Καταρρίπτοντας τους μύθους για την κατάθλιψη

Γράφει: Αντωνίου Άρτεμις, Σύμβουλος

Πηγή: ΙΑΤRΟΝΕΤ

Ο όρος ‘κατάθλιψη’ στην εποχή μας ίσως είναι από τις λέξεις που συχνά χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν συνήθως μια δυσάρεστη συναισθηματική διάθεση.

Σκοπός μου σε αυτό το άρθρο είναι να προσπαθήσω να ξεκαθαρίσω κάποιους από αυτούς τους μύθους βασισμένη σε πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα.

Μέρος αυτού του άρθρου βασίζεται στην πρόσφατη παρουσίαση που έγινε τον περασμένο Ιούνιο μέσα στα πλαίσια της ‘Εβδομάδας Κατάθλιψης’ στη Σκωτία. Εκεί, μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε ότι ‘η ιδέα ότι κατάθλιψη σημαίνει απλά νιώθω δυστυχία είναι ένας από τους κύριους μύθους που περιβάλει αυτή την ασθένεια.’

Ποιοι, λοιπόν, φαίνεται να είναι οι βασικοί μύθοι για την κατάθλιψη;

Η άσχημη διάθεση σημαίνει ότι έχεις κατάθλιψη. Όλες οι μέρες δεν είναι ίδιες. Το να έχεις κάποιες φορές πεσμένη διάθεση, το να μην έχεις τα ‘κέφια σου’ ή το να αισθάνεσαι δυστυχισμένος δεν σημαίνει ότι έχεις κατάθλιψη. Τα συναισθήματα και η διάθεση δεν είναι στατικά αλλά ρευστά και εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες. Όλα τα συναισθήματα, τόσο τα θετικά όσο και τα δυσάρεστα μπορούν να είναι εξίσου αξιόλογα, σημαντικά ή ασήμαντα. Όπως συμβαίνει με τα χρώματα έτσι και τα συναισθήματα συνθέτουν μια πλούσια ποικιλία συνδυασμών και αποχρώσεων, ώστε να μπορείς να βιώσεις με πληρότητα τις εμπειρίες της ζωής, εφ’όσον το θέλεις. Στην εποχή μας φαίνεται να υπάρχει η τάση τα δυσάρεστα συναισθήματα να μην είναι τόσο εύκολα αποδεκτά, ενώ τα θετικά να γίνονται αυτοσκοπός, συχνά πιεστικός. Ένα τέτοιο σκεπτικό μπορεί από μόνο του να δημιουργήσει περισσότερες δυσκολίες στους ανθρώπους και στις σχέσεις τους. Οι άνθρωποι που πάσχουν από κατάθλιψη, συνήθως ομολογούν ότι δεν αισθάνονται μόνο δυστυχισμένοι αλλά πιστεύουν για τον εαυτό τους ότι ‘εγώ φταίω για όλα και με τίποτα αυτό δεν μπορεί να αλλάξει’. Με άλλα λόγια, το να έχεις κατάθλιψη είναι σαν να χάνεις σε υπερβολικό βαθμό την αισιοδοξία σου για το μέλλον. Η αντίληψη ότι η κατάθλιψη σημαίνει απλά ‘νιώθω δυστυχία’ είναι ένας από τους κύριους μύθους της ασθένειας.

Όλες οι καταθλίψεις είναι ίδιες. Αυτό δεν ισχύει, καθώς οι καταθλίψεις μπορούν να έρθουν σε πολλά και διαφορετικά σχήματα και μεγέθη - βραχεία, επαναλαμβανόμενα, καμουφλαρισμένα κλπ. Κάποιες φορές η κατάθλιψη μπορεί να έχει προκληθεί από ένα συμβάν, πριν ή μετά από μια μεγάλη ή σημαντική για εσένα αλλαγή ή απώλεια και άλλες από βιολογικούς παράγοντες. Τα καταθλιπτικά συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια σε πολλούς ανθρώπους, ωστόσο η εμπειρία τού πώς ο καθένας το βιώνει είναι διαφορετική.

Η κατάθλιψη είναι ακόμα μια ασθένεια σαν π. χ τις καρδιολογικές παθήσεις . Όταν σου λένε ότι ‘η κατάθλιψη οφείλεται πάντα και μόνο στην κακή βιοχημεία του εγκεφάλου σου’ τότε θα μπορούσες να πεις ‘ναι, αλλά μήπως η κακή βιοχημεία του εγκεφάλου μου οφείλεται στην κατάθλιψη;’ Με άλλα λόγια το να βρει κανείς μια και μόνο αιτία για το τι προκαλεί την κατάθλιψη είναι μάλλον μάταιο. Όπως και άλλα πράγματα στη ζωή έτσι και η κατάθλιψη μπορεί να είναι μια πολυπαραγοντική κατάσταση. Ωστόσο, σε αντίθεση με την καρδιακή προσβολή, η οποία δεν μπορεί να προληφθεί με ψυχολογικές θεραπείες, στην περίπτωση της κατάθλιψης υπάρχουν πολλά πια δεδομένα που δείχνουν ότι οι ψυχολογικές θεραπείες μπορούν να αλλάξουν την κατάθλιψη που αισθάνεσαι.

Η κατάθλιψη δεν είναι τίποτα παραπάνω από λανθασμένος τρόπος σκέψης. Ούτε κι αυτή η αντίληψη φαίνεται να ισχύει από μόνη της. Όπως και η θετική σκέψη δεν μπορεί από μόνη της να βοηθήσει - διαφορετικά δεν θα υπήρχαν προβλήματα - έτσι και οι αρνητικές σκέψεις από μόνες τους δεν προκαλούν κατάθλιψη. Αρκετές φορές οι καταθλίψεις έχουν να κάνουν με την εμπειρία μιας μεγάλης απώλειας ή απόρριψης –-που μπορεί να συνέβη ακόμη και χρόνια πριν.

Η κατάθλιψη είναι μια φθηνή δικαιολογία. Ίσως κάποιες φορές να είναι. Ωστόσο η ψυχολόγος Dorothy Rowe είπε κάποτε ότι: ‘Στην κλίμακα του ανθρώπινου πόνου η εμπειρία της κατάθλιψης είναι μια από τις πιο μεγάλες. Με την κατάθλιψη κλείνεσαι σε μια φυλακή που ακόμα και η αγάπη είναι κάποιες φορές δύσκολο να τη διαπεράσει.’

Τα αντικαταθλιπτικά μπορούν να θεραπεύσουν την κατάθλιψη. Τα αντικαταθλιπτικά, όπως και το αλκοόλ, μπορούν να αναισθητοποιήσουν για λίγο τα συναισθήματά σου. Αλλά πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα αντικαταθλιπτικά δεν είναι αποτελεσματικά τουλάχιστον για το ένα τρίτο των ασθενών. Αν δεν αντιμετωπίσεις τα προβλήματά σου και η κατάσταση γίνει ιδιαίτερα δύσκολη, τότε η χρήση αντικαταθλιπτικών μπορεί να κριθεί απαραίτητη.

Η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη. Δεν υπάρχει ‘πανάκεια’ δηλαδή ένας ιδανικός τρόπος που μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη, όπως δεν υπάρχει ‘πανάκεια’ (δηλαδή θεραπεία) για την ίδια τη ζωή - δηλαδή για τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες που συναντάμε ζώντας. Η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά εκείνους τους ασθενείς (περίπου 40%) που είναι κατάλληλοι γι’ αυτού του είδους τη θεραπευτική προσέγγιση. Άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις ή συνδυασμός τους μπορεί να είναι εξίσου αποτελεσματικές ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου.

Οι καταθλίψεις θα σε κατακτήσουν αν τους παραδοθείς. Αυτή η αντίληψη ακούγεται αρκετά μαχητική, ωστόσο κάποιες φορές μπορεί να συνδυάζεται με μη ρεαλιστικές, κατά τη γνώμη μου, πεποιθήσεις όπως, για παράδειγμα, ότι στη ζωή ‘πρέπει να είσαι συνέχεια και πάντα δυνατός ή ‘ότι δεν λυγίζεις ποτέ μπροστά στις δυσκολίες’. Κάποιες φορές η ζωή μπορεί να φέρει δυσκολίες που να είναι μεγαλύτερες από τις δυνάμεις μας. Όμως, αν π.χ. παραμελείς εσκεμμένα να τρέφεσαι, να ασκείσαι και να κοιμάσαι κανονικά, τότε μπορεί να ανοίξεις τις πόρτες στην κατάθλιψη. Για ποιο λόγο θα πρέπει να αισθάνεσαι καλά, αν δεν αισθάνεσαι καλά; Το να παραμελείς, όμως, τις βασικές σου ανάγκες θα κάνει ακόμη δυσκολότερο το να αντιμετωπίσεις την κατάσταση. Με άλλα λόγια, χρειάζεται να βοηθήσεις τη Φύση για να σε βοηθήσει και αυτή.

Οι καταθλίψεις δεν μπορούν να σε διδάξουν τίποτα. Ομολογίες ανθρώπων που έχουν βιώσει και έχουν βγει από κατάθλιψη δείχνουν μάλλον το αντίθετο. Μερικές φορές είναι πιο δύσκολο να ανακάμψει κάποιος από κατάθλιψη αν δεν καταλάβει ή αν δεν διατίθεται να εξερευνήσει τι έχει αυτή η κατάσταση να του ‘πει’ και τι έχει ίσως να μάθει από αυτήν. Κάποιες φορές, για παράδειγμα, η κατάθλιψη έρχεται να σου πει να τερματίσεις μια κακή δουλειά, έναν κακό γάμο ή σχέση κλπ. Ή με άλλα λόγια έρχεται να αναταράξει όλο σου το λειτουργικό σύστημα μέχρι να αρχίσεις να δίνεις ουσιαστική προσοχή σε μια αλλαγή που πιθανόν χρειάζεται.

Τι μπορώ να κάνω;

Το να μιλήσεις σε ένα σύμβουλο ή ψυχοθεραπευτή μπορεί να είναι βοηθητικό στο να διαχειριστείς την κατάθλιψη. Σήμερα υπάρχει μια ευρεία ποικιλία διαθέσιμων θεραπευτικών προσεγγίσεων με ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα.