Οι κεντρικοί τραπεζίτες τα έχουν παρατήσει…

Πηγή: http://www.banksnews.gr

Ο κόσμος είναι καταδικασμένος σε έναν αέναο κύκλο από φούσκες, οικονομικές κρίσεις και καταρρεύσεις νομισμάτων. Πρέπει να το συνηθίσουμε. Τουλάχιστον, αυτό περιμένουν από εμάς οι κεντρικοί τραπεζίτες, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν σε όλο τους το μεγαλείο την περασμένη εβδομάδα στο Jackson Hole του Γουαϊόμινγκ.

Όλη η συζήτηση σχετικά με το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα χαρακτηρίστηκε από μία μοιρολατρική αποδοχή του υπάρχοντος status quo. Παρά την επιτυχία των μη συμβατικών νομισματικών πολιτικών και παρά τις πρόσφατες αναβαθμίσεις του κανονιστικού πλαισίου, ακόμη δεν έχουμε κανέναν τρόπο να περιορίσουμε τις ανισορροπίες στην παγκόσμια οικονομία, και αυτό συνεπάγεται νέες κρίσεις για το μέλλον.

Πράγματι, το πρόβλημα επιδεινώνεται όλο και περισσότερο. Από την κατάρρευση του παλιού συστήματος σταθερών συναλλακτικών ισοτιμιών Bretton Woods το 1971, ο κόσμος έχει συνηθίσει το «τρίλημμα» του παγκοσμίου χρηματοπιστωτικού συστήματος: το ότι είναι αδύνατο να έχεις ταυτόχρονα ελεύθερες ροές κεφαλαίων, σταθερές ισοτιμίες και ανεξάρτητη νομισματική πολιτική. Οι περισσότερες χώρες έχουν ταχθεί υπέρ του να έχουν τον έλεγχο για τη δική τους νομισματική πολιτική και κυμαινόμενες ισοτιμίες.

Ωστόσο, σε μία εξαιρετική μελέτη που παρουσιάστηκε στο Jackson Hole, η Καθηγήτρια Hélène Rey του London Business School υποστήριξε ότι ο παγκόσμιος κύκλος πιστωτικών και κεφαλαιακών ροών –που καθοδηγείται από τη νομισματική πολιτική της Fed- σημαίνει ότι ακόμα και οι κυμαινόμενες ισοτιμίες δεν επιτρέπουν σε μια χώρα τον έλεγχο της μοίρας της. Το «τρίλημμα» συνεπώς, είναι ουσιαστικά δίλημμα. Οι επιλογές είναι οι εξής: ή επιβάλλεις ελέγχους στην κυκλοφορία κεφαλαίων ή αφήνεις τη Fed να διοικεί την οικονομία σου.

Η αδιάφορη αποδοχή της απαισιόδοξης ανάλυσης στο Jackson Hole ήταν εντυπωσιακή, ειδικά σε μία χρονική στιγμή όπου τα κεφάλαια εγκαταλείπουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο –παρασύροντας προς τα κάτω τις συναλλαγματικές ισοτιμίες- καθώς η Fed σκέφτεται μία σταδιακή μείωση του προγράμματος μηνιαίων αγορών ομολόγων ύψους $85 δις το μήνα. Κατ’ ελάχιστον, αυτό απειλεί τις αναπτυσσόμενες χώρες με υψηλότερο πληθωρισμό και υψηλότερα επιτόκια• οι χώρες που απόλαυσαν τις κεφαλαιακές εισροές λίγο παραπάνω από ότι έπρεπε, όπως η Ινδία και η Ινδονησία, μπορεί να υποφέρουν χειρότερα.

Ωστόσο, όλος ο διάλογος έγινε σχετικά με το πώς οι μεμονωμένες χώρες μπορούν να μετριάσουν τις συνέπειες των εισροών και εκροών κεφαλαίου. Το συμπέρασμα της Καθηγήτριας Rey ήταν ότι δεν έχει νόημα να περιμένουμε από τη Fed να διαμορφώσει πολιτική, σκεπτόμενη και τις άλλες χώρες (κάτι που θα ήταν παράνομο). Πρότεινε στοχευμένους ελέγχους κεφαλαίου, αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο και εσωτερική πολιτική ως λύσεις πρόληψης ενάντια στις πιστωτικές φούσκες.

Στην πράξη, όμως, αυτό δεν μπορεί ποτέ να λειτουργήσει σωστά. Απαιτεί από κάθε χώρα στον κόσμο, να αντιδράσει πειθαρχημένα στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κεφαλαιακές ροές. Είναι σαν να λέμε ότι μπορούμε να θεραπεύσουμε το απλό κρύωμα με το να βάλουμε όλους τους ανθρώπους στον πλανήτη να πλένουν τα χέρια τους κάθε μία ώρα και να μην φεύγουν ποτέ από το σπίτι. Ακόμη και αν κάτι τέτοιο λειτουργούσε, η απαραίτητη μεταβλητότητα της πολιτικής θα επέβαλε επίπονα οικονομικά κόστη στις χώρες που θα ενεργούσαν κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Αλλά, αυτή δεν είναι η μόνη επιλογή. Πριν από πέντε χρόνια, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, υπήρχε όρεξη και τάση για ένα νέο είδος διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η όρεξη αυτή εξαφανίστηκε –αλλά τη χρειαζόμαστε επειγόντως πίσω.

Οι ατέλειες στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι παλιές και προφανείς, και υπερνικούν οποιαδήποτε προσπάθεια να τις παρακάμψεις. Πρώτη ανάμεσά τους είναι η έλλειψη ενός μηχανισμού που θα υποχρέωνε μία χώρα με έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών να το μειώσει. Συνεπώς, οι τεράστιες ανισορροπίες –όπως το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας, το οποίο έστειλε τεράστια κεφάλαια στις ΗΠΑ και βοήθησε στο να δημιουργηθεί η οικονομική κρίση- μπορούν να αναπτύσσονται και να διατηρούνται.

Πράγματι, το να έχεις πλεόνασμα είναι σοφή επιλογή, διότι δεν υπάρχει κεντρική τράπεζα παγκοσμίως, που να βασίζεται στην απόφαση των επενδυτών για το αν θα πάρουν τα κεφάλαιά τους από τη χώρα. Υπάρχει φυσικά το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο –αλλά οι ασιατικές χώρες το δοκίμασαν το 1997, και η εμπειρία τους ήταν τόσο ευχάριστη που από τότε μαζεύουν συναλλαγματικά αποθέματα για να μη χρειαστεί να την ξαναζήσουν.

Είναι αδύνατο να υπάρξει ένα αξιόπιστο backstop, όταν το παγκόσμιο σύστημα βασίζεται σε ένα εθνικό νόμισμα –το δολάριο των ΗΠΑ- ως αποθεματικό. Μόνο η Fed κόβει δολάρια. Σε μία κρίση, ποτέ δεν υπάρχουν αρκετά –μία έλλειψη που χειροτερεύει καθώς η παγκόσμια οικονομία μεγαλώνει σε σχέση με των ΗΠΑ- ακόμα και αν το σημερινό πρόβλημα των αναπτυσσόμενων χωρών είναι ότι υπάρχουν υπερβολικά πολλές.

Η απάντηση είναι αυτό που πρότεινε ο Τζων Μέυναρντ Κέυνς το 1930: ένα παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, κανόνες για την τιμολόγησή του έναντι των εθνικών νομισμάτων, και ποινές για τις χώρες που έχουν μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα. Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, υπήρξε πληθώρα προτάσεων στην παραπάνω κατεύθυνση από τον ΟΗΕ, τον οικονομολόγο Τζόζεφ Στίγκλιτς, ακόμα και από τον διοικητή της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας. Καμία πρόταση δεν οδήγησε κάπου.

Ακόμα και το πιο βασικό πρώτο βήμα προς αυτόν τον στόχο –η αύξηση των πόρων του ΔΝΤ και η παραχώρηση μεγαλύτερων δικαιωμάτων ψήφου στις αναπτυσσόμενες χώρες έτσι ώστε να μπορούν να βασιστούν σε αυτό σε περίπτωση ανάγκης- έχει καθυστερήσει στο Κογκρέσο των ΗΠΑ.

Ωστόσο, οι προοπτικές για μεταρρύθμιση είναι μεγαλύτερες από ό,τι ήταν για δεκαετίες. Η κρίση και η ύφεση έχουν μειώσει τις διεθνείς ανισορροπίες –αν και προσωρινά. Έτσι η Κίνα, για παράδειγμα, δεν θα χρειαστεί να κάνει καμία απότομη προσαρμογή για να μειώσει το πλεόνασμά της. Ακόμη, η οικονομική κρίση έδωσε στις ΗΠΑ ένα καλό μάθημα για τα μειονεκτήματα που έχει το να παρέχεις το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Οι αναπτυσσόμενες αγορές παίρνουν μία υπενθύμιση των κινδύνων εισαγωγής της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ.

Η σταδιακή αλλαγή είναι πιο πιθανή λύση από μία ξαφνική επανάσταση –αλλά η ώρα για πρόοδο είναι τώρα. Από το τέλος του χρυσού κανόνα και μετά, δεν έχει υπάρξει σταθερό διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ωστόσο, η πρώτη προϋπόθεση για να φτιάξεις ένα, είναι να έχεις τη φιλοδοξία να προσπαθήσεις.