Ένας άλλος τρόπος για να σωθεί η Ελλάδα

του Μάικλ Τζ. Στράους

© New York Times Πηγή: ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Καμιά φορά τα έθνη εκμισθώνουν τμήματα της επικράτειάς τους σε άλλα έθνη, με αμοιβαίο όφελος: το ένα αξιοποιεί τον πρόσθετο χώρο, ενώ ο άλλος ανταμείβεται με το μίσθωμα, που μπορεί να είναι οικονομικής, πολιτικής ή άλλης φύσεως.
Σχεδόν πάντα, αυτού του είδους οι συναλλαγές γίνονται κατόπιν αίτησης του κράτους που επιθυμεί να επεκτείνει τα κυριαρχικά του δικαιώματα, αλλά δεν υπάρχει λόγος να μη γίνονται με πρωτοβουλία των κρατών που ορέγονται το μίσθωμα. Η παραπαίουσα οικονομικά Ελλάδα καλά θα έκανε να εξετάσει μια τέτοια εναλλακτική λύση, αντί της επιβολής μέτρων λιτότητας που προκαλούν κοινωνική ανησυχία και ταραχές.
Η πρόταση ενός Γερμανού πολιτικού να πουλήσει η Ελλάδα ένα-δύο νησιά της, απορρίφθηκε. Η συνεπαγόμενη παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας κρίθηκε πως θα ήταν προβληματική. Τις περισσότερες φορές οι μεταπωλήσεις εδαφών έλαβαν χώρα την ιστορική περίοδο που τα κράτη-έθνη διαμορφώνονταν, αλλά τα τελευταία 150 χρόνια αυτού του είδους οι πωλήσεις εδαφών αντικαταστάθηκαν από εκμισθώσεις εδαφών και άλλους παρόμοιους διακανονισμούς, που αφήνουν άθικτη την εδαφική κυριαρχία.
Τέτοια παραδείγματα είναι το Χονγκ-Κονγκ, η διώρυγα του Παναμά, το Γκουαντάναμο. Μάλιστα τα δύο πρώτα από τα εδάφη αυτά αποδόθηκαν στον κυρίαρχο ιδιοκτήτη τους, με αμοιβαίως επωφελή οικονομικά αποτελέσματα. Το Γκουαντάναμο είναι μια περίπτωση κακής χρήσης του εκμισθωμένου εδάφους, που όμως δεν ακυρώνει την αξία των συναλλαγών αυτών εν γένει.
Πρόσφατα η Ουκρανία επέτρεψε τη Ρωσία να παρατείνει την εκμίσθωση του λιμένος της Σεβαστουπόλεως για άλλα 25 χρόνια, με αντάλλαγμα τη μείωση της τιμής του ρωσικού φυσικού αερίου. Αμφότερες οι χώρες επιθυμούσαν απελπισμένα τα αγαθά που διέθετε η άλλη -η Ρωσία τον ελλιμενισμό του στόλου της τής Μαύρης Θάλασσας και η ουκρανική οικονομία τα 30 δις ευρώ έκπτωσης στην τιμή του φυσικού αερίου. Το ποσό αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο μέρος των 110 δις ευρώ του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και του «διεθνούς νομισματικού ταμείου» (ΔΝΤ), αναδεικνύοντας έτσι το οικονομικό ενδιαφέρον που μπορεί να έχουν παρόμοιες συναλλαγές για το κράτος-εκμισθωτή.
Η αντιμισθία της παραχώρησης εδαφών μπορεί να είναι υψηλή ή χαμηλότερη, να λαμβάνει διάφορες μορφές και να αφορά ποικίλα χρονικά διαστήματα. Αυτή η ευελιξία καθιστά αυτή την ιδέα ενδιαφέρουσα και για χώρες σαν την Ελλάδα. Η παραχώρηση περιορισμένων δικαιωμάτων επί ορισμένων εδαφών της, χωρίς να πλήττεται κατ' ουδένα τρόπο η εδαφική της κυριαρχία, θα μπορούσε να είναι ένας ιδεώδης τρόπος χρηματοδότησης του δημοσίου χρέους της.
Υπάρχουν πλήθος ενδιαφερομένων να αξιοποιήσουν τμήματα της ελληνικής επικράτειας ή άλλων κρατών-μελών της ΕΕ που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, σαν την Πορτογαλία ή την Ισπανία. Ακόμα και η εκμίσθωση περιορισμένων δικαιωμάτων επί του εδάφους, όπως δικαιωμάτων στην εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών ή στην άσκηση άλλων επικερδών δραστηριοτήτων, θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ ελκυστική για τους εκμισθωτές.
Εν έτει 1897 μάλιστα, η ίδια η Ελλάδα απέδειξε πως η ιδέα αυτή μπορεί να αποδώσει. Η χώρα είχε χρεοκοπήσει τέσσερα χρόνια νωρίτερα, και δήλωσε αδυναμία να αποπληρώσει τους δανειστές τους. Μετά από μακροχρόνιες, σκληρές διαπραγματεύσεις, συμφωνήθηκε πως οι δανειστές θα έπαιρναν τα λεφτά τους μέσω της εκμετάλλευσης τμημάτων της ελληνικής κυριαρχίας. Τα κρατικά μονοπώλια που εμπορεύονταν το λάδι, το αλάτι και τα σπίρτα, παραχώρησαν τα δικαιώματα των δασμών του λιμένος του Πειραιώς. Παρομοίως αποδόθηκαν στους πιστωτές της Ελλάδας οι φόροι επί των προϊόντων καπνού, έως ότου αποπληρωθούν τα χρέη της χώρας. Η Ελλάδα όμως διατήρησε τον πλήρη πολιτικό έλεγχο του εμπορίου και όλων των κλάδων πολιτικής που αναμειγνύονταν με αυτό το «διεθνή έλεγχο».
Η όλη διαδικασία ελεγχόταν εκ του σύνεγγυς. Οι πιστωτές δημιούργησαν μια επιτροπή ελέγχου που συνέλεγε τους πόρους και τους επένδυε σε διεθνή χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Τα επενδυτικά κέρδη και τα συλλεχθέντα ποσά αφαιρούνταν από το χρέος της Ελλάδας.
Ο μηχανισμός ήταν καλά σχεδιασμένος και αποθάρρυνε την εξαπάτηση. Προκειμένου να αποτραπούν ενδεχόμενες μειώσεις των οικονομικών ροών προς τους πιστωτές, αυτοί είχαν το δικαίωμα να εισπράττουν τέλη και από άλλα ελληνικά λιμάνια, αν μειώνονταν εκείνα του Πειραιά, του σημαντικότερου ελληνικού λιμένος. Επίσης αποτρεπόταν κάθε σκέψη για «εκ του πονηρού» διοχέτευση του εμπορίου προς άλλα λιμάνια.
Οι αναλογίες μεταξύ της Ελλάδας του 1897 κι εκείνης του 2010 είναι εντυπωσιακές, παρά τις σημαντικές οικονομικές και πολιτικές αλλαγές που μεσολάβησαν. Αυτό ενισχύει την άποψη πως εφόσον αναβίωνε η οικονομική υποτέλεια ενός τμήματος της ελληνικής επικράτειας, θα μπορούσε να αποδειχθεί η κατάλληλη και ταιριαστή μέθοδος αντιμετώπισης της τρέχουσας κρίσης.