασκήσεων τέτοιου είδους μερικές από τις οποίες παρατίθενται:
1. Επαναλάβατε με ηρεμία και μεγαλόφωνα: «θα το κάνω» πραγματοποιώντας ρυθμικές κινήσεις με ένα ραβδί ή χάρακα για πέντε λεπτά.
2. Βαδίστε μέσα σε ένα δωμάτιο αγγίζοντας ενίοτε ένα ρολόι και κομμάτι γυαλιού για πέντε λεπτά.
3. Ακούστε το τικ-τακ ενός ωρολογίου, καθώς εκτελείτε μερικές καθορισμένες κινήσεις κάθε πέμπτο τικ τακ.
4. Καθίστε και σηκωθείτε από ένα κάθισμα επί τριάκοντα φορές.
5. Επανατοποθετήστε σε ένα κουτί με αργές κινήσεις και με περίσκεψη εκατό σπίρτα ή μικρά κομμάτια χαρτιού. (Μια άσκηση ιδιαίτερα προσαρμοσμένη σε περιπτώσεις έντονης κατάθλιψης».
Παρόμοιες ασκήσεις είναι δυνατόν να επινοηθούν με ευκολία. Η σπουδαιότητα έγκειται όχι στην εκτέλεση της μιας ή της άλλης άσκησης αλλά στον τρόπο με τον οποίο αυτή εκτελείται.
Πρέπει αυτή να εκτελείται με θέληση, με ενδιαφέρον, με ακρίβεια, με στυλ. Προσπαθήστε πάντοτε να βελτιώσετε την ποιότητα της εργασίας, την καθαρότητα της ενδοσκόπησης, την πιστότητα του γραπτού λόγου και πάνω από όλα να αναπτύξετε την ενημερότητα και την ενέργεια της βούλησης.
Είναι καλό το να αμιλλάται κανείς τον εαυτό τουֺ με άλλα λόγια, το να λαμβάνει μια στάση ψυχαγωγίας «ψυχαγωγούσα στάση» με την καλύτερη σημασία της λέξης
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ,
Η καθημερινή ζωή, με τις υποχρεώσεις και τις απασχολήσεις της, παρουσιάζει άπειρες ευκαιρίες για την ανάπτυξη της βούλησης. Πολλές από τις δραστηριότητές μας μπορούν να βοηθήσουν σε αυτή την κατεύθυνση γιατί μέσω των σκοπών μας, των εσωτερικών μας στάσεων και του τρόπου με τον οποίο διεκπεραιώνουμε αυτές, αποτελούν αποτελεσματικές ασκήσεις της βούλησης.
Για παράδειγμα, το απλό γεγονός της πρωινής έγερσης σε συγκεκριμένο χρόνο, είναι δυνατόν να αποτελέσει τέτοιου είδους άσκηση, αν για το σκοπό αυτό σηκωνόμαστε δέκα ή δεκαπέντε λεπτά νωρίτερα του κανονικού. Επίσης, το να ντυνόμαστε το πρωί, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τέτοια ευκαιρία, εάν εκτελούμε τις διάφορες απαραίτητες κινήσεις με προσοχή και ακρίβεια, γρήγορα και όχι βεβιασμένα.
Ορίστε μια πάρα πολύ σπουδαία και ανεκτίμητη ικανότητα, η οποία δύναται να αναπτυχθεί κατά την καθημερινή ζωή: Πώς να μάθουμε «να σπεύδουμε βραδέως». Η σύγχρονη ζωή με την υπερέντασή της τείνει να δημιουργήσει μέσα μας τη συνήθεια του βεβιασμένου, ακόμη κι αν η περίπτωση δεν το απαιτεί, ως αποτέλεσμα της «ομαδικής υποβολής».
Το να «να σπεύδουμε βραδέως» δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση, αλλά είναι δυνατόν να πραγματοποιηθείֺ και χαράζει το δρόμο για αποτελεσματικότητα και δημιουργικότητα, χωρίς ένταση και εξάντληση. Αυτό είναι δύσκολο γιατί απαιτεί από πλευράς μας μία διπλή ιδιότητα: τη μία η οποία ενεργεί και την άλλη που ταυτόχρονα μας καθιστά παρατηρητές. Αλλά ακόμη και η απλή προσπάθεια να το κάνουμε αυτό, αποτελεί για κάθε μια, ένα καλό τρόπο ανάπτυξης της βούλησης.
Επίσης, κατά το διάστημα της υπόλοιπης ημέρας, είτε βρισκόμαστε στο γραφείο, είτε σε άλλη επαγγελματική εργασία, είτε σε άλλες τοπικές ασχολίες – μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πάρα πολλές ασκήσεις για την ανάπτυξη της βούλησης, οι οποίες είναι δυνατόν, ταυτόχρονα, να μας καταστήσουν ικανούς να αναπτύξουμε απαραίτητες ιδιότητεςֺ όπως πχ το να μάθουμε να ηρεμούμε ή να «αυτοσυγκεντρωνόμαστε» κατά τη διάρκεια της καθημερινής ημερήσιας εργασίας, ανεξαρτήτως της δυσκολίας που παρουσιάζειֺ ή το να ελέγχουμε συγκινήσεις και πράξεις ανυπομονησίας όταν αντιμετωπίζουμε μικροδυσκολίες και μικροστεναχώριες, όπως η παρουσία μας σε ένα τραίνο με πολύ κόσμο, ή όταν αναμένουμε το άνοιγμα μιας πόρτας, ή όταν διαπιστώνουμε τα σφάλματα ενός κατώτερου, ή την αδικία ενός προϊσταμένου.
Περαιτέρω, όταν επιστρέφουμε στο σπίτι, έχουμε παρόμοιες ευκαιρίες για αξιόλογες ασκήσεις: με τον έλεγχο της ορμής μας μπορούμε να δώσουμε διέξοδο στο θυμό μας -ο οποίος προέρχεται από διάφορες ενοχλήσεις, στεναχώριες κλπ- υπομένοντας σιωπηρά, οτιδήποτε παρουσιάζεται στο δρόμο μας και προσπαθώντας να προσαρμόσουμε κάθε δυσαρμονία στο σπίτι. Στο τραπέζι, μια άσκηση η οποία είναι χρήσιμη για την υγεία όσο και για τη βούληση, είναι ο έλεγχος της επιθυμίας ή της ορμής να φάμε γρήγορα, ενώ σκεπτόμαστε την εργασία ή κάτι άλλο. Πρέπει να υποχρεώνουμε τον εαυτό μας να μασά καλά και να απολαμβάνει την τροφή με ηρεμία και γαλήνη πνευματική. Το βράδυ έχουμε άλλες ευκαιρίες για άσκηση, όπως η επιμονή να απομακρύνουμε το δελεασμό ανθρώπων ή πραγμάτων, τα οποία τείνουν να αποσπάσουν την προσοχή μας από τα έργα της εκλογής μας.
Είτε βρισκόμαστε στην εργασία, είτε στο σπίτι και όπου είναι εφικτό, πρέπει με αποφασιστικότητα να σταματήσουμε την εργασία όταν αισθανόμαστε κόπωση ελέγχοντας με τον τρόπο αυτό την επιθυμία μας για γρήγορη διεκπεραίωση της εργασίας. Θα πρέπει μάλλον να αναπαυθούμε και να ψυχαγωγηθούμε. Περιοδικά διαλείμματα, όταν κρίνονται απαραίτητα, έχουν μεγαλύτερη σπουδαιότητα από τη μακροχρόνια ανάπαυση η οποία επιβάλλεται από την εξάντληση. Σύντομα και συχνά διαλείμματα που έχουν εφαρμοστεί σε βιομηχανικές μονάδες, έχει διαπιστωθεί, ότι συμβάλλουν στην αύξηση των παραγωγικότητας των εργατών.
Κατά τις περιόδους των διαλλειμάτων (ανάπαυσης), λίγες μυϊκές ασκήσεις ή ξεκούραση ηρέμησης με κλειστούς οφθαλμούς για λίγα λεπτά θα είναι αποτελεσματικές. Για την πνευματική κόπωση, οι σωματικές ασκήσεις είναι γενικώς οι πλέον ευεργετικές, αν και κάθε άτομο μπορεί να επινοεί (εφευρίσκει) ό,τι το ικανοποιεί περισσότερο. Ένα από τα πλεονεκτήματα αυτών των συντόμων και συχνών διακοπών είναι ότι το άτομο δεν χάνει το ενδιαφέρον του και την προτροπή για επιπλέον εργασία, ενώ ταυτόχρονα υπερνικά την κόπωση τη νευρική υπερένταση. Ο κατά παραγγελία ρυθμός στις δραστηριότητές μας, δημιουργεί αρμονία στην ύπαρξή μας και η αρμονία αποτελεί γενικό νόμο της ζωής.
Μια καλή άσκηση είναι το να αναπαύεται κανείς σε συγκεκριμένη ώρα, αυτό σημαίνει διακοπή μίας μελέτης ή μίας ενδιαφέρουσας συζήτησης. Κρίνεται δύσκολο ειδικά στην αρχή να πραγματοποιηθούν όλες οι ασκήσεις με επιτυχία. Επιπλέον, το να επιχειρήσει κανείς την εκτέλεση όλων των ασκήσεων μαζί με ευκολία οδηγεί στην απογοήτευση. Για το λόγο αυτό είναι συνετό να ξεκινά κανείς με λίγες ασκήσεις τις οποίες θα εκτελεί κατά τη διάρκεια της ημέρας και όταν τις πραγματοποιεί με επιτυχία να προχωρά στην αύξηση αυτών μεταβάλλοντάς τες και εκτελώντας τες με χάρη και ενδιαφέρον, σημειώνοντας τόσο τις επιτυχίες όσο και τις αποτυχίες και κρατώντας έναν φάκελο, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει δυσκολίες και προβλήματα με μια ψυχαγωγική στάση.
Έτσι αποφεύγεται ο κίνδυνος της μεταβολής της ζωής σε αυστηρή και αυτόματη, παρουσιάζεται δε, ενδιαφέρουσα και με ζωηρά χρώματα, αλλιώς θα ήταν κουραστικήֺ επίσης όλοι όσοι έρχονται σε επαφή μαζί μας αποβαίνουν οι συνεργάτες μας (χωρίς να το γνωρίζουν). Για παράδειγμα ένας δογματικός προϊστάμενος ή ένας σχολαστικός συνεργάτης, καταλήγουν οι πνευματικές παράλληλες δυνάμεις στις οποίες η βούλησή μας –η βούληση των καλών ανθρώπινων σχέσεων- μπορεί να αναπτύξει τη δύναμή της και την πρόοδό της. Η καθυστέρηση σερβιρίσματος ενός φαγητού μας δίνει την ευκαιρία να ασκήσουμε υπομονή και νηφαλιότητα, καθώς και τη δυνατότητα να διαβάσουμε ένα βιβλίο, στη διάρκεια του χρόνου που περιμένουμε. «Πολυλογάδες» φίλοι μας ή «χασομέρηδες» μας δίδουν την ευκαιρία να ελέγχουμε το λόγο μας, μας διδάσκουν την τέχνη, της ευγενούς αλλά σταθερής άρνησης να συμμετέχουμε σε μη απαραίτητες συζητήσεις. Το να είμαστε ικανοί να λέμε «όχι» είναι μια δύσκολη αλλά αρκετά ωφέλιμη πειθαρχία.
Σωματικές Ασκήσεις κατά την Άσκηση της Βούλησης
Τέτοιες ασκήσεις πρέπει να εκτελούνται με μετρημένη ακρίβεια και προσοχή. Δεν πρέπει να είναι ούτε βίαιες ούτε πολύ κοπιαστικές, κάθε απλή κίνηση ή ομάδα κινήσεων πρέπει να εκτελείται ζωηρά και με αποφασιστικότητα.
Οι ασκήσεις ή τα αθλήματα, τα οποία εξυπηρετούν το σκοπό αυτό, δεν είναι τα βίαια ή εκείνα της εκστατικής φύσης, αλλά μάλλον εκείνα τα οποία απαιτούν καρτερία, ηρεμία, επιδεξιότητα και θάρρος, τα οποία επιδέχονται διακοπή και ποικιλία κινήσεων. Πολλά σπορ -όπως το γκολφ, το τένις, οι παγοδρομίες, οι ορειβασίες και οι αναρριχήσεις- είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα για την άσκηση της βούλησης, αλλά όπου δεν είναι εύκολη η χρησιμοποίησή τους, απλές σωματικές ασκήσεις είναι πάντοτε δυνατόν να εφαρμοστούν στο δωμάτιο του σπιτιού μας.
Χαρακτηριστικά της Ισχυρής Βούλησης
Αυτά μπορούν να συνοψισθούν ως:
Ενέργεια. Αυτή είναι προφανής και δεν απαιτεί σχόλια, αλλά είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε ότι δεν επαρκεί μόνον η ενέργεια. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, όταν εκτελούμε ένα δύσκολο έργο, ή όταν αντιστεκόμαστε προς μια ισχυρή ορμή, απαιτείται αρκετή ενέργεια. Αλλά αν, αυτές οι πράξεις είναι μόνο ευκαιριακές και σποραδικές, δεν μπορούμε να πούμε ότι η βούληση είναι πράγματι ισχυρήֺ για να είναι πρέπει επίσης να κατέχει:
Επιμονή. Αυτή περιλαμβάνει την ικανότητα να επαναλαμβάνει κάποιος τις πράξεις που έχουν αποφασισθεί κανονικά και αδιάλειπτα και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για ορισμένα έργα μακράς διάρκειας, η συνεκτικότητα του σκοπού είναι περισσότερο απαραίτητη από την ενέργεια, καθώς επίσης η πρώτη αντικαθιστά τη δεύτερη μόνο εν μέρει. Τυπικό παράδειγμα της περίπτωσης είναι ο Κάρολος Δαρβίνος, ο οποίος κατέχοντας μικρή σωματική και νευρική ενέργεια, ήταν ανίκανος να κρατήσει μια μακρά συζήτηση και δεν ήταν δυνατόν να εργασθεί περισσότερο από μια ώρα ημερησίως. Εν τούτοις, αυτός υπερνίκησε αυτή την ιδιοτροπία, υιοθέτησε τη μέθοδο «λίγο και συχνά», και κατ’ αυτόν τον τρόπο έδωσε στον κόσμο το κλασσικό του βιβλίο.
Συγκέντρωση. Συνοχή και ενέργεια δεν επαρκούν, αν η πολλαπλότητα των διαφερόντων μας και των επιχειρούμενων από εμάς διασπούν τις δυνάμεις μας σε χίλιους μικροποτάμους. Το να έχουμε την ενέργεια και την επιμονή να παραμένουμε για δέκα ώρες στο γραφείο μας, είναι μικρής αξίας, αν κατά το χρόνο αυτό διασπούμε την προσοχή μας σε πολλά βιβλία, ή αν εξαπατούμε τον εαυτό μας με τη σκέψη ότι εκτελούμε πολλά έργα ταυτόχρονα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί δραστήριοι, αξιόλογοι και ευφυείς άνθρωποι δεν παράγουν τίποτα ζωτικής σημασίας.
Η Επιδέξια Βούληση
Η ισχύς της βούλησης, μόνη, όπως περιγράφηκε ως άνω δεν αρκείֺ η βούληση πρέπει επίσης να έχει νόημα και να είναι επιδέξια. Πριν αρχίσουμε μια εξωτερική πράξη, η οποία μας αποφέρει οφθαλμοφανή αποτελέσματα, πρέπει η βούληση να εργασθεί κατ’ αρχάς εντός, εκ του πνεύματος και από κει να επηρεάζει τις ποικίλες ενέργειες οι οποίες ενεργούν εσωτερικά.
Η σύγχρονη ψυχολογία έχει αποδείξει ότι δεν μπορούμε να εκτελούμε μια απλή πράξη βούλησης, όπως η κίνηση ενός μυ, εκτός αν η εικόνα της κίνησης έχει αρχικά προκληθεί. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι, η βούληση υπερνικά τις άλλες ψυχολογικές δυνάμεις και πνευματικές δραστηριότητες όπως η φαντασία, τα συναισθήματα και τα κίνητρα εφ’ όσον αντιτίθενται ευθέως προς αυτά. Η πραγματική της λειτουργία είναι να κατευθύνει, να διεγείρει, να ρυθμίζει τις δραστηριότητες των διάφορων φάσεων της ύπαρξής μας, ώστε να μας οδηγήσουν αυτές, στους σκοπούς οι οποίοι έχουν προκαθορισθεί από εμάς.
Αν επιθυμούμε την εξασφάλιση επιτυχίας στη ζωή μας πρέπει να γνωρίζουμε τα βασικά γεγονότα και τους νόμους που αφορούν στο θαυμάσιο μηχανισμό της ύπαρξής μας καθώς και τους νόμους οι οποίοι τον διέπουν. Η άγνοια η οποία επικρατεί στον τομέα αυτό, ακόμη και μεταξύ των πεπαιδευμένων είναι μεγάλη, γι’ αυτό και γίνονται συνεχώς τερατώδη σφάλματαֺ στοιχειώδεις ψυχολογικοί νόμοι παραβιάζονται και παράλογοι μέθοδοι χρησιμοποιούνται. Κάποιοι προσπαθούν να πραγματώσουν τους σκοπούς αυτών μέσω βίαιων προσπαθειών της βούλησης, χωρίς εξασφάλιση συνεργασίας με τις υπόλοιπες λειτουργίεςֺ άλλοι -από τους οποίους απουσιάζει το κατάλληλο αίσθημα ευθύνης, ή εξ αιτίας ενός πεπλανημένου φόβου των συνεπειών της «απώθησης»- αφήνουν τις ορμές τους ελεύθερες με αποτελέσματα παρόμοια εκείνων τα οποία προέρχονται, από ένα αυτοκίνητο το οποίο οδηγείται χωρίς φρένα. Οι τρόποι αυτοί ζωής είναι πρωτόγονοι και καταλήγουν σε μια αφάνταστη παραλυσία της ενεργείας, συνοδευόμενης της εξάντλησης, νευρικών και ψυχολογικών διαταραχών και ακόμη –σε αριθμό πολλών περιπτώσεων- εγκλήματος και αυτοκτονίας.
Είναι προφανές ότι πρέπει να γνωρίζουμε τον ψυχολογικό κόσμο κάποιου, τον οποίο και επί του οποίου πρέπει να λειτουργεί. Ποια είναι τα στοιχεία τα οποία συνθέτουν τον κόσμο αυτό, οι δυνάμεις που είναι σε δράση, οι νόμοι οι οποίοι τον ρυθμίζουν και τα πλέον πρακτικά και ικανοποιητικά μέσα για την απόκτηση των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων. Δεν υπάρχει λόγος αποθάρρυνσης για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου έργουֺ δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Περιλαμβάνει απλώς, την απόκτηση καθαρής και απλής γνώσης η οποία είναι κατορθωτή από τους πάντες.
Όπως δεν είναι απαραίτητο για τον οδηγό ενός αυτοκινήτου να κατανοεί τις δύσκολες θεωρίες της σύγχρονης μηχανικής, έτσι δεν είναι απαραίτητο για κάποιον ο οποίος επιθυμεί να αποκτήσει αυτοκυριαρχία, να γνωρίζει την εσώτατη φύση των ψυχολογικών δυνάμεων ή να σπουδάζει τα δυσκολότερα θέματα της φιλοσοφίας. Το να γνωρίζει όμως τα βασικά γεγονότα και τους νόμους της ψυχολογίας, οι οποίοι θα υπηρετήσουν τους πρακτικούς τους σκοπούς, είναι αρκετό.
Αυτές απαρτίζουν μια αποτελεσματική μέθοδο όταν χρησιμοποιούνται με ειδική τάση και σκοπό την ανάπτυξη της Βούλησηςֺ διότι, όπως ο Γάλλος συγγραφέας Gillet, έχει τονίσει, «η γυμναστική αποτελεί το Δημοτικό σχολείο της Βούλησης ….και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο άσκησης του πνεύματος». Στην πραγματικότητα κάθε σωματική κίνηση είναι μια πράξη βούλησης, μια εντολή, η οποία δίνεται στο σώμα και η σκόπιμη επανάληψη τέτοιων πράξεων –με προσοχή, προσπάθεια και καρτερία- ασκεί και ισχυροποιεί τη βούληση. Έτσι εγείρονται ορισμένα οργανικά αισθήματα όπως: η συνείδηση της σωματικής ρώμης, μια ταχύτερη λειτουργία του κυκλοφοριακού συστήματος, ένα αίσθημα θαλπωρής και ευκινησίας των άκρων και η ετοιμότητα αυτών προς υπακοή. Αυτά πάντα δημιουργούν ένα αίσθημα ηθικής ισχύος, αποφασιστικότητας, κυριαρχίας, η οποία υψώνει τον τόνο της βούλησης και αναπτύσσει την ενέργειά της. Εν τούτοις, το επαναλαμβάνουμε, για να κερδίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο από τέτοιου είδους ασκήσεις, είναι απαραίτητο αυτές να εκτελούνται με αποκλειστικό σκοπό την άσκηση της βούλησης.
Η ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ (ΒΟΥΛΗΣΗ)
Ως το σημείο αυτό στη συζήτησή μας και όσον αφορά στο ζήτημα της αγωγής της Βούλησης, εκλαμβάνουμε το άτομο ως μεμονωμένη μονάδα και τη βούλησή του ως όργανο προσωπικής εκμετάλλευσης. Στην πραγματικότητα όμως το μεμονωμένο άτομο είναι αφενός μεν αποδέκτης της συνεχούς αλληλεπίδρασης της οικογένειάς του αφετέρου δε διατηρεί πολλές και αντίθετες σχέσεις τόσο με τους συνανθρώπους του όσο και με το συνολικό κόσμο.
Επομένως, αντιμετωπίζουμε δυο προβλήματα μεγάλης πρακτικής σημασίας, τα οποία αφορούν σε:
--Τη σχέση της βούλησής μας με τη βούληση των άλλων.
--Τη σχέση της βούλησή μας με την παγκόσμια Βούληση.
Ένα άτομο το οποίο δεν κατορθώνει να λάβει υπ’ όψιν τις σχέσεις αυτές, όσο ικανό και ισχυρό κι αν είναι, δημιουργεί αναπόφευκτα αντιδράσεις και συγκρούσεις, οι οποίες μπορούν να υπερκαλύψουν τη δομή που με τόσο κόπο και επιμονή έχει σχηματίσει. Παρόλ’αυτά, η σύγχρονη ζωή παρουσιάζει το θέαμα μιας γενικής σύγκρουσης βουλήσεων από μέρους εκείνων, οι οποίοι αγωνίζονται να επικρατήσουν σε όλους τους τομείς. Μία τάξη βρίσκεται σε σύγκρουση με μία άλλη τάξη, ένα πολιτικό κόμμα με ένα άλλο και ένα έθνος με άλλο έθνος, ενώ εντός της οικογενειακής μονάδας υπάρχει συνεχής πάλη μεταξύ των δύο συζύγων, μεταξύ γονέων και παιδιών και μεταξύ συγγενών.
Είναι ανυπολόγιστη η τρομερή απώλεια σωματικών και ψυχολογικών ενεργειών χρόνου και χρήματος, βουλητικής ενέργειας και από αυτούς ακριβώς τους αγώνες γεννιέται το σύνολο της ανθρώπινης στενοχώριας. Πράγματι, ο πολιτισμός μας έχει υιοθετήσει τρόπους ζωής, οι οποίοι είναι δαπανηροί, άχρηστοι και εξαντλητικοί, όπως εκείνοι που είναι αντίθετοι των πνευματικών. Το γεγονός αυτό λαμβάνεται υπ’ όψιν πάρα πολύ από εκείνους οι οποίοι είναι πρακτικοί με την πραγματική πνευματική έννοια της λέξης. Προσπαθούν οι ίδιοι συνεχώς να αντικαταστήσουν τον ανταγωνισμό με τη συνεργασία, τις συγκρούσεις με τη ομόνοια και τις συμφωνίες, και όλα αυτά στη βάση της κατανόησης των ορθών σχέσεων των ομάδων, των τάξεων και των εθνών. Η επιτυχία της προσπάθειας αυτής, εν τούτοις πρέπει να εξαρτάται, κατά μεγάλο μέρος από την εναρμόνιση των βουλήσεων όλων των ενδιαφερομένων, έτσι ώστε οι διαφορετικοί σκοποί αυτών να μπορούν να προσαρμόζονται σε μία ανώτερη ανθρώπινη αλληλεγγύη.
Το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις μας με τη φύση και τον κόσμο. Οι σχέσεις αυτές είναι σύνθετες και μυστηριώδεις, προκαλούν τις πιο δύσκολες ερωτήσεις για την αρχή, τη σημασία και το σκοπό της ζωής. Όλα αυτά συναποτελούν τα αιώνια θέματα του φιλοσοφικού διαλογισμού της πνευματικής σκέψης και της θρησκευτικής πίστης. Είμαστε παρ’όλα αυτά σε θέση να απομονώσουμε από αυτά τα ερωτήματα όλα όσα, ενώ είναι αφηρημένα και απέχουν πολύ από τα υπόλοιπα, εντούτοις στην πραγματικότητα σχετίζονται με κάθε πράξη της καθημερινής ζωής. Είμαστε συνεχώς υποχρεωμένοι να παίρνουμε θέση, αντιμετωπίζοντας συνθήκες και γεγονότα «περιστατικά», πράγμα το οποίο προϋποθέτει μια σημασία και εκτίμηση της ζωής, μια «φιλοσοφία» ή μια πίστη, έστω και στοιχειώδη ή ασυνείδητη.
Με το να παίρνουμε θέση γενικώς απέναντι στη ζωή, συνήθως οδηγούμαστε στα ίδια λάθη τα οποία κάνουμε και στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους. Η ίδια προσωπική αλαζονική βούληση προσπαθεί συνεχώς να επικρατήσει απέναντι στη φύση, να επαναστατήσει εναντίον περιστατικών της ζωής και εναντίον του προορισμού της. Αλλά η φύση και η μοίρα δεν μπορούν να χλευασθούν. Υπάρχει στον κόσμο, ανεξαρτήτως του τρόπου με τον οποίον την εκλαμβάνουμε, ένας βασικός νόμος αρμονίας, ισορροπίας, αντιστάθμισης κάθε δράση προκαλεί μια αντίδραση και κάθε παραβίαση της αρμονίας και της ισορροπίας επανέρχεται σαν βλήμα εναντίον εκείνου που την παραβαίνει. Είναι επομένως απαραίτητο να συγκρατούμε την επαναστατικότητα μας και να μάθουμε να ζούμε αρμονικά και διατηρώντας ισορροπία με τη ζωή.
Ακριβώς, όπως η βούληση έχει τη δύναμη να αναπτυχθεί, να ελέγχει και να κατευθύνει τις υπόλοιπες ψυχολογικές ενέργειες, έτσι έχει και τη δύναμη του αυτοελέγχου και της αυτοπειθαρχίας, να συμβιβαστεί με ορισμένους περιορισμούς, να υποτάσσεται στις γενικές αξίες, να τις αναγνωρίζει και να τις αποδέχεται ελεύθερα.
Αυτή είναι «η βούληση που πράττει το καλό» και διαφέρει από την «καλή βούληση». Στην καλή βούληση η έμφαση τίθεται επί της καλοσύνης. Είναι μια φιλανθρωπική στάση και διάθεση εναντίον των άλλων. Η καλή βούληση (θέληση), αποτελεί την προϋπόθεση της αμοιβαίας κατανόησης, το μέσο για την επίλυση ανθρωπίνων προβλημάτων δημιουργεί ορθές σχέσεις, εκφράζεται στη συνεργατικότητα και έχει ονομασθεί «η δραστήρια αρχή της ειρήνης». Στη «βούληση που πράττει το καλό» η έμφαση τίθεται επί της βούλησης. Αποτελεί αυτή τη ισχυρή αποφασιστικότητα να οδηγήσει προς το θρίαμβο, επομένως είναι θετική, δραστήρια, δυναμική. Είναι -κατά το μέτρο κατά το οποίο μια ανθρώπινη ύπαρξη μπορεί να την αναγνωρίσει και να την εκδηλώσει- μια έκφραση «της Βούλησης του Όλου, της Θείας Βούλησης».
Οι μέθοδοι ανάπτυξης της βούλησης που πράττει το καλό δεν διαφέρουν από εκείνες τις οποίες ήδη έχουμε αναφέρει. Μεθοδικές Ασκήσεις: Διαλογική σκέψη και αυθυποβολή, η μεταλλαγή και η εξιδανίκευση των ψυχολογικών ενεργειών κλπ. Η διαφορά έγκειται στο σκοπό και στους τομείς της εφαρμογής.
Η Σχέση της Βούλησής μας προς Εκείνη των Άλλων
Τα βασικά εμπόδια, οι μεγαλύτεροι εχθροί, οι οποίοι αντιτίθενται και προς την καλή βούληση και προς τη βούληση που πράττει το καλό είναι, ο εγωκεντρισμός και η εγωπάθεια. Ο εγωκεντρισμός δύναται να συνυπάρξει με την ειλικρινή προσήλωση προς άλλους και με πράξεις αυτοθυσίαςֺ υπάρχει η γενική τάση τα πάντα να αναφέρονται στον εαυτό μας, τα πάντα να θεωρούνται από την άποψη της δικής μας προσωπικότητας, να συγκεντρωνόμαστε μόνο γύρω από τις δικές μας ιδέες και τις δικές μας συναισθηματικές αντιδράσεις. Το εγωκεντρικό άτομο πιθανόν ειλικρινώς να επιθυμεί να κάνει το καλό, αλλά κατά τον τρόπο που αυτό θέλει, επομένως είναι πιθανόν αυτό να αποβεί καταθλιπτικό ή φανατικό. Επιθυμεί οι πάντες να συμβιβασθούν με τις πεποιθήσεις του, επιβάλλει τις μεθόδους του και βλέπει τη σωτηρία μόνο στην υπ’ αυτού προτεινόμενη θεραπεία. Μια τέτοια στάση αποτελεί βασικό σφάλμα πρόβλεψης, μια πραγματική ψυχολογική «πτωλεμαϊκή αντίληψη»: Έτσι ακόμη και με τις καλύτερες των προθέσεων μπορεί να προξενήσει σοβαρή βλάβη, όπως ο «ευγενής» πίθηκος ο οποίος όταν είδε το ψάρι στο νερό έτρεξε να το πιάσει για να το σώσει από τον πνιγμό, μεταφέροντάς το στα κλαδιά ενός δέντρου.
Εγωπάθεια, αφ’ ετέρου είναι το αποτέλεσμα της βασικής επιθυμίας για αυτοσυντήρηση και αυτοπεποίθηση, απόρροια της επιθυμίας για κατοχή και επικράτηση και ως τέτοια αντιμετωπίζει συνεχώς εμπόδια, τα οποία εμποδίζουν την ικανοποίηση, δημιουργεί επιθετικότητα και παραβάσεις, την τάση να καταστρέφει ό,τι παρεμποδίζει τη διατήρηση των επιθυμητών αντικειμένων. Η εγωπάθεια είναι έμφυτη στον άνθρωπο και πάντοτε υπήρχε αλλά σήμερα περιλαμβάνει περισσότερο έντονους και επικίνδυνους τύπους, γιατί η σύγχρονη ζωή παρέχει ισχυρότερα ερεθίσματα, λιγότερους περιορισμούς και περισσότερο ισχυρά όργανα καταστροφής. Ο έλεγχος της εγωπάθειας δεν είναι μόνο ηθικά επείγουσα ανάγκη, είναι μια ανάγκη για την κοινωνική ασφάλεια.
Ένα άλλο εμπόδιο είναι η έλλειψη κατανόησης των άλλων. Είμαστε εύκολα επιρρεπείς στο ζήτημα της μη κατανόησης εκείνων, οι οποίοι είναι διαφορετικής φυλής, εθνικότητος ή κοινωνικής τάξης, εκείνων, οι οποίοι ανήκουν σε διαφορετική θρησκεία, διαφορετικό πολιτικό κόμμα κλπ. Αλλά συχνά δεν είναι μικρότερη η έλλειψη κατανόησης προς εκείνους οι οποίοι βρίσκονται κοντά μας και αγαπάμε. Δυστυχώς η προσωπική αγάπη δεν δημιουργεί αμοιβαία κατανόηση -όπως μερικοί πιστεύουν-. Πολλές φορές είμαστε σε θέση, να παρατηρήσουμε το θλιβερό θέαμα των ανθρώπων, που αγαπούν ο ένας τον άλλον με ειλικρίνεια αλλά αδυνατούν να κατανοήσουν ή να εκτιμήσουν τις ζωτικές ανάγκες εκείνου που αγαπούν (σύζυγος, παιδί, ή γονιός) και με τον τρόπο αυτό ταράσσεται, ή ακόμη και καταστρέφεται και η ζωή τους.
Πως είναι δυνατόν να αποφευχθεί κάτι τέτοιο; Μέσω της θέλησης για κατανόηση. Για την πραγματική κατανόηση, πρέπει αν θέλουμε να κάνουμε την απαραίτητη προπαρασκευή και να αναπτύξουμε εντός μας την ειδική λειτουργία, η οποία λέγεται εμπάθεια. (EMPATHY).
Η προπαρασκευή περιλαμβάνει την απόκτηση μιας επαρκούς γνώσης ψυχολογίας, γενικής και ειδικής, η οποία περικλείει:
α) Μια γνώση της ψυχολογικής δομής της ανθρώπινης ύπαρξης.
β) Μια κατανόηση της διαφορετικής ψυχολογίας των ηλικιών, φύλων, τύπων κλπ.
γ) Μια ενημέρωση με την ειδική μοναδική σύνθεση των χαρακτηριστικών των διαφόρων ατόμων.
Τα μέσα για την απόκτηση αυτής της γνώσεως είναι:
α) Η μελέτη βιβλίων τα οποία ασχολούνται με την ψυχολογία από δυναμικής και ουμανιστικής (ανθρωπιστικής) άποψης.
β) Η επίγνωση των ανθρωπίνων προσωπικοτήτων, η οποία δίνεται από πρωταρχικά δοκίμια και άλλα κείμενα όπως: βιογραφίες, ημερολόγια και επιστολές διαφόρων τύπων ανθρώπων-ανδρών, γυναικών, αγίων, επιστημόνων, αρχαίων, και σύγχρονων, ανατολικών και δυτικών. Μεταξύ των πλέον χρήσιμων για το σκοπό αυτών αναφέρουμε, τυχαία εκείνα τα οποία έχουν γραφτεί για ή από του Μάρκου Αυρήλιου, Αγίου (Ιερού) Αυγουστίνου, Πετράρχου, Μονταίν (Μονταίνιου), Αγίας Τερέζας, Ρουσσώ, Μαντζίνι, Έμερσον, Λίνκολ, Αμιέλ, Ραμακρίσνα, Τολστόι, Ραμπιντρανάθ Ταγκόρε, Αντρέ Καμ, Κέϊσιρλιγκ, Βάγκνερ, Ελένη Κέλλερ, Γιούγκ. Πολύ βοηθητικά είναι επίσης τα καλά ψυχολογικά λογοτεχνήματα (μυθιστορήματα) όπως εκείνα που εγράφησαν από τους τον Ντίκενς, Μπαλζάκ, Τολστόι, Μανζόνι, Ρομέν, Ρολλάν. Οι βιογραφίες και οι νουβέλες της σημερινής εποχής δεν εξυπηρετούν γιατί γενικώς ασχολούνται ή δίνουν έμφαση μόνον επί των κατωτέρων, σκοτεινών φάσεων της ανθρώπινης φύσης, πολλές από αυτές διακατέχονται από άγχος, απελπισία με αίσθημα απαισιοδοξίας, ή πικρίας και εξέγερσης. Επομένως παρέχουν μια μονομερή και σκοτεινή εικόνα της ανθρώπινη φύσης. Μεταξύ των λίγων εξαιρέσεων μπορούμε να αναφέρουμε τα μνημόνια του Γιούγκ, Όνειρα, Σκέψεις και νουβέλες υπό του Berman Hesse, Pearl Buck και Priestley.
γ) Η ανάπτυξη και η χρησιμοποίηση της εμπάθειας (Φανταστική προβολή της συνείδησης κάποιου σε μια άλλη ύπαρξη-Webster). Η πρώτη απαίτηση προς το σκοπό αυτό είναι μια στάση απρόσωπη και λήθης του εγώ μας. Αυτό επιτυγχάνεται με το αφήνουμε να διαπεράσει τον εαυτό μας ή δραστήρια να εγερθεί, από ένα αμέριστο ενδιαφέρον προς το πρόσωπο το οποίο επιθυμούμε να κατανοήσουμε. Ας τον ή την πλησιάσουμε με συμπάθεια, ακόμη και με θαυμασμό, ως ύπαρξη ανθρώπινη και έτσι να δημιουργήσουμε μια βαθειά εσωτερική σχέση.
Μετά, ας αυξήσουμε αυτή την επαφή μέχρις ότου καταστή πρώτον μια ζωτική επαφή και μετά μια ταυτοποίηση. Ας φανταστούμε, προς στιγμή ότι είμαστε αυτό το πρόσωπο. Ας αντιληφθούμε τον εαυτόν μας σε διάφορες συνθήκες και ας προκαλέσουμε τις πνευματικές και συναισθηματικές του αντιδράσεις προς αυτά.
Αυτή η εμπάθεια είναι δυνατή εκ του γεγονότος της βασικής ομοιότητας της ανθρώπινης φύσης παρά τις εξωτερικές, ατομικές και ομαδικές διαφορές. Σε κάθε έναν από εμάς ενυπάρχουν δυνητικώς πάντα τα στοιχεία και οι ιδιότητες της ανθρώπινης ύπαρξης, το σπέρμα όλων των αρετών και των κακιών. Στον καθένα από εμάς υπάρχει μία λανθάνουσα κατάσταση και η εγκληματικότητα και η αγιότητα, ή ο ηρωισμός. Όλα εξαρτώνται από τη διαφορετική ανάπτυξη, εκτίμηση, εκλογή και έλεγχο.
Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΜΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΒΟΥΛΗΣΗ
1. Η Αναγνώριση της Πραγματικής Θέσης μας στον Κόσμο.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εύκολα μέσω μιας άσκησης σκεπτικού διαλογισμού. Ας υποτάξουμε τις συγκινήσεις μας, ας «δημιουργήσουμε σιωπή» στον εαυτό μας τουλάχιστον μέχρις ορισμένου σημείου. Τότε ας αφεθεί η έννοια του αορίστου μεγαλείου του κόσμου να μας επηρεάσειֺ ας αφήσουμε τον εαυτό μας να κατανοήσει ότι είναι ένα πάρα πολύ μικρό τμήμα αυτού, παρόμοιο με μυριάδες άλλων τμημάτωνֺ ας κατανοήσουμε ότι είμαστε ένας από τους εκατομμύρια κατοίκους μιας μικρής σφαίρας, ένας αστέρας από έναν πλανήτη, ο οποίος είναι επίσης ένας από τους δισεκατομμύρια ήλιους οι οποίοι σχηματίζουν ένα γαλαξία, και ότι οι γαλαξίες είναι αμέτρητοι.
Ένας τέτοιος διαλογισμός παράγει μερικές φορές ή ενίοτε και μία φορά, μια εσωτερική μεταβολή, η οποία μπορεί να αποκληθεί μια εσωτερική «Κοπερνίκειος Επανάσταση». Δεν ζούμε πλέον ούτε δρούμε σαν να βρισκόμαστε στο κέντρο του κόσμου: οι πραγματικές αναλογίες και σχέσεις μεταξύ αυτού και του εαυτού μας έχουν αποκατασταθεί.
Παρά ταύτα, εξαιτίας ενός περιέργου ψυχολογικού παραδόξου, αντί να αισθανόμαστε μικροί ταπεινωμένοι, ζούμε ένα είδος επέκτασης, μια νέα Θεότητα, χάνουμε την εσφαλμένη ιδέα της σπουδαιότητας και της κομπορρημοσύνης, της υπερηφάνειας μας και την έπαρση περί των προσωπικών μας αξιώνֺ αισθανόμαστε τον εαυτό μας σε αρμονία με τον κόσμοֺ ακόμη αισθανόμαστε ότι έχουμε γίνει από την ουσία του όπως μια σταγόνα νερού έχει γίνει από την ίδια ουσία από την οποία και ο ωκεανός. Αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας ως αναπόσπαστο μέρος αυτού και χαιρόμαστε γι’αυτή την αναγνώριση.
Από το διαλογισμό αυτό επιστρέφουμε στην καθημερινή μας ζωή περισσότερο ήρεμοι και γαλήνιοι και με καθαρότερη επίγνωση των προσωπικών και πρακτικών προβλημάτων. Η μνήμη του θα παραμένει για να μας ενισχύει τις δύσκολες στιγμές της ζωής. Είναι ευκολότερο να ασκηθούμε στο διαλογισμό αυτό στο μέσο της φύσης ή ατενίζοντες τον έναστρο ουρανό,ֺ εάν αυτό είναι αδύνατον, μπορούμε να βοηθηθούμε αποτελεσματικά, αν μελετήσουμε μερικές σελίδες ενός βιβλίου για αστρονομία και αν παρατηρήσουμε φωτογραφίες ενός ή περισσοτέρων γαλαξιών, που δηλώνουν τη μεγαλειότητα του κόσμου.
2. Προσκόλληση στην Παγκόσμια Βούληση.
Ο ανωτέρω διαλογισμός έχει προπαρασκευάσει και οδηγήσει στην τελευταία και υψηλότερη επίτευξη της άσκησης και της χρησιμοποίησης της βούλησης. Αναλογιζόμενοι τη μεγαλειότητα του κόσμου, αναγνωρίζουμε ότι αυτός δεν είναι μόνο θαυμάσιος φυσικός μηχανισμός, αλλά κάτι το οποίο πάλλεται επίσης από ζωή, κάτι το οποίο τίθεται υπό την καθοδήγηση των νόμων της νόησηςֺ και το οποίο πρέπει να έχει σπουδαιότητα και σκοπό. Ακόμη και εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν Θρησκευτική πίστη ή μια καθορισμένη φιλοσοφία της ζωής, με δυσκολία αρνούνται το γεγονός ότι ο κόσμος κυβερνάται από το νόμο της εξέλιξης και της προόδου. Είτε στα άστρα, είτε στα έντομα, είτε στην ατομική ενέργεια, είτε στην καρδία, αισθανόμαστε την ίδια τάση προς ένα μυστηριώδη σκοπό. Όταν είμαστε ενήμεροι της δύναμης αυτής του γενικού νόμου, αντιλαμβανόμαστε καθαρώς ότι δεν είναι εύκολο να τον αγνοήσουμε,ֺ ανακαλύπτουμε ότι η πραγματική αιτία τόσων και τόσων αποτυχιών βρίσκεται στην ασυνείδητη και την εν αγνοία παράβαση του νόμου. Τότε ενεργοποιείται αυθόρμητα μπροστά μας η ορμή προς υπακοή και συνεργασία μετά τούτου. Και εδώ πάλι υπάρχει ένα παράδοξο: η ατομική βούληση με ελευθερία υποτάσσεται στην παγκόσμια-γενική Βούληση, και αφού αναμιγνύεται με αυτή ούτε εκμηδενίζεται, ούτε μειώνει τη δύναμή της. Τη στιγμή κατά την οποία φαίνεται να πεθαίνει ή να σταματά να υφίσταται, ενεργοποιείται με νέα δύναμη, μεταμορφωμένη.
Όταν το άτομο επιθυμεί να συνεργάζεται αρμονικά με τη Βούληση, η οποία κυβερνά τον κόσμο, τότε η Βούληση αυτή συνεργάζεται με αυτό και θέτει στη διάθεσή του τις αόριστες ενέργειές του. Στους Νόμους οι οποίοι ρυθμίζουν τον Κόσμο, ο άνθρωπος ανακαλύπτει τους νόμους οι οποίοι ρυθμίζουν τις δικές του πράξεις.
Απόσπασμα από το βιβλίο: "Η ΑΣΚΗΣΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ", του οποίου, η μετάφραση πραγματοποιήθηκε από τον κ.Τριαντάφυλλο Τριανταφύλλου. Τον ευχαριστούμε θερμά για την ευγενική παραχώρηση του αποσπάσματος, προς δημοσίευση.
Μεταφορά καθαρεύουσας σε δημοτική: Καπαράκης Άρης, Κολοκυθά Δήμητρα
του Roberto Assagioli
Πηγή: ΣΟΛΩΝ
Το αγεφύρωτο χάσμα, το οποίο υπάρχει μεταξύ των εξωτερικών και των εσωτερικών δυνάμεων του σύγχρονου ανθρώπου αποτελεί τη σπουδαιότερη και την πλέον πρωτοφανή αιτία των ατομικών και των κοινωνικών κακών, τα οποία παρεμποδίζουν την πρόοδο και απειλούν το μέλλον του πολιτισμού μας.
Ο σημερινός άνθρωπος έχει πληρώσει ακριβά μέσω των εξωτερικών δυνάμεων και των προόδων που έχει σημειώσει.ֺ Η ζωή του είναι πλουσιότερη, πληρέστερη και εντονότερη. Είναι ταυτοχρόνως περισσότερο περίπλοκη και εξαντλητική. Αυξάνονται με γοργό ρυθμό αφενός μεν οι πολυάριθμες απολαύσεις της ζωής, αφετέρου δε η πολυσύνθετη οικονομική και κοινωνική μηχανή στην οποία έχει περιπλακεί. Επιβάλλονται διαρκώς αυξανόμενες και περισσότερες επίμονες απαιτήσεις που αφορούν στη νευρική ενέργεια του ανθρώπου, στις πνευματικές του δυνάμεις, στα συναισθήματά του και στη βούλησή του.
Για να κατανοήσει κάποιος τα παραπάνω, αρκεί να παρατηρήσει και να αναλύσει την εργασία μιας ημέρας, ενός δραστήριου μπίζνεσμαν, ενός επιστήμονα ή ενός διακεκριμένου πολιτικού, την καθημερινή εργασία μιας γυναίκας με ηγετική κοινωνική θέση, μιας ηθοποιού, ή μιας νοικοκυράς με μεγάλη οικογένεια.
Συχνά το άτομο δεν διαθέτει τα απαιτούμενα εφόδια για ν΄αντιμετωπίσει τις σκληρές ανάγκες, ν΄ αντισταθεί στις απολαύσεις ή ν΄ αποφύγει τις πολυάριθμες παγίδες μιας τέτοιας ζωής. Δεν υπάρχει νευρική ισορρόπηση, το άτομο είναι πλημμυρισμένο από απελπισία και από ένα συναίσθημα ματαίωσης ή απογοήτευσης και επιτρέπει στον εαυτό του να κυβερνάται από τα κατώτερα ένστικτα.
Για τη θεραπεία των ως άνω κακών, για τη μείωση της έλλειψης ισορροπίας μεταξύ των εξωτερικών και των εσωτερικών δυνάμεων του ανθρώπου, δυο γενικώς εφαρμόσιμες μέθοδοι είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν: Η μια περιλαμβάνει την απλοποίηση της εξωτερικής ζωής και η άλλη την ανάπτυξη των εσωτερικών δυνάμεων.
Όλοι μπορούν ν΄ αντισταθούν, μέχρι ορισμένου σημείου, στις απολαύσεις και στο ρυθμό της σύγχρονης ζωής καθώς και να μειώσουν κάποιες από τις μη απαραίτητες απολαύσεις, αποκαθιστώντας τη στενότερη επαφή με τη φύση και διδασκόμενοι να ηρεμούν και να αναπαύονται κατά διαστήματα.
Εν τούτοις, η πρώτη αυτή μέθοδος είναι από μόνη της ανεπαρκής και σε πολλές περιπτώσεις δύσκολη στην εφαρμογή. Υποχρεώσεις πάσης φύσεως, οικογενειακοί δεσμοί, επαγγελματικά καθήκοντα κλπ μας κρατούν προσκολλημένους στον τροχό της σύγχρονης ζωής και πολλές φορές μας υποχρεώνουν να συμμετάσχουμε στους γρήγορους ρυθμούς της. Πολύ λίγοι από μας έχουν τη δύναμη της βούλησης για να αντισταθούν στο ρεύμα αυτό.
Επί πλέον, ο σύγχρονος άνθρωπος ασφαλώς δεν εκδηλώνει την επιθυμία της παραίτησής του από την κυριαρχία επί της φύσης, την οποία έχει επιτύχει και δε θα του ήταν και ευχάριστο να κάνει κάτι τέτοιο. Το κακό δεν βρίσκεται στις ίδιες τις δυνάμεις, αλλά στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος τις χρησιμοποιεί και στο γεγονός ότι τους επιτρέπει να του επιβληθούν και να τον κάνουν υπηρέτη του.
Για τους λόγους αυτούς είναι απαραίτητη η χρησιμοποίηση της άλλης μεθόδου, της ανάπτυξης δηλαδή των εσωτερικών δυνάμεων που είναι απαραίτητη για την υγεία, την ευτυχία και την αξιοπρέπεια του σύγχρονου ανθρώπου ο οποίος πρέπει να αναπτύξει τις εσωτερικές του δυνάμεις με την ιδία εντατική επιθυμία και συγκέντρωση, την οποία διαθέτει για τις εξωτερικές του επιτεύξεις. Η σπουδαιότερη δε όλων των αναπτύξεων των εσωτερικών δυνάμεων είναι η άσκηση της βούλησης.
Ο Άγιος Αυγουστίνος, με μια από τις πλέον περιεκτικές και πλήρους νοήματος εκφράσεις είπε. «Homines sunt volontates» (Οι άνθρωποι είναι βουλήσεις).
Πράγματι, η βούληση αποτελεί το πραγματικό εσωτερικό κέντρο του ανθρώπουֺ είναι εκείνη η οποία τον κάνει πραγματικό άνθρωπο. Χωρίς αυτή, το ικανότερο και πλέον ευφυές άτομο δεν θα ήταν τίποτε άλλο από μια «ευφυέστατη» μηχανή.
Ο άνθρωπος με ασθενή βούληση είναι όπως ο φελλός στο πέλαγος παρασυρόμενος από κάθε κύμαֺ ή όπως ο ανεμοδείκτης (Weather vane) ο οποίος γυρίζει όπου φυσά ο άνεμος. Είναι δούλος όχι μόνο της βούλησης των άλλων και όλων των εξωτερικών συνθηκών, αλλ’ ακόμη και των επιθυμιών και των ορμών του. Είναι ανίκανος να χρησιμοποιήσει επαρκώς τα ταλέντα του και τις ικανότητές του. Είναι ανίκανος να ζει στο επίπεδο των πεποιθήσεών του.
Εξ άλλου, ο άνθρωπος εκείνος, ο οποίος έχει αναπτύξει μια ισχυρή και σταθερή βούληση βρίσκει την αρμόζουσα θέση του στον κόσμο υπερνικώντας τις δυσκολίες, τόσο εκείνες, που δημιουργήθηκαν λόγω των περιστάσεων όσο και εκείνες, οι οποίες οφείλονται στις αδυναμίες ή τις επιθυμίες του.
Έτσι, ο άνθρωπος αυτός, αποκτά τη δύναμη να πραγματοποιήσει τους σκοπούς τους οποίους έχει θέσει. Με άλλα λόγια, επιτυγχάνει και κερδίζει εκείνο το οποίο είναι καλύτερο από την επιτυχία που μένει στα λόγια: την ικανοποίηση δηλαδή εκ μέρους του, ότι μόνος του έχει φθάσει στο τέλος, μέσω των ίδιων των δυνάμεών του, μέσω της βούλησής του και τη βεβαιότητα ότι έχει μέσα του τη δύναμη να αγωνιστεί και να κερδίσει μια ή και περισσότερες φορές ακόμη, εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο.
Ένας τέτοιος άνθρωπος έχει απομακρύνει από τη συνείδηση του, μια από τις πλέον κοινές αιτίες της δυστυχίας και της αποτυχίας, δηλαδή, το φόβο. Έχει μάθει να αντιμετωπίζει τη ζωή με απόλυτη και ακλόνητη εμπιστοσύνη λέγοντας: «Τη γνωρίζω και δεν τη φοβάμαι».
Αλλά δεν αρκεί το ότι η βούληση είναι απλώς ισχυρήֺ μια τέτοια βούληση υπόκειται σε σφάλματα και υπερβολές, οι οποίες είναι δυνατόν να οδηγήσουν το άτομο σε πλάνη και να προξενήσουν επικίνδυνες αντιδράσεις. Υπάρχουν ψυχολογικοί νόμοι τόσο ακριβείς και σταθεροί όσο και οι φυσικοί νόμοι και η παραμέληση ή η παραβίασή τους επιφέρει αναπόφευκτη και πολλές φορές αυστηρή τιμωρία. Για αυτό βλέπουμε συχνά ανθρώπους με ισχυρή βούληση να χρησιμοποιούν αρνητικά την ευλογημένη αυτή δύναμη μέσω βίαιων συγκρούσεων ή απεγνωσμένων προσπαθειώνֺ να χρησιμοποιούν μεθόδους, οι οποίες είναι πολύ τραχείς και επιθετικές και οι οποίες καταλήγουν τόσο σε εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις όσο σε νευρικές και ψυχολογικές διαταραχέςֺ αντιθέτως, αν χρησιμοποιούν περισσότερο επιδέξιες και αρμονικές μεθόδους, βασιζόμενοι σε μια υγιή γνώση της δομής και της λειτουργίας της ψυχής, θα μπορούν να προοδεύσουν ευκολότεραֺ να συμβιβάσουν επίσης τις αντίθετες δυνάμεις τους, ώστε να τις χρησιμοποιήσουν δημιουργικά πραγματοποιώντας τους σκοπούς τους με μικρότερη προσπάθεια.
Αλλά ακόμα και όταν η βούληση είναι προικισμένη με δύναμη και επιδεξιότητα, δεν είναι ακόμη μια πλήρης βούληση, ούτε επίσης πάντοτε ευεργετική. Είναι πιθανόν αυτή να είναι ένα πολύ επικίνδυνο όπλο, διότι όταν αυτή κατευθύνεται, συνειδητά ή ασυνείδητα προς κακούς σκοπούς, αποβαίνει ένας πραγματικός κίνδυνος για την κοινωνία. Ένας άνθρωπος με ισχυρή βούληση, ικανός για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού του, μπορεί να υπερνικήσει και να εξουδετερώσει τη βούληση των άλλωνֺ εκείνος ο οποίος τολμά τα πάντα, ο οποίος δεν φοβάται τίποτε και του οποίου οι δραστηριότητες δεν περιορίζονται (ελέγχονται) από ηθικούς νόμους, ούτε διέπονται από αγάπη και συμπάθεια, ασκεί καταστρεπτική επίδραση στην κοινωνία και το έθνος ολόκληρο.
Υπάρχουν επίσης ηθικοί και πνευματικοί νόμοι, οι οποίοι δεν είναι λιγότερο αυστηροί και απαραβίαστοι από ότι είναι οι φυσικοί και ψυχολογικοί νόμοι, αν και η ενέργεια τους είναι περισσότερο λεπτή και λιγότερο καταφανής. Ο μέγας νόμος της δράσης και της αντίδρασης, του ρυθμού και της εξισορρόπησης, ο οποίος λειτουργεί στο φυσικό κόσμο είναι το ίδιο ισχυρός στην ηθική και πνευματική σφαίρα. Εκείνοι, οι οποίοι κάνουν κακό προσελκύουν το κακό προς τον εαυτό τους, εκείνοι οι οποίοι είναι βίαιοι και άσπλαχνοι προκαλούν, τελικά, τη βία και τη σκληρότητα των άλλων εναντίον τους. Η Ιστορία αναφέρει αρκετά παραδείγματα αυτού του είδους από τον Καλιγούλα μέχρι τον Ρασπούτιν και τον Χίτλερ.
Επομένως, είναι απαραίτητη, τόσο για τη γενική ευημερία όσο και για τη δική μας, η ύπαρξη καλής, ισχυρής και επιδέξιας βούλησης. Μόνο αυτή είναι η αληθινή και ολοκληρωμένη βούλησηֺ μόνο αυτή η βούληση είναι δυνατόν να μας δώσει και πρακτική επιτυχία και μεγάλη εσωτερική ικανοποίηση. Σε αυτή βρίσκεται ένα από τα μυστικά των μεγάλων ανδρών και γυναικών των οποίων θαυμάζουμε και σεβόμαστε.
Και δημιουργείται εύλογα τα ερωτήματα: είναι δυνατόν να αναπτυχθεί μια βούληση τέτοιου είδους; Πώς είναι δυνατόν να καταστρώσει κανείς ένα τέτοιο έργο; Και με τι μέσα μπορεί αυτό να πραγματοποιηθεί; Ασφαλώς είναι δυνατόν να αναπτυχθεί μια τέτοια βούλησηֺ το παρελθόν και το παρόν μας δίνουν αρκετά παραδείγματα ανδρών και γυναικών, οι οποίοι το κατόρθωσαν. Τα μέσα προς το σκοπό αυτό υπάρχουν και πάντοτε ήταν λιγότερο ή περισσότερο γνωστά και σε λειτουργία. Αρκετή πρόοδος έχει επιτευχθεί πρόσφατα προς αυτή την κατεύθυνση: η έρευνα των λιγότερων γνωστών γεγονότων και των νόμων της ανθρώπινης ψυχολογίας, των ποικίλων εκφράσεων των συναισθημάτων και των λανθανουσών δυνάμεων του εγώ, έχει προσφέρει πολλά σε αυτό τον τομέα.
Φωτό: wikipedia
Η βούληση συγχέεται με τις ισχυρές ορμές, την ισχυρογνωμοσύνη, τις έμμονες ιδέες, την εντατική εξωτερική δραστηριότητα. Είναι κοινό το γεγονός της παρατήρησης και του θαυμασμού προσώπων, τα οποία είναι προικισμένα με ισχυρή βούληση, όπως ο μεγαλέμπορος ο οποίος άρχισε την καριέρα του από το μηδέν και δημιούργησε ολόκληρη περιουσίαֺ ο επιβλητικός και αυθεντικός στρατηγός ή ο εξερευνητής ο οποίος αντιμετωπίζει κινδύνους και στερήσεις. Είναι, εν τούτοις, πολύ πιθανόν, όλοι οι παραπάνω να μην είναι οπωσδήποτε κάτοχοι της ισχυρής βούλησης, αλλά μιας ορμής, όπως το δέλεαρ του κέρδους, η φιλοδοξία, η δίψα για την αισθησιακή απόλαυση, ή τη δόξα για περιπέτειες.
Για να κατανοήσουμε τι είναι πράγματι η βούληση, είναι απαραίτητο να την ανακαλύψουμε μέσα μας. Είναι μια εσωτερική κατάσταση, η οποία είναι δύσκολο να περιγραφεί ή να καθορισθεί. Είναι μια από τις θεμελιώδεις εκείνες εμπειρίες, οι οποίες δεν είναι πράγματι δυνατόν να εκφρασθούν με λόγια και οι οποίες πρέπει να βιώνονται ατομικά. Ποιος θα μπορούσε να μας εξηγήσει από τι αποτελείται η ουσία της ευμορφίας και πώς αυτή λαμπρύνει τις ανθρώπινες υπάρξεις; Αυτό αποτελεί μια «ανακάλυψη», ένα «ξύπνημα», το οποίο έρχεται στον άνθρωπο όταν αυτός παρατηρεί τη δύση του ηλίου, ένα μαγευτικό παγετώνα, τα καθαρά και τα αγνά μάτια ενός παιδιούֺ μπορεί επίσης να εγερθεί κάθε στιγμή που οραματιζόμαστε το μυστικό δείπνο του Λεονάρντο Ντα Βίντσι ή τον «Δαυΐδ» του Μιχαήλ Αγγέλου, όταν μελετά ένα αξιόλογο λογοτεχνικό έργο ή όταν απολαμβάνει τις ουράνιες συμφωνίες του Parsifal ή του Wagner.
Το ξύπνημα αυτό περί της ευμορφίας συγκεχυμένο κατ’ αρχάς, αποβαίνει εναργέστερο και περισσότερο ανεπτυγμένο μέσω επαναλαμβανομένων εμπειριών αισθητικής φύσης και καλλιεργείται επίσης μέσω της μελέτης της αισθητικής και της ιστορίας της τέχνης. Αλλά καμία ποσότητα διανοητικής εργασίας δεν μπορεί να αντικαταστήσει το αρχικό ξύπνημα.
Εξ άλλου, ενώ η αισθητική δεν διδάσκεται, το ξύπνημά της δύναται να διευκολυνθεί και συχνά να προκληθεί μέσω της δημιουργίας ευνοϊκών συνθηκών προς τον σκοπό αυτό, πχ μέσω του ήρεμου και επαναλαμβανομένου διαλογισμού των όμορφων πραγμάτων της φύσης και των έργων τέχνης, ή μέσω της ακρόασης της γλυκειάς μουσικής.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τη βούληση. Σε μια δεδομένη στιγμή, έχουμε μια ζωηρή και αδιάψευστη εσωτερική εμπειρία της πραγματικότητας και της φύσης της. Αντιμετωπίζουμε έναν κίνδυνο, κατά τον οποίο το ένστικτο της αυτοσυντήρησης μας οδηγεί στην άρνηση της φυγής, ή όταν ο φόβος μας απειλεί με παράλυση των άκρων, άξαφνα, από τα μυστηριώδη βάθη της ύπαρξής μας, υψώνεται μια απίθανη ενέργεια η οποία μας οπλίζει με τη δύναμη να σταματήσουμε ακλόνητοι μπροστά στην άβυσσο ώστε να αντιμετωπίσουμε τον επιδρομέα με ηρεμία και αποφασιστικότητα. Μπροστά στην απειλητική στάση ενός προϊσταμένου, ή όταν αντιμετωπίζουμε ένα έξαλλο πλήθος ή όταν προσωπικοί λόγοι μας οδηγούν σε υποχώρηση, η ενέργεια της βούλησης μας δίνει τη δύναμη να πούμε αποφασιστικά: «Όχι!. Ανεξαρτήτως των θυσιών δεν θα απομακρυνθώ από τις πεποιθήσεις μου. Θα κάνω εκείνο το οποίο θεωρώ ως καθήκον μου». Ομοίως, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα δελεαστικό πειρασμό, η δύναμη της βούλησης μας κρατά σε εγρήγορση, μας απομακρύνει από την επικίνδυνη συγκατάθεση και μας απελευθερώνει από τις παγίδες.
Σε άλλες περιπτώσεις η εσωτερική εμπειρία του «βούλεσθαι» μας έρχεται με κάποιο περισσότερο ήρεμο και λεπτό τρόπο. Σε περιπτώσεις σιωπής και διαλογισμού, κατά την προσεκτική εξέταση των κινήτρων μας, ή κατά τη μελέτη των αποφάσεων μας, υψώνεται εντός μας μια «φωνή» χαμηλή αλλά ευδιάκριτη, η οποία μας κατευθύνει προς μια σταθερή κατεύθυνση: μια φωνή η οποία διαφέρει από εκείνη των συνηθισμένων ορμών και της ύπαρξής μας. Ή αλλιώς, στην εσωτερική διαφώτιση, αναγνωρίζουμε ότι η βασική νότα του πνεύματος είναι η βούληση, μια υπερχειλίζουσα ενέργεια η οποία απομακρύνει κάθε εμπόδιο και καθιστά τον εαυτό της, ακαταμάχητο και δημιουργικό.
Ωστόσο, ο απλούστερος και ο συνηθέστερος τρόπος κατά τον οποίο ανακαλύπτουμε τη βούλησή μας βρίσκεται στην καθορισμένη δράση και στον αγώνα. Όταν καταβάλουμε μια προσπάθεια πνευματική, όταν δραστήρια παλεύουμε εναντίον ενός εμποδίου ή των αντίθετων δυνάμεων, αισθανόμαστε μια ηθική δύναμη να υψώνεται εντός μαςֺ ισχυροποιούμαστε από μια εσωτερική ενέργεια και βιώνουμε μια τάση του «βούλεσθαι».
Με αυτά, ωστόσο στις τελευταίες περιπτώσεις, σπανίως παρουσιάζεται η καθαρή και αμιγής βούληση, αφού η δραστηριότητά μας δεν καθορίζεται μόνο από μιας άμεσης πράξης της βούλησης, αλλά επίσης από ένα πλήθος επιθυμιών, ελπίδων, φόβων, αναγκών, ορμών.
Είναι αρκετά ωφέλιμο το να αναγνωρίσουμε την καθολική σημασία και πολλαπλή αξία της ανακάλυψης της βούλησης. Με οποιονδήποτε τρόπο και αν συμβαίνει, είτε αυθόρμητα, είτε μέσω μιας συνειδητής πράξης, σε μια κρίση ή σε μια ήρεμη εσωτερική αναπόληση, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα και αποφασιστικότερα γεγονότα της ζωής μας. Η βούληση αποτελεί την κεντρική δύναμη της ατομικότητάς μας, την ενδοτάτη ουσία του εαυτού μας. Επομένως, η ανακάλυψη του εαυτού μας, σημαίνει κατά κάποιο τρόπο και την ανακάλυψη της πραγματικής μας ύπαρξης.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ,
Πολλοί επιθυμούν να κατέχουν μια Ισχυρή Βούληση, αλλά λίγοι έχουν την αποφασιστικότητα να την αποκτήσουν. Πολλοί, συνειδητά ή ασυνείδητα εμποδίζονται από τις προσπάθειες και την καρτερικότητα που απαιτεί. Αλλά αυτό δύσκολα μπορεί να δικαιολογηθεί. Όσοι πράγματι επιθυμούν την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας ή ενός μουσικού οργάνου, είναι διατεθειμένοι να αφοσιώσουν όλο τον απαιτούμενο χρόνο, την ενέργεια και τη δαπάνη που απαιτεί η μελέτη αυτών.
Γιατί λοιπόν να μην γίνεται το ίδιο και για την ανάπτυξη της βούλησης; Είναι παράλογο να αναμένει κανείς την ισχυροποίηση της βούλησης δίχως καρτερικότητα και προσπάθειες, οι οποίες απαιτούνται για την ανάπτυξη οποιασδήποτε άλλης ικανότητας, σωματικής ή πνευματικής.
Επομένως, οι καταλληλότερες και οι πλέον απαραίτητες συνθήκες για την απόκτηση μιας ισχυρής βούλησης είναι η ειλικρινής απόφαση να διατεθεί όσος χρόνος, ενέργεια και μέσα χρειάζονται. Όπως ο ΤΑΙΝΕ υποστήριξε, πρέπει «να θέλουμε (βουλώμεθα) συστηματικά και ειλικρινά, κάθε μέρα, για ένα έτος, δύο, τρία… . Ο άνθρωπος δύναται να διορθώσει τον εαυτό του, ή ακόμη και να τον ανασυνθέσει εκ νέουֺ αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη δύναμη, το ευγενέστερο έργο για ένα ανώτερο πνεύμα και μια γενναία καρδιά». (Correspondence, Vol II P.251)
Εδώ κάποιος μπορεί να διαμαρτυρηθεί και να ισχυριστεί: «Για να πετύχω τα προαναφερθέντα χρειάζομαι μία σταθερή και αποφασιστική βούληση και αυτό είναι ακριβώς που μου λείπει». Η διαμαρτυρία αυτή δεν είναι έγκυρηֺ αποτελεί έναν από τους πολλούς «φαύλους κύκλους» στους οποίους οι άνθρωποι φυλακίζουν τους εαυτούς τους μέσω της οκνηρίας και της έλλειψης πίστης. Όλοι ανεξαιρέτως, ακόμη και οι πιο αδύναμοι, διαθέτουν έστω μία ελάχιστη δύναμη, η οποία βρίσκεται σε μια εμβρυώδη κατάσταση και η οποία είναι αρκετή για την έναρξη του έργου.
Η καλλιέργεια της βούλησης είναι πράγματι, από μια άποψη, ευκολότερη εκείνης των άλλων ικανοτήτων, γιατί το άτομο προοδευτικά αναπτύσσει μία βουλητική ενέργεια, την οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει για την περαιτέρω ανάπτυξή της, ακριβώς όπως ο ιδιοκτήτης μιας πλούσιας επιχείρησης δύναται να χρησιμοποιήσει τα κέρδη ως κεφάλαιο για την επέκταση της επιχείρησης και την αύξηση της παραγωγής.
Κάθε άτομο, επομένως, έχει την ικανότητα να αναπτύξει τη δύναμη της βούλησής του. Έναντι αυτής της απλής, σταθερής και παρακινούμενης αληθείας, καμία επινόηση (σόφισμα) μπορεί να αντισταθεί και καμία άρνηση είναι δυνατή. Εκείνος, ο οποίος δεν θα θελήσει να αναλάβει το έργο αυτό, προδίδει τον εαυτό του και πρέπει να αναγνωρίσει το σφάλμα ως δικό του και ότι είναι υπεύθυνος έναντι του εαυτού του και των άλλων για όλες τις συνέπειες, οι οποίες πηγάζουν από τη ραθυμία του.
Και τώρα, ας εξετάσουμε τις καλύτερες πρακτικές μεθόδους για την ανάπτυξη της βουλητικής δύναμης.
Προπαρασκευή
Βασική προϋπόθεση για την εξασφάλιση της επιτυχίας αποτελεί η κατάλληλη προπαρασκευή για τη δημιουργία της αρχικής θέλησης και παρακίνησης (παρώθησης)ֺ η προπαρασκευή αυτή πρέπει να δημιουργήσει μια ζωντανή, ένθερμη, ακόμη και με πάθος επιθυμία να αναπτύξει τη βούληση, η οποία οδηγεί σε σταθερή απόφαση ώστε να κάνει ό,τι είναι απαραίτητο για την πραγμάτωση του σκοπού αυτού.
Για το σκοπό αυτό, οι κάτωθι ασκήσεις θα αποδειχθούν πάρα πολύ χρήσιμες:
1) Τοποθετήστε τον εαυτόν σας σε μια αναπαυτική θέση, με τους μυς ήρεμους. Σκεφτείτε τις κάτωθι συστάσεις και εφαρμόστε αυτές στον εαυτό σας.
α) Παρουσιάστε στον εαυτό σας όσο πιο έντονα μπορείτε τη βλάβη, η οποία πράγματι προκλήθηκε ως αποτέλεσμα της παρουσίας της ασθενούς βούλησής σας. Εξετάστε τις περιπτώσεις αυτές μια προς μια, παρουσιάστε τες καθαρά, έπειτα κάντε ένα κατάλογο από αυτές. Ελευθερώστε τα αισθήματα, τα οποία οι αναπολήσεις και οι προβλέψεις αυτές δημιουργούν, να επηρεάσουν τον εαυτό σας έντομα: ντροπή, ανικανοποίηση με τον εαυτό σας, αντιπερισπασμούς εναντίον της επανάληψης τέτοιας συμπεριφοράς και ένα διακαή πόθο να μεταβάλετε την κατάσταση.
β) Παρουσιάστε στον εαυτόν σας όσο ζωηρότερα μπορείτε όλα τα πλεονεκτήματα τα οποία σας παρέχει η άσκηση της βούλησηςֺ όλα τα κέρδη και τις ικανοποιήσεις, οι οποίες θα προέλθουν από αυτά για τον εαυτό σας και για τους άλλους. Εξετάστε αυτές προσεκτικά, μία προς μία, παρουσιάστε με ενάργεια και σημειώστε αυτές. Επιτρέψτε τα αισθήματα, τα οποία προκαλούνται από αυτές τις προσδοκίες να έχουν πλήρη επίδραση: τη χαρά των θαυμάσιων δυνατοτήτων που παρουσιάζονται μπροστά σας, την εντατική επιθυμία της αναγνώρισης αυτών, το ισχυρό κίνητρο να ξεκινήσετε αμέσως.
γ) Παρουσιάστε τον εαυτόν σας ως κάτοχο ισχυρής βούλησης. Παρατηρήστε τον εαυτό σας που βαδίζει με σταθερό και αποφασιστικό βήμα και που σε κάθε κατάσταση δρα έχοντας πλήρη αυτοκυριαρχία. Παρατηρήστε τον εαυτόν σας να αντιστέκεται με επιτυχία σε κάθε προσπάθεια εκφοβισμού ή ως δέλεαρ. Φαντασθείτε τον εαυτό σας όπως θα είναι όταν θα έχετε κυριαρχήσει εσωτερικώς και εξωτερικώς. Αυτή είναι η μέθοδος του «Ιδεώδους Μοντέλου». Η όλη άσκηση χρησιμοποιεί τη μέθοδο της απεικόνισης(Visualization) ένεκα της αξίας και της αποτελεσματικότητος σε κάθε δημιουργική πορεία.
2) Η άσκηση αυτή περιλαμβάνει τη χρησιμοποίηση αναγνωστικού υλικού που σχετίζεται κυρίως με την καλλιέργεια και την ισχυροποίηση τόσο των αισθημάτων όσο και της αποφασιστικότητας που προκύπτουν από την πνευματική αναπαράσταση της προηγούμενης άσκησης. Πρέπει αυτή να είναι ενθαρρυντική, αισιόδοξη και με δυναμικό χαρακτήρα, ικανή να δημιουργήσει αυτοπεποίθηση και να οδηγήσει προς δράση. Πολύ χρήσιμες προς το σκοπό αυτό, είναι οι βιογραφίες σημαίνοντων προσωπικοτήτων, οι οποίες κατέχουν Ισχυρή Βούληση, καθώς και βιβλία ή άρθρα που έχουν ως σκοπό την αφύπνιση των εσωτερικών ενεργειών. Αλλά για να ωφεληθείτε πράγματι από μια τέτοια μελέτη πρέπει αύτη να γίνει κατά έναν ειδικό τρόπο. Μελετήστε αργά, με συγκέντρωση προσοχής επισημαίνοντας τα σημεία, τα οποία σας εντυπωσιάζουν και αντιγράφοντας οτιδήποτε σας προξενεί ζωηρή εντύπωση ή οτιδήποτε φαίνεται να εφαρμόζεται ειδικά στην περίπτωσή σας. Είναι καλό να επαναλαμβάνεται η μελέτη των σημείων αυτών πολλές φορέςֺ αφομοιώνοντας την ολοκληρωτική έννοιά τους.
Μέσω του συνειδητού ξυπνήματος της βούλησης αισθανόμαστε πλουσιότεροι και περισσότερο ρεαλιστές. Ένα νέο αίσθημα εμπιστοσύνης, ασφάλειας και «πληρότητας» δημιουργείται εντός μας. Φαίνεται σαν να έχουμε ξυπνήσει από έναν λήθαργο και ότι αρχίζουμε πράγματι να ζούμε.
Κατά συνέπεια δεν είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι ο Πολωνός διανοούμενος Cieskowsky, επεφύλαξε την προτεραιότητα στη βούληση απ’όλες τις ψυχολογικές λειτουργίες. Αντί το «Σκέπτομαι άρα υπάρχω, “cogito ergo sum”» του Καρτέσιου ο Cieskowsky είπε: «Bούλομαι, άρα σκέπτομαι και υπάρχω».
Η Γυμναστική της Βούλησης
Η θεμελίωση της μεθόδου είναι απλή. Κάθε όργανο του σώματός μας και κάθε λειτουργία μπορεί να αναπτυχθεί μέσω της άσκησης. Οι μυς γίνονται ισχυρότεροι μέσα από μία σειρά συστολές. Κατά τον ίδιο τρόπο, η βούλησή μας ισχυροποιείται δια του «βούλεσθαι». Για να ενδυναμώσουμε έναν ειδικό μυ, ή μια ομάδα μυών, όπως στην περίπτωση ενός αδύνατου άκρου, υπάρχουν ασκήσεις οι οποίες ταξινομούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να θέτουν σε κίνηση μόνο το αδύνατο αυτό μέρος του σώματος. Ομοίως, για να ισχυροποιήσουμε τη βούληση, είναι σκόπιμο να την ασκήσουμε ανεξαρτήτως των άλλων ψυχολογικών λειτουργιών. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εκτέλεση ελεύθερων δραστηριοτήτων οι οποίες έχουν ως μοναδικό σκοπό την άσκηση της βούλησης. Η εφαρμογή παρόμοιων φαινομενικά «άχρηστων ασκήσεων» έχει υιοθετηθεί από το μεγάλο ψυχολόγο William James, ως ακολούθως:
«Κρατήστε εντός σας έντονη τη λειτουργία η οποία βοηθά την προσπάθεια που καταβάλλετε μέσω καθημερινών μικρών ανώφελων ασκήσεων, προσπαθήστε δηλ. να είστε συστηματικά γενναιόδωροι κάθε μέρα σε μικροπράγματαֺ κάνετε κάτι καθημερινά για τον απλό και μοναδικό λόγο ότι αυτό δεν είναι τόσο εύκολο και θα προτιμούσατε να μην το κάμετε, έτσι ώστε, όταν η σκληρή ώρα του κινδύνου φθάσει, δεν θα είσθε εκνευρισμένος ή απροετοίμαστος. Μια αυτοπειθαρχία αυτού του είδους είναι παρομοία προς εκείνην των ασφαλίστρων τα οποία πληρώνει κάποιος για το σπίτι του ή για την υπόλοιπη περιουσία του. Η πληρωμή των ασφαλίστρων δεν είναι ευχάριστη και πιθανόν να μην μας χρειαστεί ποτέ, αλλά αν το σπίτι μας καεί τότε η ως άνω πληρωμή μας σώζει από σίγουρη καταστροφή. Ομοίως, ο άνθρωπος ο οποίος έχει συνηθίσει σταθερά, καθημερινά να συγκεντρώνει την προσοχή του, να ενεργεί με βούληση, όπως πχ η αποφυγή δαπανών για άχρηστα πράγματα, θα απολαύσει τους καρπούς των προσπαθειών του. Όταν επέρχεται η καταστροφή, αυτός θα σταθεί ακλόνητος ως βράχος, ακόμη και αν γύρω του είναι ερείπια και κάθε στιγμή οι απελπισμένοι σύντροφοί του θα σαρωθούν όπως τα σκύβαλα από το κόσκινο». (W. James, Παιδαγωγικαί Ομιλίαι –New York, Holt, 1912, p.p. 75-76).
Αργότερα, ο E. Boyd Barrett υποστήριξε μια μέθοδο άσκησης της βούλησης στηριζόμενη σε αυτού του είδους τις ασκήσεις. Περιλαμβάνει την πραγματοποίηση απλών και εύκολων μικρών έργων με ακρίβεια, κανονικότητα και επιμονή. Οι ασκήσεις αυτές μπορούν να εκτελεσθούν εύκολα από οποιονδήποτε, αφού δεν απαιτούνται ειδικές προς αυτό συνθήκες. Είναι αρκετό να είναι κάποιος μόνος και ανενόχλητος για πέντε ή δέκα λεπτά καθημερινά. Κάθε έργο ή άσκηση πρέπει να επαναλαμβάνονται για αρκετές ημέρες, συνήθως επί μια εβδομάδα και μετά να αντικατασταθούν από ένα άλλο έργο ή άσκηση ώστε να αποφευχθεί η μονοτονία και ο σχηματισμός συνήθειας, η οποία οδηγεί σε αυτόματη εκτέλεση.
Περιγράφουμε πιο κάτω μια άσκηση αυτού του είδους, η οποία περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Boyd Barrett «Ισχυροποίησις της βουλήσεως και τρόπος Αναπτύξεως της» (New York, Harper, 1931): «Απόφαση – Κάθε μέρα και επί επτά συνεχόμενες ημέρες, θα κάθομαι σε ένα κάθισμα μέσα στο δωμάτιό μου, για δέκα συνεχή λεπτά, κάτι το οποίο θα προσπαθώ να κάνω με ευχαρίστηση».
Στο τέλος του δεκαλέπτου αυτής της άσκησης σημειώστε κάθε εμπειρία που σας δημιουργήθηκε το διάστημα αυτό. Επαναλάβατε το ίδιο για κάθε μία από τις επτά ημέρες. Τα κάτωθι είναι περιλήψεις από εκθέσεις, οι οποίες περιλαμβάνονται στο προαναφερθέν βιβλίο:
«Πρώτη ημέρα: Η άσκηση μου φαινόταν παράξενη, αφύσικη. Έπρεπε να χαμογελώ ή να σταυρώνω τα πόδια μου και να διατηρώ στάση προσοχής προκειμένου να αισθάνομαι ευχαριστημένος. Μου ήταν αρκετά δύσκολο να κρατήσω τον εαυτό μου σε μια στάση εθελούσιας ικανοποίησης χωρίς να κάνω τίποτα. Φυσικά πολλές σκέψεις διατάραζαν την προσοχή μου όπως πχ Που θα οδηγήσει αυτή η κατάσταση; κλπ.
«Δευτέρα ημέρα: Ο χρόνος της άσκησης τελείωσε με ευκολία και ευχαρίστηση. Ένα αίσθημα ικανοποίησης, υπερηφάνειας και δύναμης με κατείχε. Αισθάνομαι εξαντλημένος, σωματικά και πνευματικά λόγω της άσκησης της βούλησής μου και της εμμονής στην απόφασή μου.
«Τρίτη ημέρα: Ένα αίσθημα ενδυνάμωσης με κατείχε, κατά την εκτέλεση της επιβληθείσας άσκησης από εμένα. Ευχαρίστηση και ενεργητικότητα συνόδευσαν το «βούλεσθαι» και την άσκηση στο «βούλεσθαι». Η άσκηση αυτή «με τόνωσε ηθικά και μου προκάλεσε ένα αίσθημα ευγένειας και ανδρισμού. Διατηρώ μια στάση, όχι υποταγής και παραίτησης αλλά εκείνη τη στάση που πηγάζει από την εκτέλεση μίας τέτοιας άσκησης (του βούλεσθαι) και το γεγονός αυτό μου προσφέρει αμέριστη ικανοποίηση».
Ο Boyd Barrett προτείνει μία ποικιλία ασκήσεων τέτοιου είδους μερικές από τις οποίες παρατίθενται:
1. Επαναλάβατε με ηρεμία και μεγαλόφωνα: «θα το κάνω» πραγματοποιώντας ρυθμικές κινήσεις με ένα ραβδί ή χάρακα για πέντε λεπτά.
2. Βαδίστε μέσα σε ένα δωμάτιο αγγίζοντας ενίοτε ένα ρολόι και κομμάτι γυαλιού για πέντε λεπτά.
3. Ακούστε το τικ-τακ ενός ωρολογίου, καθώς εκτελείτε μερικές καθορισμένες κινήσεις κάθε πέμπτο τικ τακ.
4. Καθίστε και σηκωθείτε από ένα κάθισμα επί τριάκοντα φορές.
5. Επανατοποθετήστε σε ένα κουτί με αργές κινήσεις και με περίσκεψη εκατό σπίρτα ή μικρά κομμάτια χαρτιού. (Μια άσκηση ιδιαίτερα προσαρμοσμένη σε περιπτώσεις έντονης κατάθλιψης».
Παρόμοιες ασκήσεις είναι δυνατόν να επινοηθούν με ευκολία. Η σπουδαιότητα έγκειται όχι στην εκτέλεση της μιας ή της άλλης άσκησης αλλά στον τρόπο με τον οποίο αυτή εκτελείται.
Πρέπει αυτή να εκτελείται με θέληση, με ενδιαφέρον, με ακρίβεια, με στυλ. Προσπαθήστε πάντοτε να βελτιώσετε την ποιότητα της εργασίας, την καθαρότητα της ενδοσκόπησης, την πιστότητα του γραπτού λόγου και πάνω από όλα να αναπτύξετε την ενημερότητα και την ενέργεια της βούλησης.
Είναι καλό το να αμιλλάται κανείς τον εαυτό τουֺ με άλλα λόγια, το να λαμβάνει μια στάση ψυχαγωγίας «ψυχαγωγούσα στάση» με την καλύτερη σημασία της λέξης
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ,
Η καθημερινή ζωή, με τις υποχρεώσεις και τις απασχολήσεις της, παρουσιάζει άπειρες ευκαιρίες για την ανάπτυξη της βούλησης. Πολλές από τις δραστηριότητές μας μπορούν να βοηθήσουν σε αυτή την κατεύθυνση γιατί μέσω των σκοπών μας, των εσωτερικών μας στάσεων και του τρόπου με τον οποίο διεκπεραιώνουμε αυτές, αποτελούν αποτελεσματικές ασκήσεις της βούλησης.
Για παράδειγμα, το απλό γεγονός της πρωινής έγερσης σε συγκεκριμένο χρόνο, είναι δυνατόν να αποτελέσει τέτοιου είδους άσκηση, αν για το σκοπό αυτό σηκωνόμαστε δέκα ή δεκαπέντε λεπτά νωρίτερα του κανονικού. Επίσης, το να ντυνόμαστε το πρωί, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τέτοια ευκαιρία, εάν εκτελούμε τις διάφορες απαραίτητες κινήσεις με προσοχή και ακρίβεια, γρήγορα και όχι βεβιασμένα.
Ορίστε μια πάρα πολύ σπουδαία και ανεκτίμητη ικανότητα, η οποία δύναται να αναπτυχθεί κατά την καθημερινή ζωή: Πώς να μάθουμε «να σπεύδουμε βραδέως». Η σύγχρονη ζωή με την υπερέντασή της τείνει να δημιουργήσει μέσα μας τη συνήθεια του βεβιασμένου, ακόμη κι αν η περίπτωση δεν το απαιτεί, ως αποτέλεσμα της «ομαδικής υποβολής».
Το να «να σπεύδουμε βραδέως» δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση, αλλά είναι δυνατόν να πραγματοποιηθείֺ και χαράζει το δρόμο για αποτελεσματικότητα και δημιουργικότητα, χωρίς ένταση και εξάντληση. Αυτό είναι δύσκολο γιατί απαιτεί από πλευράς μας μία διπλή ιδιότητα: τη μία η οποία ενεργεί και την άλλη που ταυτόχρονα μας καθιστά παρατηρητές. Αλλά ακόμη και η απλή προσπάθεια να το κάνουμε αυτό, αποτελεί για κάθε μια, ένα καλό τρόπο ανάπτυξης της βούλησης.
Επίσης, κατά το διάστημα της υπόλοιπης ημέρας, είτε βρισκόμαστε στο γραφείο, είτε σε άλλη επαγγελματική εργασία, είτε σε άλλες τοπικές ασχολίες – μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πάρα πολλές ασκήσεις για την ανάπτυξη της βούλησης, οι οποίες είναι δυνατόν, ταυτόχρονα, να μας καταστήσουν ικανούς να αναπτύξουμε απαραίτητες ιδιότητεςֺ όπως πχ το να μάθουμε να ηρεμούμε ή να «αυτοσυγκεντρωνόμαστε» κατά τη διάρκεια της καθημερινής ημερήσιας εργασίας, ανεξαρτήτως της δυσκολίας που παρουσιάζειֺ ή το να ελέγχουμε συγκινήσεις και πράξεις ανυπομονησίας όταν αντιμετωπίζουμε μικροδυσκολίες και μικροστεναχώριες, όπως η παρουσία μας σε ένα τραίνο με πολύ κόσμο, ή όταν αναμένουμε το άνοιγμα μιας πόρτας, ή όταν διαπιστώνουμε τα σφάλματα ενός κατώτερου, ή την αδικία ενός προϊσταμένου.
Περαιτέρω, όταν επιστρέφουμε στο σπίτι, έχουμε παρόμοιες ευκαιρίες για αξιόλογες ασκήσεις: με τον έλεγχο της ορμής μας μπορούμε να δώσουμε διέξοδο στο θυμό μας -ο οποίος προέρχεται από διάφορες ενοχλήσεις, στεναχώριες κλπ- υπομένοντας σιωπηρά, οτιδήποτε παρουσιάζεται στο δρόμο μας και προσπαθώντας να προσαρμόσουμε κάθε δυσαρμονία στο σπίτι. Στο τραπέζι, μια άσκηση η οποία είναι χρήσιμη για την υγεία όσο και για τη βούληση, είναι ο έλεγχος της επιθυμίας ή της ορμής να φάμε γρήγορα, ενώ σκεπτόμαστε την εργασία ή κάτι άλλο. Πρέπει να υποχρεώνουμε τον εαυτό μας να μασά καλά και να απολαμβάνει την τροφή με ηρεμία και γαλήνη πνευματική. Το βράδυ έχουμε άλλες ευκαιρίες για άσκηση, όπως η επιμονή να απομακρύνουμε το δελεασμό ανθρώπων ή πραγμάτων, τα οποία τείνουν να αποσπάσουν την προσοχή μας από τα έργα της εκλογής μας.
Είτε βρισκόμαστε στην εργασία, είτε στο σπίτι και όπου είναι εφικτό, πρέπει με αποφασιστικότητα να σταματήσουμε την εργασία όταν αισθανόμαστε κόπωση ελέγχοντας με τον τρόπο αυτό την επιθυμία μας για γρήγορη διεκπεραίωση της εργασίας. Θα πρέπει μάλλον να αναπαυθούμε και να ψυχαγωγηθούμε. Περιοδικά διαλείμματα, όταν κρίνονται απαραίτητα, έχουν μεγαλύτερη σπουδαιότητα από τη μακροχρόνια ανάπαυση η οποία επιβάλλεται από την εξάντληση. Σύντομα και συχνά διαλείμματα που έχουν εφαρμοστεί σε βιομηχανικές μονάδες, έχει διαπιστωθεί, ότι συμβάλλουν στην αύξηση των παραγωγικότητας των εργατών.
Κατά τις περιόδους των διαλλειμάτων (ανάπαυσης), λίγες μυϊκές ασκήσεις ή ξεκούραση ηρέμησης με κλειστούς οφθαλμούς για λίγα λεπτά θα είναι αποτελεσματικές. Για την πνευματική κόπωση, οι σωματικές ασκήσεις είναι γενικώς οι πλέον ευεργετικές, αν και κάθε άτομο μπορεί να επινοεί (εφευρίσκει) ό,τι το ικανοποιεί περισσότερο. Ένα από τα πλεονεκτήματα αυτών των συντόμων και συχνών διακοπών είναι ότι το άτομο δεν χάνει το ενδιαφέρον του και την προτροπή για επιπλέον εργασία, ενώ ταυτόχρονα υπερνικά την κόπωση τη νευρική υπερένταση. Ο κατά παραγγελία ρυθμός στις δραστηριότητές μας, δημιουργεί αρμονία στην ύπαρξή μας και η αρμονία αποτελεί γενικό νόμο της ζωής.
Μια καλή άσκηση είναι το να αναπαύεται κανείς σε συγκεκριμένη ώρα, αυτό σημαίνει διακοπή μίας μελέτης ή μίας ενδιαφέρουσας συζήτησης. Κρίνεται δύσκολο ειδικά στην αρχή να πραγματοποιηθούν όλες οι ασκήσεις με επιτυχία. Επιπλέον, το να επιχειρήσει κανείς την εκτέλεση όλων των ασκήσεων μαζί με ευκολία οδηγεί στην απογοήτευση. Για το λόγο αυτό είναι συνετό να ξεκινά κανείς με λίγες ασκήσεις τις οποίες θα εκτελεί κατά τη διάρκεια της ημέρας και όταν τις πραγματοποιεί με επιτυχία να προχωρά στην αύξηση αυτών μεταβάλλοντάς τες και εκτελώντας τες με χάρη και ενδιαφέρον, σημειώνοντας τόσο τις επιτυχίες όσο και τις αποτυχίες και κρατώντας έναν φάκελο, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει δυσκολίες και προβλήματα με μια ψυχαγωγική στάση.
Έτσι αποφεύγεται ο κίνδυνος της μεταβολής της ζωής σε αυστηρή και αυτόματη, παρουσιάζεται δε, ενδιαφέρουσα και με ζωηρά χρώματα, αλλιώς θα ήταν κουραστικήֺ επίσης όλοι όσοι έρχονται σε επαφή μαζί μας αποβαίνουν οι συνεργάτες μας (χωρίς να το γνωρίζουν). Για παράδειγμα ένας δογματικός προϊστάμενος ή ένας σχολαστικός συνεργάτης, καταλήγουν οι πνευματικές παράλληλες δυνάμεις στις οποίες η βούλησή μας –η βούληση των καλών ανθρώπινων σχέσεων- μπορεί να αναπτύξει τη δύναμή της και την πρόοδό της. Η καθυστέρηση σερβιρίσματος ενός φαγητού μας δίνει την ευκαιρία να ασκήσουμε υπομονή και νηφαλιότητα, καθώς και τη δυνατότητα να διαβάσουμε ένα βιβλίο, στη διάρκεια του χρόνου που περιμένουμε. «Πολυλογάδες» φίλοι μας ή «χασομέρηδες» μας δίδουν την ευκαιρία να ελέγχουμε το λόγο μας, μας διδάσκουν την τέχνη, της ευγενούς αλλά σταθερής άρνησης να συμμετέχουμε σε μη απαραίτητες συζητήσεις. Το να είμαστε ικανοί να λέμε «όχι» είναι μια δύσκολη αλλά αρκετά ωφέλιμη πειθαρχία.
Σωματικές Ασκήσεις κατά την Άσκηση της Βούλησης
Τέτοιες ασκήσεις πρέπει να εκτελούνται με μετρημένη ακρίβεια και προσοχή. Δεν πρέπει να είναι ούτε βίαιες ούτε πολύ κοπιαστικές, κάθε απλή κίνηση ή ομάδα κινήσεων πρέπει να εκτελείται ζωηρά και με αποφασιστικότητα.
Οι ασκήσεις ή τα αθλήματα, τα οποία εξυπηρετούν το σκοπό αυτό, δεν είναι τα βίαια ή εκείνα της εκστατικής φύσης, αλλά μάλλον εκείνα τα οποία απαιτούν καρτερία, ηρεμία, επιδεξιότητα και θάρρος, τα οποία επιδέχονται διακοπή και ποικιλία κινήσεων. Πολλά σπορ -όπως το γκολφ, το τένις, οι παγοδρομίες, οι ορειβασίες και οι αναρριχήσεις- είναι ιδιαιτέρως χρήσιμα για την άσκηση της βούλησης, αλλά όπου δεν είναι εύκολη η χρησιμοποίησή τους, απλές σωματικές ασκήσεις είναι πάντοτε δυνατόν να εφαρμοστούν στο δωμάτιο του σπιτιού μας.
Χαρακτηριστικά της Ισχυρής Βούλησης
Αυτά μπορούν να συνοψισθούν ως:
Ενέργεια. Αυτή είναι προφανής και δεν απαιτεί σχόλια, αλλά είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε ότι δεν επαρκεί μόνον η ενέργεια. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, όταν εκτελούμε ένα δύσκολο έργο, ή όταν αντιστεκόμαστε προς μια ισχυρή ορμή, απαιτείται αρκετή ενέργεια. Αλλά αν, αυτές οι πράξεις είναι μόνο ευκαιριακές και σποραδικές, δεν μπορούμε να πούμε ότι η βούληση είναι πράγματι ισχυρήֺ για να είναι πρέπει επίσης να κατέχει:
Επιμονή. Αυτή περιλαμβάνει την ικανότητα να επαναλαμβάνει κάποιος τις πράξεις που έχουν αποφασισθεί κανονικά και αδιάλειπτα και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για ορισμένα έργα μακράς διάρκειας, η συνεκτικότητα του σκοπού είναι περισσότερο απαραίτητη από την ενέργεια, καθώς επίσης η πρώτη αντικαθιστά τη δεύτερη μόνο εν μέρει. Τυπικό παράδειγμα της περίπτωσης είναι ο Κάρολος Δαρβίνος, ο οποίος κατέχοντας μικρή σωματική και νευρική ενέργεια, ήταν ανίκανος να κρατήσει μια μακρά συζήτηση και δεν ήταν δυνατόν να εργασθεί περισσότερο από μια ώρα ημερησίως. Εν τούτοις, αυτός υπερνίκησε αυτή την ιδιοτροπία, υιοθέτησε τη μέθοδο «λίγο και συχνά», και κατ’ αυτόν τον τρόπο έδωσε στον κόσμο το κλασσικό του βιβλίο.
Συγκέντρωση. Συνοχή και ενέργεια δεν επαρκούν, αν η πολλαπλότητα των διαφερόντων μας και των επιχειρούμενων από εμάς διασπούν τις δυνάμεις μας σε χίλιους μικροποτάμους. Το να έχουμε την ενέργεια και την επιμονή να παραμένουμε για δέκα ώρες στο γραφείο μας, είναι μικρής αξίας, αν κατά το χρόνο αυτό διασπούμε την προσοχή μας σε πολλά βιβλία, ή αν εξαπατούμε τον εαυτό μας με τη σκέψη ότι εκτελούμε πολλά έργα ταυτόχρονα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί δραστήριοι, αξιόλογοι και ευφυείς άνθρωποι δεν παράγουν τίποτα ζωτικής σημασίας.
Η Επιδέξια Βούληση
Η ισχύς της βούλησης, μόνη, όπως περιγράφηκε ως άνω δεν αρκείֺ η βούληση πρέπει επίσης να έχει νόημα και να είναι επιδέξια. Πριν αρχίσουμε μια εξωτερική πράξη, η οποία μας αποφέρει οφθαλμοφανή αποτελέσματα, πρέπει η βούληση να εργασθεί κατ’ αρχάς εντός, εκ του πνεύματος και από κει να επηρεάζει τις ποικίλες ενέργειες οι οποίες ενεργούν εσωτερικά.
Η σύγχρονη ψυχολογία έχει αποδείξει ότι δεν μπορούμε να εκτελούμε μια απλή πράξη βούλησης, όπως η κίνηση ενός μυ, εκτός αν η εικόνα της κίνησης έχει αρχικά προκληθεί. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι, η βούληση υπερνικά τις άλλες ψυχολογικές δυνάμεις και πνευματικές δραστηριότητες όπως η φαντασία, τα συναισθήματα και τα κίνητρα εφ’ όσον αντιτίθενται ευθέως προς αυτά. Η πραγματική της λειτουργία είναι να κατευθύνει, να διεγείρει, να ρυθμίζει τις δραστηριότητες των διάφορων φάσεων της ύπαρξής μας, ώστε να μας οδηγήσουν αυτές, στους σκοπούς οι οποίοι έχουν προκαθορισθεί από εμάς.
Αν επιθυμούμε την εξασφάλιση επιτυχίας στη ζωή μας πρέπει να γνωρίζουμε τα βασικά γεγονότα και τους νόμους που αφορούν στο θαυμάσιο μηχανισμό της ύπαρξής μας καθώς και τους νόμους οι οποίοι τον διέπουν. Η άγνοια η οποία επικρατεί στον τομέα αυτό, ακόμη και μεταξύ των πεπαιδευμένων είναι μεγάλη, γι’ αυτό και γίνονται συνεχώς τερατώδη σφάλματαֺ στοιχειώδεις ψυχολογικοί νόμοι παραβιάζονται και παράλογοι μέθοδοι χρησιμοποιούνται. Κάποιοι προσπαθούν να πραγματώσουν τους σκοπούς αυτών μέσω βίαιων προσπαθειών της βούλησης, χωρίς εξασφάλιση συνεργασίας με τις υπόλοιπες λειτουργίεςֺ άλλοι -από τους οποίους απουσιάζει το κατάλληλο αίσθημα ευθύνης, ή εξ αιτίας ενός πεπλανημένου φόβου των συνεπειών της «απώθησης»- αφήνουν τις ορμές τους ελεύθερες με αποτελέσματα παρόμοια εκείνων τα οποία προέρχονται, από ένα αυτοκίνητο το οποίο οδηγείται χωρίς φρένα. Οι τρόποι αυτοί ζωής είναι πρωτόγονοι και καταλήγουν σε μια αφάνταστη παραλυσία της ενεργείας, συνοδευόμενης της εξάντλησης, νευρικών και ψυχολογικών διαταραχών και ακόμη –σε αριθμό πολλών περιπτώσεων- εγκλήματος και αυτοκτονίας.
Είναι προφανές ότι πρέπει να γνωρίζουμε τον ψυχολογικό κόσμο κάποιου, τον οποίο και επί του οποίου πρέπει να λειτουργεί. Ποια είναι τα στοιχεία τα οποία συνθέτουν τον κόσμο αυτό, οι δυνάμεις που είναι σε δράση, οι νόμοι οι οποίοι τον ρυθμίζουν και τα πλέον πρακτικά και ικανοποιητικά μέσα για την απόκτηση των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων. Δεν υπάρχει λόγος αποθάρρυνσης για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου έργουֺ δεν είναι τόσο δύσκολο όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Περιλαμβάνει απλώς, την απόκτηση καθαρής και απλής γνώσης η οποία είναι κατορθωτή από τους πάντες.
Όπως δεν είναι απαραίτητο για τον οδηγό ενός αυτοκινήτου να κατανοεί τις δύσκολες θεωρίες της σύγχρονης μηχανικής, έτσι δεν είναι απαραίτητο για κάποιον ο οποίος επιθυμεί να αποκτήσει αυτοκυριαρχία, να γνωρίζει την εσώτατη φύση των ψυχολογικών δυνάμεων ή να σπουδάζει τα δυσκολότερα θέματα της φιλοσοφίας. Το να γνωρίζει όμως τα βασικά γεγονότα και τους νόμους της ψυχολογίας, οι οποίοι θα υπηρετήσουν τους πρακτικούς τους σκοπούς, είναι αρκετό.
Αυτές απαρτίζουν μια αποτελεσματική μέθοδο όταν χρησιμοποιούνται με ειδική τάση και σκοπό την ανάπτυξη της Βούλησηςֺ διότι, όπως ο Γάλλος συγγραφέας Gillet, έχει τονίσει, «η γυμναστική αποτελεί το Δημοτικό σχολείο της Βούλησης ….και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο άσκησης του πνεύματος». Στην πραγματικότητα κάθε σωματική κίνηση είναι μια πράξη βούλησης, μια εντολή, η οποία δίνεται στο σώμα και η σκόπιμη επανάληψη τέτοιων πράξεων –με προσοχή, προσπάθεια και καρτερία- ασκεί και ισχυροποιεί τη βούληση. Έτσι εγείρονται ορισμένα οργανικά αισθήματα όπως: η συνείδηση της σωματικής ρώμης, μια ταχύτερη λειτουργία του κυκλοφοριακού συστήματος, ένα αίσθημα θαλπωρής και ευκινησίας των άκρων και η ετοιμότητα αυτών προς υπακοή. Αυτά πάντα δημιουργούν ένα αίσθημα ηθικής ισχύος, αποφασιστικότητας, κυριαρχίας, η οποία υψώνει τον τόνο της βούλησης και αναπτύσσει την ενέργειά της. Εν τούτοις, το επαναλαμβάνουμε, για να κερδίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο από τέτοιου είδους ασκήσεις, είναι απαραίτητο αυτές να εκτελούνται με αποκλειστικό σκοπό την άσκηση της βούλησης.
Η ΚΑΛΗ ΘΕΛΗΣΗ (ΒΟΥΛΗΣΗ)
Ως το σημείο αυτό στη συζήτησή μας και όσον αφορά στο ζήτημα της αγωγής της Βούλησης, εκλαμβάνουμε το άτομο ως μεμονωμένη μονάδα και τη βούλησή του ως όργανο προσωπικής εκμετάλλευσης. Στην πραγματικότητα όμως το μεμονωμένο άτομο είναι αφενός μεν αποδέκτης της συνεχούς αλληλεπίδρασης της οικογένειάς του αφετέρου δε διατηρεί πολλές και αντίθετες σχέσεις τόσο με τους συνανθρώπους του όσο και με το συνολικό κόσμο.
Επομένως, αντιμετωπίζουμε δυο προβλήματα μεγάλης πρακτικής σημασίας, τα οποία αφορούν σε:
--Τη σχέση της βούλησής μας με τη βούληση των άλλων.
--Τη σχέση της βούλησή μας με την παγκόσμια Βούληση.
Ένα άτομο το οποίο δεν κατορθώνει να λάβει υπ’ όψιν τις σχέσεις αυτές, όσο ικανό και ισχυρό κι αν είναι, δημιουργεί αναπόφευκτα αντιδράσεις και συγκρούσεις, οι οποίες μπορούν να υπερκαλύψουν τη δομή που με τόσο κόπο και επιμονή έχει σχηματίσει. Παρόλ’αυτά, η σύγχρονη ζωή παρουσιάζει το θέαμα μιας γενικής σύγκρουσης βουλήσεων από μέρους εκείνων, οι οποίοι αγωνίζονται να επικρατήσουν σε όλους τους τομείς. Μία τάξη βρίσκεται σε σύγκρουση με μία άλλη τάξη, ένα πολιτικό κόμμα με ένα άλλο και ένα έθνος με άλλο έθνος, ενώ εντός της οικογενειακής μονάδας υπάρχει συνεχής πάλη μεταξύ των δύο συζύγων, μεταξύ γονέων και παιδιών και μεταξύ συγγενών.
Είναι ανυπολόγιστη η τρομερή απώλεια σωματικών και ψυχολογικών ενεργειών χρόνου και χρήματος, βουλητικής ενέργειας και από αυτούς ακριβώς τους αγώνες γεννιέται το σύνολο της ανθρώπινης στενοχώριας. Πράγματι, ο πολιτισμός μας έχει υιοθετήσει τρόπους ζωής, οι οποίοι είναι δαπανηροί, άχρηστοι και εξαντλητικοί, όπως εκείνοι που είναι αντίθετοι των πνευματικών. Το γεγονός αυτό λαμβάνεται υπ’ όψιν πάρα πολύ από εκείνους οι οποίοι είναι πρακτικοί με την πραγματική πνευματική έννοια της λέξης. Προσπαθούν οι ίδιοι συνεχώς να αντικαταστήσουν τον ανταγωνισμό με τη συνεργασία, τις συγκρούσεις με τη ομόνοια και τις συμφωνίες, και όλα αυτά στη βάση της κατανόησης των ορθών σχέσεων των ομάδων, των τάξεων και των εθνών. Η επιτυχία της προσπάθειας αυτής, εν τούτοις πρέπει να εξαρτάται, κατά μεγάλο μέρος από την εναρμόνιση των βουλήσεων όλων των ενδιαφερομένων, έτσι ώστε οι διαφορετικοί σκοποί αυτών να μπορούν να προσαρμόζονται σε μία ανώτερη ανθρώπινη αλληλεγγύη.
Το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις μας με τη φύση και τον κόσμο. Οι σχέσεις αυτές είναι σύνθετες και μυστηριώδεις, προκαλούν τις πιο δύσκολες ερωτήσεις για την αρχή, τη σημασία και το σκοπό της ζωής. Όλα αυτά συναποτελούν τα αιώνια θέματα του φιλοσοφικού διαλογισμού της πνευματικής σκέψης και της θρησκευτικής πίστης. Είμαστε παρ’όλα αυτά σε θέση να απομονώσουμε από αυτά τα ερωτήματα όλα όσα, ενώ είναι αφηρημένα και απέχουν πολύ από τα υπόλοιπα, εντούτοις στην πραγματικότητα σχετίζονται με κάθε πράξη της καθημερινής ζωής. Είμαστε συνεχώς υποχρεωμένοι να παίρνουμε θέση, αντιμετωπίζοντας συνθήκες και γεγονότα «περιστατικά», πράγμα το οποίο προϋποθέτει μια σημασία και εκτίμηση της ζωής, μια «φιλοσοφία» ή μια πίστη, έστω και στοιχειώδη ή ασυνείδητη.
Με το να παίρνουμε θέση γενικώς απέναντι στη ζωή, συνήθως οδηγούμαστε στα ίδια λάθη τα οποία κάνουμε και στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους. Η ίδια προσωπική αλαζονική βούληση προσπαθεί συνεχώς να επικρατήσει απέναντι στη φύση, να επαναστατήσει εναντίον περιστατικών της ζωής και εναντίον του προορισμού της. Αλλά η φύση και η μοίρα δεν μπορούν να χλευασθούν. Υπάρχει στον κόσμο, ανεξαρτήτως του τρόπου με τον οποίον την εκλαμβάνουμε, ένας βασικός νόμος αρμονίας, ισορροπίας, αντιστάθμισης κάθε δράση προκαλεί μια αντίδραση και κάθε παραβίαση της αρμονίας και της ισορροπίας επανέρχεται σαν βλήμα εναντίον εκείνου που την παραβαίνει. Είναι επομένως απαραίτητο να συγκρατούμε την επαναστατικότητα μας και να μάθουμε να ζούμε αρμονικά και διατηρώντας ισορροπία με τη ζωή.
Ακριβώς, όπως η βούληση έχει τη δύναμη να αναπτυχθεί, να ελέγχει και να κατευθύνει τις υπόλοιπες ψυχολογικές ενέργειες, έτσι έχει και τη δύναμη του αυτοελέγχου και της αυτοπειθαρχίας, να συμβιβαστεί με ορισμένους περιορισμούς, να υποτάσσεται στις γενικές αξίες, να τις αναγνωρίζει και να τις αποδέχεται ελεύθερα.
Αυτή είναι «η βούληση που πράττει το καλό» και διαφέρει από την «καλή βούληση». Στην καλή βούληση η έμφαση τίθεται επί της καλοσύνης. Είναι μια φιλανθρωπική στάση και διάθεση εναντίον των άλλων. Η καλή βούληση (θέληση), αποτελεί την προϋπόθεση της αμοιβαίας κατανόησης, το μέσο για την επίλυση ανθρωπίνων προβλημάτων δημιουργεί ορθές σχέσεις, εκφράζεται στη συνεργατικότητα και έχει ονομασθεί «η δραστήρια αρχή της ειρήνης». Στη «βούληση που πράττει το καλό» η έμφαση τίθεται επί της βούλησης. Αποτελεί αυτή τη ισχυρή αποφασιστικότητα να οδηγήσει προς το θρίαμβο, επομένως είναι θετική, δραστήρια, δυναμική. Είναι -κατά το μέτρο κατά το οποίο μια ανθρώπινη ύπαρξη μπορεί να την αναγνωρίσει και να την εκδηλώσει- μια έκφραση «της Βούλησης του Όλου, της Θείας Βούλησης».
Οι μέθοδοι ανάπτυξης της βούλησης που πράττει το καλό δεν διαφέρουν από εκείνες τις οποίες ήδη έχουμε αναφέρει. Μεθοδικές Ασκήσεις: Διαλογική σκέψη και αυθυποβολή, η μεταλλαγή και η εξιδανίκευση των ψυχολογικών ενεργειών κλπ. Η διαφορά έγκειται στο σκοπό και στους τομείς της εφαρμογής.
Η Σχέση της Βούλησής μας προς Εκείνη των Άλλων
Τα βασικά εμπόδια, οι μεγαλύτεροι εχθροί, οι οποίοι αντιτίθενται και προς την καλή βούληση και προς τη βούληση που πράττει το καλό είναι, ο εγωκεντρισμός και η εγωπάθεια. Ο εγωκεντρισμός δύναται να συνυπάρξει με την ειλικρινή προσήλωση προς άλλους και με πράξεις αυτοθυσίαςֺ υπάρχει η γενική τάση τα πάντα να αναφέρονται στον εαυτό μας, τα πάντα να θεωρούνται από την άποψη της δικής μας προσωπικότητας, να συγκεντρωνόμαστε μόνο γύρω από τις δικές μας ιδέες και τις δικές μας συναισθηματικές αντιδράσεις. Το εγωκεντρικό άτομο πιθανόν ειλικρινώς να επιθυμεί να κάνει το καλό, αλλά κατά τον τρόπο που αυτό θέλει, επομένως είναι πιθανόν αυτό να αποβεί καταθλιπτικό ή φανατικό. Επιθυμεί οι πάντες να συμβιβασθούν με τις πεποιθήσεις του, επιβάλλει τις μεθόδους του και βλέπει τη σωτηρία μόνο στην υπ’ αυτού προτεινόμενη θεραπεία. Μια τέτοια στάση αποτελεί βασικό σφάλμα πρόβλεψης, μια πραγματική ψυχολογική «πτωλεμαϊκή αντίληψη»: Έτσι ακόμη και με τις καλύτερες των προθέσεων μπορεί να προξενήσει σοβαρή βλάβη, όπως ο «ευγενής» πίθηκος ο οποίος όταν είδε το ψάρι στο νερό έτρεξε να το πιάσει για να το σώσει από τον πνιγμό, μεταφέροντάς το στα κλαδιά ενός δέντρου.
Εγωπάθεια, αφ’ ετέρου είναι το αποτέλεσμα της βασικής επιθυμίας για αυτοσυντήρηση και αυτοπεποίθηση, απόρροια της επιθυμίας για κατοχή και επικράτηση και ως τέτοια αντιμετωπίζει συνεχώς εμπόδια, τα οποία εμποδίζουν την ικανοποίηση, δημιουργεί επιθετικότητα και παραβάσεις, την τάση να καταστρέφει ό,τι παρεμποδίζει τη διατήρηση των επιθυμητών αντικειμένων. Η εγωπάθεια είναι έμφυτη στον άνθρωπο και πάντοτε υπήρχε αλλά σήμερα περιλαμβάνει περισσότερο έντονους και επικίνδυνους τύπους, γιατί η σύγχρονη ζωή παρέχει ισχυρότερα ερεθίσματα, λιγότερους περιορισμούς και περισσότερο ισχυρά όργανα καταστροφής. Ο έλεγχος της εγωπάθειας δεν είναι μόνο ηθικά επείγουσα ανάγκη, είναι μια ανάγκη για την κοινωνική ασφάλεια.
Ένα άλλο εμπόδιο είναι η έλλειψη κατανόησης των άλλων. Είμαστε εύκολα επιρρεπείς στο ζήτημα της μη κατανόησης εκείνων, οι οποίοι είναι διαφορετικής φυλής, εθνικότητος ή κοινωνικής τάξης, εκείνων, οι οποίοι ανήκουν σε διαφορετική θρησκεία, διαφορετικό πολιτικό κόμμα κλπ. Αλλά συχνά δεν είναι μικρότερη η έλλειψη κατανόησης προς εκείνους οι οποίοι βρίσκονται κοντά μας και αγαπάμε. Δυστυχώς η προσωπική αγάπη δεν δημιουργεί αμοιβαία κατανόηση -όπως μερικοί πιστεύουν-. Πολλές φορές είμαστε σε θέση, να παρατηρήσουμε το θλιβερό θέαμα των ανθρώπων, που αγαπούν ο ένας τον άλλον με ειλικρίνεια αλλά αδυνατούν να κατανοήσουν ή να εκτιμήσουν τις ζωτικές ανάγκες εκείνου που αγαπούν (σύζυγος, παιδί, ή γονιός) και με τον τρόπο αυτό ταράσσεται, ή ακόμη και καταστρέφεται και η ζωή τους.
Πως είναι δυνατόν να αποφευχθεί κάτι τέτοιο; Μέσω της θέλησης για κατανόηση. Για την πραγματική κατανόηση, πρέπει αν θέλουμε να κάνουμε την απαραίτητη προπαρασκευή και να αναπτύξουμε εντός μας την ειδική λειτουργία, η οποία λέγεται εμπάθεια. (EMPATHY).
Η προπαρασκευή περιλαμβάνει την απόκτηση μιας επαρκούς γνώσης ψυχολογίας, γενικής και ειδικής, η οποία περικλείει:
α) Μια γνώση της ψυχολογικής δομής της ανθρώπινης ύπαρξης.
β) Μια κατανόηση της διαφορετικής ψυχολογίας των ηλικιών, φύλων, τύπων κλπ.
γ) Μια ενημέρωση με την ειδική μοναδική σύνθεση των χαρακτηριστικών των διαφόρων ατόμων.
Τα μέσα για την απόκτηση αυτής της γνώσεως είναι:
α) Η μελέτη βιβλίων τα οποία ασχολούνται με την ψυχολογία από δυναμικής και ουμανιστικής (ανθρωπιστικής) άποψης.
β) Η επίγνωση των ανθρωπίνων προσωπικοτήτων, η οποία δίνεται από πρωταρχικά δοκίμια και άλλα κείμενα όπως: βιογραφίες, ημερολόγια και επιστολές διαφόρων τύπων ανθρώπων-ανδρών, γυναικών, αγίων, επιστημόνων, αρχαίων, και σύγχρονων, ανατολικών και δυτικών. Μεταξύ των πλέον χρήσιμων για το σκοπό αυτών αναφέρουμε, τυχαία εκείνα τα οποία έχουν γραφτεί για ή από του Μάρκου Αυρήλιου, Αγίου (Ιερού) Αυγουστίνου, Πετράρχου, Μονταίν (Μονταίνιου), Αγίας Τερέζας, Ρουσσώ, Μαντζίνι, Έμερσον, Λίνκολ, Αμιέλ, Ραμακρίσνα, Τολστόι, Ραμπιντρανάθ Ταγκόρε, Αντρέ Καμ, Κέϊσιρλιγκ, Βάγκνερ, Ελένη Κέλλερ, Γιούγκ. Πολύ βοηθητικά είναι επίσης τα καλά ψυχολογικά λογοτεχνήματα (μυθιστορήματα) όπως εκείνα που εγράφησαν από τους τον Ντίκενς, Μπαλζάκ, Τολστόι, Μανζόνι, Ρομέν, Ρολλάν. Οι βιογραφίες και οι νουβέλες της σημερινής εποχής δεν εξυπηρετούν γιατί γενικώς ασχολούνται ή δίνουν έμφαση μόνον επί των κατωτέρων, σκοτεινών φάσεων της ανθρώπινης φύσης, πολλές από αυτές διακατέχονται από άγχος, απελπισία με αίσθημα απαισιοδοξίας, ή πικρίας και εξέγερσης. Επομένως παρέχουν μια μονομερή και σκοτεινή εικόνα της ανθρώπινη φύσης. Μεταξύ των λίγων εξαιρέσεων μπορούμε να αναφέρουμε τα μνημόνια του Γιούγκ, Όνειρα, Σκέψεις και νουβέλες υπό του Berman Hesse, Pearl Buck και Priestley.
γ) Η ανάπτυξη και η χρησιμοποίηση της εμπάθειας (Φανταστική προβολή της συνείδησης κάποιου σε μια άλλη ύπαρξη-Webster). Η πρώτη απαίτηση προς το σκοπό αυτό είναι μια στάση απρόσωπη και λήθης του εγώ μας. Αυτό επιτυγχάνεται με το αφήνουμε να διαπεράσει τον εαυτό μας ή δραστήρια να εγερθεί, από ένα αμέριστο ενδιαφέρον προς το πρόσωπο το οποίο επιθυμούμε να κατανοήσουμε. Ας τον ή την πλησιάσουμε με συμπάθεια, ακόμη και με θαυμασμό, ως ύπαρξη ανθρώπινη και έτσι να δημιουργήσουμε μια βαθειά εσωτερική σχέση.
Μετά, ας αυξήσουμε αυτή την επαφή μέχρις ότου καταστή πρώτον μια ζωτική επαφή και μετά μια ταυτοποίηση. Ας φανταστούμε, προς στιγμή ότι είμαστε αυτό το πρόσωπο. Ας αντιληφθούμε τον εαυτόν μας σε διάφορες συνθήκες και ας προκαλέσουμε τις πνευματικές και συναισθηματικές του αντιδράσεις προς αυτά.
Αυτή η εμπάθεια είναι δυνατή εκ του γεγονότος της βασικής ομοιότητας της ανθρώπινης φύσης παρά τις εξωτερικές, ατομικές και ομαδικές διαφορές. Σε κάθε έναν από εμάς ενυπάρχουν δυνητικώς πάντα τα στοιχεία και οι ιδιότητες της ανθρώπινης ύπαρξης, το σπέρμα όλων των αρετών και των κακιών. Στον καθένα από εμάς υπάρχει μία λανθάνουσα κατάσταση και η εγκληματικότητα και η αγιότητα, ή ο ηρωισμός. Όλα εξαρτώνται από τη διαφορετική ανάπτυξη, εκτίμηση, εκλογή και έλεγχο.
Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΜΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΒΟΥΛΗΣΗ
1. Η Αναγνώριση της Πραγματικής Θέσης μας στον Κόσμο.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εύκολα μέσω μιας άσκησης σκεπτικού διαλογισμού. Ας υποτάξουμε τις συγκινήσεις μας, ας «δημιουργήσουμε σιωπή» στον εαυτό μας τουλάχιστον μέχρις ορισμένου σημείου. Τότε ας αφεθεί η έννοια του αορίστου μεγαλείου του κόσμου να μας επηρεάσειֺ ας αφήσουμε τον εαυτό μας να κατανοήσει ότι είναι ένα πάρα πολύ μικρό τμήμα αυτού, παρόμοιο με μυριάδες άλλων τμημάτωνֺ ας κατανοήσουμε ότι είμαστε ένας από τους εκατομμύρια κατοίκους μιας μικρής σφαίρας, ένας αστέρας από έναν πλανήτη, ο οποίος είναι επίσης ένας από τους δισεκατομμύρια ήλιους οι οποίοι σχηματίζουν ένα γαλαξία, και ότι οι γαλαξίες είναι αμέτρητοι.
Ένας τέτοιος διαλογισμός παράγει μερικές φορές ή ενίοτε και μία φορά, μια εσωτερική μεταβολή, η οποία μπορεί να αποκληθεί μια εσωτερική «Κοπερνίκειος Επανάσταση». Δεν ζούμε πλέον ούτε δρούμε σαν να βρισκόμαστε στο κέντρο του κόσμου: οι πραγματικές αναλογίες και σχέσεις μεταξύ αυτού και του εαυτού μας έχουν αποκατασταθεί.
Παρά ταύτα, εξαιτίας ενός περιέργου ψυχολογικού παραδόξου, αντί να αισθανόμαστε μικροί ταπεινωμένοι, ζούμε ένα είδος επέκτασης, μια νέα Θεότητα, χάνουμε την εσφαλμένη ιδέα της σπουδαιότητας και της κομπορρημοσύνης, της υπερηφάνειας μας και την έπαρση περί των προσωπικών μας αξιώνֺ αισθανόμαστε τον εαυτό μας σε αρμονία με τον κόσμοֺ ακόμη αισθανόμαστε ότι έχουμε γίνει από την ουσία του όπως μια σταγόνα νερού έχει γίνει από την ίδια ουσία από την οποία και ο ωκεανός. Αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας ως αναπόσπαστο μέρος αυτού και χαιρόμαστε γι’αυτή την αναγνώριση.
Από το διαλογισμό αυτό επιστρέφουμε στην καθημερινή μας ζωή περισσότερο ήρεμοι και γαλήνιοι και με καθαρότερη επίγνωση των προσωπικών και πρακτικών προβλημάτων. Η μνήμη του θα παραμένει για να μας ενισχύει τις δύσκολες στιγμές της ζωής. Είναι ευκολότερο να ασκηθούμε στο διαλογισμό αυτό στο μέσο της φύσης ή ατενίζοντες τον έναστρο ουρανό,ֺ εάν αυτό είναι αδύνατον, μπορούμε να βοηθηθούμε αποτελεσματικά, αν μελετήσουμε μερικές σελίδες ενός βιβλίου για αστρονομία και αν παρατηρήσουμε φωτογραφίες ενός ή περισσοτέρων γαλαξιών, που δηλώνουν τη μεγαλειότητα του κόσμου.
2. Προσκόλληση στην Παγκόσμια Βούληση.
Ο ανωτέρω διαλογισμός έχει προπαρασκευάσει και οδηγήσει στην τελευταία και υψηλότερη επίτευξη της άσκησης και της χρησιμοποίησης της βούλησης. Αναλογιζόμενοι τη μεγαλειότητα του κόσμου, αναγνωρίζουμε ότι αυτός δεν είναι μόνο θαυμάσιος φυσικός μηχανισμός, αλλά κάτι το οποίο πάλλεται επίσης από ζωή, κάτι το οποίο τίθεται υπό την καθοδήγηση των νόμων της νόησηςֺ και το οποίο πρέπει να έχει σπουδαιότητα και σκοπό. Ακόμη και εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν Θρησκευτική πίστη ή μια καθορισμένη φιλοσοφία της ζωής, με δυσκολία αρνούνται το γεγονός ότι ο κόσμος κυβερνάται από το νόμο της εξέλιξης και της προόδου. Είτε στα άστρα, είτε στα έντομα, είτε στην ατομική ενέργεια, είτε στην καρδία, αισθανόμαστε την ίδια τάση προς ένα μυστηριώδη σκοπό. Όταν είμαστε ενήμεροι της δύναμης αυτής του γενικού νόμου, αντιλαμβανόμαστε καθαρώς ότι δεν είναι εύκολο να τον αγνοήσουμε,ֺ ανακαλύπτουμε ότι η πραγματική αιτία τόσων και τόσων αποτυχιών βρίσκεται στην ασυνείδητη και την εν αγνοία παράβαση του νόμου. Τότε ενεργοποιείται αυθόρμητα μπροστά μας η ορμή προς υπακοή και συνεργασία μετά τούτου. Και εδώ πάλι υπάρχει ένα παράδοξο: η ατομική βούληση με ελευθερία υποτάσσεται στην παγκόσμια-γενική Βούληση, και αφού αναμιγνύεται με αυτή ούτε εκμηδενίζεται, ούτε μειώνει τη δύναμή της. Τη στιγμή κατά την οποία φαίνεται να πεθαίνει ή να σταματά να υφίσταται, ενεργοποιείται με νέα δύναμη, μεταμορφωμένη.
Όταν το άτομο επιθυμεί να συνεργάζεται αρμονικά με τη Βούληση, η οποία κυβερνά τον κόσμο, τότε η Βούληση αυτή συνεργάζεται με αυτό και θέτει στη διάθεσή του τις αόριστες ενέργειές του. Στους Νόμους οι οποίοι ρυθμίζουν τον Κόσμο, ο άνθρωπος ανακαλύπτει τους νόμους οι οποίοι ρυθμίζουν τις δικές του πράξεις.
Απόσπασμα από το βιβλίο: "Η ΑΣΚΗΣΙΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ", του οποίου, η μετάφραση πραγματοποιήθηκε από τον κ.Τριαντάφυλλο Τριανταφύλλου. Τον ευχαριστούμε θερμά για την ευγενική παραχώρηση του αποσπάσματος, προς δημοσίευση.
Μεταφορά καθαρεύουσας σε δημοτική: Καπαράκης Άρης, Κολοκυθά Δήμητρα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου