Εναλλαγές υγείας – ασθένειας σε σωματικό, συμπεριφορικό και κοινωνικό επίπεδο

του Γιάννη Βελίκη

Ένα πολύ γνωστό σενάριο ισχύει εναλλαγών υγείας και ασθένειας συνήθως (όχι φυσικά στο 100% των περιπτώσεων) σε σωματικό, συμπεριφορικό και κοινωνικό επίπεδο. Και αυτό συμβαίνει διότι τόσο η κατάκτηση της υγείας ή όσο και η κατάληξη στην ασθένεια κινητοποιεί προς ανάληψη δράσης προκειμένου να αλλάξει η εκάστοτε κατάσταση.
Και ενώ για την περίπτωση της ασθένειας αυτό είναι λογικό (καθένας που είναι ασθενής επιδιώκει να γίνει υγιής), το αντίθετο επίσης συμβαίνει, όχι επειδή είναι επιθυμητό, αλλά επειδή τα άτομα και οι κοινωνικές ομάδες υπερεκτιμούν τις δυνάμεις τους και δρουν με συμπεριφορές που εμπεριέχουν ρίσκο. Συνήθης μοιραία κατάληξη είναι κάπου να αποτύχουν, οπότε οδηγούνται και πάλι στην ασθένεια, με συνέπεια να ξανα – ξεκινήσουν τις προσπάθειες για ανάκτηση της υγείας.
Στο σωματικό επίπεδο, το ανωτέρω φαινόμενο είναι πολύ σύνηθες στους εφήβους. Οι έφηβοι που νιώθουν το σώμα τους όλο δύναμη και υγεία, δοκιμάζουν συνήθως πολλά είδη επικίνδυνων συμπεριφορών (σεξ χωρίς προφυλάξεις, κάπνισμα, χρήση ουσιών, οδήγηση μετά από κατανάλωση αλκοόλ, extreme sports) με πολύ συχνά οδυνηρές επιπτώσεις. Αντίστοιχα, καρδιοπαθείς που αναρρώνουν από ισχαιμικό επεισόδιο ξανα – αρχίζουν το κάπνισμα, ασθενείς με κίρρωση ύπατος ξεκλέβουν κανένα ποτηράκι ούζο, και διαβητικοί μόλις νιώσουν καλά περιορίζουν την ενδεδειγμένη αυστηρή δίαιτα.
Στο συμπεριφορικό επίπεδο, η απόκτηση χρημάτων από μία σκληρή εργασία λειτουργεί ως πειρασμός που ζητά εκπλήρωση ποικίλων «απωθημένων» επιθυμιών. Αγορά πολυτελούς αυτοκινήτου, εξοχικής κατοικίας, ακριβών ρούχων και γενικά εξεζητημένης και επιδεικτικής κατανάλωσης. Ωστόσο, η υιοθέτηση πιο εκλεπτυσμένων τρόπων ζωής «lifestyle”, χωρίς ταυτόχρονη ανάλογη αύξηση των εισοδημάτων του (μιας και ο συγκεκριμένος τρόπος ζωής απαιτεί και άπλετο ελεύθερο χρόνο), συνήθως παρασέρνει το άτομο σε σταδιακή μείωση της οικονομικής του δύναμης, και εν ευθέτω χρόνω σε αδυναμία συνέχισης του συγκεκριμένου τρόπου ζωής. Ο δε κάποτε αποκτημένος πλούτος, συνήθως περιορίζεται αρκετά, με αποτέλεσμα να απαιτείται επαναφορά του ατόμου στην ασφάλεια της παλιάς σκληρής εργασίας του.
Στο κοινωνικό επίπεδο, το πιο προφανές παράδειγμα είναι η παρούσα οικονομική κρίση. Έπειτα από μισό αιώνα ανάπτυξης που ακολούθησε το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (γέννηση πολλών παιδιών, οικονομική ανάπτυξη του δυτικού κόσμου, απόκτηση εργασιακών δικαιωμάτων και ικανοποιητικών μισθών, δημόσια περίθαλψη, υγεία και ασφάλεια κ.α.), φτάσαμε στον «λαϊκό καπιταλισμό» των μικρομεσαίων στρωμάτων (αγορά μετοχών στο χρηματιστήριο, σύμβαση πολλών δανείων, υπερκατανάλωση πολυτελών αγαθών, υποστήριξη νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων κ.λπ.), με κατάληξη την απώλεια των εργασιακών δικαιωμάτων, την υψηλή ανεργία και τη μείωση της αγοραστικής τους δύναμης. Τώρα, η μόνη λύση φαίνεται να είναι η εκ νέου ανεύρεση και υιοθέτηση τρόπων κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, προκειμένου να υπάρξει βιώσιμη λύση της κρίσης. Ή βεβαίως, η εφαρμογή της παλαιότερης πετυχημένης συνταγής, που είναι η έναρξη του Γ’ Παγκόσμιου Πολέμου, προκειμένου να απελευθερωθούν πόροι και να μειωθούν οι στενάζοντες μεγάλοι ανθρώπινοι πληθυσμοί.
Τα ανωτέρω ισχύουν συνήθως για τη μεγάλη πλειοψηφία ατόμων και κοινωνικών ομάδων. Στα άκρα έχουμε, από τη μία πλευρά, αυτούς που ασθένησαν και δεν μπορούν να ανακτήσουν την υγεία τους, με αποτέλεσμα χρόνιες καταστάσεις ασθένειας, και από την άλλη, αυτούς που παρακάμπτουν την απληστία τους και παρά την υγιή κατάσταση τους, συνεχίζουν να προοδεύουν χωρίς σοβαρές υφέσεις και καταστροφές.
Σε κάθε περίπτωση, οι εναλλαγές υγείας και ασθένειας σε όλα τα επίπεδα είναι κάτι που συνέβαινε και από ότι φαίνεται θα συνεχίσει να συμβαίνει εσαεί!