Πόλεμοι αξιών στα θρανία;

του Τηλέμαχου Χαρμοβίτη

Πηγή: ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Στην αρχή ήταν το περίφημο βιβλίο ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού. Θύελλα αντιδράσεων ξεσηκώθηκε για τον «πολιτικά ορθό» τρόπο, με τον οποίο επέλεξε η κυρία Ρεπούση να αφηγηθεί την ελληνική ιστορία στους μαθητές, ενώ η φράση περί «συνωστισμού στο λιμάνι της Σμύρνης» άφησε εποχή. Τελικά, το βιβλίο αποσύρθηκε.
Τον προηγούμενο μήνα, μια άλλη γυναίκα τάραξε τα -ούτως ή άλλως όχι και τόσο ήρεμα νερά- της ελληνικής εκπαίδευσης. Η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Αθηνών Θάλεια Δραγώνα διορίζεται ειδική γραμματέας στο υπουργείο παιδείας και αμέσως σχηματίζεται εναντίον της ένα ευρύ μέτωπο που διαπερνά όλο το πολιτικό φάσμα (από τον πρόεδρο του ΛΑΟΣ, Γιώργο Καρατζαφέρη, μέχρι το Μίκη Θεοδωράκη) και ζητάει οργισμένο την παραίτησή της! Ο λόγος; Οι «ανθελληνικές θέσεις» που όπως υποστηρίζουν οι επικριτές της διατύπωσε στο παρελθόν η κυρία Δραγώνα στο βιβλίο της «Τι είν' η πατρίδα μας;». Και απ' ό,τι φαίνεται, υπάρχουν πολλά μέτωπα που ενδέχεται να ανοίξουν στο μέλλον. Ενδεικτικά, διαβάζω στην «Καθημερινή» της 4nς Φεβρουαρίου πως η υπουργός Παιδείας, 'Αννα Διαμαντοπούλου, άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο για άρση της υποχρεωτικότητας του μαθήματος των θρησκευτικών. Μπορείτε ήδη να φανταστείτε τις αντιδράσεις...
Το μέλλον αβέβαιο
Τι συμβαίνει τελικά στην ελληνική εκπαίδευση; Μήπως όπως στις ΗΠΑ, όπου ακόμη μαίνεται η διαμάχη μεταξύ της θρησκευτικής δεξιάς και αυτών που υποστηρίζουν πιο κοσμικές αξίες, έτσι και στην Ελλάδα, πρόκειται τα σχολεία να αποτελέσουν ένα πεδίο συνεχούς αντιπαράθεσης και διεξαγωγής «πολέμων αξιών» που θα διχάσουν την κοινωνία; Το πιο ανησυχητικό είναι πως σε αυτόν τον «πόλεμο» είναι δύσκολο να βρεθεί πεδίο συνεννόησης και συμβιβασμού. Οι δύο πλευρές ασπάζονται εκ διαμέτρου αντίθετες αξίες και έχουν διαφορετική κοσμοθεωρία για τον τρόπο που πρέπει να οργανωθεί όχι μόνο η παιδεία, αλλά και η ίδια η κοινωνία.
Οι μεν πιστεύουν στις αξίες του «πολυπολιτισμού» και προτιμούν ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα προωθεί τη «συναδέλφωση των λαών» και θα αμφισβητεί τους «εθνικούς μύθους».
Οι δε δίνουν έμφαση στην αξία του έθνους και της ορθοδοξίας, ως απαραίτητα στοιχεία για να διατηρήσουμε την ταυτότητά μας σε ένα ρευστό, παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Οι χαρακτηρισμοί που εξαπολύει το ένα «στρατόπεδο» εναντίον του άλλου, με δυσκολία μπορούν να θεωρηθούν ως δείγματα... ήπιου και νηφάλιου πολιτικού λόγου: «εθνικιστές», «φασίστες», από τη μια μεριά, «ανθέλληνες», «πράκτορες ξένων δυνάμεων», από την άλλη.
Κι όμως, οι εκπρόσωποι και των δύο πλευρών, όσο και αν με μια πρώτη ματιά φαίνονται τόσο διαφορετικοί, στην πραγματικότητα, χωρίς να το συνειδητοποιούν, είναι και τόσο όμοιοι ταυτόχρονα: και οι δύο διακατέχονται από τον ίδιο πατερναλιστικό τρόπο σκέψης και δράσης. Χρησιμοποιώντας το συγκεντρωτικό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και την κρατική εξουσία, θέλουν απλώς να επιβάλλουν τη δική τους κοσμοθεωρία και τις δικές τους αξίες, σε όλους τους Έλληνες, ανεξάρτητα με το αν συμφωνούν ή όχι μαζί τους.
Και δυστυχώς το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα κάνει αναπόφευκτη αυτή την εξέλιξη.
Το υπουργείο παιδείας ασκεί ασφυκτικό έλεγχο σε όλα τα σχολεία της χώρας, ακόμη και στα ιδιωτικά, και καθορίζει με κάθε λεπτομέρεια το πρόγραμμα και τα βιβλία που θα διδαχτούν. Όποιος επικρατήσει στην πολιτική διαμάχη, αυτός και θα καθορίσει τι θα διδαχτούν οι Έλληνες μαθητές.
Με αυτήν τη συγκεντρωτική προσέγγιση όμως, πάντα θα υπάρχουν νικητές και ηττημένοι.
Ας πάρουν το λόγο οι γονείς
Τελικά, κανείς δεν ενδιαφέρεται για το τι πραγματικά θέλουν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, δηλαδή οι γονείς των μαθητών. Καλώς ή κακώς, υπάρχου γονείς που δεν θέλουν τα παιδιά τους να διδάσκονται το βιβλίο της κυρίας Ρεπούση, αλλά προτιμούν μια άλλη, πιο «εθνοκεντρική» αντίληψη τη ιστορίας. Από την άλλη, υπάρχουν γονείς που ανατριχιάζουν και μόνο με την ιδέα πως τα «βλαστάρια» τους θα πρέπει να διδάσκονται θρησκευτικά στο σχολείο. Ανάλογα με τις ιδεολογικές σας προτιμήσεις, μπορείτε να χαρακτηρίσετε του πρώτους «οπισθοδρομικούς» και τους δεύτερου «πράκτορες του Σόρος (Soros)». Όμως αυτοί οι άνθρωπο έχουν κάθε δικαίωμα να έχουν λόγο στην εκπαίδευση των παιδιών τους, ειδικά όταν την ακριβοπληρώνουν μέσω των φόρων τους.
Πέρα από το ψευτοδίλημμα «ανθελληνισμός ή πατριωτισμός», γιατί δεν δοκιμάζουμε κάτι τελείως διαφορετικό; Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθούν τέτοιες διαμάχες στο μέλλον είναι η ριζική αποκέντρωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Κάθε σχολείο ας επιλέγει μόνο του το πρόγραμμα και τα βιβλία που θα διδάσκει. Οι γονείς με τη σειρά τους ας έχουν δικαίωμα να επιλέξουν το σχολείο της αρεσκείας τους, με βάση τι αξίες που θέλουν να μεταδώσουν στο παιδί τους.
Σε ένα πραγματικά αποκεντρωμένο σύστημα, κανείς δεν θα ενδιαφέρεται για το αν θα διοριστεί γραμματέας του υπουργείου η Θάλεια Δραγώνα ή ο Χρήστος Γιανναράς.
Αξίες συντηρητικές ή προοδευτικές, αξίες χριστιανικές ή κοσμικές; Δεν με ενδιαφέρει καθόλου να πάρω θέση. Σε μια πλουραλιστική κοινωνία, μπορούν να συνυπάρξουν όλες και σίγουρα δεν πρέπει οι εκάστοτε ευνοημένοι του πολιτικού παιχνιδιού να επιβάλλουν σε όλους μας τις δικές τους αξίες, είτε αυτές έχουν «προοδευτικό», είτε «συντηρητικό» μανδύα.
Ας ανήκει η επιλογή στους γονείς και όχι στους γραφειοκράτες του υπουργείου παιδείας.