Μια απάντηση στο κείμενο “Η κοινωνική αλλαγή ως διακύβευμα” ή αλλιώς η συζήτηση δύο φίλων

Πηγή: feleki.wordpress.com

Με τον Πασχάλη Νταγτεβερένη είμασταν συμφοιτητές και πολύ καλοί φίλοι στο Ρέθυμνο. Μετά πήρε ο καθένα το δρόμο του, χαθήκαμε, ξαναβρεθήκαμε, συνεχίζουμε να είμαστε φίλοι μόνο που δε βρισκόμαστε για να τα πούμε από κοντά. Με αφορμή λοιπόν το κείμενό του “Η κοινωνική αλλαγή ως διακύβευμα” που δημοσιεύτηκε στην Εποχή (29/7/2012) και αναδημοσιεύτηκε από το tvxs θα ήθελα να κάνω κάποιες παρατηρήσεις και να συζητήσουμε, έστω διαδικτυακά.
Μια πρώτη παρατήρηση έχει να κάνει με τις συνεχείς αναφορές στο κείμενο για “Λέσχη των Ισχυρών” χωρίς αυτή να προσδιορίζεται με αποτελέσμα την αναπαραγωγή της συνωμοσιολογικής σκέψης που αποτελεί δυστυχώς ίδιον γνώρισμα της Αριστεράς. Ποιον συμπεριλαμβάνει η περιβόητη “Λέσχη των Ισχυρών”; Υποθέτω αν μιλήσουμε για την Ε.Ε. σίγουρα ηγεμονικό ρόλο θα έχει η Γερμανία. Ανήκει σ’ αυτήν τη “Λέσχη” για παράδειγμα η Ιταλία; Πριν την κρίση διέθετε (αποδείχτηκε φούσκα τελικά) μια από τις πιο ισχυρές οικονομίες στην Ευρώπη; Ή ένα άλλο ερώτημα; Είναι η Γερμανία τόσο ισχυρή ώστε να βγει αλώβητη και πιθανώς κερδισμένη από μία ενδεχόμενη κατάρρευση της Ελλάδας ή της Ισπανίας; (Το ίδιο ερώτημα ισχύει και για την Αμερική).
Ας αποδεχτούμε ότι ζούμε σε συνθήκες “του πιο βάρβαρου νεοφιλελεύθερου πειραματισμού που γνώρισε ποτέ η ήπειρος (αν όχι ο πλανήτης)“. Ο Πασχάλης θεωρεί ότι η σχέση με την έννοια της “δύναμης” στο πλαίσιο των προεκλογικών διακηρύξεων του ΣΥΡΙΖΑ και των υπολοίπων, εδράζεται στο εξής δίπολο: “α) η δύναμη εντοπίζεται στο ίδιο το σύνολο, για την ακρίβεια, στην ικανότητα των μελών του να οργανώνουν, να μετέχουν αλλά και να διεκδικούν κοινωνικές δομές και θεσμούς που θα λειτουργούν βάσει των αρχών της κοινωνικής αλληλεγγύης, β) η δύναμη εμφανίζεται ως αποκλειστικό προνόμιο των οικονομικά Ισχυρών, με τρόπο που να υπενθυμίζει το ίδιο πάντα, βαθιά ριζωμένο, συντηρητικό ιδεολόγημα: το «χρήμα» στη διαπλοκή του με την κρατική εξουσία αποτελεί την απόλυτη δύναμη, τον «υπέρτατο Θεό», μπροστά στον οποίο οι πολίτες, νοούμενοι ως ανίσχυρα άτομα, οφείλουν δουλοπρεπή υποταγή.“
Με το πρώτο σκέλος θα συμφωνήσω αλλά και τα υπόλοιπα κόμματα πλην του ΣΥΡΙΖΑ μίλησαν για κοινωνικές δομές και θεσμούς που θα λειτουργούν με βάση τις αρχές της κοινωνικής αλληλεγγύης αλλά πρότειναν μέτρα με τα οποία προφανώς ο Πασχάλης διαφωνεί. Θα ήθελα να αναφέρω μερικά παραδείγμα για να καταδείξω ότι στην Ελλάδα ο καθένας στην εργασία του μπορεί στο παρελθόν να “συν-εργαζόταν για την υλοποίηση ενός συγκεκριμένου έργου, βάσει ενός προσυμφωνημένου σχεδίου επιτέλεσής του“ αλλά το προσδωκόμενο αποτέλεσμα αφορούσε στο προσωπικό όφελος.
Κάπως έτσι λοιπόν με τέτοιες “συν-εργασίες” το κράτος εισέπραττε ετησίως από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων και τον ΦΠΑ 15–20 δισεκατομμύρια ευρώ λιγότερα από όσα θα εισέπραττε με βάση τα επίπεδα φοροδιαφυγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν μπορεί βέβαια κανείς να παραγνωρίσει ότι η Ελλάδα πάσχει από δομικές δυσχέρειες, όπως ο υψηλός δείκτης αυτοαπασχόλησης και ο μεγάλος αριθμός πολύ μικρών επιχειρήσεων που φοροδιαφεύγουν αποκρύβοντας έσοδα.
Δεν μπορεί κανείς επίσης να παραγνωρίσει τη “συν-εργατική” διάθεση για παράδειγμα των τελωνειακών που έχουν να επιδείξουν ένα από τους μεγαλύτερους δείκτες διαφθοράς, καλυπτόμενοι από το πολύπολοκο δίκτυο της γραφειοκρατίας.
Θα στρουθοκαμηλίζαμε αν δεν αναγνωρίσουμε τη “συν-εργατική” αποδοχή του σωματείου της ΔΕΗ της ετήσιας επιδότησης ύψους 700 εκατομμυρίων από τον προϋπολογισμό προς το ασφαλιστικό της ταμείο.
Θα είμασταν εκτός πραγματικότητας αν δεν βλέπαμε τη “συν-εργατική” συμφωνία για το υψηλό κόστος των υπηρεσιών υγείας, των φαρμάκων και των ιατρικών προϊόντων στην Ελλάδα αλλά και την ιδιαίτερα εκτεταμένη διαφθορά και την μακρά παράδοση σκανδάλων στον συγκεκριμένο τομέα.
Τα παραδείγματα είναι πολλά από το “κόσμο της εργασίας” που κάθε άλλο παρά έχει αποδείξει μέχρι τώρα ότι θέλει να εγκαταλείψει το “δίκαιο του ισχυρότερου” και ειλικρινά να “συν-εργαστεί”. Φυσικά, (όπως αναφέρεται και στο κείμενο του Πασχάλη) σήμερα με την κρίση έχουν δημιουργηθεί δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης αλλά αυτά αφορούν σε πιο μικρή κλίμακα και αποφέρουν βραχύχρονες λύσεις. Η οργάνωση “τοπικών επιτροπών“, όπως σημειώνει ο Πασχάλης, κάτι που στα νεοφιλελεύθερα κράτη είναι μια πραγματικότητα, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν το κράτος. Οι τοπικές επιτροπές θα μπορούσαν μόνο να λειτουργήσουν επικουρικά προς τις δομές ενός υγιούς κράτους που θα διαθέτει διαφανείς, ικανούς ελεγκτικούς μηχανισμούς και δε θα “πνίγει” την ιδιωτική πρωτοβουλία αλλά ταυτόχρονα θα ενισχύει την κοινωνική αλληλεγγύη και θα υπηρετεί τον πολίτη. Αλλιώς αφήνεται ανοιχτό το πεδίο σε μια επιθετική διείσδυση των ιδιωτών που και τα κεφαλαία διαθέτουν και το know-how και βέβαια αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση των κερδών τους.
Και για να κλείσω τη συζήτηση: αναφέρει ο Πασχάλης ότι: “στη κατανόηση της δύναμης ως οικονομικής ισχύος, η δύναμη δεν μπορεί παρά να βιώνεται ως κάτι εξωτερικό ως προς εμένα: είτε ως μέσο αυτό καθεαυτό (το χρήμα, ο πλούτος), είτε ως ισχύς αυτών που το κατέχουν, η έτσι οριζόμενη δύναμη δεν μπορεί παρά να βιώνεται ως κάτι εξωτερικό ως προς την ύπαρξή μου, ως κάτι στο οποίο δεν μπορώ να μετάσχω καθώς δεν πηγάζει από εμένα, αλλά από το «έξω» μου.” Έχω την αίσθηση ότι υπάρχει μια αδικαιολόγητη δαιμονοποίηση του χρήματος.
Θεωρώ ότι ο πολίτης θα μπορεί να αισθάνεται μέτοχος του “χρήματος” και να έχει δύναμη όταν αμοίβεται με αξιοκρατικό τρόπο για την εργασία που παράγει για το κοινωνικό σύνολο και όταν βελτιωθούν οι υπηρεσίες που του παρέχονται, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα˙ όταν -για να το πω πιο λαϊκά- τα λεφτά του πιάνουν τόπο.
Εκτός αν αποφασίσουμε ότι μπορούμε να ζήσουμε χωρίς χρήμα, σε μια ανταλλακτική-αυτοκαταναλωτική-προνεωτερική κοινωνία αλλά τότε θα πάμε σε μια άλλη συζήτηση.
Β.Λ.