Γνώση και πληροφορία

Γράφει ο Νίκος Τσούλιας
(φυσικομαθηματικός, τέως πρόεδρος της ΟΛΜΕ)

Απόσπασμα από κείμενο που δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (17.08.2011) με τον ίδιο τίτλο.

Ένα από τα πιο σοβαρά θέματα που τίθενται σήμερα στον εκπαιδευτικό σε κοινωνίες στις οποίες επικυριαρχεί ο μεγάλος όγκος πληροφορίας είναι να μάθουν τους μαθητές να ξεχωρίζουν τη γνώση από την πληροφορία. Και επιπλέον, να τους μάθουν να βρίσκουν ποια πληροφορία είναι έγκυρη και, ακόμη, να μη χάνονται στον άπειρο ωκεανό των πληροφοριών που πλημμυρίζει ιδιαίτερα το διαδίκτυο. Σύμφωνα μάλιστα με τον Ομπάμα, τον πρόεδρο των ΗΠΑ, μια καλή Παιδεία μπορεί να βοηθήσει στο να ξεχωρίζει κανείς «τις πολλές φωνές που κραυγάζουν για προσοχή» σε ιστολόγια, στην τηλεόραση ή στο ραδιόφωνο.

Αλλά ποιες είναι οι κύριες διαφορές μεταξύ γνώσης και πληροφορίας;

1. Η γνώση είναι το βασικό μέρος των εκπαιδευτικών θεσμών. Είναι το απόσταγμα των επιστημών που, συστηματοποιημένο και παιδαγωγικά προσαρμοσμένο, θεωρείται ως το πολιτιστικό σώμα που θα μεταβιβαστεί στις γενιές των νέων στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Αποτελεί, δηλαδή, την εκπαιδευτική ύλη που αξιολογείται ως απαραίτητη για τη μόρφωση των παιδιών και των εφήβων.

2. Η γνώση έχει μια διαχρονική ισχύ και δε συνδέεται με το εφήμερο της πληροφορίας.

3. Η γνώση έχει σημαντικότητα με πολλαπλασιαστικά οφέλη στον άνθρωπο, ενώ η πληροφορία είναι ήσσονος σημασίας και εξαντλείται σχεδόν με τη χρήση της.

4. Η γνώση μπορεί να δώσει ένα μεγάλο μέρος πληροφοριών και, αντιστρόφως, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι πολλές πληροφορίες μπορούν να οδηγήσουν κάποιες φορές σε μια μικρή συγκρυστάλλωση γνώσης.

5. Η γνώση μετασχηματίζεται συχνά σε πυρήνες σοφίας, η οποία επιδρά στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου, ενώ η πληροφορία εξατμίζεται χωρίς να προσδώσει κάποια μόνιμα χαρακτηριστικά στη ζωή του.

6. Η γνώση είναι απόρροια έρευνας και συστηματικής πνευματικής προσπάθειας, ενώ η πληροφορία ένα απλό στοιχείο ενημέρωσης.

7. Η γνώση βοηθά στη λήψη αποφάσεων και στη διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών, κάτι που δεν μπορεί να ισχύσει με την πληροφορία.

8. Η πληροφόρηση είναι συνήθως μια μορφή ψυχαγωγίας και όχι ένα εργαλείο απόκτησης μορφωτικών προσόντων ή μέσο χειραφέτησης.

Κριτήρια

Μέχρι πρόσφατα η εγκυρότητα της γνώσης και της πληροφορίας μπορούσε να εξακριβωθεί σχετικά εύκολα. Τώρα όμως η πλημμυρίδα των ψηφιακών πληροφοριών στο διαδίκτυο δεν αφήνει πολλά τέτοια παραδοσιακά περιθώρια. Ποια μπορεί να είναι τα κριτήρια αξιολόγησης της έγκυρης πληροφορίας;

● Ένα ασφαλές κριτήριο είναι η αξιοπιστία της πηγής που μεταδίδει μια πληροφορία. Ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα, ένα ερευνητικό κέντρο, ένας διεθνής οργανισμός (ΟΗΕ, UNESCO, ΟΟΣΑ), ένας επιστημονικός φορέας, ένας συλλογικός επαγγελματικός θεσμός, ένας επιστήμονας κύρους κτλ. αποτελούν πηγές αξιόπιστης πληροφορίας και –μερικοί απ’ αυτούς– αξιόπιστης γνώσης.

● Ένα δεύτερο κριτήριο, και το πιο σημαντικό, είναι το επίπεδο της δικής μας πνευματικής επάρκειας, το οποίο μας καθοδηγεί να αξιολογήσουμε από μόνοι μας το περιεχόμενο της προσλαμβανόμενης πληροφορίας.

Είναι, τελικά, θέμα παιδείας!