H κουλτούρα της διαφθοράς παρασέρνει στο βυθό την Ελλάδα

των Φέρι Μπατζόγλου και Κλέμενς Χόεγκες

Πηγή: ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο Αλή Σακίρογλου ανήκει στους πολυάριθμους ναυτικούς που επί πολλά χρόνια συμβάλουν στην προκοπή της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Αλλά σήμερα ο Σακίρογλου νιώθει αβοήθητος, καθώς κάθεται μόνος στην καμπίνα του, κάτω από το κατάστρωμα του εκτοπίσματος 2,000 τόνων φορτηγού «Captain Vassilis». Ο μικρός χώρος των 6-7m2 ίσα που χωράει μια κουκέτα, ένα τραπεζάκι και ένα DVD πλέιερ.

Ο Σακίρογλου πατάει το «πλέι» για να δει ένα γερμανικό πορνό, με τίτλο «γοργόνες στην ανοικτή θάλασσα». Δεν καταλαβαίνει τι λένε οι ηθοποιοί, αλλά αυτό είναι το λιγότερο. Το μικρό φινιστρίνι ραντίζεται από μια ψιλή βροχή. Το πλοίο ελλιμενίζεται εδώ και καιρό στην Ελευσίνα, κοντά στην Αθήνα. Ο Σακίρογλου μας προσφέρει ένα τσίπουρο από ένα πλαστικό μπουκάλι, με την τιμή χειρόγραφα γραμμένη πάνω του, δείγμα πως κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από τη μαύρη (και αφορολόγητη) αγορά. Εξάλλου ποιος που είναι στα συγκαλά του πληρώνει ακόμα φόρους στην Ελλάδα;

O 53χρονος Σακίρογλου έχει αφήσει τη γυναίκα του και τα έξι του παιδιά πίσω, στη βόρεια Ελλάδα, όπου κατοικούν πολυάριθμοι Έλληνες μουσουλμάνοι σαν κι αυτόν. Πριν την χρηματοοικονομική κρίση, το «Captain Vassilis» μετέφερε τσιμέντο ανάμεσα στην ηπειρωτική χώρα και τα νησιά των Κυκλάδων. Υπήρχε πάντα δουλειά και ο Σακίρογλου κέρδιζε έως και 2,200 ευρώ το μήνα, που του επέτρεπε να επισκέπτεται τακτικά την οικογένειά του. Μετέφεραν τσιμέντο για κρατικά δημόσια έργα και ανεγέρσεις ξενοδοχείων, που κτίζονταν με φρενήρη ρυθμό -και δανεικά λεφτά.

Σήμερα πια κανείς δεν έχει τη δυνατότητα να αγοράζει τσιμέντο και το πλοίο μένει συχνά δεμένο στο λιμάνι, όπου ο Σακίρογλου εργάζεται στην ασφάλεια του πλοίου, κερδίζοντας μετά βίας 900 ευρώ το μήνα. Κι αν το καράβι του δεν βρει σύντομα μπάρκο, το πιθανότερο είναι να χάσει ακόμα κι αυτή τη δουλειά. Η ειρωνεία είναι πως απέχει μόλις δύο χρόνια από τη συνταξιοδότηση. «Η Ελλάδα είναι τελειωμένη», λέει. «Ο Θεός ξέρει τι θα απογίνει η σύνταξή μου».

Όταν η κρίση χτύπησε την παγκόσμια οικονομία, εξαιτίας των τραπεζιτών της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου, οι παραγγελίες για τσιμέντο άρχισαν να σπανίζουν. Πράγμα που υπογραμμίζει επίσης πως πέραν του τουρισμού και της ναυτιλίας, η Ελλάδα λίγες δυνατότητες έχει να εισάγει σκληρό νόμισμα από τις διεθνείς αγορές. Τα φορολογικά έσοδα μειώθηκαν απότομα και η κυβέρνηση ανακοίνωσε πως τελικά το ετήσιο έλλειμμά της θα ήταν... διπλάσιο από ότι είχε ανακοινωθεί -που ήταν ήδη διπλάσιο από το σχετικό όριο που θέτει η συνθήκη του Μάαστριχτ. Μόνο πέρσι, επιπροσθέτως των 270 δις ευρώ που ήδη χρωστούν, οι Έλληνες αναγκάστηκαν να δανειστούν άλλο ένα 12.7% του ΑΕΠ τους.

Στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, οι χρηματοοικονομικοί κύκλοι αντέδρασαν αμέσως σε αυτά τα νέα: οι τρεις σημαντικότεροι οίκοι αξιολόγησης -που εκτιμούν την πιστοληπτική ικανότητα επιχειρήσεων και κρατών σε ολόκληρο τον κόσμο- εκτίμησαν ως «αβέβαιη» την ικανότητα της χώρας να εξυπηρετήσει το χρέος της -πράγμα που συνέβη για πρώτη φορά για κράτος-μέλος της ευρωζώνης. Η «Μούντις» υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας από την κατηγορία της Α1 στην Α2. Στη συνέχεια, ένας κορυφαίος ειδήμων των συναλλαγματικών ισοτιμιών της ελβετικής τράπεζας UBS συνέστησε στους επενδυτές να πουλήσουν τα ευρώ τους, λόγω της αναμενόμενης υποτίμησής του, που οφείλεται εν πολλοίς στα δημοσιονομικά προβλήματα της Ελλάδας. Σύμφωνα με τον ειδήμονα της UBS, τα προβλήματα της Ελλάδας θα ρίξουν την αξία του ευρώ, αφού «οι ξένοι κεντρικοί τραπεζίτες οφείλουν να συνυπολογίσουν το ρίσκο μιας πιθανής χρεοκοπίας εντός της ευρωζώνης».

Χωρίς αύριο

Επί χρόνια, οι συντηρητικοί και οι σοσιαλιστές που εναλλάσσονται στην ηγεσία της χώρας δανείζονταν λες και δεν υπήρχε αύριο. Λόγω της κακοδιαχείρισης και του νεποτισμού τους οδήγησαν τη χώρα στο χείλος της χρεοκοπίας. Από την πλευρά τους οι πολίτες αντέδρασαν, συμμετέχοντας κι εκείνοι όπως μπορούσαν στη διαφθορά και την φοροκλοπή.

Μετά την καθιέρωση του ευρώ, αυτή η κατάσταση έπαψε να είναι πρόβλημα μιας μικρής χώρας με πληθυσμό 11 εκατομμύρια ανθρώπους, και μεταβλήθηκε σε πρόβλημα ολόκληρης της Ευρώπης. Η χρεοκοπία ενός κράτους-μέλους της ευρωζώνης θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη ζημιά σε ολόκληρο το οικοδόμημα του ευρώ. Επιπλέον, η οικονομική ενίσχυση της Ελλάδας από τους εταίρους της θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένα φαινόμενο ντόμινο, καθώς κι άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, σαν την Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία θα προσδοκούσαν ανάλογη βοήθεια ώστε να προσγειωθούν ομαλά στη δημοσιονομική τους αποκατάσταση.

Την περασμένη εβδομάδα ο Γερμανός υπουργός οικονομίας Βόλφγκανγκ Σόμπλε (Wolfgang Schäuble) επιχείρησε να καθησυχάσει όσους ανησυχούν από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Μιλώντας στην ταμπλόιντ «Μπιλντ» είπε πως αν και η Ελλάδα «ζούσε επί πολλά χρόνια πέραν των δυνατοτήτων της, δεν πρόκειται να πληρώσουμε τα λάθη των Ελλήνων». Όμως, αυτού του είδους οι δηλώσεις συχνά προετοιμάζουν το έδαφος για αυτό ακριβώς που υποτίθεται πως διαψεύδουν.

Ενόψει των εκλογών της 4ης Οκτωβρίου, ο νέος Έλληνας πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου μετέφρασε στα ελληνικά το προεκλογικό σύνθημα του Μπάρακ Ομπάμα (Barack Obama) «αλλαγή -ναι μπορούμε!», παραφράζοντάς το ελαφρά: «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε». Το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου κατόρθωσε να «περάσει» από το κοινοβούλιο τον πιο αυστηρό προϋπολογισμό στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Αλλά το ερώτημα εκκρεμεί: είναι αυτό αρκετό;

Ζητώντας υπερβολικά πολλά από το κράτος
«Το πρόβλημα είναι πως η αδύναμη οικονομία μας προσδοκεί να ξεπεράσει την κρίση διαθέτοντας ένα πανίσχυρο νόμισμα , το ευρώ, πράγμα που μεταθέτει όλες τις προσδοκίες για έξοδο από την κρίση στο κράτος», μας λέει κάποιος που κατανοεί με σαφήνεια το πώς σκέφτεται ο Παπανδρέου -και η ομάδα του. Η βίλα του, που είναι σκαρφαλωμένη σε ένα λόφο, έχει θέα ολόκληρη την Αθήνα. Το εσωτερικό της είναι γεμάτο παλιά έπιπλα, σύγχρονη τέχνη και καλό κρασί.

Ο Γιώργος Κύρτσος ήταν συμμαθητής του Παπανδρέου -φυσικά σε ιδιωτικό σχολείο- στην τάξη που αποφοίτησε το 1971. Πήγε για σπουδές σε διακεκριμένα πανεπιστήμια, σαν το «ινστιτούτο τεχνολογίας της Μασαχουσέτης» (ΜΙΤ) και την «οικονομική σχολή του Λονδίνου» (LSE). «Η Ελλάδα είναι ένα φεουδαρχικό κράτος, που το κυβερνούνε αριστοκρατικές οικογένειες. Ο πατέρας και ο παππούς του Παπανδρέου ήταν επίσης πρωθυπουργοί».

Ο Κύρτσος, που άλλοτε υπήρξε οικονομικός σύμβουλος σε συντηρητικές κυβερνήσεις, σήμερα διευθύνει δύο εφημερίδες. Όταν ήταν έφηβος, πέρασε από το κομμουνιστικό κόμμα: «δέχομαι την κριτική του στον καπιταλισμό• αλλά το σύστημα μου αρέσει».

Ο Παπανδρέου, συνεχίζει ο Κύρτσος, «ασκεί πολιτική απευθυνόμενος στους ψηφοφόρους και όχι στις χρηματαγορές. Λες κι αυτές θα τον περιμένουν. Μακάρι να ήταν έτσι φτιαγμένος ο κόσμος». Στις προεκλογικές του υποσχέσεις ο Παπανδρέου, αδιαφορώντας για τα «σπρεντ», υποσχέθηκε για το 2010 μισθολογικές αυξήσεις στους δημοσίους υπαλλήλους. Μόλις οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας, τα «σπρεντ» εκτινάχτηκαν στο 2.7%.

Τα «σπρεντ» μπορούν να αποβούν μοιραία για μια χώρα, όπως ακριβώς η κατάποση θαλασσινού νερού μπορεί να σκοτώσει ένα ναυαγό. Όσο μεγαλύτερο είναι το χρέος μιας χώρας, τόσο περισσότερα είναι τα επιτόκια που πρέπει να πληρώνει, εκδίδοντας κρατικά ομόλογα. Η Γερμανία, που θεωρείται ο πλέον αξιόπιστος δανειολήπτης της Ευρώπης, καθορίζει το επιτόκιο δανεισμού της ευρωζώνης. Ένα «σπρεντ» της τάξης του 2.7% σημαίνει πως ο Παπανδρέου δανείζεται σχεδόν 3% ακριβότερα από τον Σρόμπλε. Έτσι όμως, ο δανεισμός αυτοτροφοδοτείται.

Σύμφωνα με τον Κύρτσο, ήδη από σήμερα η οικονομία δεν είναι πλέον σε θέση να χρηματοδοτήσει το δημόσιο τομέα, που οι δαπάνες του «έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο». Ο ίδιος επιμένει πως ο Παπανδρέου, όπως ακριβώς και οι συντηρητικοί προκάτοχοί του, δε διαθέτει την πολιτική δύναμη να περιορίσουν τις κρατικές δαπάνες. Στο τέλος, πιστεύει ο Κύρτσος, τα πλούσια κράτη θα αναγκαστούν να βάλουν το χέρι στην τσέπη.

Ταχυδακτυλουργίες

Ο Πειραιάς μπορεί να χρησιμεύσει σαν χρήσιμο τεστ για τις διαθέσεις της νέας κυβέρνησης. Τους τελευταίους μήνες η κινεζική εταιρεία «κόσκο» απέκτησε ένα μεγάλο μέρος του κεντρικού λιμένος της χώρας, κοντά στην Αθήνα. Αλλά οι νέοι εργοδότες δεν ήταν διατεθειμένοι να καταβάλουν τις συνήθεις υπερβολικές αμοιβές στους Έλληνες λιμενεργάτες. Η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε λοιπόν να εργασθούν αλλού (όπου κανείς δεν τους χρειάζεται) ή να αποχωρήσουν ολωσδιόλου από την αγορά εργασίας, ανταμειβόμενοι με πλουσιοπάροχα μπόνους και γενναιόδωρα συνταξιοδοτικά προγράμματα.

Η πρόωρη συνταξιοδότηση είναι ένα δημοφιλές πολιτικό εργαλείο στις επιχειρήσεις «αναδιάρθρωσης» της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με τον «οργανισμό οικονομικής συνεργασίας και ανάπτυξης» (ΟΟΣΑ), ο μέσος Έλληνας συνταξιούχος λαμβάνει σύνταξη ίση με το 95.7% της αμοιβής του, έναντι 43% του Γερμανού ομολόγου του.

Παρόλα αυτά, η προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση διαβεβαίωσε πως η συμφωνία της με τους Κινέζους δε θα επιβάρυνε τον προϋπολογισμό: μία ακόμα από τις συνήθεις ελληνικές δημοσιονομικές ταχυδακτυλουργίες. Το κόστος της μεταβίβασης, που εκτιμάται από ορισμένους πως φτάνει στα 60 εκατομμύρια ευρώ, θα μετακυληστεί στον «ανεξάρτητο» οργανισμό διαχείρισης του λιμανιού.

Ένα άλλο εκπληκτικό παράδειγμα είναι τα σχολεία: η Ελλάδα απασχολεί περί τους 140,000 εκπαιδευτικούς. Ενώ ο αριθμός των μαθητών πέφτει, ο αριθμός των εκπαιδευτικών δεν παύει να αυξάνει. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, από τις 140,000 εκπαιδευτικών οι 18,000 έχουν εξαφανιστεί σε άλλες θέσεις της κρατικής γραφειοκρατίας (το ποιες είναι αυτές ακριβώς, κανείς δεν ξέρει).

Συντηρητικοί και σοσιαλιστές συνεχίζουν να διορίζουν οπαδούς τους στο κράτος, που το θεωρούν προφανώς ως ανεξάντλητη πηγή θέσεων εργασίας. Σε μια ακόμα τυπική ένδειξη της ελληνικής εφευρετικότητας, το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) «στέιτζ», που σκοπό είχε να επιδοτήσει η ΕΕ ορισμένες βραχυπρόθεσμες θέσεις εργασίας, με σκοπό να αποκτήσουν οι νέοι κάποια επαγγελματική εμπειρία, εδώ αξιοποιήθηκε για να «εξυπηρετηθούν» με μακρόχρονες θέσεις εργασίας στον ήδη υπερδιογκωμένο κρατικό μηχανισμό, τουλάχιστο 30,000 οπαδοί της κυβέρνησης. Μερικοί εξ αυτών αποκτούσαν επαγγελματική εμπειρία επί... πέντε και έξι χρόνια, και μεταβλήθηκαν σε μια κοινωνική δύναμη που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει. Όταν η κυβέρνηση Παπανδρέου ανακοίνωσε πρόσφατα πως θα επέτρεπε στους υπαλλήλους αυτούς να εργασθούν έως ότου εκπνεύσουν τα συμβόλαιά τους, εκείνοι αντέδρασαν... ζητώντας το διορισμό τους σε μόνιμες θέσεις κρατικών υπαλλήλων!

Συναντώ την Ντίνα Ροβιθάκη απέναντι από τα γραφεία του ΟΓΑ (του κρατικού συνταξιοδοτικού ταμείου για τους αγρότες) δίπλα σε μια βαλίτσα με ρόδες, που πρέπει να ζυγίζει τουλάχιστο όσο και η ίδια. Η Ροβιθάκη είναι μια μικρόσωμη σαραντάρα, ελκυστική και δυναμική μητέρα δύο παιδιών, που πέρασε το Σαββατοκύριακο στην Κρήτη, προσπαθώντας να οργανώσει κι εκεί το κίνημα «αντίστασης» των συμβασιούχων (έτσι εξηγείται και η βαλίτσα). Είναι πρόεδρος του σωματείου των υπαλλήλων «στέιτζ» του ΟΓΑ.

Εργαζόταν ανασφάλιστη στον ΟΓΑ επί πέντε τουλάχιστο χρόνια, υπογράφοντας εντάλματα αμοιβής των 500 ευρώ μηνιαίως. Ανεχόταν αυτές τις εργασιακές σχέσεις προσδοκώντας πως κάποια στιγμή θα την οδηγούσαν στον πολυπόθητο διορισμό ως μονίμου υπαλλήλου στο δημόσιο. Σήμερα, μαζί με πολλές χιλιάδες άλλους υπαλλήλους «στέιτζ», έχει υποβάλει μήνυση στον ΟΓΑ. Εδώ και λίγες μέρες, οι συμβασιούχοι έφτασαν στο σημείο να καταλάβουν το υπουργείο εργασίας. Σύμφωνα με τη Ροβιθάκη, οι σημερινοί δημόσιοι υπάλληλοι είναι άνθρωποι «χωρίς προσόντα» που τοποθετήθηκαν στις θέσεις τους από τις παλαιότερες σοσιαλιστικές κυβερνήσεις. Τώρα που οι σοσιαλιστές επανήρθαν στην εξουσία, θεωρούν «γαλάζια παιδιά» εκείνη και τους συναδέρφους της -και τους πετούν στο δρόμο.

Ο γκουρού της κρίσης


Η οργή της Ροβιθάκη για την προσωπική της τύχη είναι απολύτως κατανοητή. Αλλά αντανακλά ταυτόχρονα τον τρόπο που «φουσκώνει» ο κρατικός μηχανισμός στην Ελλάδα: άλλοτε προς τα «δεξιά», άλλοτε προς τα «αριστερά». «Αυτή η χώρα έχει οργανωθεί σπάταλα και αναποτελεσματικά. Διαρκώς πληρώνουμε για καινούργιες υποδομές και μηχανήματα», μας λέει ο Μπάμπης Παπαδημητρίου, ένας οικονομικός αναλυτής με την ασκητική εμφάνιση του μαθηματικού.

Ο Παπαδημητρίου είναι ο «γκουρού της κρίσης» στην Ελλάδα: ένας αστέρας που μιλάει αυστηρά σε δύσκολους καιρούς. Παρουσιάζει μια καθημερινή ραδιοφωνική εκπομπή, εμφανίζεται στα βραδινά δελτία ειδήσεων και αρθρογραφεί στον τύπο. Συναντάω τον Παπαδημητρίου στην καφετερία ενός εκδοτικού οίκου, να κάθεται κάτω από μία πελώρια σκοτεινή ελαιογραφία: απεικονίζει μια θύελλα να ξεσπά πάνω σε μια ελληνική ακτή, αν και σε μια άκρη του αχνοφαίνεται ένα ουράνιο τόξο. Δίπλα στον πίνακα υπάρχει ένα παράθυρο, με θέα μια από τις μαρίνες των Αθηνών, όπου τα αραγμένα γιοτ σπάνια κοστίζουν λιγότερο από 1 εκατομμύριο ευρώ. Ολόκληρη η Αττική είναι διάσπαρτη από παρόμοιες μαρίνες. Κι όμως, λιγότεροι από 5,000 Έλληνες παραδέχονται πως έχουν ετήσιο εισόδημα άνω των 100,000 ευρώ, μου θυμίζει ο Παπαδημητρίου.

Οι Έλληνες, λέει ο Παπαδημητρίου, αγαπούνε την πατρίδα τους, αλλά θεωρούν το κράτος καλό μόνο για λεηλασία. Η μη καταβολή του ΦΠΑ κυμαίνεται περί το 10% στην Ευρώπη, αλλά στην Ελλάδα φτάνει το 30%. Σύμφωνα με τον Παπαδημητρίου, η παραοικονομία μπορεί να φθάνει στο 30% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με μια προσέγγιση που υιοθετεί και η κυβέρνηση, από την πάταξη της φοροδιαφυγής θα μπορούσαν -θεωρητικά- να βρεθούν έσοδα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.

Αλλά πώς θα συμβεί αυτό; Στις υπόλοιπες χώρες, οι φοροδιαφεύγοντες ελέγχονται από τις φορολογικές αρχές• το ίδιο υποτίθεται πως συμβαίνει και στην Ελλάδα. Αλλά εδώ, ευδοκιμεί η διαπραγμάτευση: αντί να αναγκαστεί να πληρώσει τους φόρους του, ο φοροκλέπτης προσφέρει στον ελεγκτή του ένα πολύ μικρότερο ποσό σε «φακελάκι», όπως λένε εδώ τη δωροδοκία. Υπάρχουν μέχρι και «ταρίφες» για τις διάφορες δωροληψίες: η τρέχουσα τιμή για να «περάσει» από τον έλεγχο καταλληλότητας ενός αυτοκινήτου π.χ. είναι 300 ευρώ.

«Ήμαστε πάντα μια κοινωνία θεμελιωμένη στις χάρες», λέει ο Κώστας Μπακούρης, πρόεδρος του ελληνικού τμήματος της διεθνούς οργάνωσης καταπολέμησης της διαφθοράς «διεθνής διαφάνεια», σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα βρίσκεται στην 71η θέση (κάτω από την Γκάνα) επί 180 κρατών στην σχετική λίστα κατάταξης της οργάνωσης. Σύμφωνα με τον Μπακούρη, η μέση ελληνική οικογένεια καταβάλει σε δωροδοκίες περί τα 1,700 ευρώ το χρόνο.

Ο κ. δύστροπος

Σε μια προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, αφού ανέλαβαν την εξουσία, το περασμένο φθινόπωρο, οι σοσιαλιστές επιστράτευσαν το Γιώργο Ζορμπά. Με το αιχμηρό του βλέμμα κάτω από τα θαμνώδη του φρύδια, ο Ζορμπάς ήταν μία προφανής επιλογή, ιδεώδης προκειμένου να πειστεί ο κόσμος πως η ελληνική κυβέρνηση προτίθεται να αντιταχτεί πράγματι στη διαφθορά, παρά την ηλικία του, που φτάνει πια τα 70 έτη.

Ο Ζορμπάς είναι αδέκαστος: θεωρείται δύστροπος -αλλά και ακέραιος. Ήταν επί μακρόν εισαγγελέας και μετέπειτα αξιωματούχος στο υπουργείο αμύνης. Ασχολήθηκε συχνά με περιπτώσεις διαφθοράς, όπως π.χ. με το σκάνδαλο στο οποίο βρέθηκαν αναμεμειγμένοι μοναχοί της μονής Βατοπεδίου στο Όρος Άθω, που προφανώς διευκόλυναν κυβερνητικά στελέχη να πραγματοποιήσουν «ζουμερές» ανταλλαγές ακινήτων. Ο Ζορμπάς είναι σε τέτοιο βαθμό εξοικειωμένος με την σκοτεινή πλευρά της διεφθαρμένης Ελλάδας, που δεν κατανοεί καν τι αστείο υπάρχει σε μια σπείρα μοναχών που εξαπατούν το κράτος.

Η προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση είχε επίσης επιστρατεύσει το Ζορμπά, και τον έθεσε επικεφαλής μιας κρατικής εποπτικής αρχής. Αλλά σύντομα η χρηματοδότηση της υπηρεσίας σταμάτησε, και ο Ζορμπάς βρέθηκε χωρίς προσωπικό κι υπολογιστές. Παρόλα αυτά βάλθηκε να εξετάζει την υπόθεση ύποπτων αγορών ομολόγων εκ μέρους συνταξιοδοτικών ταμείων. Όταν προσπάθησε να αποκτήσει πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς ισχυρών πολιτικών παραγόντων, ο ίδιος μεν εξουδετερώθηκε, η δε υπηρεσία του ενσωματώθηκε άρον-άρον στο υπουργείο οικονομίας.

Τώρα ο Παπανδρέου εμπιστεύτηκε στον Ζορμπά την αποστολή να ηγηθεί της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που θα ετοιμάσει το νόμο ίδρυσης μιας νέας, ισχυρής ανεξάρτητης αρχής για την καταπολέμηση της διαφθοράς. «Η Ελλάδα εξακολουθεί να διαθέτει αρκετούς τίμιους δημοσίους υπαλλήλους που μπορούν να φέρουν εις πέρας αυτό το έργο» μας διαβεβαιώνει ο Ζορμπάς.

Ο πρόεδρος της «διεθνούς διαφάνειας» Κώστας Μπακούρης, που είναι επίσης 72 ετών, προσθέτει: «θα ήθελα να δω κάποιον να καταλήγει επιτέλους στη φυλακή. Αν η κοινωνία δεν αλλάξει μυαλά, πάμε χαμένοι».