ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ

του Δημοσθένη Κυριαζή

Πηγή: ΣΟΛΩΝ

Είναι προφανές ότι μεταξύ της νοημοσύνης των πολιτών και των πολιτευμάτων, υπάρχει ισχυρή συσχέτιση.

Είναι επίσης προφανές ότι για να κατανοήσουμε αυτή τη σχέση, πρέπει να γνωρίζουμε κάποια βασικά στοιχεία – το αλφάβητο – τόσο των πολιτικών συστημάτων, όσο και της νοημοσύνης.

Τα βασικά για τα πολιτεύματα στοιχεία
Τα στοιχεία αυτά είναι γνωστά. Εδώ θα περιορισθούμε να αναφέρουμε μόνο την έννοια της συγκέντρωσης εξουσίας, τη σημασία που έχει και τις τιμές που λαμβάνει στα διάφορα συστήματα εξουσίας, τα οποία θεωρούμε ότι είναι μία μορφή ενεργειακών συστημάτων. [1]

Εάν μια χώρα έχει Ν πολίτες και Νε όργανα εξουσίας[2], συγκέντρωση εξουσίας C είναι οι πολίτες ανά όργανο εξουσίας, ήτοι
C=N/Ne
Από τον ανωτέρω ορισμό εύκολα προκύπτει ότι:
Στις μοναρχίες (Νε =1) η συγκέντρωση λαμβάνει τη μεγαλύτερη δυνατή τιμή C=N.
Στην ιδανική αρχαιοελληνική (άμεση) δημοκρατία (Νε=Ν) η συγκέντρωση λαμβάνει τη μικρότερη δυνατή τιμή C=1.
Στα υπόλοιπα πολιτεύματα η συγκέντρωση μπορεί να λάβει κάθε τιμή μεταξύ του 1 και του Ν .
Κατωτέρω παρατίθενται οι τιμές της συγκέντρωσης εξουσίας, σε μία χώρα 10.000.000 κατοίκων για διάφορες μορφές πολιτευμάτων.

Τυπικές τιμές συγκέντρωσης εξουσίας
(Ν = 10.000.000)

Πολίτευμα
Νε
C

Απόλυτη Μοναρχία
1
10.000.000

Ολιγαρχία
5
2.000.000

Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία
400
25.000

Ιδανική Άμεση Δημοκρατία
Ν
1

Αθηναϊκή Δημοκρατία

8


Σημείωση:Στις σημερινές αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, τα ουσιαστικά όργανα εξουσίας δεν συμπίπτουν με τους αντιπροσώπους των πολιτών. Κατά κανόνα τα ουσιαστικά όργανα είναι πολύ λίγα και αποτελούνται: από μικρό ποσοστό αντιπροσώπων και από κάποια εξωθεσμικά όργανα ( άνθρωποι με μεγάλη οικονομική/πολιτική ισχύ, σύμβουλοι ). Αυτή η πρακτική έχει προφανώς σαν αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση της συγκέντρωσης εξουσίας, που στην πράξη γίνεται πολλαπλάσια αυτής που ορίζουν οι βασικοί θεσμοί. Αν σε μία Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία με τα χαρακτηριστικά του πίνακα, θεωρήσετε ότι στην πράξη τα ουσιαστικά όργανα εξουσίας που λαμβάνουν τις μεγάλες αποφάσεις είναι 10 και όχι 400, τότε η συγκέντρωση έχει την τιμή 1.000.000 και όχι 25.000. Τέτοιες τιμές όμως συγκέντρωσης αντιστοιχούν σε ολιγαρχικά και όχι δημοκρατικά πολιτεύματα. Τι ισχύει στην πράξη στις σημερινές αντιπροσωπευτικές Δημοκρατίες, οι πολίτες το γνωρίζουν και το βιώνουν.

Από τα γενικώς ισχύοντα για τα ενεργειακά συστήματα, προκύπτει ότι ο βαθμός συγκέντρωσης ενεργείας (ισχύος), αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό των συστημάτων. Το σημείο συγκέντρωσης της ενέργειας, έχει δευτερεύουσα σημασία. Συστήματα με τον ίδιο βαθμό συγκέντρωσης ενεργείας αλλά με διαφορετικά σημεία συγκέντρωσης, είναι πρακτικά ισοδύναμα.
Ότι ισχύει για τα ενεργειακά συστήματα, ισχύει και για τα κοινωνικά συστήματα άσκησης της πολιτικής εξουσίας· και στα συστήματα αυτά, το κρίσιμο χαρακτηριστικό είναι ο βαθμός συγκέντρωσης και όχι το «σημείο» συγκέντρωσης της εξουσίας.
Όμως οι άνθρωποι δεν πιστεύουν σ’ αυτή τη φυσική αρχή. Προσπαθούν να βελτιώσουν τα πολιτεύματα αλλάζοντας το σημείο και όχι τον βαθμό συγκέντρωσης της εξουσίας, αγνοώντας ότι οι παραβάσεις φυσικών αρχών δεν παραγράφονται αλλά πάντα πληρώνονται ακριβά.

Τα βασικά για τη νοημοσύνη στοιχεία
Σύμφωνα με τις κλασσικές αντιλήψεις, νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ανθρώπου να λαμβάνει και να επεξεργάζεται εγκεφαλικά τα από το περιβάλλον δεδομένα (data), τις πληροφορίες. Δηλαδή, νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ανθρώπου να πραγματοποιεί δυο σημαντικές λειτουργίες:
Να λαμβάνει τις υπάρχουσες στο περιβάλλον πληροφορίες, με τη βοήθεια των αισθητηρίων οργάνων του και:
-Να τις επεξεργάζεται, με τη δύναμη του εγκεφάλου και όχι με τη δύναμη των ενστίκτων ή των κινήτρων.
-Πληροφορίες λαμβάνουν όλα τα ζώα αλλά τις επεξεργάζονται με τη δύναμη των ενστίκτων και των κινήτρων. Μονάχα ο άνθρωπος τις επεξεργάζεται με τη δύναμη του εγκεφάλου, ή για να ακριβολογούμε, και με τη δύναμη του εγκεφάλου.
Από τον παραπάνω κλασσικό ορισμό προκύπτουν δυο πολύ σημαντικά συμπεράσματα:
-Δεν υπάρχει νοημοσύνη αν δεν υπάρχουν πληροφορίες.
-Η ύπαρξη πληροφοριών δεν είναι νοημοσύνη, αφού η ύπαρξη πληροφοριών δεν διασφαλίζει και την εγκεφαλική επεξεργασία τους.
Νομίζουμε πως το δεύτερο συμπέρασμα πρέπει να κατανοηθεί και να βιωθεί από τους ανθρώπους «της κοινωνίας της πληροφορίας», γιατί υπάρχεις σοβαρός κίνδυνος να επικρατήσει η άποψη και κυρίως η πρακτική, ότι νοημοσύνη είναι η απόκτηση πληθώρας πληροφοριών. Είναι προφανές ότι μια τέτοια άποψη και πρακτική θα οδηγήσει, νομοτελειακά, στη υποβάθμιση της νοημοσύνης του ανθρώπου.


Οι τύποι νοημοσύνης. IQ και EQ
Στον προηγούμενο κλασσικό ορισμό, η νοημοσύνη ορίζεται έμμεσα από τα αποτελέσματα της και όχι άμεσα από τη φύση και τη λειτουργία της. Καταφύγαμε στον έμμεσο ορισμό της, γιατί κατά βάθος δεν γνωρίζουμε –ή έστω δεν γνωρίζαμε- πολλά πράγματα για τη νοημοσύνη. Οι γνώσεις μας γι’ αυτήν ήταν, για χιλιάδες χρόνια, γενικές και φιλοσοφικές.
Από τις αρχές όμως του 20ου αιώνα, νευρολόγοι, βιολόγοι, ψυχίατροι, ψυχολόγοι και άλλοι επιστήμονες, άρχισαν να ερευνούν για να ανακαλύψουν τη φύση και τη λειτουργία της νοημοσύνης. Άρχισαν να ερευνούν το Π Ω Σ και από Π Ο Υ (από ποια στοιχεία του εγκεφάλου), δημιουργείται η νοημοσύνη.
Αυτές οι προσπάθειες έδωσαν τις πρώτες απαντήσεις στα ερωτήματα του ΠΩΣ και από ΠΟΥ και οδήγησαν στην ανάπτυξη μεθόδων μέτρησης της ισχύος της νοημοσύνης που έχει ο κάθε άνθρωπος.
Τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, η ισχύς της νοημοσύνης εκφράζονταν με το πηλίκο των σωστών απαντήσεων προς το σύνολο των ειδικών ερωτήσεων, που υποβάλλονταν σε έναν άνθρωπο.
Το αποτέλεσμα μιας τέτοιες μέτρησης ονομάσθηκε πηλίκο νοημοσύνης (Intelligence Quotient), και συντομογραφικά IQ. Για παράδειγμα, εάν οι υποβαλλόμενες ερωτήσεις είναι 20 και κάποιος απαντήσει σωστά στις 16, τότε το IQ του είναι 16/20.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 πιστεύαμε σε ένα ΠΩΣ και σε ένα από ΠΟΥ. Πιστεύαμε δηλαδή, πως υπάρχει ένας τύπος νοημοσύνης που τη λέγαμε συντομογραφικά IQ, έκφραση με αναφορά στον τύπο και την ισχύ της νοημοσύνης. Προϊόντα της IQ είναι σκέψεις και συλλογισμοί που ακολουθούν το μοντέλο « αν α τότε β », της λογικής των αρχαίων Ελλήνων και το μοντέλο « 2+ 2 = 4 », της μαθηματικής λογικής. Αυτούς τους τύπους σκέψεων οι άνθρωποι τις ονομάζουν λογικές σκέψεις, ενώ οι νευρολόγοι σειριακές, από την μορφή των νευρώνων μέσω των οποίων παράγονται.
Την δεκαετία του 1990, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι υπάρχει και ένας δεύτερος τύπος νοημοσύνης – ένα άλλο ΠΟΥ και ΠΩΣ – που ονομάσθηκε Συναισθηματική (Emotional) νοημοσύνη ή συντομογραφικά EQ, έκφραση που αναφέρεται στον τύπο και την ισχύ της νοημοσύνης.
Προϊόντα της EQ είναι συλλογισμοί που παράγονται από διαφορετικά στοιχεία του εγκεφάλου και με διαφορετικές διαδικασίες από εκείνες των λογικών συλλογισμών. Οι συλλογισμοί αυτοί αποτελούν την αρχική μορφή συλλογισμών του ανθρώπου, γίνονται εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια και ονομάζονται συνειρμικοί συλλογισμοί .
Οι συνειρμικές σκέψεις και συλλογισμοί, παράγονται από τη συσχέτιση των πληροφοριών με τα συναισθήματα που μας δημιουργούν· αποτελούν τον κρίκο που ενώνει τα συναισθήματα με τα data από το περιβάλλον, με τις πληροφορίες.
Ένα παράδειγμα συνειρμικού συλλογισμού είναι το συμπέρασμα ύπαρξης κινδύνου από το γαύγισμα του σκύλου.
Οι αρμόδιοι επιστήμονες, που μέχρι πρόσφατα αγνοούσαν τα προαναφερθέντα στοιχεία για την συναισθηματική νοημοσύνη, θεωρούσαν κάθε μη λογικό συλλογισμό, και συνεπώς και τους συνειρμικούς, ως παραλογισμούς και αποκρυφισμούς. Αυτή αντίληψη οδήγησε στην αντιμετώπιση τους στη Δύση με επιφύλαξη αν όχι με περιφρόνηση. Σήμερα μετά τις ανακαλύψεις για την EQ, τους αντιμετωπίζονται με περισσότερη κατανόηση και σεβασμό.

Τύποι νοημοσύνης και πολιτισμοί
Μεταξύ των δυο τύπων νοημοσύνης και των βασικών τύπων πολιτισμού, υπάρχει ισχυρή συσχέτιση που μπορεί να συνοψισθεί στα ακόλουθα δυο στατιστικής νομοτέλειας συμπεράσματα, πού τεκμηριώνονται σε ιστορικά στοιχεία:
IQ είναι η νοημοσύνη πάνω στην οποία βασίστηκε,
ο Αρχαιοελληνικός και ο Δυτικός πολιτισμός
EQ είναι η νοημοσύνη πάνω στην οποία βασίστηκαν,
οι πολιτισμοί των Λαών της Ανατολής

Ολική και δεσπόζουσα νοημοσύνη
Τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα (2000-2002), οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο άνθρωπος έχει και έναν τρίτο τύπο νοημοσύνης που ονομάσθηκε πνευματική (spiritual) νοημοσύνη, ή συντομογραφικά SQ.[3]
Η SQ είναι η υπέρτατη νοημοσύνη, που συσχετίζει και ελέγχει τους συνειρμικούς και τους λογικούς συλλογισμούς και δημιουργεί ερωτήσεις και απαντήσεις για υψίστης σημασίας θέματα όπως: Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Γιατί γεννηθήκαμε;
Είναι προφανές ότι η συνολική νοημοσύνη του ανθρώπου είναι το άθροισμα της συναισθηματικής, της λογικής και της πνευματικής νοημοσύνης. Αυτή το προφανές συμπέρασμα, σε μαθηματικό φορμαλισμό, μπορεί να γραφεί ως εξής:

Ολική νοημοσύνη ανθρώπου = EQ + IQ + SQ
Αυτή η εξίσωση έχει μόνο λογική χρήση. Για να έχει μαθηματική χρήση, πρέπει η EQ, IQ και SQ να εκφράζονται και να μετρούνται με τις ίδιες μονάδες ισχύος (πχ watts).
Σε κάποιους ανθρώπους, ή σε κάποιες ομάδες ανθρώπων, είναι δυνατόν ένας από τους παραπάνω τρεις τύπους νοημοσύνης, να αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής νοημοσύνης ( πχ 80% ).
Ο τύπος αυτός της νοημοσύνης που αποτελεί την «πλειοψηφία» στη συνολική νοημοσύνη, την ονομάσαμε δεσπόζουσα νοημοσύνη του ανθρώπου ή της κοινωνίας των ανθρώπων. Στην πράξη δεσπόζουσα νοημοσύνη στις διάφορες κοινωνίες είναι η EQ ή η IQ.

Οι εξισώσεις της IQ και EQ
Από τη θεώρηση των ιστορικών στοιχείων συμπεραίνεται ότι υπάρχει ισχυρή συσχέτιση, της δεσπόζουσας νοημοσύνης με: τους τύπους γραφής, τους τρόπους αντίληψης και τις μορφές των πολιτευμάτων.
Στις κοινωνίες στις οποίες δεσπόζουσα νοημοσύνη ήταν η IQ, αναπτύχθηκε: Η αλφαβητική γραφή, η ανοιχτή αντίληψη και το δημοκρατικό πολίτευμα. Αντίθετα στις κοινωνίες στις οποίες δεσπόζουσα νοημοσύνη ήταν η EQ, αναπτύχθηκε: Η συμβολική γραφή, η δογματική αντίληψη και το μοναρχικό/θεοκρατικό πολίτευμα.
Τα παραπάνω συμπεράσματα, που σήμερα κατανοούμε ότι είναι συμβατά με τις δυνατότητες και επιδόσεις των λογικών (της IQ) και των συνειρμικών (της EQ) συλλογισμών, μπορούν να παρασταθούν σε μαθηματικό φορμαλισμό σαν σχέσεις αιτίου/αποτελέσματος - σαν εξισώσεις - ως ακολούθως:
-IQ = Αλφαβητική γραφή + Ανοιχτή αντίληψη + Δημοκρατία

-EQ = Συμβολική γραφή + Δογματική αντίληψη + Μοναρχία
Σπεύδουμε να διευκρινίσουμε ότι οι σχέσεις αυτές έχουν στατιστική και όχι ντετερμινιστική ισχύ. Η πρώτη «εξίσωση» ίσχυσε ξεκάθαρα στην αρχαία Ελλάδα που γέννησε τη λογική, την αλφαβητική γραφή και τη δημοκρατία· που ανέπτυξε τη λογική νοημοσύνη σε δεσπόζουσα.
Η δεύτερη «εξίσωση» ίσχυσε και ισχύει σε χώρες λαών της Ανατολής, και όχι μόνο, όπου συνυπήρχαν ή συνυπάρχουν: Συμβολική γραφή, δογματική αντίληψη, μοναρχικά/θεοκρατικά πολιτεύματα και δεσπόζουσα EQ.


Κοινωνική Σχιζοφρένεια
Στις περισσότερες σημερινές χώρες, οι άνθρωποι και αλφαβητική γραφή χρησιμοποιούν και υψηλό IQ έχουν, αφού μπορούν να διαχειρίζονται θέματα της επιστήμης, της τεχνολογίας και άλλων σημερινών δραστηριοτήτων. Παρά ταύτα, η αντίληψης τους για τα πολιτικά θέματα δεν είναι ανοικτή αλλά είναι δογματική και στις πολιτείες τους, δεν λειτουργεί πραγματική δημοκρατία. Τι άραγε συμβαίνει; Μήπως οι παραπάνω «εξισώσεις» δεν ισχύουν αλλά είναι ένα πρόχειρο και βερμπαλιστικό συμπέρασμα;
Πιστεύω ότι οι προηγούμενες σχέσεις ισχύουν και ότι η μη ισχύς αυτών στον τομέα άσκησης της πολιτικής εξουσίας, οφείλεται στη διαφορική χρήση της IQ και EQ.
Πιο συγκεκριμένα, οι άνθρωποι σήμερα χρησιμοποιούν την IQ τους όταν ασχολούνται με θέματα της επιστήμης, της οικονομίας, της τεχνολογίας και άλλων καθημερινών δραστηριοτήτων, αλλά χρησιμοποιούν την EQ τους, όταν ασχολούνται με θέματα άσκησης της πολιτικής εξουσίας και με άλλα σοβαρά θέματα ουμανιστικής φύσεως· τα θέματα αυτά αντιμετωπίζονται, κατά κανόνα, με τρόπο δογματικό.
Αυτή η επιλεκτική χρήση της IQ και EQ είναι η αιτία για την χωρίς κοινούς στόχους και ρυθμούς, την χωρίς αρμονία ανάπτυξη των δύο ομάδων δραστηριοτήτων που προαναφέρθηκαν. Το μέσο IQ των σημερινών ανθρώπων δεν είναι μικρό. Η διαφορική χρήση της είναι το πρόβλημα.
Βασική αιτία αυτής της παράδοξης διαφορικής χρήσεως της IQ και EQ, είναι η δράση του κατεστημένου της εξουσίας, η οποία συστηματικά και αποτελεσματικά απευθύνεται στα συναισθήματα και όχι στη λογική των ανθρώπων για την προώθηση των πολιτικών και ουμανιστικών θεμάτων· για την προώθηση των συμφερόντων του. Η εξήγηση είναι απλή. Αν το κατεστημένο της εξουσίας απευθυνόταν στη λογική των ανθρώπων, θα είχε αυτοκαταργηθεί.
Η παραπάνω διαφορική χρήση, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως κοινωνική σχιζοφρένεια, είναι υπεύθυνη για τους πολέμους, τις μαζικές σφαγές ανθρώπων και τις άλλες μεγάλες δυστυχίες που οι άνθρωποι προκάλεσαν σε άλλους ανθρώπους, παρακινούμενοι από το κατεστημένο της εξουσίας και την EQ τους· από τα συναισθήματα τους που σκόπιμα δημιουργεί και φουσκώνει το κατεστημένο


Η νοημοσύνη των ανθρώπων στη νέα εποχή
Στη νέα εποχή της πληροφορίας, οι άνθρωποι θα έχουν στη διάθεση τους έναν πάρα πολύ μεγαλύτερο από τον σημερινό όγκο πληροφοριών. Γεννάται συνεπώς το ερώτημα: Θα καταφέρουν αυτό το μεγάλο όγκο πληροφοριών να τον επεξεργάζονται εγκεφαλικά;
Είναι φανερό ότι αν τα καταφέρουν, η IQ τους θα ενδυναμωθεί. Αν όμως δεν τα καταφέρουν και καταντήσουν απλοί καταναλωτές πληροφοριών, η νοημοσύνη τους νομοτελειακά θα υποβαθμισθεί, αφού νοημοσύνη είναι κυρίως η εγκεφαλική επεξεργασία των πληροφοριών και ότι κάτοχοι πληροφοριών είναι όλα τα ζώα.
Τι λοιπόν θα συμβεί στη νέα εποχή; Βελτίωση ή εκφυλισμός της IQ;
Ίσως η απάντηση στο σημαντικό αυτό ερώτημα δεν είναι τόσο δύσκολη, εάν μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις δυνατότητες που κατά βάθος αυτή η τεχνολογία έχει. Και αυτές οι δυνατότητες είναι να ξεκουράζει τον άνθρωπο από την εκτέλεση χρονοβόρων «πνευματικών εργασιών ρουτίνας» και όχι να υποκαθιστά το μυαλό του.
Στη λογική αυτή η νέα τεχνολογία παρέχει στους ανθρώπους, τεχνοοικονομικές διευκολύνσεις και χρόνο για ουσιαστικότερη και βαθύτερη επεξεργασία των πληροφοριών. Με απλά λόγια, για να μπορούν οι άνθρωποι να επεξεργάζονται εγκεφαλικά το μεγάλο όγκο των πληροφοριών στη νέα εποχή, πρέπει να χρησιμοποιούν τη νέα τεχνολογία σαν εργαλείο για βαθύτερη και περισσότερη εγκεφαλική επεξεργασίας των πληροφοριών, όπως κάνουν σήμερα οι ερευνητές.
Αν οι άνθρωποι θεωρήσουν τη νέα τεχνολογία σαν υποκατάστατο της εγκεφαλικής επεξεργασίας – σαν ηλεκτρονικούς εγκεφάλους – ή επιμείνουν να επεξεργάζονται τις πληροφορίες με συμβατικά εργαλεία και μεθόδους, δεν θα τα καταφέρουν. Η σημερινή IQ τους θα συρρικνωθεί και το παράδοξο φαινόμενο της διαφορικής χρήσης της θα ενισχυθεί και θα επεκταθεί.
Στην δεύτερη περίπτωση, η νέα εποχή της πληροφορίας θα γίνει ένας εφιάλτης, σαν αυτόν που περιγράφει ο Τζωρτζ Όργουελ στο γνωστό βιβλίο του «1984».
Είναι ίσως χρήσιμο να θυμηθούμε ότι οι «πνευματικές εργασίες ρουτίνας», δεν είναι ίδιες με αυτές του παρελθόντος. Κάτι που στο παρελθόν ήταν μία δύσκολη, χρονοβόρος και υψηλού κόστος πνευματική εργασία ανθρώπων και μάλιστα σπουδασμένων, σήμερα χάρη στην τεχνολογία, είναι μία λειτουργία ρουτίνας, που εκτελείται από μηχανές εύκολα, γρήγορα και με αμελητέο κόστος.
Μακάρι η IQ των Ελλήνων να γίνει δεσπόζουσα και στον τομέα άσκησης της εξουσίας. Μακάρι η νοημοσύνη των ανθρώπων της νέας εποχής να εξελιχθεί κατά το αισιόδοξο σενάριο.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Δ. Κυριαζής «Η Άμεση Δημοκρατία στην Τηλέρια»,
[2] Όργανα εξουσίας είναι αυτά που λαμβάνουν τις μεγάλες και κυρίαρχες αποφάσεις από τις οποίες επάγονται και περιορίζονται όλες οι άλλες αποφάσεις. Τα όργανα που φροντίζουν να υλοποιηθούν οι μεγάλες αποφάσεις, λέγονται όργανα λειτουργίας. Στις σημερινές δημοκρατίες, όργανα εξουσίας είναι οι εκπρόσωποι των πολιτών και όργανα λειτουργίας τα στελέχη του δημόσιου τομέα.
[3] Danah Zohar & Ian Marshall «Πνευματική Νοημοσύνη», εκδόσεις Έσοπτρον 2001.


Το παρόν είναι απόσπασμα από το βιβλίο, «ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Η επίδραση της σύγχρονης Φυσικής και της Ψηφιακής Τεχνολογίας στη Δημοκρατία». Δημοσθένης Κυριαζής. Εκδόσεις Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, 2009.

(Πηγή: Ψηφιακή Άμεση Δημοκρατία)

21 Σεπτεμβρίου 2010