ΤΟ ΑΝΑΠΤΥΓΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Γιάννης Ζήσης, συγγραφέας
Μέλος της γραμματείας της ΜΚΟ Σόλων

Η παγκόσμια, ατομική και ομαδική κρίση της έννοιας, της ιεραρχικότητας, του σχεδίου, της επικλητικότητας, της συνεργατικής αναγνώρισης και της υπερβατικής σύνθεσης.

Το παγκόσμιο ανάπτυγμα της κρίσης αναδεικνύεται όλο και πιο ανεξάρτητο από τα μέρη που το υφίστανται καθώς η κρίση έχει μια συσσωρευμένη δυναμική και παρουσιάζει μια θεμελιώδη δυσκολία στην εποπτική κατανόηση και συνεπώς και στη δραστική αντιμετώπισή της. Είναι μια βαθιά πολυμορφική και πολυπαραγοντική κρίση.

Η κρίση αυτή υφίσταται πρωταρχικά στο πεδίο και τον τρόπο εμπλοκής μας σ’ αυτήν. Είναι κρίση των στερεοτύπων του βίου, της συνείδησης και της ιστορικότητάς μας. Ρυθμίζεται υπό την αδρανειακή δυναμική ποσοτικών, δημογραφικών ή πληθυσμιακών και γενεακών ή ποιοτικών, ψυχολογικών πολιτισμικών, τεχνολογικών και περιβαλλοντικών στοιχείων. Είναι μια κρίση που πρώτα πρέπει να κατανοηθεί υπό το φως των «κοινωνικών και οικονομικών επιστημών» καθώς πολιτική διακυβέρνηση και θρησκείες έχουν ήδη αποτύχει - μέσα από την ιδιοτέλειά τους - να δώσουν λύση και να καθοδηγήσουν την ανθρωπότητα σε μια διαφαινόμενη και ουσιαστική έξοδο.
Η ιδιοτέλεια αν και θεμελιωδώς είναι ένα προϊόν ψυχολογικής άγνοιας - ως εσφαλμένη ταύτιση με επιθυμίες, γοητείες και ρόλους στο πεδίο της κοινωνικής οργάνωσης - έχει ένα βασικό σημείο κλιμάκωσης και έκφρασης: είναι το πεδίο της οικονομίας.
Παρ’ όλα αυτά τα όποια αποτελέσματα αναζήτησης λύσης στο πεδίο αυτό θα είναι εξαιρετικά φτωχά αν δεν κινητοποιηθεί όλο το βάθος και η περιοχή της αιτίας της ανθρώπινης ενέργειας στο οικονομικό πεδίο και όχι μόνο. Διαφορετικά δεν θα παρουσιαστεί πειστικά μια εναλλακτική λύση και έξοδος.


Κρίση και τα δύο καθοριστικά ζητήματά της
Ως άνθρωποι είμαστε αντιμέτωποι με δύο καθοριστικά ζητήματα:
1.τον ψυχολογικό μηχανισμό και τους θεμελιώδεις φόβους και τις ανασφάλειές του,
2.τις οικονομικές και βιοπεριβαλλοντικές συνθήκες του βίου και της κοινωνικής ομάδας μας.

Αυτά τα δύο ζητήματα αλληλεπικαλύπτονται και συνδέονται. Πρέπει να βρούμε εκείνο το βάθος όπου τα δύο αυτά ζητήματα συντίθενται και αντιμετωπίζονται από κοινού - και στο πλαίσιο της σχέσης του μέρους με το όλο - αν και η οικονομική διάσταση επισκιάζει τις άλλες. Όμως το κίνητρο του κέρδους, της χωριστικής αύξησης ιδιοκτησίας, της διασημότητας και της εξουσίας παρ’ ότι είναι αντανακλαστικά ανατροφοδοτούμενο στο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον έχει τη ρίζα του και την κατανόησή του στο βάθος της ψυχολογικής σφαίρας, συνυφασμένο με την κοσμοθεώρηση της ζωής.

Μέσα από τη λατρεία της ισχύος και τις τεχνολογικές υποσχέσεις στη ζωή μας, η έννοια του κέρδους και της ανταγωνιστικής στενότητας των παραγωγικών δυνάμεων είναι ανεξέλεγκτα πια ζυμωτική και κυρίαρχη στο σύστημα. Και οι όποιες κριτικές ρητορείες δεν μπορούν να καταλύσουν τη μονόδρομη δέσμευση της πολιτικής διαχείρισης με τη συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα που μπορεί μεν ενίοτε να επικρίνει, αλλά και αντανακλαστικά και αιτιατά να συνεργεί πολιτικά, πολιτισμικά και θεσμικά κοινωνικά.

Η κατάσταση αυτή επιμαρτυρεί τη βαθειά αποτυχία της εκπαίδευσης και της επιστήμης όπως και την εκτροπή του κόσμου της επικοινωνίας και της ενημέρωσης μακριά από το αναγκαίο και το σημαντικό, στην πνευματική ύφεση μιας ολοκληρωτικής κοινωνίας του θεάματος με μαζική συνέργεια.
Ως άνθρωποι και ως ανθρωπότητα αγωνιστήκαμε - συχνά αλλά και τυφλά - ενάντια στο φόβο και την κατάθλιψη με σύνηθες αποτέλεσμα να καταστήσουμε αυτούς τους ρυθμιστικούς παράγοντες περισσότερο δυσεξιχνίαστους και έμμεσους, αλλά και να τους δώσουμε νέες μορφές και δυνάμεις περισσότερο δυσεπίλυτες και δύσκολα αντιμετωπίσιμες.


Κρίση και ελευθερία από τη μανία του κέρδος
Είναι όμως πια τόσο ισχυρή και σωρευτική η παγκόσμια, η ομαδική και η προσωπική μας κατάσταση ώστε να χρειάζεται να επιχειρήσουμε ριζικά - κάθετα και οριζόντια -πλήρη αντιμετώπιση όλων των θεμελιακών ζητημάτων σ’ όλους τους τομείς έκφρασής τους και σε κάθε κλίμακα.
Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε ότι οι όποιες συστημικές στρεβλώσεις θα μπορούσαν να προσεγγισθούν καλύτερα αν δίναμε περισσότερη προσοχή στο εύρος της κατανόησής τους. Αυτή η θέση προφανώς δεν σημαίνει μια απόρριψη των όποιων θετικών όψεων του συστήματος είτε αυτό αφορά ως μέρος του την αγορά, είτε ακόμη περισσότερο αφορά τις θεσμικές κρίσεις της δημοκρατικής ανάπτυξης στο βαθμό που είναι κεντρικό σημείο του συστήματος. Αν όμως εμείς απελευθερωθούμε από το μηχανισμό της μανίας του κέρδους τότε και τα συστήματα θα λειτουργήσουν καλύτερα. Τα συστήματα μπορούν να λειτουργήσουν καλύτερα με λιγότερη μανία κέρδους εξουσίας και γοητείας, με λιγότερη αυταπάτη, μέχρι να τη μηδενίσουμε.

Πρωταρχικά οι δράσεις μας αντανακλούν εννοιακές και θεατρικές ερμηνείες και γοητείες. Η μανία και η ψυχωσική καθήλωση στο όποιο κέρδος, - και όχι μόνο το οικονομικό - αντανακλά την νοητική και αντιληπτική μας δέσμευση και γοητεία και όχι μόνο ένα περιβαλλοντικά καθοριστικό προσδιορισμό, αν και αυτές οι δύο επιρροές συγκροτούν μια ενότητα. Αυτή η μανία προδίδει γοητεία και τυφλότητα, αποτελεί έλλειμμα Οντολογικής Γνώσης.


Η κρίση είναι βαθειά και ουσιαστικά κρίση έννοιας
Η κρίση μας θεμελιωδώς είναι και κρίση προσέγγισης και σχέσης με τον «Κόσμο της Έννοιας». Για παράδειγμα βλέπουμε ότι τα θεσμικά ελλείμματα και τα ελλείμματα συμπεριφορών και πολιτισμού απηχούν ατελείς προσεγγίσεις εννοιών τόσο στην πολιτική και την οικονομία, όσο και στη θρησκεία.
Η κρίση μας είναι βαθειά και ουσιαστικά κρίση έννοιας. Προδίδει θεμελιακό έλλειμμα εννοιακής μέριμνας και αντίληψης. Η «εννοιακή εξέλιξη» είναι ρυθμιστική όλης της ψυχολογικής και πολιτισμικής εξέλιξης.

Έννοιες με ιστορική ιδεολογική και λειτουργική αξία εκφυλίζονται από την καταχρηστική στρέβλωση που εφαρμόζονται στην προσέγγισή τους ως ιδανικών και τη δέσμευσή τους μέσα από την ιδιοτέλεια και την επιθυμία, της εξουσίας και του «συμφέροντος», ή κέρδους. Λειτουργούν εντροπικά και απαξιωτικά σ’ ένα φαύλο κύκλο αυταπάτης και σύγχυσης. Έτσι ιστορικά μορφοποιούνται σε εμπόδια και σκύβαλα ή είδωλα που αποκλείουν την ανακαίνιση και τη ζωή του κόσμου της έννοιας, των αξιών, των ιδανικών, των σχέσεων, των ιδεών, των αρχών και των όντων.

Παρατηρούμε συνεπώς πόσο σημαντική είναι παράλληλα μια ζωτική σφαίρα κινήτρου, η επιθυμία υπό το φως της αισθαντικότητας για τη θεατρική οικειοποίηση της ερμηνείας των εννοιών και του κοσμοειδώλου. Όμως οι έννοιες και ο νους εκπίπτουν υπό τη δυναμική της ιδιοτέλειας του κινήτρου του φορέα τους.





Η κρίση ως έλλειμμα ιεραρχίας, συνάφειας και σχεδίου βιωσιμότητας
Η ίδια η ιδιοτέλεια είναι στο βάθος της μια ατελής αντίληψη του κόσμου της έννοιας και μια παραμορφωτική σχέση με ένα πλέγμα εννοιών που απηχεί κυρίαρχα την άγνοια και τη φοβική χωριστικότητα, όπως έχουμε αναλύσει πολλές φορές. Η αίσθηση της Ταυτότητας και του Κόσμου τελεί υπό τη σκιά της υπανάπτυξης της συνείδησης στην ψευδαίσθηση ενός μηδενιστικού χρόνου, όπου το «εγώ» ως εννοιακό και ψυχολογικό είδωλο πρέπει να κερδίσει χρόνο να κατακτήσει χώρο και να εξουσιάσει το περιβάλλον.


Φωτό:Wikimedia Έτσι η κρίση της σχέσης μας με τον κόσμο της έννοιας γίνεται κρίση ζήτησης ή επιθυμίας και επίκλησης και τελικά κρίση “Ιεραρχίας και Συνάφειας”.
Όλα μέσα μας ιεραρχούνται με βάση το «εγώ», ακόμη και οι αλτρουιστικοί ζωικοί ατταβισμοί της πατρικότητας και της μητρότητας ή της ερωτικής και αγελαίας συντροφικότητας. Η σκέψη χάνει - και εσωτερικά και εξωτερικά - την ελευθερία της και την αυθεντική και ενορατική βιωματικότητά της και γίνεται πλάνη, όπως το «εγώ» χάνει την ψυχή και γίνεται τραγικός τιτανικός ένοικος ή τραγικό φάντασμα σε μια κρίση αδιέξοδης συνείδησης. Μ’ αυτό τον τρόπο η κρίση γίνεται και κρίση σχεδίου.

Αν η αυταπάτη μας ελέγχει, καθίσταται αδύνατη η ανάδειξη και η αναγνώριση Εξελικτικού Σχεδίου που να αποτελεί έξοδο από τον τραγικό κύκλο της κρίσης και τη διεύρυνσή του.
Η κρίση μας λοιπόν είναι ταυτόχρονα μια κρίση Έννοιας και Ιεραρχίας, όπως και Σχεδίου. Ποια είναι η ιεραρχία εννοιών και αξιών που έχουμε μέσα μας; Ποιο είναι το σχέδιο που συγκροτούμε για τη ζωή μας και το περιβάλλον όλο; Τι επικαλούμαστε; Ποια είναι η ζήτησή μας;

Το σύστημα οικοδομείται με βάση αυτές τις απαντήσεις, πχ. όταν επιλέγουμε τα πεδία της διασκέδασής μας - στην όποια τεχνολογική μορφή της κοινωνίας του θεάματος - επιλέγουμε και μια ιεραρχία. Επικαλούμαστε και καθορίζουμε μια σχέση εννοιών και σχεδιασμού των συνθηκών.


Η κρίση και η ευθύνη της πράξης
Δεν υπάρχει ανεύθυνη στάση και πράξη. Με κάθε τι που πράττουμε κινούμε και το υπαρξιακό πεδίο, και όχι μόνο την αγορά (οικονομικό πεδίο) ως μια σχέση προσφοράς και ζήτησης, οργανώνουμε και οργανωνόμαστε με τον κόσμο.

Η σχέση αιτιατότητας και ευθύνης είναι πλήρης και αποτελεσματικά δυναμική σε όλα τα επίπεδα. Η ανάληψη όμως της ευθύνης προϋποθέτει αναγνώριση του κόσμου της έννοιας μέσα από αποποίηση της ιδιοτέλειας και της ηθελημένης κατάχρησης των δυνατοτήτων. Σημαίνει αναγνώριση της οντολογικής ιεραρχίας εσωτερικά και εξωτερικά και του σχεδίου εξέλιξης επέκεινα των «συμφερόντων» και της άγνοιας που διαμελίζει τα μέρη και προτάσσει τη χωριστικότητα. Η ιεραρχία βέβαια δεν είναι η θεατρική ιεραρχία εξουσίας και ηθελημένης γοητείας.

Με την παραίτηση από την καθήλωση στη χωριστική ταύτιση - που αποποιείται το Είναι και τον Κόσμο τα οποία διακυβεύει και παιγνιοποιεί ηθελημένα με την πλάνη της ιδιοτέλειας, την αυταπάτη της εξουσίας και την κυριαρχία των ειδώλων ή μορφών - καθίσταται δυνατή:
1. η εσωτερική αναγνώριση της αξίας του Όντος και του Νου και
2. η αξιακή ή ιεραρχική και ομαδική αναγνώριση των ετεροτήτων και της ζωντανής παρουσίας και ποιότητας.


Κρίση, μερισμός και ελευθερία
Μέσα από αυτή την αναγνωριστική κατανόηση των εννοιών, της ομαδικής και δίκαιης ιεραρχικής αξίας και ολότητας είναι πλέον ευχερής ο συντονισμός - στην αναγνώριση και στη συμμετοχή - σε ένα εξελικτικό σχέδιο ως την αφετηρία της ριζικής ποιοτικής καινοτομικής δράσης και αλλαγής. Με την κατανόηση των εννοιών και τη συμμετοχή σε ένα εξελικτικό σχέδιο, καθίσταται δυνατός ο φυσικός και αβίαστος Μερισμός χωρίς απώλεια ελευθερίας. Σε αυτό το πλαίσιο δεν υπάρχει κυρίαρχος ναρκισσισμός και άρνηση της πραγματικότητας.
Μέσα από αυτήν την πορεία αποκαλύπτεται τελικά η διακύβευση των εννοιών του Είναι και του Κόσμου ως απώλεια της ελευθερίας μας, κατανοώντας πχ το «θέατρο» της διαφήμισης ή της πολιτικής.

Το θέατρο της διαφήμισης ως μέρος τόσο του «θεάτρου της αγοράς» όσο και ως μέρος του θεάτρου της - όποιας κλίμακας και συμμετοχικότητας - επικοινωνίας, βασίζεται στη ναρκισσιστική επιθυμία μας και στην κατά φαντασίαν ελευθερία μας ως χωριστικότητα και ιδιοτέλεια. Μέσα από αυτό το είδωλο της ελευθερίας μας, μας καθιστά ενεργούμενα.

Αν η επίγνωσή «μας» των εννοιών ήταν ουσιαστικά βιωματική και διαφωτιστική και δεν λειτουργούσε μέσα μας η στοιχειακή ιδιοτέλεια της απλοϊκότητας και της αφέλειας - ως δεσμευτική ψυχολογική συνήθεια - δεν θα υπήρχε ούτε αυτή η ταύτιση με τη χωριστικότητα, ούτε αυτή η αλλοτρίωση της «ελευθερίας». Το ίδιο - σε πιο αναπτυγμένη μορφή - βιωματικό έλλειμμα λειτουργεί γύρω από τον βίο ομάδων και οργανώσεων με την αυθεντία μιας προσωπικότητας, χωρίς διεξοδική και διαλεκτική ομαδικότητα που να βασίζεται στην αυτοσυνειδησία και τη διακριτική εξελικτική συνεργατικότητα. Το παρελθόν μιμείται τις αλλαγές - μέσα από την προσκόλλησή μας σε αυτό - χωρίς βιωματική αληθινότητα. Έτσι και οι νέες αξίες διαστρέφονται από τη μιμητική προσωποληψία και ιδιοτέλεια.

«Θέλετε γνωρίσει την αλήθεια και η αλήθεια θέλει σας ελευθερώσει», (Κατά Ιωάννη 8:32) και μας απελευθερώνει. Αυτή η αναγνώριση μας ενώνει με τον Λόγο, το δίκαιο ιεραρχικό μερισμό και τον εξελικτικό σχεδιασμό που αναδεικνύει το Δρόμο της Σύνθεσης βρίσκεται δύσκολα. Αλλά αυτό το βιωματικό τίμημα είναι η αρχή για μια αλλαγή ή για μια ζωή χωρίς αυταπάτη. Η διαλεκτική βιωματική της αληθινότητας είναι φαινομενικά μοναχική υπόθεση. Είναι όμως η βάση της αληθινής ομαδικότητας και της δημιουργικής αυτοπραγμάτωσης και προσφοράς.

Η κρίση και η ανακαίνιση του βίου μας
Η κρίση των εννοιών στην πολιτική, τη θρησκεία και την οικονομία μαζί με την κρίση αληθινότητας του πολιτικού, του θρησκευτικού και του οικονομικού λόγου ή της ανάλογης σκέψης είναι στην καρδιά της κρίσης των εξελίξεων και του συστήματος. Αυτή η πιο μαζική κρίση συνοδεύεται και εκφράζεται από κρίση ειλικρίνειας εννοιών, σκέψης και βιωματικής αληθινότητας στην εκπαίδευση, την ψυχολογία, την επικοινωνία, τις ανθρώπινες σχέσεις και την καθημερινή κοινωνική οργάνωση της ζωής. Όλος αυτός ο κυκεώνας συνεπικουρείται με κρίση εννοιών στην επιστήμη, την τέχνη, τη φιλοσοφία και την κοσμοθεωρία.

Οι κρίσεις έννοιας, ενορατικής διακριτικής ικανότητας, βιωματικής επίγνωσης και δημιουργικού αληθινού λόγου μεταφέρονται αυτόματα σε κρίση συνεργατικού συντονισμού, ομαδικότητας και ιεραρχικής αξιολογικής αναγνώρισης όπως και σε κρίση κατεύθυνσης στήριξης αξιών που γίνεται κρίση ανάδειξης, αναγνώρισης και πραγμάτωσης σχεδίου.

Η κρίση αυτή έχει τα χαρακτηριστικά του περάσματος από την αλλοτρίωση και το ψέμα της αυταπάτης και της γοητείας στην αλήθεια και την οντολογική συναίνεση.
Αποτελεί μια διαδικασία βιωματικής και πραξιακής εξέλιξης, μια διαδρομή ομαδικής επίκλησης και εφέλκυσης σε ανιδιοτελή ώσμωση των κινήτρων, των συνειδήσεων και της πράξης.

Προφανώς θα εξειδικεύσουμε στους τομείς που προαναφερθήκαμε και θα σταθούμε αναλυτικά τόσο στον τρόπο προσέγγισης και βίωσης των εννοιών, όσο και στην καινοτομία στο πεδίο της συστημικής και εσωτερικής κρίσης, στο πεδίο συμβατοποίησης των λύσεων και της διεξόδου. Αρχικά όμως για να θεμελιώσουμε βαθύτερα το Δρόμο της Επανιστορικοποίησης του κόσμου και ανακαίνισης του βίου μας χρειάζεται να προσεγγίσουμε τα ζητήματα επέκεινα της επικαιρότητας και της εύκολης θέασης.