Μην εγγίζετε! Οι απαγορευμένοι καρποί του δικομματικού παραδείσου

του Νίκου Ράπτη

Πηγή: ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο νέος δικομματικός παράδεισος
Με την εκλογή του Αντώνη Σαμαρά στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, ολοκληρώνεται η νέα ανθρωπογεωγραφία στην ηγεσία των δύο μεγάλων πόλων της πολιτικής μας ζωής στον επόμενο πολιτικό κύκλο. Έχει μεγάλη σημασία πως αμφότεροι οι ηγέτες έχουν εκλεγεί από πρωτοφανείς -και όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη- δημοψηφισματικού τύπου διαδικασίες. ΝΔ και ΠΑΣΟΚ εξέλεξαν/ενίσχυσαν τους ηγέτες τους από εκλεκτορικά σώματα πολλών εκατοντάδων χιλιάδων μελών και φίλων τους, μετά από ανοικτή αντιπαράθεση και κανονικές προεκλογικές διαδικασίες που διήρκεσαν αρκετές εβδομάδες.
Ιδίως στην περίπτωση της ΝΔ, αλλά και σε εκείνη του ΠΑΣΟΚ, η διαδικασία αυτή πολιτικοποίησε τις αντιθέσεις μεταξύ των δύο διεκδικητών της κομματικής ηγεσίας• στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ, οι αναταράξεις της προεκλογικής περιόδου του φθινοπώρου του 2007 έχουν ήδη ενσωματωθεί και το κόμμα εμφανίζεται ενωμένο όσο ποτέ. Παρόμοια εξέλιξη θα πρέπει να αναμένεται και στη ΝΔ: από την ημέρα της εκλογής του, ο Αντώνης Σαμαράς πολλαπλασιάζει τις χειρονομίες «καλής θέλησης» προς τους εσωκομματικούς ομοϊδεάτες του της «άλλης πλευράς».
Το πολιτικό συμπέρασμα αυτών των διαδικασιών είναι πως οι δύο πόλοι του ταλαιπωρημένου ελληνικού δικομματισμού τόλμησαν να συλλάβουν, να οργανώσουν, να φέρουν εις πέρας και να ενσωματώσουν τόσο ταραχώδεις, συγκρουσιακές, μαζικές διαδικασίες, χωρίς να βλαφθεί -αλλά αντιθέτως να ενισχυθεί- η εσωτερική τους συνοχή. Πράγμα που αποδεικνύει πως οι δυνάμεις του «μεγάλου» δικομματισμού χαίρουν αυτή την περίοδο άκρας πολιτικής υγείας, επικοινωνούν με ευρύτατα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας και διαψεύδουν εν τοις πράγμασι όσους προέβλεπαν (προβλέπαμε) την ταχεία τους αποσύνθεση. Το αν ορισμένοι εκτιμούμε πως οι δυνάμεις του δικομματισμού «θα πάνε καλύτερα πριν πάνε χειρότερα», αυτή τη στιγμή είναι ασήμαντο. Το απτό γεγονός είναι πως μετά την παταγώδη χρεοκοπία του εγχειρήματος του «νέου κέντρου» κυρίως στις ευρωεκλογές του 2009, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, Γιώργος Παπανδρέου (ΓΑΠ) και Αντώνης Σαμαράς (ΑΣ) διαθέτουν άφθονο πολιτικό χρόνο και πλήρη κυριαρχία στην κεντρική πολιτική σκηνή. Σε βαθμό που να τους επιτρέπεται ορέγονται περαιτέρω επέκταση της κυριαρχίας τους με την απορρόφηση μικρών σχηματισμών, όπως ο ΣΥΝ και ο ΛΑΟΣ αντίστοιχα.

Η διαμόρφωση του κομματικού μας τοπίου σε «παράδεισο του δικομματισμού» έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία, αν συνυπολογίσουμε πως ο πολιτικός χρόνος που έχουν αγοράσει ΓΑΠ και ΑΣ αναμένεται να είναι εξαιρετικά «πυκνός», αφού κατά τη διάρκεια των δύο-τριών το πολύ επόμενων ετών θα κριθεί αν η χώρα θα αντιμετωπίσει με επάρκεια τα οικονομικά της (κυρίως δημοσιονομικά) προβλήματα ή αντιθέτως θα χρεοκοπήσει/θα προσφύγει στο «διεθνές νομισματικό ταμείο», οπότε θα μιλάμε βέβαια για πλήρη ανατροπή των όρων διεξαγωγής του πολιτικού παιγνίου.

Εντάξει, ρόλο θα παίξουν και τα ΜΜΕ, τα συνδικάτα και οι κοινωνικοί φορείς, τα άλλα κόμματα, οι κομματικοί στρατοί των οποίων ηγούνται ΓΑΠ και ΑΣ κ.ο.κ. Αλλά στην κοινωνία μας η πολιτική εξακολουθεί να είναι «ο ελέφαντας μέσα στο δωμάτιο» και στην πολιτική αυτή κυριαρχούν οι ηγέτες των μεγάλων αρχηγικών κομμάτων, ενισχυμένοι μάλιστα από τη δημοψηφισματική τους εκλογή. Στο πολιτικό τοπίο της χώρας, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ είναι δύο πύργοι σε ένα τοπίο σπαρμένο από χαμόσπιτα. Και στους πύργους αυτούς, ΓΑΠ και ΑΣ είναι οι γίγαντες, που διαφεντεύουν σε κομματική μυρμηγκιά νάνων.

Από το δικομματικό παράδεισο στην πολιτική κόλαση

Τούτων λεχθέντων, ΓΑΠ και ΑΣ καλούνται τα λίγα επόμενα χρόνια που θα κυριαρχούν στην κεντρική πολιτική σκηνή «να βγάλουν τα (μεταρρυθμιστικά) κάστανα από την (ελληνική) φωτιά» και να αντιμετωπίσουν την κρίση που σφραγίζει την ύστερη μεταπολίτευση.

Περισσότερο ο ΑΣ, δευτερευόντως ο ΓΑΠ, έχουν συνειδητοποιήσει πως για να μπορέσει να συνεχιστεί ομαλά η μεταπολιτευτική περίοδος -και να μην καταρρεύσει όπως π.χ. κατέρρευσε η χούντα, η «καχεκτική δημοκρατία» (1946-1967), η τα αλλεπάλληλα ελληνικά καθεστώτα του μεσοπολέμου κ.ο.κ- θα χρειαστούν «πρώτης κατηγορίας» ανατροπές στην οικονομία, στην αναδιανομή πόρων και δύναμης, στην πολιτιστική, πολιτική ταυτότητα της χώρας. Για να μη γίνει αντικαθεστωτική επανάσταση θα χρειαστεί να πραγματοποιηθεί μέγιστη «παλατιανή» εκκαθαριστική επιχείρηση.

Αυτό που ξέρουμε ήδη, είναι πως η «νέα μεταπολίτευση» δε θα προκύψει από κάποιο αυτόνομο-αυτοαναφορικό πολιτικό κίνημα που θα τη διεκδικεί, αλλά ως «παράπλευρη απώλεια» μιας πολιτικής αντιμετώπισης του «ελληνικού άχθους». Η αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης εμπεριέχει την ανανεωτική-μεταρρυθμιστική διαδικασία της «νέας μεταπολίτευσης», συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, πολιτικών, ιδεολογικών, πολιτιστικών και κοινωνικών της όρων: «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε».

Ξέρουμε επίσης τι χρειάζεται να πετύχουν οπωσδήποτε οι ΓΑΠ-ΑΣ τα επόμενα λίγα χρόνια:
• Να ενισχυθεί η παραγωγικότητα της χώρας, με ότι αυτό σημαίνει σε άνοιγμα των αγορών, εξυγίανση του ανταγωνισμού, νέες εργασιακές σχέσεις στο δημόσιο, «δημιουργική καταστροφή» στο χώρο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τόνωση της κερδοφορίας και μείωση του χάσματος στον τρόπο λειτουργίας ιδιωτικού-δημόσιου τομέα.
• Να αρχίσει να διαμορφώνεται στη χώρα ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα όπου: (α) δίπλα στη ναυτιλία και τον τουρισμό θα προστεθούν μερικοί ακόμα παραγωγικοί κλάδοι ενώ (β) το σύνολο του παραγωγικού ιστού της χώρας θα αναδιαρθρώνεται σύμφωνα με τις επιταγές της βιωσιμότητας στον αιώνα της κλιματικής αλλαγής.
• Να μειωθούν το κόστος των υφιστάμενων κρατικών δομών τουλάχιστο κατά 30%, όσο δηλαδή λογίζεται σήμερα η «κρατική σπατάλη» (διάβαζε: όσο είναι το «λίπος του γουρουνιού» που καρπούται η προσοδοθηρική λειτουργία της μεταπολιτευτικής νομενκλατούρας στο δημόσιο).
• Να αυξηθούν τα κρατικά έσοδα κατά 30%-35%, ώστε να φθάσουν τουλάχιστο στο μέσο όρο των εσόδων των κρατών της ευρωζώνης, κυρίως με τη σύλληψη της φορολογικής ύλης που σήμερα διαφεύγει από την εφορία (διάβαζε: των λαφύρων που αποκομίζουν η παραοικονομία, η «μαύρη» οικονομία, η μαφιοκρατία, η διαφθορά κ.λπ ισχυροί ομοτράπεζοι των κομματικών στελεχών του ΓΑΠ και του ΑΣ). Να αποκτήσουν οι φορολογικές δηλώσεις την αξία αξιόπιστων κοινωνικών διαπιστευτηρίων.
• Να σταματήσει η ξέφρενη περιδίνηση του λεγόμενου «ασφαλιστικού», που καταβαραθρώνει πελώριους πόρους και υπονομεύει όλο και πιο μακροπρόθεσμα το μέλλον των επομένων γενιών. Να πάψει να διευρύνεται η διαγενεακή αδικία.

Απαγορευμένοι καρποί


Στιγμιότυπο από τη συνάντηση Σαμαρά και Παπανδρέου, αμέσως μετά την εκλογή
του πρώτου στην ηγεσία της ΝΔ

Στον νέο ελληνικό δικομματικό παράδεισο, το ζεύγος ΓΑΠ-ΑΣ ένα μόνο έχουν να κάνουν: να μείνουν αυστηρά προσηλωμένοι, προσκολλημένοι σε αυτό το πλαίσιο. Μπορούν ασφαλώς να διαφωνούν για τις προτεραιότητες, τις μεταρρυθμιστικές ταχύτητες, τα μέσα πολιτικής, τις κοινωνικές τους συμμαχίες κ.λπ. Αλλά και για τον ένα και για τον άλλο, απαγορεύεται αυστηρά (επί ποινή αποβολής τους από τον παράδεισο) να γευτούν δύο απαγορευμένους καρπούς, όσο κι αν τους προσκαλεί ακριβώς αυτό να πράξουν ο «όφις» της λειτουργίας του πολιτικού μας συστήματος.

Πρώτος απαγορευμένος καρπός είναι εκείνος του λαϊκισμού: για την παραγωγική χρεοκοπία της χώρας φταίνε τα «υπερκέρδη» επιχειρηματιών και τραπεζών ή/και το άνοιγμα των διεθνών αγορών ή/και υιοθέτηση του ευρώ• οι εργασιακές σχέσεις του δημοσίου ενσαρκώνουν το ιδεώδες, προς το οποίο οφείλει να προσεγγίζει... το σύνολο της οικονομικής λειτουργίας της χώρας• η παραοικονομία είναι η «ατμομηχανή» της ελληνικής ανάπτυξης• η φοροδιαφυγή (η ανομία εν γένει) συνιστά αντιστασιακή πράξη, ου μη και «δικαίωμα»• κάθε προσπάθεια τιθάσευσης του ασφαλιστικού που κατασπαράσσει τα ελληνικά νιάτα είναι «αντιασφαλιστική»• το κράτος είναι «ταξικό»• κάθε αξιολόγηση είναι «ταξική»• η αξιοκρατία είναι «αδύνατη»• η διεθνής κοινότητα αποσκοπεί στην «ξενοκρατία» της χώρας κ.ο.κ.

Παρά το πληβειακό της πρόσημο, αυτή η «δέσμη ιδεών» δεν είναι παρά η κυρίαρχη ιδεολογία των προνομιούχων του μεταπολιτευτικού συστήματος. Ενώ μάλιστα ο λαϊκισμός είναι ο κυρίως υπεύθυνος για τη πολύπλευρη αποσύνθεση του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού από το 1974 (σε παραγωγικό, δημογραφικό, περιβαλλοντικό επίπεδο τουλάχιστο), έχει επιπλέον το θράσος να παριστάνει τον δήθεν... απόκληρο του συστήματος και να επιζητά την (ακόμα πληρέστερη) κυριαρχία του (επί τριάντα χρόνια εφαρμόζεται λιτότητα• α, και νεοφιλελεύθερες πολιτικές!)

Τα καλά νέα για το λαϊκισμό είναι πως, παρά τις ρωγμές που έχει αδιαμφισβήτητα υποστεί, εξακολουθεί να διαθέτει, ακόμα και σήμερα, μεγάλο εκλογικό «κεφάλαιο» (με άλλα λόγια, «φέρνει» ψήφους, τηλεθέαση, δημοφιλία). Τα κακά νέα είναι πως στο πολιτικό επίπεδο όσο περισσότερο προσφεύγει κανείς στο λαϊκιστικό «κεφάλαιο», τόσο πιο σίγουρη είναι η κυβερνητική του... χρεοκοπία. Το όλο σχήμα μοιάζει αρκετά με την τοκογλυφία: ο λαϊκισμός προσφέρει ανά πάσα στιγμή πολιτικό κεφάλαιο για να «περνάς καλά» (να κερδίσεις τις εκλογές) αλλά όμως το δάνειο αυτό παρέχεται με ολοένα και πιο εξωφρενικούς τοκογλυφικούς όρους, ώστε όσο περισσότερο κεφάλαιο να έχεις δανειστεί, τόσο περισσότερο εξασφαλισμένη να είναι η χρεοκοπία (η κυβερνητική παραλυσία). Καλύτερα να μην πλησιάζει λοιπόν κανείς το πολιτικό... ενεχυροδανειστήριο του λαϊκισμού ή τουλάχιστο να «καταναλώνει με σωφροσύνη» το «τοξικό» του κεφάλαιο.

Δεύτερος απαγορευμένος καρπός είναι τα λεγόμενα «ζητήματα αξιών». Μιλάμε για ζητήματα που αφορούν τον αυτοπροσδιορισμό (σεξουαλικό, εθνοτικό, θρησκευτικό κ.λπ), την καθιέρωση ειδικών ρυθμίσεων (γάμοι ομοφυλοφίλων, ψήφος μεταναστών), την επιβολή πιο επιτρεπτικής νομοθεσίας, την «εκκοσμίκευση» ορισμένων κρατικών λειτουργιών.

Τα ζητήματα αυτά είναι πολιτικά ελκυστικά διότι είναι εκ κατασκευής διχαστικά, άρα προσφέρουν, θα λέγαμε «με το κλειδί στο χέρι» μια ιδεολογική και πολιτική ταυτότητα, χωρίζουν ξεκάθαρα τους «από εδώ» και τους «από εκεί» και δίδουν την ψευδαίσθηση πως αφορούν «υψηλά» ζητήματα «αρχών» (η εθνική ταυτότητα• οι αρχές του διαφωτισμού). Αυτός όμως ακριβώς είναι και ο λόγος που σήμερα, που η πατρίδα μας βρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας, λειτουργούν στην πραγματικότητα ως υπεκφυγή από τις πραγματικές επιλογές και τις αληθινά σημαντικές προτεραιότητες. Σήμερα είναι ζωτικής σημασίας οι πολιτικές/ιδεολογικές/κοινωνικές διαχωριστικές γραμμές να αφορούν αυτά που θα έχουν επιπτώσεις στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό και όχι αυτά που μας προσφέρουν πολιτική αυτοϊκανοποίηση/επανάπαυση/αυταρέσκεια: νέα μεταπολίτευση ή πολιτική οπισθοδρόμηση; Χρεοκοπία ή αλλαγή; Συλλογικό ή ατομικό συμφέρον; Πολιτική για το παρόν ή για το μέλλον; Δεν έχουμε την πολυτέλεια να σπαταλούμε πολιτικό κεφάλαιο ή «κεφάλαιο συναίνεσης» σε ιδεολογικά/ιδεοληπτικά ζητήματα.

Τούτων λεχθέντων, δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα ζητήματα αξιών θα απασχολούν σε κάθε περίπτωση την επικαιρότητα καθώς «ακουμπούν» σε μεγάλες κοινωνικές αλλαγές, για τις οποίες κανείς δεν μπορεί να αδιαφορεί. Η έννοια του αυτοπροσδιορισμού θα συνεχίσει να εξαπλώνεται, διάφορες κοινωνικές ομάδες θα συνεχίσουν να ζητούν νέα δικαιώματα, η σχέση χριστιανισμού-κράτους οφείλει να εξελίσσεται. Το θέμα είναι οι αλλαγές αυτές να γίνονται (α) εφόσον έχει διαμορφωθεί κάποια συναίνεση, (β) με πολιτικά και σπανιότατα με δικαστικά κριτήρια, (γ) με σεβασμό στο αίσθημα αλλοτρίωσης από την πολιτική που μπορεί να δημιουργεί εκείνη ή η άλλη εκκεντρική/πρωτοποριακή ρύθμιση στην πλειοψηφία των πολιτών και μάλιστα την πλειοψηφία όσων πασχίζουν να ενταχθούν στη μεσαία τάξη και (δ) με συνεκτίμηση των γεωπολιτικών επιπτώσεων σε μια τόσο ασταθή περιοχή όσο η νοτιοανατολική Ευρώπη.

Το κρίσιμο είναι τα ζητήματα αυτά να διευθετούνται με σωφροσύνη, μετριοπάθεια και συναίνεση και να υπάρχει μέριμνα ώστε να μην απελευθερώνεται το -αδιαμφισβήτητα υπαρκτό- φαντασιακό/διχαστικό τους δυναμικό στην κεντρική πολιτική σκηνή. Αποτελεί ευθύνη των κεντρικών πολιτικών δυνάμεων του ΓΑΠ και του ΑΣ να μην ενθαρρύνουν τις ένθεν κακείθεν πουριτανικές προσεγγίσεις στα ζητήματα αυτά, που το μόνο που μπορούν να προσφέρουν σήμερα είναι η αποδυνάμωση του μετώπου των λύσεων στο πραγματικά καίριο ζήτημα της δημιουργικής μετάβασης προς μια «νέα μεταπολίτευση», για να μη μιλήσουμε για τον κίνδυνο υποδαύλισης φονταμενταλιστικών, λαϊκιστικών, μεταπολιτικών «αντιποίνων».

Συμπερασματικά:
1. Η εκλογή του Αντώνη Σαμαρά ως επικεφαλής της ΝΔ από εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, σε συνέχεια της ανάλογης εκλογής του Γιώργου Παπανδρέου, ολοκληρώνει για μια μέση χρονική περίοδο την ανθρωπογεωγραφία των δύο πυλώνων του πολιτικού μας συστήματος.
2. Στο πολιτικό αυτό σύστημα κυριαρχούν σήμερα δύο ανθεκτικά-μαζικά κόμματα, που μάλιστα έχουν ως επικεφαλής δύο λαοπρόβλητους πολιτικούς που ο δημοψηφισματικός τρόπος εκλογής τους έχει καταστήσει ακλόνητους στις ήδη προσωποπαγείς-αρχηγικές κομματικές τους δομές.
3. Η «μέση χρονική περίοδος» κατά τη διάρκεια της οποίας θα κυριαρχούν οι δύο αυτές πολιτικές προσωπικότητες είναι ταυτόχρονα εκείνη όπου θα κριθεί να η χώρα θα αποφύγει την -οικονομική κατ' αρχήν- χρεοκοπία της.
4. Οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την αποφυγή της χρεοκοπίας έχουν τέτοια έκταση και βάθος που εξ ανάγκης θα οδηγήσουν σε ραγδαία ανατροπή των οικονομικών, ιδεολογικών, κοινωνικών και πολιτικών ισορροπιών της λεγόμενης μεταπολιτευτικής περιόδου, πλήττοντας τα κύρια καθεστωτικά στηρίγματα (τη νομενκλατούρα του δημοσίου, την μαφιοκρατία, της φοροκλεπτοκρατία) και αποκαθιστώντας την πολιτική και κοινωνική ισχύ των «ξεχασμένων της μεταπολίτευσης» (των γυναικών, των νέων και των παιδιών, του περιβάλλοντος, του δημοσίου χώρου).
5. Ο «οδικός χάρτης» των αλλαγών που απαιτούνται για την αποφυγή της χρεοκοπίας είναι γνωστός και αποδεκτός από όλου τους ιθύνοντες του πολιτικού μας συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του δίπολου ΓΑΠ-ΑΣ. Είναι ζωτικής σημασίας η πολιτική αντιπαράθεση από εδώ και πέρα να αφορά τις προτεραιότητες, τον τρόπο εφαρμογής των αλλαγών, το ιδεολογικό/κοινωνικό τους πρόσημο, την υφή των κοινωνικών-πολιτικών συμμαχιών που θα τις επιβάλλουν κ.ο.κ. όχι όμως το «σκληρό πυρήνα» των «επώδυνων αλλά αναγκαίων» βημάτων που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα.
6. Την επόμενη πολιτική περίοδο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος, υπό την πίεση ψηφοθηρικών-εκλογικών αναγκών, να υποκύψουν οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις στον πειρασμό να αποπροσανατολίσουν την πολιτική διαμάχη κατευθύνοντάς την προς το πεδίο του λαϊκισμού ή των ζητημάτων αξιών.
7. Αυτή η επιλογή όμως, που στο παρελθόν αποδείχτηκε πολιτικά αποδοτική, σήμερα έρχεται με δυσβάσταχτο «πολιτικό σπρεντ» που ακυρώνει τη δυνατότητα πολιτικής-κυβερνητικής «ρευστοποίησης» της ψηφοθηρίας. Στην ουσία σήμερα λαϊκισμός και «πολιτική αξιών» είναι οι «απαγορευμένοι καρποί» του δικομματικού παραδείσου, αφού κινδυνεύει να απορροφήσουν πολύτιμο πολιτικό κεφάλαιο και να μη γίνει εντέλει δυνατό να αντιμετωπιστεί το φάσμα της χρεοκοπίας της χώρας. Αλλά αυτό θα συμβεί επί ποινή κατάρρευσης της χώρας, πολιτικής ακύρωσης της μεταπολιτευτικής περιόδου και πολιτικού/κοινωνικού εκμηδενισμού του πολιτικού προσωπικού της μεταπολίτευσης.