Κοινωνική ανισότητα: η πηγή όλων των κακών

 Αναρτήθηκε από: Βελίκης Ιωάννης, Ψυχολόγος PhD, τηλ. 6932683468

του Γιάννη Βελίκη

Όπως όλα τα στοιχεία που συναντούμε στη φύση (νερό, ηλιακή θερμότητα), έτσι και το κακό (αυτό που επιτίθεται στην υγεία, στην ομορφιά, στην καλοσύνη), πρέπει να έχει μία πηγή. Μία συνθήκη που εξαιτίας της αναπτύσσεται ή επιτρέπεται η λειτουργία του. Μία συνθήκη που εξαιτίας αυτής, οι άνθρωποι δεν μπορούν ή δυσκολεύονται να είναι καλοί.

Ανέκαθεν κατηγορούνταν ο σατανάς γι’ αυτό. Από τη στιγμή που αρνήθηκε το Θεό σκοπό έβαλε να διαβάλλει (διάβολος) τους ανθρώπους… Ευτυχώς η μεταφυσική αυτή αντίληψη του κακού έχει χάσει την ισχύ της στο σύγχρονο κόσμο.

Έπειτα κατηγορήθηκαν τα χρήματα. Πράγματι, οι περισσότεροι πόλεμοι, οι δολοφονίες, οι απάτες και οι παράνομες συμπεριφορές γίνονται για την απόκτηση χρημάτων. Είναι όμως αυτός ο τελικός σκοπός;

Τέλος κατηγορήθηκαν τα αισθήματα της πλεονεξίας, της απληστίας και της ζήλιας ως πηγή της ανάρμοστης, ανήθικης, ή παράνομης συμπεριφοράς. Γιατί, ωστόσο, δημιουργούνται και υπάρχουν αυτά τα αισθήματα;

Απάντηση: η πηγή όλων των κακών δεν είναι άλλη από την «κοινωνική ανισότητα». Η έννοια της ανισότητας είναι πολυδιάστατη. Για το λόγο αυτό έχει λάβει διαχρονικά πολλές διαφορετικές ερμηνείες οι οποίες κατά κανόνα ενσωματώνουν τις ιστορικές, πολιτικές, κοινωνικές και ηθικές αξίες που επικρατούν τη στιγμή που οι ερμηνείες αυτές διατυπώνονται. Ως ανισότητα σήμερα μπορεί να θεωρηθεί κάθε απομάκρυνση από την ιδεατή κατάσταση της «ισότητας», όπου το κάθε μέλος ενός πληθυσμού λαμβάνει ίσα μερίδια από αυτό που πρόκειται να κατανεμηθεί (εισόδημα, πλούτος, κ.λπ.).

Η έννοια της κοινωνικής ανισότητας δεν ισχύει για κάθε τύπου ατομικές, φυσικές ή χαρακτηρολογικές διαφορές. Το αν κάποιος είναι ψηλότερος από τον άλλο δεν τον κάνει κοινωνικά καλύτερο ή χειρότερο, εκτός ίσως από κοινωνικές ομάδες που αποδίδουν μεγάλη αξία στο ύψος π.χ. μπασκετμπολίστες, μόντελινγκ κ.α. Κατά τον ίδιο τρόπο, σε παραδοσιακές κοινωνίες ισότητας, όπως ορισμένες ινδιάνικες κοινωνίες, το ότι ο δυνατότερος ήταν αρχηγός και ο γεροντότερος σοφός, δεν σήμαινε ότι η κοινωνία αυτή ήταν άνιση. Ο απλούστατος λόγος για την ισότητα της κοινωνίας αυτής έγκειται στο ότι το παιδί του αρχηγού, θα γινόταν αρχηγός, μόνο εάν κατάφερνε να αποδείξει ότι όντως ήταν ο δυνατότερος άντρας της ομάδας. Με άλλα λόγια, η διαφορά της άνισης από την ισότιμη κοινωνία είναι ότι στην πρώτη μορφή τα προνόμια και το κοινωνικό κύρος κληρονομούνται ενώ στη δεύτερη όχι. Σήμερα οι κοινωνίες σε όλον τον κόσμο είναι άνισες, διότι το κάθε παιδί που γεννιέται, μεγαλώνει σε μία κοινωνική θέση ανάλογα με το ποιοι είναι οι γονείς του και τί κοινωνική θέση ήδη κατέχουν. Και εδώ αρχίζει το πρόβλημα και συνεπακόλουθα όλα τα (κοινωνικά) κακά.

Διαβολικός (κακός) χαρακτηρίζεται συνήθως ένας άνθρωπος όταν με ανήθικα μέσα και αδιαφορώντας για τον πόνο που προκαλεί στους άλλους επιχειρεί να κερδίσει χρήματα, φήμη ή κοινωνική δύναμη. Το αν επικαλείται το διάβολο ή όχι αυτό είναι αδιάφορο. Λόγω των (κακών) αισθημάτων πλεονεξίας, απληστίας και ζήλιας, επιχειρεί να αποκτήσει περισσότερα χρήματα (ή φήμη ή κοινωνική δύναμη) προκειμένου να βελτιώσει τη θέση του στην κοινωνική ιεραρχία. Το ίδιο και τα κράτη (ή οι αυτοκρατορίες παλαιότερα): ξεκινούσαν πολέμους προκειμένου να επιβληθούν σε άλλα κράτη τα οποία υποδούλωναν για να τα απομυζούν, να τα εκμεταλλεύονται και να τα κυριαρχούν. Η εκμετάλλευση αυτή αναγκαστικά σήμαινε ότι τα κυρίαρχα κράτη ή αυτοκρατορίες συμπεριφέρονταν με κακία (ανήθικα, βίαια, εγκληματικά) στους υποδουλωμένους λαούς τους, αδιαφορώντας για τη στέρηση ελευθερίας, την υπανάπτυξη, τους θανάτους και το πόνο που προκαλούσαν. Το ίδιο τέλος, και οι σύγχρονες πολυεθνικές εταιρίες, θα αναζητήσουν το κέρδος ανεξάρτητα του ζωτικού ή κοινωνικού κόστους που προκαλούν (οικολογικές καταστροφές, στέρηση τροφής ή νερού σε μεγάλους πληθυσμούς, μετανάστευση κ.α.). Ο σκοπός πάντα είναι ένας: η κοινωνική υπεροχή σε έναν άνισο κόσμο!

Επιπλέον, η ανισότητα δύναμης, κύρους και περιουσίας καταλήγει πολύ φυσικά στην διαστρέβλωση της απόδοσης της δικαιοσύνης. Ο δυνατός θα επηρεάσει με πολλούς τρόπους το δικαστικό σώμα, τους πολιτικούς, θα προσλάβει τον καλύτερο δικηγόρο και θα έχει την καλύτερη μεταχείριση σε περίπτωση καταδίκης του. Και τα ίδια προνόμια και ευνοϊκή μεταχείριση θα έχουν και οι απόγονοι του, διαιωνίζοντας έτσι έναν άνισο και άδικο κόσμο για πάντα. Και άνισος και άδικος κόσμος σημαίνει ότι μια γυναίκα στο Αφγανιστάν μπορεί να πυροβολείται δημοσίως επειδή είναι ύποπτη μοιχείας, ένα παιδάκι στην Αφρική να πεθαίνει από ελονοσία γιατί δεν υπάρχει φάρμακο κόστους 2 δολαρίων, ένα τρίτο παιδί στο Τσέρνομπιλ να γεννιέται χωρίς χέρια λόγω του πυρηνικού ατυχήματος που συνέβη στο μέρος όπου γεννήθηκε, την ίδια στιγμή που ένας μεγιστάνας στην Νέα Υόρκη απολαμβάνει με την παρέα του ένα δείπνο αξίας 3.500 δολαρίων!

Αποδεδειγμένα, σε κοινωνίες ισότητας, όπως αυτές που έχουν ανακαλυφθεί από κοινωνικούς ανθρωπολόγους τα τελευταία 50 χρόνια, η εγκληματική συμπεριφορά είναι ανύπαρκτη, οι αυτοκτονίες μηδενικές, ο σεβασμός στον Άνθρωπο, στο παιδί, στον ηλικιωμένο απόλυτος και η κοινωνική αλληλεγγύη λειτουργεί αυτόματα χωρίς παρακίνηση ή ιδιαίτερο κίνητρο. Γιατί, ωστόσο, συμβαίνει αυτό;

Έχει παρατηρηθεί από κοινωνικούς επιστήμονες (ψυχολόγους, κοινωνιολόγους, κοινωνικούς ανθρωπολόγους), ότι όταν σε μία κοινωνική ομάδα ή κοινωνία επικρατεί η ισότητα και η δικαιοσύνη, τότε αυτόματα οι άνθρωποι προσαρμόζονται σε αυτό το πλαίσιο και δρουν από ένστικτο με συμπόνια και αλληλεγγύη στους συνανθρώπους τους. Τέτοιες ομάδες συνήθως συναντούμε σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία, όπου είναι από τα λίγα πια περιβάλλοντα που ενθαρρύνεται η ισοτιμία και η αλληλεγγύη. Επίσης, στις πιο σύγχρονες πολυεθνικές επιχειρήσεις, αυτού του είδους η διοίκηση προωθείται (όπου όλοι έχουν λόγο στο μάνατζμεντ, ακόμη και οι καθαρίστριες) προκειμένου να δημιουργηθούν «δεμένες», αφοσιωμένες και ανταγωνιστικές ομάδες εργαζομένων.

Οι αντίθετες ακριβώς συμπεριφορές παρατηρούνται σε ομάδες όπου κυριαρχεί η ανισότητα. Τα αισθήματα αδικίας που δημιουργούνται στα χαμηλού κοινωνικού κύρους στελέχη για τα προνόμια των ισχυρών, οδηγούν σε πλείστες «ανώμαλες» και «κακές» κοινωνικές συμπεριφορές: ανήθικος προσεταιρισμός της εξουσίας, ίντριγκες, απάτες, ψευδορκία, συκοφαντία κ.α., με σκοπό τη βελτίωση της κοινωνικής τους θέσης. Ο δε αέρας της εξουσίας που απολαμβάνουν οι ανώτερες κάστες τους οδηγεί σε συνεχείς καταχρήσεις της θέσης τους, αδικίες, διαφθορά, κλοπές ή αλλιώς υπεξαιρέσεις, απομόνωση ή αποπομπή των επικίνδυνων για την εξουσία τους μελών κ.α.

Η κοινωνική ανισότητα δημιουργεί σε όλους τους ανθρώπους ένα «ανώμαλο» συναίσθημα. Χαρακτηριστικό είναι το σενάριο του επιτυχημένου Γερμανικού φιλμ «Das Experiment» που είχε σκηνοθετήσει ο Oliver Hirschbiegel: 26 άντρες διαφόρων ηλικιών, πεποιθήσεων και αντιλήψεων επιλέγονται από έναν ιατρικό οργανισμό σε ένα κοινωνικό και ψυχολογικό πείραμα. Θα πρέπει να αναλάβουν τους ρόλους των φρουρών και των κρατουμένων μιας εικονικής φυλακής, ενώ οι επιστήμονες θα τους παρακολουθούν με κρυφές κάμερες. Σύντομα όμως, τα πράγματα θα χειροτερέψουν... Αφενός η εξουσία που δίνεται στους φύλακες και αφετέρου οι στερήσεις που επιβάλλονται στους φυλακισμένους δυναμιτίζουν το πείραμα βγάζοντας το εκτός ελέγχου… Χαρακτηριστικά είναι επίσης τα κοινωνικά πειράματα σε αμερικανικές επιχειρήσεις: πλησιάζουν έναν – έναν όλους τους υπαλλήλους ρωτώντας τους το ερώτημα «τι προτιμάς; να σου δίναμε αύξηση στο μισθό σου 500 δολάρια, και να δίναμε στους υπόλοιπους υπάλληλους 600, ή να δίναμε σε όλους σας ως μηνιαία αύξηση από 100 δολάρια μόνο;». Η απάντηση στο πείραμα, όσες φορές κι αν επαναλήφθηκε, ήταν ότι οι υπάλληλοι προτιμούσαν μικρότερη προσωπική μηνιαία αύξηση, ίση όμως για όλους, παρά μεγάλη προσωπική αύξηση, την ώρα όμως που οι υπόλοιποι θα παίρνανε ακόμη μεγαλύτερη.

Η κοινωνική ανισότητα είναι πίσω από όλες τις ανωμαλίες στην υγεία, στην ψυχολογία και στην κοινωνική συμπεριφορά των συγχρόνων κοινωνιών.

Η ομιλία του Παναγιώτη Πικραμμένου που πραγματοποιήθηκε στις 25/7/2012 για την αποχώρηση του από το δικαστικό σώμα, υπογράμμισε ότι «στην ιδιαίτερη ελληνική πραγματικότητα, η μητέρα των προβλημάτων παραμένει η κοινωνική ανισότητα. Αρκετοί από τους νόμους δυστυχώς δεν προάγουν ούτε προασπίζουν την ισονομία και την ισοπολιτεία. Δυστυχώς, στην Ελλάδα δεν φαίνεται να είμαστε στην πράξη όλοι «ίσοι απέναντι στο νόμο». Από τους φόρους που πληρώνουμε, τις υπηρεσίες που μας παρέχει το κράτος, μέχρι την πολυνομία και την επιλεκτική εφαρμογή των νόμων, την ασυλία ομάδων συμφερόντων και προσώπων, την περιβαλλοντική υποβάθμιση περιοχών και πόλεων, τις ασύμμετρες κοινωνικές δαπάνες και το υπέρογκο κόστος της υγείας, τη βία, την εγκληματικότητα, την ανασφάλεια. Όλα αυτά, σε συνδυασμό και με τη βαθιά οικονομική κρίση, συνθέτουν ένα εξαιρετικά προβληματικό σκηνικό και θέτουν τη χώρα μας μπροστά σε έναν ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο: μια βαθιά και επικίνδυνη κρίση ανομίας».

Σύμφωνα με το ΒΗΜΑ, το βιβλίο «Το πνευματικό επίπεδο :Γιατί οι πιο ισότιμες κοινωνίες τα καταφέρνουν σχεδόν πάντα καλύτερα» του καθηγητή Ρίτσαρντ Γουίλκινσον και της δρος Κέιτ Πίκετ το οποίο χαιρετίστηκε από την εφημερίδα «Guardian» ως ένα από τα σημαντικότερα που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2009, επισημαίνει τη μεγάλη σημασία της κοινωνικής ισότητας για τη συνολική ευημερία μιας χώρας. Οι συγγραφείς του υποστηρίζουν ότι, χώρες που είναι φτωχότερες, αλλά με πιο εξισορροπημένη κατανομή του πλούτου, είναι πιο «υγιείς» από τις πιο πλούσιες, αλλά πιο άνισες σε εισοδηματικό επίπεδο.

Το κίνητρο για τη συγγραφή του βιβλίου, σύμφωνα με τον κ. Γουίλκινσον, ήταν τα εκτενή στοιχεία που δόθηκαν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα το 2004 από την Παγκόσμια Τράπεζα. Στην έρευνά τους ανάμεσα σε 23 από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου οι δύο ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι ΗΠΑ, η Πορτογαλία, η Σιγκαπούρη και η Βρετανία είναι αυτές με τις μεγαλύτερες εισοδηματικές ανισότητες, ενώ η Σουηδία και η Ιαπωνία βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας παρουσιάζοντας μια σχετική πληθυσμιακή εισοδηματική ισότητα.
Από την έρευνα προέκυψε ότι τα σοβαρότερα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, όπως η κακή υγεία, η έλλειψη επικοινωνίας, τα ναρκωτικά, η παχυσαρκία, οι ψυχικές νόσοι, ακόμη και οι δολοφονίες, είναι τρεις φορές εντονότερα στις χώρες με τις πιο άνισες εισοδηματικά κοινωνίες. Αντιθέτως, οι κοινωνίες που έχουν τις λιγότερες ανισότητες τα καταφέρουν πολύ καλύτερα, είτε μιλάμε για το προσδόκιμο ζωής είτε αναφερόμαστε στην παιδική θνησιμότητα, στην υγεία ή στην εγκληματικότητα. Οι δύο συγγραφείς επικαλούνται συγκεκριμένα το παράδειγμα της Ελλάδας, στην οποία, μολονότι υπάρχει ένα βιοτικό επίπεδο αρκετά χαμηλότερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ, οι κάτοικοι είναι πιο υγιείς και ζουν καλύτερα από τους Αμερικανούς. Διαπιστώθηκε επίσης ότι χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και η Πορτογαλία, όπου το πλουσιότερο 20% κερδίζει οκτώ και εννέα φορές περισσότερα από το φτωχότερο 20% του πληθυσμού, έχουν σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα σε σχέση με τη Σουηδία και την Ιαπωνία, όπου η κατανομή του πλούτου είναι απείρως πιο ισότιμη: στις δύο αυτές χώρες η εγκληματικότητα, τα ποσοστά κατάθλιψης, οι εφηβικές εγκυμοσύνες και τα ποσοστά εξάρτησης από τα ναρκωτικά βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα.
Το βιβλίο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα προβλήματα κοινωνικής παθογένειας δεν προκαλούνται από την ίδια τη φτώχεια αλλά από την ευδιάκριτη διαφορά εισοδήματος ανάμεσα στα κοινωνικά στρώματα. Σε μια κοινωνία λοιπόν με μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες χάνουν όλοι και όχι μόνο οι πιο φτωχοί. Γι’ αυτό και οι πιο εύπορες ομάδες του πληθυσμού θα πρέπει να επιδιώξουν μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εισοδηματική ισότητα, όχι από αλτρουισμό απέναντι στον συνάνθρωπό τους αλλά καθαρά από προσωπικό συμφέρον.

Ακόμη και η κατάθλιψη, η συχνότερη και σημαντικότερη, από πλευράς συνεπειών και πόνου, ψυχική νόσος, όλο και από περισσότερους ερευνητές χαρακτηρίζεται ως άμυνα απέναντι στην άκαμπτη και αμετάβλητη κοινωνική ανισότητα που βιώνει ένας άνθρωπος, από τα πρώτα χρόνια της ζωής του στην οικογένεια του. Είναι πλεονασμός, ίσως, να αναφέρουμε τις ανισότητες στην εκπαίδευση, νοητική ανάπτυξη, συναισθηματική ανάπτυξη, ανάπτυξη κοινωνικών και επαγγελματικών δεξιοτήτων που λειτουργούν μεταξύ παιδιών διαφορετικών κοινωνικών τάξεων, φυλών και εθνών. Είναι βέβαιο ότι βαριές, επώδυνες ψυχικές καταστάσεις που συνιστούν αναπηρίες, όπως χαμηλή νοημοσύνη, ψυχώσεις, αυτοκτονικές τάσεις, βαριές ψυχαναγκαστικές και αγχώδεις διαταραχές, χρήση ουσιών, επιθετικές και εγκληματικές συμπεριφορές κ.α. παρατηρούνται κατά πολύ περισσότερο στις χαμηλές οικονομικά κοινωνικές τάξεις και στους κοινωνικά αποκλεισμένους.

Η διατήρηση της κοινωνικής ανισότητας είναι, λοιπόν, η αιτία και η πηγή όλων των κακών. Το δυστύχημα της παγκόσμιας κοινότητας των αρχών του 21^ου αιώνα είναι ότι αυτή η κοινωνική ανισότητα ή αλλιώς η ψαλίδα πλουσίων και φτωχών συνεχώς μεγαλώνει! Ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Άλαν Γκρίνσπαν, είχε προειδοποιήσει πριν αποχωρήσει από τη θέση του ότι η εισοδηματική διαφορά μεταξύ πλουσίων και του υπόλοιπου πληθυσμού στις ΗΠΑ έχει μεγαλώσει τόσο πολύ που ενδέχεται να απειλήσει τη σταθερότητα του ίδιου του δημοκρατικού καπιταλισμού. Η οικονομική πραγματικότητα (με στοιχεία 2007)  είναι ενδεικτική:

• Το 1980, το μέσο διευθυντικό στέλεχος (CEO) μιας εταιρείας έπαιρνε 40 φορές περισσότερα από ένα μέσο εργάτη, ενώ σήμερα πληρώνεται... 400 φορές περισσότερα.
•  Σε εθνικό επίπεδο, το 25% των Αφροαμερικανών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
•  Το ποσοστό της φτώχειας αυξήθηκε (από 30 σε 40 εκατ. πολίτες) δραματικά τα τελευταία 20 χρόνια και παρατηρείται ότι η κατάσταση χειροτέρεψε ακόμη περισσότερο.
•  Ο αριθμός των Αμερικανών χωρίς ιατρική ασφάλεια αυξήθηκε κατά 1,4 εκατ. και έφτασε στα 45 εκατ. ή το 15,6% του πληθυσμού. Το εισόδημα μιας μέσης οικογένειας έχει παραμείνει στα 43.318 δολάρια.
• Το 2005 το όριο φτώχειας για μια τετραμελή οικογένεια ήταν 17.079 δολάρια.

Σήμερα, στην αυγή του 21^ου αιώνα, από τα 4,4 δισεκατομμύρια των υποανάπτυκτων χωρών, τα 3/5 δηλ. το 60% ζουν χωρίς βασική υγιεινή, το 1/3 χωρίς πόσιμο νερό, το 1/4 σε άθλια στέγη, το 1/5 των παιδιών υποσιτίζεται. Η πτώση των άμεσων επενδύσεων και της ροής των κεφαλαίων άφησαν βαριά τραύματα στις οικονομίες των χωρών όλου του κόσμου. Η φτώχεια καλπάζει στα μεγάλα κοινωνικά στρώματα των χαμηλόμισθων, των απασχολούμενων με μερική απασχόληση και όσων υποχρεώνονται σε «μαύρη» εργασία, των ανέργων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες, των χαμηλοσυνταξιούχων κ.λπ. Τα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα συρρικνώνονται και τα φαινόμενα της φτώχειας εξαπλώνονται. Οι φτωχοί δε σώζονται από την κρατική ελεημοσύνη των επιδομάτων και από τη φιλανθρωπία της Εκκλησίας και των αρχόντων της χώρας. Η σύγχρονη φτώχεια δεν αφορά μόνο τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων του τρίτου κόσμου, αλλά απλώνεται ραγδαία και στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες που διαμορφώνουν ένα ιδιόμορφο τρίτο κόσμο στο εσωτερικό τους.

Κατά το tvxs.gr, ανησυχία εκδηλώνει η Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με τα επίπεδα ανισότητας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή ζώνη. Σύμφωνα με έρευνα της Eurostat, περίπου ένα πέμπτο της περιφέρειας, δηλαδή γύρω στα 100 εκατ. άνθρωποι, ζουν αυτή τη στιγμή κάτω από το 60% του Ευρωπαϊκού κατά μέσο όρο εισοδήματος των 11,800 δολαρίων το χρόνο. Η κατάσταση είναι χειρότερη στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης όπου η πρόσφατες ιδιωτικοποιήσεις πρώην εθνικών βιομηχανιών δημιουργήσει μια μικρή ελίτ επιχειρηματιών, ενώ πολλοί εργάτες έχουν χαμηλότερο εισόδημα από τους δυτικούς ομόλογούς τους. Αλλά και η περιφέρεια της Νοτιοανατολικής Ασίας φαίνεται να βγαίνει από την οικονομική κρίση με πλουσιότερους πλούσιους από ποτέ. Σύμφωνα με τη νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε από την Τράπεζα τη Αμερικής Merrill Lynch and Capgemini (BAC), το νούμερο των εκατομμυριούχων στη περιφέρεια Ασία-Ειρηνικός έπεσε λόγω της οικονομικής κρίσης το 2008 κατά 14.2%, κι ο συνολικός τους πλούτος κατά 22.3%, ωστόσο προβλέπεται μέχρι το 2018 μια αύξηση της τάξης του 8.8% σε σύγκριση με το 7.1% που είναι παγκόσμιος μέσος όρος. Επίσης, παρά τη συρρίκνωση του 2008, οι εκατομμυριούχοι της Κίνας έχουν αυτή τη στιγμή συνολικό πλούτο 1.7 τρις δολαρίων, 23% δηλαδή της περιουσίας της περιοχής. Οι δε εκατομμυριούχοι της Ιαπωνίας κρατούν το 43% των περιουσιακών στοιχείων ολόκληρης της περιφέρειας, ενώ 17% των Ιαπώνων δεν έχουν αρκετό εισόδημα ώστε να στηρίξουν την οικογένειά τους. Και πρόκειται για τη χώρα με τη μικρότερη ανισότητα.

Ποιά είναι η λύση; Πώς μπορούμε να «θεραπεύσουμε» την κοινωνία, να εξαλείψουμε την ανισότητα, και να δημιουργήσουμε και πάλι το πλαίσιο όπου οι άνθρωποι θα ζουν και θα αναπαράγονται με υγεία, ψυχολογική ισορροπία και κοινωνική αλληλεγγύη;

Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια κα Αντωνία Κ. Νταλούκα «…αίσθηση κάνει το γεγονός ότι μέσα σε κάθε ανθρώπινο πλάσμα ενυπάρχουν και η έννοια της ομαδικότητας αλλά και αυτή της ατομικότητας. Όμως η κοινωνία μας δεν είναι πια σε θέση να συμμαχήσει με τη διπλή της φύση. Σήμερα αυτοί οι δύο όροι βρίσκονται σε έναν συνεχή και θανάσιμο πόλεμο. Ο ένας υπάρχει μόνο και μόνο για να βλάψει και να εξοντώσει τον άλλον. Σήμερα δεν είμαστε πια σε θέση να κατανοήσουμε ότι αυτός ο «άλλος» που πάμε να εξοντώσουμε είναι ουσιαστικά ο ίδιος μας ο εαυτός. Τείνουμε να ξεχάσουμε ότι ο «άλλος» ουσιαστικά είναι εμείς.

Πώς φτάσαμε όμως στο σημείο της άρνησης και του αποκλεισμού; Περιστασιακές στιγμές ευτυχίας χαρακτηρίζουν τη ζωή μας και αυτές βέβαια έρχονται μέσα από ένα πρίσμα ατομικής καταξίωσης μέσα στο σύστημα της κοινωνίας μας. Αν δεν είσαι «κάποιος», τότε αυτόματα χαρακτηρίζεσαι ένα «τίποτα». Αν είσαι ένα «τίποτα» σύμφωνα πάντα με τους κώδικες της κοινωνίας μας, τότε αυτόματα είναι σαν να μην υπάρχεις. Τότε αρχίζουν να γεννιούνται συναισθήματα απογοήτευσης, θυμού και κοινωνικού αποκλεισμού. Εδώ βρίσκεται και το παράδοξο της υπόθεσης. Τότε ξαφνικά μέσα από τον κοινωνικό αποκλεισμό βρίσκεσαι στο σημείο όπου είσαι αυτός ο «άλλος». Το άτομο εκείνο που δεν έχει καμία σχέση με αυτούς που είναι «κάποιοι». Μα που παρόλα αυτά συνεχίζει να υπάρχει μέσα σε ένα κοινωνικό σύστημα. Ταμπέλες που γεννούν συναισθήματα αποξένωσης αναβοσβήνουν μέσα στην άβυσσο της ψυχής μας. Ξαφνικά υπάρχουν αυτοί που αποκαλούνται «κάποιοι» και αυτοί που απλά είναι οι «άλλοι».

Ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση πια να κοιτάξει πιο βαθιά και να μπορέσει να δει ότι ο «κάποιος» και οι «άλλοι» είναι το ένα και αυτό πρόσωπο. Το ανθρώπινο πλάσμα είναι γεμάτο από αντιφατικά συναισθήματα και όμως κάνει τα πάντα για να τα αποδιώξει. Ο πόνος που του γεννάται είναι αβάσταχτος, για να τον αντέξει η πλευρά του εκείνη που ανήκει σε αυτή την «κάποια» κοινωνική του καταξίωση. Όμως αυτός ο «κάποιος» γίνεται ξαφνικά ο «άλλος» όταν γυρίζει το βράδυ στο σπίτι του και έρχεται αντιμέτωπος με τη μοναξιά του. Αν μπορούσαμε να κοιτάξουμε εκείνη την ώρα μέσα στις ψυχές αυτών των «άλλων» που το πρωί είναι «κάποιοι» θα ακούσουμε μια απέραντη βουβή θλίψη. Το ανθρώπινο πλάσμα χαρακτηρίζεται από την πολυδιάστατη οντότητά του. Μοιάζει όμως να κοιτάζει την ύπαρξή του μέσα από ένα μονοδιάστατο πρίσμα συναισθήματος και λογικής. Είναι πραγματικά κρίμα το ανθρώπινο γένος να είναι τόσο πολυτάλαντο και πολυδιάστατο και όμως τόσο αποξενωμένο από τον ίδιο του τον εαυτό».

Σε περιβάλλον σπανιότητας πόρων και ενέργειας, χρειάζεται αξιακό σύστημα που να «αξιολογεί» τη σημαντικότητα των εννοιών και των πραγμάτων με βάση το εξελικτικό αποτέλεσμα, ώστε μια ομάδα ή μία κοινωνία να βελτιώνει τις πιθανότητες επιβίωσης μέσα στο δεδομένο περιβάλλον σπανιότητας. Αυτές οι αξίες είναι υλικές (χρήμα) αλλά και διανοητικές (πολιτιστικές, ηθικές).

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, η λύση της ισότιμης και δίκαιης κοινωνίας που θα εκτοπίσει τα «κακά» της κοινωνικής συμπεριφοράς θα έρθει πρώτα από την οικογένεια και μετά από το σχολείο (μετά τα 18 του χρόνια ένας άνθρωπος δύσκολα παρασύρεται ή αλλάζει αξίες). Κατά την παιδαγωγό Βέτα Γεωργιάδου, ιδιοκτήτρια παιδικού σταθμού «… θα πρέπει τα παιδιά από τη μικρή τους ηλικία να εκπαιδευτούν σε μία συγκεκριμένη κουλτούρα που θα τους δίνει τη δυνατότητα να χαρούν τη ζωή. Να ζούνε την κάθε μέρα τους σαν σημαντική, να χαίρονται και να εκτιμούν τα αγαθά που έχουν, να δίνουν ένα αξιοπρεπή αγώνα για να γίνονται διαρκώς καλύτεροι, να πιστεύουν δυνατά στον εαυτό τους και στις δυνατότητες τους και να υποστηρίζουν με πάθος τα πιστεύω τους, να πορεύονται με γνώση και σοφία ως προς την ενότητα (είμαστε όλοι ενωμένοι και συνδεδεμένοι) και να έχουν καλή σχέση με το χρόνο, να ζούνε στο εδώ και στο τώρα.

Η παιδαγωγική κατεύθυνση που πρέπει να έχει το σχολείο θα τείνει προς την πλευρά της εκπαίδευσης χαρακτήρα σε αξίες ζωής, προς τη πλευρά της καλλιέργειας στάσεων και συμπεριφορών φιλικών προς την ανθρώπινη φύση και το περιβάλλον και προς την πλευρά της ανάπτυξης δεξιοτήτων που έχουν να κάνουν με την επιβίωση του είδους και που είναι η ευελιξία, η προσαρμοστικότητα, η παρατήρηση και η ερμηνεία της παρατήρησης κ.α.  

Αλλάζουν τα δεδομένα και αυτό που είναι σημαντικό είναι να εκπαιδευτούν τα παιδιά σε αξίες διαχρονικές, να καλλιεργήσουν τη συναισθηματική νοημοσύνη και να αναπτύξουν έναν τρόπο σκέψης πλάγιο και δημιουργικό.

Είναι επίσης σημαντικό είναι να εκπαιδευτούν οι άνθρωποι στη χαρά, καθώς η χαρά διαμορφώνει ένα πλαίσιο ζωής όπου νόημα και σημασία έχουν απλά καθημερινά πράγματα, τα οποία μέχρι τώρα τα προσπερνούσαμε θαμπωμένοι από την ύλη, και να διαμορφώσουν μία στάση ζωής όπου θα αναζητούν τη χαρά διαρκώς, καθώς αυτό το συναίσθημα έχουν βιώσει και δε θα ψάχνουν αφορμή για να γκρινιάζουν.

Γονείς και εκπαιδευτικοί είναι και πρέπει να είναι συνοδοιπόροι σε μία κατεύθυνση συμμετοχής στη διαμόρφωση του καινούριου πολιτισμού, είμαστε οι δημιουργοί του καινούριου δάσκαλοι, γονείς, κοινωνία και είμαστε γνώστες ότι ό,τι αξίζει σε έναν άνθρωπο είναι η παιδεία του και παιδεία είναι η  αντίληψη για το τι σημαίνει ζωή. Αυτή είναι η περιουσία του και αυτή είναι που θα του εξασφαλίσει μία ζωή άξια να τη ζήσει».