ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Ή ΕΝΑΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ;

Πηγή: ΣΟΛΩΝ

Τα πρόσφατα στοιχεία για την εγκληματικότητα που ανακοινώθηκαν τελευταία για τη χώρα μας, δείχνουν μια τεράστια αύξησή της μέσα στο 2010. «Ανησυχητική αύξηση της εγκληματικότητας…» ήταν η χαρακτηριστική έκφραση των τηλεοπτικών αλλά και ραδιοφωνικών καναλιών. Προσωπικά δεν άκουσα τίποτα παραπάνω και από πουθενά. Κανένας προβληματισμός για τις γενεσιουργές αιτίες και πως μπορούν να αντιμετωπισθούν.
Η εγκληματικότητα δεν μπορεί όμως να αντιμετωπισθεί με καταστολή ούτε με εύκολες αποφάνσεις του τύπου «οφείλεται στους παράνομους μετανάστες». Η οργή ενός πολίτη όταν του διαρρήξουν το σπίτι ή το κατάστημα ή τον ληστέψουν στο δρόμο είναι κατανοητή. Αλλά εκτονώνεται σε έναν καταγγελτικό λόγο για την έλλειψη ή την αδυναμία του κατασταλτικού μηχανισμού.


Αυτό υποδηλώνει όμως μια αδιόρατη αλλά πραγματική γενικευμένη αντίληψη: ότι όλοι είμαστε κλέφτες και εγκληματίες μέχρι αποδείξεως του εναντίον και όχι το γνωστό «αθώοι». Διαφορετικά δε θα μιλούσαμε για τους κατασταλτικούς μηχανισμούς και μόνο, αλλά θα ψάχναμε ως κοινωνία να εντοπίσουμε τις αιτίες του φαινομένου. Θα βλέπαμε μια κοινωνία των πολιτών που αγωνιά για το ζήτημα και που τουλάχιστον όσοι έχουν πέσει θύματα εγκληματικών πράξεων, να εργάζονται για την επίλυσή του.

Από την άλλη ο κόσμος δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Δεν αποτελείται από μωρά που χρήζουν συνέχεια φροντίδας και επίλυσης των προβλημάτων τους από τους γονείς τους. Κάποια στιγμή όλοι μας πρέπει να ωριμάσουμε. Δε μπορούμε να τα ζητάμε όλα από τους πολιτικούς και το κράτος ή τους θεσμούς. Πολιτική ωριμότητα σημαίνει συμμετοχικότητα και κοινωνική δράση για διαμόρφωση του μέλλοντος. Το να αφήνουμε στους άλλους να διαμορφώνουν διαρκώς το μέλλον μας, μας αφαιρεί αυτομάτως το δικαίωμα να διαμαρτυρόμαστε για όσα στρεβλά θα συναντήσουμε. Η ευθύνη του πολίτη είναι η ωριμότητά του. Η υπέρβαση της καθήλωσής του σε έναν ιδιότυπο πολιτικό παιδισμό.

Εγκληματικότητα πάντα υπήρχε, ίσως όχι σε όλους τους πολιτισμούς, αλλά στην τεράστια και συντριπτική τους πλειοψηφία. Το ζήτημα όμως είναι ότι ο σημερινός πολιτισμός μας είναι ο ίδιος εγκληματικός.

Συνήθως ένας πολιτισμός προάγει την κοινωνικότητα ενώ στο σύγχρονο καπιταλιστικό φιλελευθερισμό αυτή αποδομείται. Το ατομικό συμφέρον είναι η βασική ηθική αξία και το κοινωνικό συμφέρον προκύπτει ως αποτέλεσμα των διεργασιών, των συγκρούσεων και των σχέσεων μέσα στην κοινωνική αρένα των ατομικών διεκδικήσεων και επιθυμιών. Αυτή είναι η βασική ιδεολογική του νότα.

Το αποτέλεσμα είναι τα κυρίαρχα πρότυπα να είναι κυριαρχικά και η δικαιοσύνη της ισότητας, η ελευθερία και η αλληλεγγύη (τα τρία προτάγματα της αστικής επανάστασης) να είναι μια επίφαση κοινωνικής συνοχής, να δίνουν δηλαδή ένα επίχρισμα κοινωνικής ηθικής στην ανηθικότητα που κυριαρχεί. Μια ανηθικότητα που περνάει απαρατήρητη ως αυτονόητη αφού κυριαρχεί στην καθημερινότητά μας. Από τον άστεγο λαθρομετανάστη και τους λιμούς στην Υποσαχάρια Αφρική με την ταυτόχρονη ύπαρξη και ανοχή μεγιστάνων που η περιουσία τους ξεπερνάει προϋπολογισμούς ολόκληρων κρατών, μέχρι την καταστροφή των ζωτικών πόρων του πλανήτη και την καταδίκη των επόμενων γενεών αλλά και τα δεκάδες δισεκατομμύρια ζώα που σκοτώνονται κάθε χρόνο για να καλύψουν γευστικές και όχι διατροφικές ανάγκες. [Το περιβαλλοντικό έγκλημα δε χαρακτηρίζεται συχνά ως τέτοιο αλλά είναι το ίδιο εγκληματικό με το κοινωνικό έγκλημα].

Η εγκληματικότητα δεν αναδύεται από το πουθενά. Πηγάζει από το βαθύ έλλειμμα συνείδησης που κατατρέχει την ανθρωπότητα. Είναι αποτέλεσμα ενός ράθυμου νου και άρα ένα βαθύ ανθρωπολογικό χαρακτηριστικό. Γεννιέται στα άδυτα του μυστηρίου της δημιουργίας του εγώ και της ταύτισης του όντος με αυτό. Όταν το εγώ γίνεται το επίκεντρο και ο κυρίαρχος του «παιχνιδιού» και όταν αδυνατεί να επικοινωνήσει και να αντιληφθεί το περιβάλλον ως αληθινή ύπαρξη αλλά και τον ιστορικό-εξελικτικό του ρόλο σ’ αυτό, αλλά φαντασιοκοπεί μέσα ένα μονοδιάστατο κόσμο (αυτόν των επιθυμιών του) τότε χάνεται η αίσθηση του ήθους. Ηθικό καταλήγει να είναι μόνο ό,τι το εξυπηρετεί.

Όταν καθημερινά ο μέσος άνθρωπος (και τα παιδιά ασφαλώς) εκπαιδεύεται μέσα από τις ταινίες και ταυτίζεται με πρωταγωνιστές που είτε είναι κλέφτες είτε «έντιμοι» πληρωμένοι δολοφόνοι [πραγματικά δείτε πόσες πολλές είναι αυτές οι ταινίες, θα εκπλαγείτε] η εγκληματικότητα θα γιγαντώνεται. Όταν ο μέσος άνθρωπος αντιλαμβάνεται απόλυτα, πως η κοινωνική του αξία, το κοινωνικό του κύρος εξαρτάται από την περιουσία του (και μόνο, θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε) τότε το ηθικό, το νόμιμο και το παράνομο χάνουν το ηθικό τους έρεισμα. Και το ηθικό έρεισμα δεν το αποκτάει κάποιος ή κάτι στην επίφαση αλλά στην ουσία του, στο νόημά του. Αφαίρεσέ το από μια κοινωνία και θα ‘χει την κόλαση, ακριβώς γιατί οι κοινωνικές- οι ανθρώπινες σχέσεις δεν μπορούν να σταθούν χωρίς ηθικούς- ποιοτικούς κανόνες. Κανείς άλλωστε δεν μπορεί να συμβιώσει με ανθρώπους που τον εκμεταλλεύονται ή τον υποτιμούν ή τον βρίζουν ή τον χτυπούν ή το αντίστροφο να συμπεριφέρεται ο ίδιος κατ’ αυτό τον τρόπο.

04 Ιανουαρίου 2010

Γιώργος Μαυρουλέας, πολιτικός επιστήμονας,
μέλος της μκο Σόλων
gmavrouleas@solon.org.gr