Ώρα για μια μεγάλη πολιτική πρωτοβουλία στο "μεταναστευτικό"

του Νίκου Ράπτη

Πηγή: ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Απαραίτητη πρωτοβουλία Η πιο ορατή ίσως αλλαγή που επισυνέβη στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία είκοσι χρόνια είναι η εισροή εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών στον ελλαδικό χώρο. Διαδοχικά μεταναστευτικά ρεύματα (οι Φιλιππινέζες της δεκαετίας του '80 -οι Πολωνοί πρώτα, οι Αλβανοί στη συνέχεια της δεκαετίας του '90 -οι Αφγανοί και Αφρικανοί της δεκαετίας του '00 κ.ο.κ) άλλαξαν, άλλοτε προς το χειρότερο και άλλοτε προς το καλύτερο, άρδην την καθημερινότητα στις πόλεις και τις γειτονιές της Ελλάδας (την αξία των περιουσιών, τα εισοδήματα, το κόστος ζωής, την εκπαίδευση, την ποιότητα ζωής, την ψυχαγωγία, το αίσθημα ασφάλειας κ.λπ). Η πολιτική τάξη συμπεριφέρθηκε κι εδώ ως ο τέλειος Επιμηθέας, με μόνιμη έγνοια να μην κάνει τη δουλειά της -που δεν είναι άλλη από το «να βγάζει τα κάστανα από τη φωτιά». Αρχικά δεν έβλεπε, δεν άκουε, δεν ήξερε τίποτα. Αργότερα έτρεχε ασθμαίνουσα πίσω από τις εξελίξεις, «μπαλώνοντας» τις πιο προφανείς τρύπες. En passant, «δια πράξεων ή παραλείψεών της», μετέτρεψε τη χώρα σε αχθοφόρο του βάρους της μετανάστευσης ολόκληρης την Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) υπογράφοντας την απαράδεκτη «συμφωνία του Δουβλίνου» (και μάλιστα -ανήκουστο!- επί ελληνικής προεδρίας! Το κείμενο αυτό φέρει υπερήφανα την υπογραφή του «προέδρου του συμβουλίου» Νίκου Χριστοδουλάκη!) Όλα τούτα για να ειπωθεί πως το ζήτημα της μετανάστευσης πρέπει να αντιμετωπίζεται πλέον με σοβαρότητα, τεκμηρίωση και μεσοπρόθεσμη προοπτική. Τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τη μετανάστευση. Η Ελλάδα προορίζεται στο μέλλον να δέχεται διαδοχικά μεταναστευτικά ρεύματα. Ο συνδυασμός «κλιματική αλλαγή και άνοδος της στάθμης της θάλασσας» συν «δημογραφική έκρηξη της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής» συν «γήρανση και δημογραφικός μαρασμός της Ελλάδας» «μιλάει» για τα μελλούμενα. Θα είμαστε τυχεροί αν το 2100 οι μισοί κάτοικοι του ελλαδικού γεωγραφικού χώρου κατάγονται από σημερινούς Έλληνες υπηκόους. Η εμβάθυνση και επιτάχυνση των διαδικασιών ένταξης/ενσωμάτωσης των μεταναστών σε ένα κυρίαρχο εθνικό/δημοκρατικό υπόδειγμα αποτελεί άρα εκ των ων ουκ άνευ όρο επιβίωσης της δημοκρατίας και της ελληνικότητας στον ελλαδικό γεωγραφικό χώρο. Δύσκολη συγκυρία Αυτή η κουβέντα όμως χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη της όλα τα συμφραζόμενα της συγκυρίας. Πρώτον, το «μεταναστευτικό» είναι ζήτημα πολύπλευρο και σύνθετο. Πιο ορατές του πλευρές: (α) Η εξασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των λαθρομεταναστών: συνθήκες κράτησης και απονομής δικαιοσύνης, διευκόλυνση διαδικασιών μονιμοποίησης. Δίκαιη παροχή καθεστώτος πολιτικού ασύλου και καταπολέμηση της «εμπορίας ανθρώπων», δύο τομείς όπου η Ελλάδα διακρίνεται για την αναλγησία της και την παραβίαση των διεθνών συνθηκών. (β) Η επιτήρηση των συνόρων της χώρας: έλεγχος/ρύθμιση της εισόδου των μεταναστών, υλοποίηση πολιτικών «ποσοτικής επιλογής» (ποσόστωσης) σε εθνικό επίπεδο, καταγγελία της «συμφωνίας του Δουβλίνου», έλεγχος των συνόρων της ΕΕ από κατάλληλη ευρωπαϊκή συνοριακή δύναμη(γ) Η κοινωνικά δίκαιη κατανομή του κόστους της μετανάστευσης: συνδικαλιστική/εργασιακή ενδυνάμωση των μεταναστών, πολεοδομικές-εκπαιδευτικές-αστυνομικές παρεμβάσεις για την αποτροπή δημιουργίας «γκέτο», εξισωτικές/αναδιανεμητικές πολιτικές στην υγεία, την παιδεία, καταπολέμηση της εγκληματικότητας.(δ) Η βελτίωση των διαδικασιών ένταξης/ενσωμάτωσης των μεταναστώνΔεύτερον, το «μεταναστευτικό» εξ ανάγκης θα συζητηθεί σε ένα πλαίσιο οικονομικής κρίσης και οιονεί πτώχευσης της χώρας. Το σημείο αυτά είναι το Α και το Ω για κάθε απόπειρα χάραξης πολιτικής στην Ελλάδα την επόμενη ορατή ιστοριακά περίοδο. Η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια καλείται: να αποτρέψει την πτώχευση της χώρας, και μάλιστα διατηρώντας τη θέση της εντός της ευρωζώνης και της ΕΕ, και μάλιστα βελτιώνοντας καταλυτικά την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της, και μάλιστα σε κατεύθυνση βιώσιμης ή πράσινης ανάπτυξης, και μάλιστα με κοινωνική δικαιοσύνη και ενδυνάμωση των «ξεχασμένων της μεταπολίτευσης», των γυναικών και των νέων! Όλα αυτά σε ένα πλαίσιο στο οποίο η Ελλάδα είναι ο πιο αδύναμος κρίκος μιας παρακμάζουσας οικονομικά, δημογραφικά και πολιτιστικά Ευρώπης, που με τη σειρά της είναι ο αδύναμος κρίκος ενός «δυτικού κόσμου» που επίσης συρρικνώνεται δημογραφικά, οικονομικά και πολιτισμικά και καλείται να γίνει από κυρίαρχος, «ένας ακόμα πόλος» σε έναν πολυπολικό κόσμο, που με τη σειρά του βρίσκεται αντιμέτωπος με την «μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισε η ανθρωπότητα στην ιστορία της», την κλιμάκωση δηλαδή της κλιματικής αλλαγής και την υπερθέρμανση του πλανήτη, κατά πάσα πιθανότητα άνω των 2οC! Μιλάμε δηλαδή για συνδυασμό ακροβασιών και σχοινοβασίας, όχι απλά χωρίς δίκτυ προστασίας, αλλά με ένα λάκο γεμάτο κροκοδείλους από κάτω! Ανάγκη για συναίνεση Είναι προφανές πως για να μπορέσει ο ελληνικός κοινωνικός σχηματισμός να ξεπεράσει αυτό το κάβο, χρειάζονται δύο πράγματα: (α) Ριζική, μεταπολιτευτικού τύπου αλλαγή στις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές σταθερές του μεταπολιτευτικού συστήματος και (β) Ευρείες, ευρύτατες πολιτικές και κοινωνικές συναινέσεις. Οι δυνάμεις που διαθέτει αυτή η χώρα, οικονομικά, πολιτικά, διανοητικά, επιστημονικά, δημογραφικά είναι συγκεκριμένες και πεπερασμένες και είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν επαρκούν για να αντεπεξέρθουμε στις τρέχουσες προκλήσεις. Οπότε το πνεύμα που πρέπει να μας διακατέχει είναι εκείνο της συσπείρωσης δυνάμεων και της προσήλωσης στα σημαντικά. Χρειαζόμαστε μια πολιτική τάξη που θα παίζει εντελώς άλλο παιχνίδι από αυτό που παιζόταν τα τελευταία πολλές δεκάδες χρόνια (και σίγουρα από το 1974 κι ύστερα). Μια πολιτική τάξη: · που θα προτάσσει το εθνικό όφελος εις βάρος του κομματικού, το μακροπρόθεσμο εις βάρος του βραχυπρόθεσμου, · που θα αναπτύξει με την πολιτική θυσιαστική, αντί για κερδοσκοπική σχέση, · που θα λέει αλήθειες και όχι συνθήματα, · που θα μελετά τα προβλήματα και δε θα προχειρολογεί, · που θα προσανατολίζεται σε λύσεις και όχι σε αναμασήματα ιδεοληπτικών «πρετ α πορτέ». Προσοχή: όλα αυτά ενώ ταυτόχρονα οι κυβερνήσεις θα είναι εξορισμού δύσκολο να προσφύγουν σε ενέσεις δημοφιλίας ή σε περαιτέρω αναβολή των δύσκολων αποφάσεων, ενώ δηλαδή θα είναι κραυγαλέος για τους πάσης φύσεως αντιπολιτευόμενους ο πειρασμός για «ξύλευση» της εκάστοτε κυβερνούσας «πεσούσης δρυός». «Ψύλλοι στ' άχυρα», θα μου πείτε: σωστά, αλλά αν δεν τους βρούμε, μας περιμένει βαριά μοίρα. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως αν το καθεστώς μεταπολιτευτικό σύστημα δεν ξεκινήσει/φέρει εις πέρας την «περεστρόικά» του, τη «νέα μεταπολίτευση», με τρόπο υπεύθυνο και συντεταγμένο, τότε μας περιμένει ένας κοινωνικός-πολιτικός «πόλεμος όλων έναντι όλων» που θα καταλήξει στον εκμηδενισμό όλων των θετικών της περιόδου 1974-20...: σε αυταρχικές-μεσσιανικές λύσεις, σε ενίσχυση των κοινωνικά ισχυρών και εξουθένωση των αδύναμων, σε μεγάλη γεωπολιτική μείωση της σημασίας της Ελλάδας (που θα αποτυπωθεί κατά πάσα πιθανότητα και γεωγραφικά). Αν δεν «αναβιώσει» το 1909, η Ελλάδα πιθανότατα θα ξαναζήσει τον εθνικό-πολιτιστικό της εκμηδενισμό, της περιόδου πολύ πριν το 1821... Στη συγκυρία αυτή, ο λαϊκισμός και οι «πόλεμοι αξιών» είναι «απαγορευμένοι καρποί». Ακριβώς διότι διαιρούν (προσφέροντας εύπεπτες και ελκυστικές ιδεολογικές «ταυτότητες» και -ευδιάκριτες αλλά απατηλές- «διαχωριστικές γραμμές»), ευνοούν τη συνθηματολογία, αποστρέφουν το βλέμμα από τα σύνθετα, τα δύσκολα, τα μπερδεμένα, τα σημαντικά. Είναι σίγουρα πιο ευχάριστο να βλέπεις ένα ματς από το να σχοινοβατείς χωρίς προστατευτικό δίκτυ· αλλά όταν σχοινοβατείς, δεν είναι πολύ σώφρων να χαζεύεις ταυτόχρονα το ματς! Τα ελλείμματα της κυβερνητικής πρωτοβουλίας Δυστυχώς, στο ζήτημα της κυβερνητικής πρωτοβουλίας περί «πολιτικής συμμετοχής ομογενών και αλλοδαπών υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα και μακροχρόνια στην Ελλάδα» κινδυνεύουμε να ξεστρατίσουμε στο δρόμο του «πολέμου αξιών», εγκαταλείποντας την οδό της «επίλυσης των προβλημάτων». Για το γεγονός αυτό ευθύνονται κυρίως: · οι ιμπρεσάριοι της λαθρομετανάστευσης, η άκρα δεξιά και η λαϊκιστική δεξιά, που είναι φανερό πως τρέφονται από τη λαθρομετανάστευση πολιτικά, ενώ ταυτόχρονα εκφράζουν πολιτικά τις κοινωνικές και οικονομικές εκείνες δυνάμεις που εκμεταλλεύονται εργασιακά την λαθρομετανάστευση και την παραοικονομία που οικοδομείται -στην κυριολεξία- πάνω στα σώματα και τις ζωές των μεταναστών,· η κυβέρνηση, που στην πρότασή της θέτει όρους και διαδικασίες πολιτογράφησης με εντελώς πρόχειρο και εν πολλοίς ακραίο τρόπο. Η διαδικασία της διαβούλευσης εξάλλου, ανέδειξε σοβαρά ελλείμματα και ασάφειες σε ορισμένες πλευρές των κυβερνητικών προτάσεων. Όπως σωστά περιγράφεται στην ισορροπημένη ανακοίνωση των «οικολόγων πράσινων» (ΟΠ) «ρυθμίσεις όπως ο απαραίτητος χρόνος διαμονής στη χώρα για το δικαίωμα πολιτογράφησης, η εξαίρεση των πολιτών άλλων χωρών της ΕΕ από την υποχρέωση ελάχιστου χρόνου παραμονής... η απαίτηση από τον ενδιαφερόμενο "να αποδεικνύει τη δυνατότητά του να συμμετάσχει ενεργά και ουσιαστικά στην πολιτική ζωή της χώρας" (είναι διατάξεις που) χρειάζονται περισσότερο διάλογο». Προς την ίδια κατεύθυνση, το «ευρωπαϊκό πράσινο κόμμα» σημειώνει πως «η διαδικασία της ισότιμης ένταξης είναι ένας διάλογος και όπως κάθε διάλογος έχει δύο διαλεγόμενα μέρη... Ο μετανάστης... πρέπει να προσαρμοστεί στην Ευρώπη... και η Ευρώπη να προσαρμοστεί με τον μετανάστη». Η κυβερνητική πρόταση ικανοποιεί άραγε τις προδιαγραφές αυτού του «διαλόγου»; Αποτέλεσε επίσης μέγα πολιτικό σφάλμα η πρόταξη του ζητήματος της απόδοσης της ελληνικής ιθαγένειας στους μετανάστες, που εντέλει απασχολεί λιγότερο τους ίδιους τους μετανάστες, σε σχέση τουλάχιστο με τις καυτές άλλες πλευρές του ζητήματος (εργασιακά δικαιώματα, διαδικασίες νομιμοποίησης, παροχή ασύλου, αποτροπή/αντιστροφή γκετοποίησης, αστυνόμευση/ασφάλεια, κτύπημα της παραοικονομίας κ.λπ). Το σημερινό πολιτικό διακύβευμα Πέραν όμως των κριτικών για το τι ή πώς συνέβη, σήμερα το πολιτικό διακύβευμα σε σχέση με την κυβερνητική πρωτοβουλία είναι:(α) να απομονωθούν οι «ιμπρεσάριοι της λαθρομετανάστευσης», το ΛΑΟΣ και η ακροδεξιά(β) να αποτυπωθεί ακόμα εντονότερα η «στροφή» του νομοθετικού μας συστήματος από το «δίκαιο του αίματος» στο «δίκαιο του εδάφους». Όλο το «ζουμί» της κυβερνητικής πρωτοβουλίας είναι η διάταξη που αναφέρεται στην απόδοση ιθαγένειας στα παιδιά που γεννιούνται στο ελληνικό έδαφος, για τα οποία αναφέρεται πως «τέκνο αλλοδαπών που γεννιέται στην Ελλάδα και ένας από τους γονείς του κατοικεί μόνιμα και νόμιμα στη χώρα επί πέντε συνεχή έτη, αποκτά από τη γέννησή του την ελληνική ιθαγένεια εφόσον οι γονείς του υποβάλουν κοινή σχετική δήλωση και αίτηση εγγραφής του τέκνου στο δημοτολόγιο του δήμου της μόνιμης κατοικίας του» (1Α§1). Δεν είναι τυχαίο που οι πάσης φύσεως υποστηρικτές του νομοσχεδίου επικεντρώνονται σχεδόν αποκλειστικά στο άρθρο αυτό! Παράλληλα, στην «απορριπτική» του επιστολή για την τρέχουσα πρωτοβουλία της κυβέρνησης, ο πρόεδρος της ΝΔ Αντώνης Σαμαράς «έκλεισε το μάτι» στην κυβέρνηση για το ζήτημα της πολιτογράφησης των παιδιών των μεταναστών που γεννήθηκαν στην Ελλάδα, σημειώνοντας πως η ΝΔ θεωρεί πως «τα παιδιά των νόμιμων μεταναστών που γεννιούνται στην Ελλάδα... θα (πρέπει να) παίρνουν με αίτησή τους ιθαγένεια όταν ενηλικιώνονται κι εφ' όσον έχουν ολοκληρώσει τουλάχιστον την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση» (το ειρωνικό είναι πως στο σημείο αυτό η θέση της ΝΔ εμφανίζεται από μία άποψη πιο... προωθημένη από εκείνη του ΠΑΣΟΚ, αφού η αξιωματική αντιπολίτευση αποσιωπά την ανάγκη πενταετούς νόμιμης παραμονής του γονέα του παιδιού στην Ελλάδα!) Εξάλλου, με το Ν.3284/2004, η ΝΔ είχε ήδη ανοίξει ένα παράθυρο στο «δίκαιο του εδάφους», αποδίδοντας την ελληνική ιθαγένεια σε «αλλοδαπούς ενήλικες, με πολιτογράφηση, εφόσον διαμένουν νόμιμα στη χώρα δέκα χρόνια τουλάχιστον την τελευταία δωδεκαετία πριν από την υποβολή της αίτησης πολιτογράφησης (και) έχουν επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας, της ελληνικής ιστορίας και στοιχείων του ελληνικού πολιτισμού». Δια ταύτα... Το συμπέρασμα είναι πως χρειάζεται τώρα εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που ενδιαφέρονται πραγματικά «να αλλάξει η πολιτική» και όχι να μετατρέψουν τη χώρα σε «αρένα για πολέμους αξιών», να αναλάβουν μια μεγάλη πολιτική πρωτοβουλία που θα κατοχυρώνει το μείζον της πρότασης του ΠΑΣΟΚ, θα λαμβάνει υπόψη της το πόρισμα της «ανοικτής διαβούλευσης» και θα διαμορφώνει ταυτόχρονα ευρείες συναινέσεις στο ζήτημα αυτό, απομονώνοντας τους «ιμπρεσάριους της λαθρομετανάστευσης» (την άκρα δεξιά) αλλά και τους «ιμπρεσάριους του εμφυλίου πολέμου» (την άκρα αριστερά). Θεωρούμε πως η κυβέρνηση, οι ΟΠ, η ΝΔ, η «ανανεωτική πτέρυγα» του ΣΥΝ οφείλουν να συσπειρωθούν σε μια πρόταση που:· θα αποδίδει την ελληνική ιθαγένεια στα παιδιά των μεταναστών που γεννήθηκαν επί ελληνικού εδάφους· θα αποδίδει στους μετανάστες το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι που υπαγορεύουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες που έχει προσυπογράψει η χώρα μας.Η υποβολή μιας τέτοιας, «μικρότερης-πυκνότερης» εκδοχής της πρότασης του ΠΑΣΟΚ περί απόδοσης ιθαγένειας στους μετανάστες:· Θα σφραγίσει μια «μεγάλη στροφή» στο ζήτημα της κατοχύρωσης του «δίκαιου του εδάφους» στη χώρα μας, αποδίδοντας σε χιλιάδες παιδιά που γεννήθηκαν στην Ελλάδα τα νόμιμα δικαιώματά τους.· Θα μπορέσει να συσπειρώσει μια ευρεία δικομματική πλειοψηφία στη Βουλή (στην οποία θεωρούμε δεδομένο πως θα ενταχθούν και οι εκτός βουλής ΟΠ, ίσως και η «ανανεωτική πτέρυγα» του ΣΥΝ κ.ά), εκθέτοντας ως ακραία την... άκρα δεξιά.· Θα αποδείξει πως η κυβέρνηση λαμβάνει υπόψη της το θεσμό της δημόσιας διαβούλευσης, που η ίδια καθιέρωσε, και πως η καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων γίνεται για να λαμβάνονται σοφότερες-συναινετικότερες αποφάσεις, και όχι για τη... χαρά της καθυστέρησης αυτής καθ' εαυτήν!· Θα πιστώσει τις πολιτικές δυνάμεις που θα συμμετέχουν/θα αναλάβουν την πρωτοβουλία αυτή με εύσημα πολιτικής ευθύνης και συναινετικής προσέγγισης, απαραίτητα προσόντα για όποιον θέλει να συμβάλει θετικά στις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις.Ταυτόχρονα χρειάζεται να αναγνωρίσει η κυβέρνηση πως έθεσε με λανθασμένο τρόπο τις προτεραιότητές της στο μεταναστευτικό ζήτημα και να επανορθώσει έμπρακτα εισάγοντας προς διαβούλευση τις προτάσεις της για:· Την απόδοση πολιτικού ασύλου στους μετανάστες που διώκονται στις χώρες καταγωγής τους για τα φρονήματα, τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, το φύλο, τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις. · Τη διευκόλυνση της νομιμοποίησης των λαθρομεταναστών και την εργασιακή τους ενδυνάμωση. · Την ισότιμη κατανομή του κόστους της μετανάστευσης σε όλους τους Έλληνες πολίτες, και μάλιστα αναλογικά. Να πάψει επιτέλους η σημερινή άθλια κατάσταση που επιβαρύνει με το κόστος της μετανάστευσης τους φτωχότερους-αδύναμους συμπατριώτες μας, ενώ επιμερίζει τα οφέλη της σκανδαλωδώς στους ισχυρούς του χρήματος, τους εργολάβους, τη μαφιοκρατία της «ψυχαγωγίας» και της εκπόρνευσης, τα ιδιωτικά σχολεία, τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, τις εταιρείες «security», τα προαστιακά πολυκαταστήματα κ.ο.κ. Για να μη βρεθούμε σε μια κατάσταση όπου, όπως θα έλεγε ο Φρανσουά Μιτεράν (François Mitterrand), οι μετανάστες θα βρίσκονται στις λαϊκές γειτονιές και οι αντι-ρατσιστές θα αποτελούμε... ενδημικά είδη της Εκάλης ή του Κολωνακίου (και θα τρέμουμε τα... δημοψηφίσματα όπως ο διάβολος το λιβάνι)!