Εκλογικός Νόμος -ΠΡΟΣΕΞΤΕ Η ΜΟΝΗ ΛΥΣΗ!!

Αγνώστου

Πρόσεξτε !!!...


Δεν βλέπουν
Δεν ακούν
Δεν ενδιαφέρονται
Δεν νοιώθουν
Δεν σκέπτονται
Δεν έχουν δουλέψει
Δεν έχουν φιλότιμο
Δεν πάνε φυλακή
Δεν μας σέβονται
Δεν διάβασαν το μνημόνιο

Μας βρίζουν
Μας ενοχοποιούν
Μας κοροϊδεύουν
Μας τάζουν
Μας Ξε-τάζουν
Μας υπόσχονται
Μας δουλεύουν

Έχουν απο 5 σπίτια ο καθένας
Έχουν ασυλία
Έχουν παχυλούς μισθούς
Έχουν τηλέφωνα δωρεάν
Έχουν δωρεάν μετακινήσεις
Έχουν δωρεάν διαμονές
Έχουν επιχορηγήσεις
Έχουν "καρέκλες"
Έχουν πουλήσει την Ελλάδα
Έχουν πουληθεί οι ίδιοι
Έχουν φυλακίσει αθώους
Έχουν αποφυλακίσει ενόχους
Έχουν "φίλους" τα κανάλια

Αν δεν πας να ψηφίσεις κερδίζουν
Αν ρίξεις λευκό κερδίζουν
Αν ρίξεις άκυρο κερδίζουν
Αν πάρεις όπλο και καθαρίσεις μερικούς τους κανείς ήρωες
Αν φύγεις απο την χώρα νιώθεις άσχημα
Αν μείνεις είσαι μαλάκας

Αν όμως προσέξεις τι ψηφίζεις, τότε μπορεί και να αλλάξουν όλα τα παραπάνω ...



ΔΙΑΔΩΣΤΕ ΤΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ ΟΧΙ ΨΗΦΟΣ ΣΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΜΕ ΚΑΤΩ
ΤΟΥ 3%
Mελετώντας τον εκλογικό νόμο διαπιστώνεις -και δυστυχώς αποδεικνύονται πως είναι έτσι- τα εξής:

Είτε ρίξεις λευκό είτε άκυρο είτε δεν πας καθόλου είτε –κι εδώ είναι το ζήτημα- ψηφίσεις κάποιον εκλογικό συνδυασμό αλλά αυτός δεν περάσει το όριο του 3%, το αποτέλεσμα είναι ίδιο. Το ποσοστό κάθε κόμματος υπολογίζεται με βάση το άθροισμα των ψήφων που πήρε κάθε συνδυασμός από όσους πέρασαν το 3%. Αυτές οι ψήφοι θεωρούνται έγκυρες για την κατανομή των εδρών και μόνον αυτές.

Αν λοιπόν είμαστε 1000 πολίτες και 240 από μας θέλουν στην κυβέρνηση το κόμμα π.χ. ΝΔ (!) και το ψηφίσουν, τι δύναμη έχει αυτό;
Ποιο είναι το πραγματικό του ποσοστό;

Έχουμε και λέμε

Από τους 1000 ΝΔ θέλουν 240
στους 100 πόσοι; ( Χ;)

Έχουμε λοιπόν: Χ = 240*100/1000 = 24%

Με μια λογική αποχή 20% (δηλαδή αν δεν πάνε να ψηφίσουν οι 200), πόσο γίνεται το ποσοστό του;

Από τους 800 ΝΔ θέλουν 240
στους 100 πόσοι; ( Χ;)
Χ = 240*100/800 = 30% !

Υπάρχουν όμως και τα άκυρα... Αν απ’ τους 800 που πήγαν στις κάλπες, οι 50 ρίξουν άκυρο τότε, πόσο γίνεται το ποσοστό του;

Από τους 750 ΝΔ θέλουν 240
στους 100 πόσοι; ( Χ;)

τώρα έχουμε: Χ = 240*100/750 = 32% !

Κι αν απ’ τους 750 οι 60 ρίξουν λευκό, πόσο γίνεται το ποσοστό του;

Από τους 690 ΝΔ θέλουν 240
στους 100 πόσοι; ( Χ;)
Χ = 240*100/690 = 34,8% !!

Μα καλά, θα μου πείτε, αυτά ίσχυαν πάντοτε… Είναι ο κλασσικός τρόπος του συστήματος για να παίρνουν έδρες που δεν τους αναλογούν.
Ναι, αλλά τώρα οι έδρες δεν μοιράζονται με βάση απλά και μόνο τις «έγκυρες» ψήφους (σα να λέμε οι 690 του παραδείγματός μας) αλλά από το άθροισμα των ψήφων μόνο όσων κομμάτων πέρασαν το 3% -και υπό όρους, η ΝΔ με αυτό το ποσοστό κάνει κυβέρνηση.

Αν δηλαδή, από τους 690 πολίτες, οι 100 συνολικά ψηφίσουν συνδυασμούς που δεν περνούν το όριο του 3% τότε έχουμε και λέμε

Από τους 590 ΝΔ θέλουν 240
στους 100 πόσοι; ( Χ;)

Πάμε πάλι: Χ = 240*100/590 = 40,7 % !!

Έλα όμως που -με βάση τον ισχύοντα εκλογικό νόμο- ένα τέτοιο ποσοστό δίνει την απόλυτη πλειοψηφία στη ΝΔ γιατί οι έδρες της θα είναι
Από τους 590 πολίτες ΝΔ θέλουν 240
από τις 250 έδρες πόσες θα πάρει; (Χ;)

και έχουμε τελικά: Χ = 240*250/590 = 101 έδρες

Και επειδή το πρώτο κόμμα παίρνει και «δωράκι» 50 έδρες, η ΝΔ έχει τελικά 151 !

Αν θεωρείτε πως μόνη της η ΝΔ δεν μπορεί να έχει 240 πολίτες στους 1000, βάλτε και τους Πασόκους μαζί. Έτσι κι αλλιώς μαζί θα πάνε αν χρειαστεί να σώσουν το σύστημα.
Πώς πήγαμε από τους 1000 στους 590; Πώς έγινε και ένα κόμμα με πραγματική δυναμική 25% στο σύνολο των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, να παίρνει 151 έδρες:

Σε όσες εκλογές έζησα, τέτοιο φαινόμενο δεν έχει παρατηρηθεί ούτε και ως ενδεχόμενο. Να πώς γίνεται:
Αν δεν υπήρχε το «δωράκι» των 50 εδρών και εαν οι έδρες μοιράζονταν και στα κόμματα κάτω του 3% η ΝΔ θα έπαιρνε:

Από τους 690 πολίτες ΝΔ θέλουν 240
από τις 250 έδρες πόσες θα πάρει; (Χ;)
Χ = 240*250/690 = 87 έδρες.

Ακόμη και με το δωράκι, θα είχε μόνο 87 + 50 = 137 έδρες...

Αυτά διαπίστωσα φίλοι μου και είμαι υποχρεωμένος να σας πω ότι:

Αν δεν επιθυμείτε με τίποτα μια κυβέρνηση ΝΔ ή συγκυβέρνηση ΝΔ – ΠΑΣΟΚ και θέλετε να ψηφίσετε έναν συνδυασμό που κατά τη γνώμη σας δεν πρόκειται να ξεπεράσει το όριο του 3%, σκεφτείτε το καλά και πολύ.

Είναι προτιμότερο να επιλέξετε έναν από αυτούς τους συνδυασμούς που κατά πάσα πιθανότητα ξεπερνούν το όριο. Ειδάλλως οφείλετε να είστε έτοιμοι για μια ακόμη 4ετία όσων μας οδήγησαν εδώ που φτάσαμε.

Έγραψα απλώς τα συμπεράσματα που βγαίνουν από τα νούμερα κι όπως πάντα… οι αριθμοί είναι αμείλικτοι…

Τύπος: η κατάχρηση της 4ης εξουσίας

 Αναρτήθηκε από: Βελίκης Ιωάννης, Ψυχολόγος PhD, τηλ. 6932683468

του Γιάννη Βελίκη

Ο κυρίαρχος και αντικειμενικός ρόλος των Μ.Μ.Ε. είναι η πολιτική αγωγή, η δημοσιογραφική δεοντολογία, η προσφορά τρόπων ψυχαγωγίας, η καλλιέργεια του πνεύματος και ικανοποίηση της φιλομάθειας. Οι θετικές επιδράσεις των μέσων μαζικής ενημέρωσης ασκούνται, όταν λειτουργούν με σεβασμό προς το κοινό, με τιμιότητα, χωρίς υπερβολές και ανήθικους υπαινιγμούς. Σύμφωνα με τη δεοντολογία των δημοσιογράφων, ο κάθε δημοσιογράφος (και κατ’ επέκταση η φιλοσοφία του κάθε Μ.Μ.Ε.) θα πρέπει να ακολουθεί αρχές όπως α) να επαναβεβαιώσει και διασφαλίσει τον κοινωνικό ρόλο του δημοσιογράφου στις νέες συνθήκες που διαμορφώνουν ο γιγαντισμός, το ολιγοπώλιο στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, η αυξημένη εμβέλεια και επιρροή των Μ.Μ.Ε. και η παγκοσμιοποίηση της επικοινωνίας, β) να αποθαρρύνει και να αντιστέκεται σε κάθε απόπειρα κρατικού ή άλλου επηρεασμού με τον αυτοκαθορισμό κανόνων υπεύθυνης επαγγελματικής λειτουργίας, και γ) να κατοχυρώσει την ελευθερία της πληροφόρησης και της έκφρασης, την αυτονομία και αξιοπρέπεια του δημοσιογράφου και να θωρακίσει την ελευθεροτυπία προς όφελος της δημοκρατίας και της κοινωνίας.
Όλα τα ανωτέρω θα συνέβαιναν με αυτονόητο τρόπο σε μία κοινωνία όπου κυριαρχεί η ισότητα, η δημοκρατία, η ισονομία, η ευνομία και η δικαιοσύνη. Επίσης θα συνέβαιναν αν όλοι οι δημοσιογράφοι (και τα Μ.Μ.Ε.) είχαν ως πρωταρχική τους αξία την διατήρηση αυτής της ισότητας, της δημοκρατίας, της ισονομίας και της δικαιοσύνης.
Πόσοι ωστόσο δημοσιογράφοι λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο;
Σε μία κοινωνία όπου πρώτη (και ίσως μοναδική) αξία είναι το χρήμα (και η κατοχή του), με ποιό τρόπο, αλήθεια, οι δημοσιογράφοι θα υπηρετούσαν την αλήθεια και θα αντιστεκόταν στα πάσης φύσης οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα; Όταν απειλείται η θέση εργασίας τους, το όνομα και η φήμη τους, καθώς και (σε μερικές περιπτώσεις) η ζωή η δική τους ή των παιδιών τους, με ποιό κόστος θα πρέπει αυτοί οι δημοσιογράφοι να υπηρετήσουν το κοινό συμφέρον; Και στο τέλος – τέλος τί θα κερδίσουν, πέρα από την τελική περιθωριοποίηση και διαπόμπευση (έστω και με ψεύτικα στοιχεία) τους;
Ο Τζόν Σουϊντον, πρώην αρχισυντάκτης των New York Times, στην αποχαιρετιστήρια δεξίωση που έγινε προς τιμήν του πριν βγει στη σύνταξη. είπε: «Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα, σε αυτή τη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας που να αποκαλείται ανεξάρτητος Τύπος. Το γνωρίζετε και το γνωρίζω. Ούτε ένας ανάμεσά σας θα τολμούσε να εκστομίσει μια έντιμη γνώμη. Και αν τολμούσατε να την εκφράσετε γνωρίζετε εκ των προτέρων ότι ποτέ δεν θα εμφανιζόταν τυπωμένη στο χαρτί. Πληρωνόμαστε αρκετά ώστε να κρατάμε την τίμια άποψή μας, έξω από την εφημερίδα για την οποία γράφουμε. Εσείς επίσης παίρνετε ικανοποιητικούς μισθούς για παρόμοιες υπηρεσίες. Και αν κάποιος τολμούσε ή ήταν τόσο τρελός ώστε να γράψει την τίμια γνώμη του, θα βρισκόταν πολύ σύντομα στο δρόμο… Είναι δουλειά και καθήκον κάθε δημοσιογράφου να καταστρέφει την αλήθεια, να ψεύδεται, να διαστρεβλώνει, να εξυβρίζει, να κολακεύει γονυπετής το Μαμωνά και να πουλάει τη Πατρίδα του για τον άρτο τον επιούσιο… Είμαστε υποτελείς. Όργανα των πλουσίων που βρίσκονται στο παρασκήνιο. Είμαστε καραγκιόζηδες. Αυτοί οι άνθρωποι κινούν τα νήματα και εμείς χορεύουμε στο ρυθμό τους. Ο χρόνος, η ζωής μας, οι ικανότητές μας είναι ιδιοκτησία αυτών των ανθρώπων. Είμαστε διανοούμενες πόρνες».
Σε ένα από τα πιο πολυβραβευμένα ντοκιμαντέρ στην ιστορία του είδους, με τίτλο «Η Κατασκευή της Συναίνεσης: ο Νόαμ Τσόμσκι και τα Μ.Μ.Ε.» (1992), οι δημιουργοί ακολουθούν σε διαλέξεις ανά τον πλανήτη τον βραβευμένο με το βραβείο Κιότο καθηγητή Γλωσσολογίας και μαχητικό κριτικό της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για μισό αιώνα Νόαμ Τσόμσκι. Το αποτέλεσμα τους δικαίωσε με 22 βραβεία και 50 συμμετοχές σε διεθνή φεστιβάλ. Ο Αμερικανός διανοητής υποστηρίζει ότι τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ είναι, αν όχι «φερέφωνα», τουλάχιστον εκφραστές των συμφερόντων του κυρίαρχου πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου (των «πολυεθνικών»). «Ο ρόλος των ΜΜΕ», σημειώνει, «είναι να υπερασπίζονται την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ατζέντα των προνομιούχων ομάδων που κυριαρχούν στην κοινωνία και στο κράτος». Αυτή η εξάρτηση από την πολιτική και οικονομική εξουσία κάνει τα ΜΜΕ όργανα προπαγάνδας και όχι ενημέρωσης.
Σύμφωνα με τον διαπρεπή επιστήμονα και ακτιβιστή … «οι έλεγχοι τους οποίους ασκεί η οικονομική και η πολιτική εξουσία μέσω των ΜΜΕ στις «Δημοκρατίες της Δύσης» διαφέρουν από αυτούς των ολοκληρωτικών καθεστώτων κι έτσι οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» δεν είναι η σοβιετική «Πράβδα». Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα όσων αποτυπώνονται στο χαρτί είναι «εφάμιλλης ομοιογένειας και συμμόρφωσης. Κύριος σκοπός των Μ.Μ.Ε. είναι να επιστρατευτούν στα ειδικά συμφέροντα που κυριαρχούν στην κυβέρνηση. Εμπορικά, ή επενδυτικά συμφέροντα που στελεχώνουν την Κυβέρνηση και είναι και οι ιδιοκτήτες των μεγάλων Μ.Μ.Ε. Η προπαγάνδα αυτή στοχεύει στο 20% των μορφωμένων ανθρώπων (διευθυντικά στελέχη, ακαδημαϊκούς, πολιτισμικούς παράγοντες, καλλιτέχνες, δάσκαλους, πολιτευτές) και στο 80% του μη μορφωμένου κόσμου που είναι προορισμένο να ακολουθεί εντολές, να μην σκέφτεται και να μην δίνει σημασία σε τίποτα. Ο βασικός τρόπος που τα Μ.Μ.Ε. εργάζονται αφορά δύο τεχνικές: α) περιθωριοποίηση με προπαγάνδα, σκάνδαλα, ψευδείς ειδήσεις (λάσπη) των εκπροσώπων της αντίθετης άποψης, και β) καθοδήγηση του κοινού στην απάθεια δίνοντας του ανούσιες πληροφορίες, ή περιπλέκοντας και αποδυναμώνοντας τις πραγματικές πληροφορίες».
Εκτός όμως της υιοθέτησης των πολιτικών και ιδεολογικών σχημάτων από τους πολίτες για τα οποία εργάζονται και αμείβονται, οι δημοσιογράφοι και τα Μ.Μ.Ε. προσδοκούν και ένα επιπλέον όφελος. Την χρηματοδότηση τους και από τη διαφήμιση εμπορικών προϊόντων και υπηρεσιών. Η κάθε δημοσιογραφική εκπομπή, ακόμη και οι ειδήσεις, εκτός της προπαγάνδας, επιχειρεί να «πουλήσει» τα προϊόντα των χορηγών που τις υποστηρίζουν. Έτσι, διακόπτει τη ροή των ειδήσεων ή της εκπομπής σε απρόβλεπτα σημεία (την ώρα που το ενδιαφέρον των τηλεθεατών είναι μεγάλο), ή φροντίζει να δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα ώστε οι τηλεθεατές να μην αλλάξουν κανάλι και να είναι επιρρεπείς σε μηνύματα διαφημιστικά!
Έτσι, οι ειδήσεις της τηλεόρασης δεν είναι σε καμία περίπτωση ενημέρωση για τα γεγονότα, αλλά μία καλοστημένη, πολύ λεπτομερειακά σχεδιασμένη τηλεοπτική παραγωγή, που επιχειρεί κάθε μέρα και με παρόμοιο τρόπο να προκαλεί συγκεκριμένη γκάμα συναισθημάτων συγκεκριμένης έντασης. Το μενού περιλαμβάνει έξαψη, αγωνία, περιέργεια και στο τέλος πάντα χαλάρωση (θέματα πολιτισμού) και επιτυχίας – νίκης (αθλητικά). Η ένταση πρέπει να είναι ελεγχόμενη και σε σωστά επίπεδα. Αν πέφτει επειδή το θέμα δεν ενδιαφέρει τότε επιστρατεύονται η μουσική επένδυση και η δυνατή φωνή του παρουσιαστή. Αν είναι ήδη πολύ έντονο τότε μειώνεται η σημασία του τονίζοντας ασήμαντες λεπτομέρειες και «μακραίνοντας» το τηλεοπτικό του χρόνο.
Σύμφωνα με τον Τσόμσκι «τα Μ.Μ.Ε. που απευθύνονται στο ευρύ κοινό και στους απλούς ανθρώπους έχουν ως σκοπό της διασκέδαση των τηλεθεατών τους και την παθητικοποίηση τους (μόδα, κουτσομπολιό, talk shows, dance shows, αστρολογία, κίτρινος τύπος, οι βασιλικοί γάμοι κ.α.)». Φυσικά συνήθως πετυχαίνουν τον σκοπό τους καθώς απευθύνονται είτε το πρωί στις νοικοκυρές που ταυτόχρονα κάνουν βαρετές οικιακές εργασίες, είτε στους εργαζόμενους που ξεκουράζονται το απόγευμα. Για οποιονδήποτε, άλλωστε, που είναι κουρασμένος από τη δουλειά, είτε μόνος είτε με τα παιδιά του, είναι πολύ δύσκολη η καθημερινή αναζήτηση πληροφοριών και ενδιαφερόντων νέων από το διαδίκτυο. Αντίθετα η χαλάρωση και η διασκέδαση είναι το ζητούμενο! Αυτές είναι οι ιδανικές συνθήκες για τα Μ.Μ.Ε. που μπορούν να «περάσουν» τα μηνύματα που θέλουν, ανεξάρτητα του πόσο ψευδή ή κατευθυνόμενα είναι. «Έτσι λειτουργεί το σύστημα κατήχησης», συνεχίζει ο Τσόμσκι «που λόγο στο λόγο, εικόνα στην εικόνα και θέμα στο θέμα, καθημερινά και στις αργίες, αλλάζει γνώμες, εγκαθιδρύει νοοτροπίες, δημιουργεί στερεότυπα, κατευθύνει σκέψεις και αντιλήψεις». Το όλο σύστημα δουλεύει εξαίρετα έτσι που το ευρύ κοινό (και του ηλεκτρονικού και του έντυπου Τύπου) να μην έχουν χρόνο ή διάθεση να σκεφτούν ή να συζητήσουν εποικοδομητικά γι’ αυτά που τους συμβαίνουν.
Συμπλήρωμα στην κατήχηση και καθοδήγηση της κοινής γνώμης αποτελούν οι δημοσκοπήσεις. Ως γνωστόν ο άνθρωπος, φύσει «πολιτικόν και κοινωνικό» ον, τείνει να συμμορφώνεται με την πλειοψηφία, και αυτόν ακριβώς το σκοπό υπηρετούν οι εταιρίες δημοσκοπήσεων. Έτσι κι αλλιώς, το μόνο σημαντικό είναι το αποτέλεσμα της κάλπης, αλλά οι δημοσκοπήσεις, λειτουργώντας ως ένα άλλο «κύπελο ποδοσφαίρου» αλλάζουν από εβδομάδα σε εβδομάδα, κάνοντας από μικρά ανεπαίσθητα έως μεγάλα «μαγειρέματα», ανάλογα με τα συμφέροντα του πελάτη τους – κόμματα, επιχειρηματίες.
Στην περιβόητη ταινία «Μάτριξ», ο περίεργος άνθρωπος εξηγεί στον πρωταγωνιστή ότι πήγε σε αυτόν γιατί πάντα ένιωθε ότι … «κάτι πήγαινε λάθος, αλλά δεν μπορούσε να το βρει, γιατί είναι ο κόσμος που πέφτει σαν στάχτη στα μάτια του για να του κρύψει την Αλήθεια». «Ποιά αλήθεια» ρωτάει ο πρωταγωνιστής. «Ότι είσαι ένας Σκλάβος» του απαντά ο παράξενος τύπος… «όπως όλοι οι άλλοι γεννήθηκες για να σκλαβωθείς και να μπεις σε μία φυλακή όπου δεν μπορείς να μυρίσεις, να γευτείς ή να αγγίξεις… Μία φυλακή για το μυαλό σου».
Πράγματι! Ο κόσμος του Τύπου λειτουργεί κατά πολύ με τον κόσμο του «Μάτριξ». Η προπαγάνδα είναι για τη δημοκρατία ότι η βία για τη δικτατορία. Τα μεγάλα Μέσα καθορίζουν και ελέγχουν τις γνώμες που υπάρχουν. Τα μικρότερα συνήθως αναπαράγουν το στυλ και τις απόψεις των μεγάλων. Όπως σερβίρονται τα νέα είναι μία εικονική πραγματικότητα.
Στις Η.Π.Α. για παράδειγμα, δεν γίνονται συζητήσεις στα μεγάλα Μ.Μ.Ε. για τη συνεργασία του Τύπου στον πόλεμο στο Βιετνάμ, του Ιράκ, ή για τις αντίθετες απόψεις περί της εξωτερικής τους πολιτικής. Ο Άραβας εδώ και 50 χρόνια παρουσιάζεται σαν ο «κακός» των ταινιών, γεγονός καθόλου τυχαίο όπως ομολογούν μεγάλοι αμερικανοί σκηνοθέτες. Η πραγματική αιτία όλως των πολεμικών επιχειρήσεων που είναι ο έλεγχος των πλουτοπαραγωγικών πηγών άλλων κρατών (στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική) δεν αναφέρεται ΠΟΤΕ.
Στα ελληνικά Μ.Μ.Ε. επίσης δεν αναφέρεται ποτέ το τί κάνει ο Στρατός μας στο εξωτερικό; Τι γίνεται με την υπόθεση της Κύπρου που είναι θαμμένη στα άδυτα της Βουλής; Γιατί η δικαστικός που μίλησε για τις σχέσεις εκμετάλλευσης δικαστών σε παραβατικούς ανηλίκους της Βόρειας Ελλάδος και απολύθηκε από τα καθήκοντα της δεν αναφέρθηκε ποτέ από τα ελληνικά Μ.Μ.Ε. ενώ η ιστορία της έγινε γνωστή από τα Μ.Μ.Ε. του εξωτερικού; Γιατί δεν ακούγονται σκέψεις και άνθρωποι πέραν των γνωστών 4 – 5 κομμάτων; Γιατί δεν γίνεται έρευνα για την πραγματική μόλυνση των βιομηχανιών; Για τους μεσάζοντες στην αγορά; Μήπως παίζει κάποιο ρόλο το ότι οι εταιρίες Μ.Μ.Ε. ανήκουν σε ιδιοκτήτες που ταυτόχρονα κατέχουν βιομηχανίες και θέσεις στο εμπόριο αγαθών; Γιατί τόσα χρόνια που η ακροδεξιά υποστήριζε ότι υπάρχει πετρέλαιο όλοι τους κατηγορούσαν για μισότρελους και λίγο αργότερα, ξαφνικά έγινε η προτεραιότητα στους εθνικούς στόχους κ.α.
Τα debates είναι η πιο αστεία και χαρακτηριστική, ως προς την υποτελή λειτουργία του Τύπου, διαδικασία παρουσίασης των πολιτικών προσώπων. Οι πολιτικοί γνωρίζουν από πριν τις ερωτήσεις, είναι έτοιμοι ότι θα απαντήσουν μόνο σε αυτές, και το μόνο τους μέλημα είναι, σαν ηθοποιοί, να «παίξουν» στο show όπου θα δείξουν και πειστικοί. Εννοείται ότι κανείς «αντιφρονούντας» δημοσιογράφος δε γίνεται ποτέ δεκτός στη διαδικασία.
Επίσης, στις πολιτικές εκπομπές, ο χρόνος για τους πολιτικούς είναι πολύ λίγος και οι πηγές που οι πολιτικοί παρουσιάζουν δεν μπορούν να ελεγχθούν (συνήθως οι πηγές αντίθετων κομμάτων δείχνουν αντιφατικά στοιχεία). Ο λόγος των πολιτικών είναι γενικός και πάντα στοχεύει σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού. Οι δημοσιογράφοι σπάνια θα «στεναχωρήσουν» τους πολιτικούς με δύσκολες ερωτήσεις αφού συμπεριφέρονται ως «οικοδεσπότες» και επιπλέον γνωρίζουν ότι αν το κάνουν θα τιμωρηθούν με την άρνηση των πολιτικών να ξαναεμφανιστούν σε εκπομπή τους. Επίσης ο λόγος των πολιτικών είναι καιροσκοπικός (που σημαίνει ότι αυτό που λέμε σήμερα ότι συμβαίνει δεν σήμαινε το ίσιο και στο παρελθόν). Τέλος οι καλεσμένοι πολιτικοί (και όχι μόνο) είναι πάντα συγκεκριμένοι. Γι’ αυτό και πολλοί πολιτικοί παραπονιούνται ότι δεν εμφανίζονται ενώ άλλους τους βλέπουμε συνεχώς. Δυστυχώς για όλα αυτά το ευρύ κοινό δεν παραπονιέται. Συνεχίζει απλώς να «ψηφίζει» μέσω της τηλεθέασης ή της αγοράς του εντύπου Τύπου αυτούς που φαίνονται πιο ευχάριστοι.
Στη περίπτωση που κάποιος /οι δημοσιογράφος /οι επιχειρήσουνε να πούνε δημόσια μία γνώμη αντίθετη από τη φιλοσοφία των Μ.Μ.Ε. τιμωρούνται με επιπλήξεις ή απόλυση (παράδειγμα οι απολύσεις του Στέλιου Κούλογλου ή της Αφροδίτης Σημίτη). Όταν, μία εκπομπή αποκαλύπτει στοιχεία που δεν «βολεύουν» την εξουσία μπορεί να σταλεί εξώδικο για να μην παιχτεί η εκπομπή (Εφραίμ προς Βαξεβάνη). Όταν ένα κανάλι απειλεί τα γενικότερα συμφέροντα λασπολογείται και κατηγορείται ο διευθυντής του (Τζούλιαν Άσαντζ των Wikileaks που κατηγορείται για παιδεραστία). Σε άλλη περίπτωση μπορεί να γιουχαϊστούν, να προπηλακιστούν, να πέσουν θύματα άγριου ξυλοδαρμού (Γιλένα Μιλασίνα στη Ρωσία) ή να φονευτούν (Τζιλ Ντάντο που δολοφονήθηκε αφού κατέθεσε εναντίον του Μιλόσεβιτς το 1999).
Η ελευθερία και η ανεξαρτησία του Τύπου είναι λοιπόν Μύθος. Οι τρόποι δε που μας κατηχεί, μας χειραγωγεί και μας κατευθύνει αναλύονται και πάλι από το μαιτρ της επικοινωνιολογίας, τον πρώην καθηγητή γλωσσολογίας και τέος ακτιβιστή κο Τσόμσκι:
1. Η τεχνική της διασκέδασης
Πρωταρχικό στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου, η τεχνική της διασκέδασης συνίσταται στη στροφή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και από τις μεταλλαγές που αποφασίστηκαν από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, δι’ενός αδιάκοπου καταιγισμού διασκεδαστικών και ασήμαντων λεπτομερειών. Η τεχνική της διασκέδασης είναι επίσης απαραίτητη για να αποτραπεί το κοινό από το να ενδιαφερθεί για ουσιαστικές πληροφορίες στους τομείς της επιστήμης, της οικονομία, της ψυχολογίας, της νευροβιολογίας και της κυβερνητικής. «Κρατήστε αποπροσανατολισμένη την προσοχή του κοινού, μακριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήματα, αιχμαλωτισμένη σε θέματα χωρίς καμιά πραγματική σημασία. Κρατήστε το κοινό απασχολημένο, απασχολημένο, απασχολημένο, χωρίς χρόνο για να σκέφτεται• να επιστρέφει κανονικά στη φάρμα με τα άλλα ζώα». Απόσπασμα από το Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους.
2. Η τεχνική της δημιουργίας προβλημάτων, και στη συνέχεια παροχής των λύσεων
Αυτή η τεχνική ονομάζεται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-λύση». Πρώτα δημιουργείτε ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορείτε να προβλέψετε ότι θα προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε το ίδιο να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που εύχεστε να το κάνετε να αποδεχτεί. Για παράδειγμα: αφήστε να κλιμακωθεί η αστική βία, ή οργανώστε αιματηρές συμπλοκές, ώστε το κοινό να ζητήσει τη λήψη μέτρων ασφαλείας που θα περιορίζουν τις ελευθερίες του. Ή, ακόμη: δημιουργήστε μια οικονομική κρίση για να κάνετε το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αποδόμηση των δημοσίων υπηρεσιών.
3. Η τεχνική της υποβάθμισης
Για να κάνει κάποιος αποδεκτό ένα απαράδεκτο μέτρο, αρκεί να το εφαρμόσει σταδιακά κατά «φθίνουσα κλίμακα» για μια διάρκεια 10 ετών. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν ριζικά νέες κοινωνικό-οικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός) στις δεκαετίες του 1980 και 1990. Μαζική ανεργία, αβεβαιότητα, «ευελιξία», μετακινήσεις, μισθοί που δεν διασφαλίζουν πια ένα αξιοπρεπές εισόδημα• τόσες αλλαγές, που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, αν είχαν εφαρμοστεί αιφνιδίως και βίαια.
4. Η στρατηγική της αναβολής
Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσετε ως «οδυνηρή αλλά αναγκαία», αποσπώντας την συναίνεση του κοινού στο παρόν, για την εφαρμογή της στο μέλλον. Είναι πάντοτε πιο εύκολο να αποδεχτεί κάποιος αντί μιας άμεσης θυσίας μια μελλοντική. Πρώτ’ απ’όλα, επειδή η προσπάθεια δεν πρέπει να καταβληθεί άμεσα. Στη συνέχεια, επειδή το κοινό έχει πάντα την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «όλα θα πάνε καλύτερα αύριο» και ότι μπορεί, εντέλει, να αποφύγει τη θυσία που του ζήτησαν. Τέλος, μια τέτοια τεχνική αφήνει στο κοινό ένα κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε να συνηθίσει στην ιδέα της αλλαγής, και να την αποδεχτεί μοιρολατρικά, όταν κριθεί ότι έφθασε το πλήρωμα του χρόνου για την τέλεσή της.

5. Η στρατηγική του να απευθύνεσαι στο κοινό σαν να είναι μωρά παιδιά

Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν έναν αφηγηματικό λόγο, επιχειρήματα, πρόσωπα και έναν τόνο ιδιαιτέρως παιδικό, εξουθενωτικά παιδιάστικο, σαν να ήταν ο θεατής ένα πολύ μικρό παιδί ή σαν να ήταν διανοητικώς ανάπηρος. Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλλεται να εξαπατηθεί ο θεατής, τόσο πιο παιδιάστικος τόνος υιοθετείται από τον διαφημιστή. Γιατί; "Αν -ο διαφημιστής- απευθυνθεί σε κάποιον σαν να ήταν παιδί δώδεκα ετών, τότε είναι πολύ πιθανόν να εισπράξει, εξαιτίας του έμμεσου και υπαινικτικού τόνου, μιαν απάντηση ή μιαν αντίδραση τόσο απογυμνωμένη από κριτική σκέψη, όσο η απάντηση ενός δωδεκάχρονου παιδιού". Απόσπασμα από το "Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους".
6. Η τεχνική του να απευθύνεστε στο συναίσθημα μάλλον παρά στη λογική
Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η κριτική αντίληψη των ατόμων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξετε τη θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτεύσετε ιδέες, επιθυμίες, φόβους, παρορμήσεις ή συμπεριφορές.
7. Η τεχνική του να κρατάτε το κοινό σε άγνοια και ανοησία
Συνίσταται στο να κάνετε το κοινό να είναι ανίκανο να αντιληφθεί τις τεχνολογίες και τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιείτε για την υποδούλωσή του. «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι πιο φτωχή, ώστε η τάφρος της άγνοιας που χωρίζει τις κατώτερες τάξεις από τις ανώτερες τάξεις να μη γίνεται αντιληπτή από τις κατώτερες». Απόσπασμα από το «Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους».
8. Η τεχνική του να ενθαρρύνεις το κοινό να αρέσκεται στη μετριότητα
Συνίσταται στο να παρακινείς το κοινό να βρίσκει «cool» ό,τι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο.
9. Η τεχνική του να αντικαθιστάς την εξέγερση με την ενοχή
Συνίσταται στο να κάνεις ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι το μόνο υπεύθυνο για την συμφορά του, εξαιτίας της διανοητικής ανεπάρκειάς του, της ανεπάρκειας των ικανοτήτων του ή των προσπαθειών του. Έτσι, αντί να εξεγείρεται εναντίον του οικονομικού συστήματος, απαξιώνει τον ίδιο τον εαυτό του και αυτο-ενοχοποιείται, κατάσταση που περιέχει τα σπέρματα της νευρικής κατάπτωσης, η οποία έχει μεταξύ άλλων και το αποτέλεσμα της αποχής από οποιασδήποτε δράση. Και χωρίς τη δράση, γλιτώνετε την επανάσταση!
10. Η τεχνική του να γνωρίζεις τα άτομα καλύτερα από όσο γνωρίζουν τα ίδια τον εαυτό τους
Στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, οι κατακλυσμιαία πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μια ολοένα και πιο βαθειά τάφρο ανάμεσα στις γνώσει του ευρέως κοινού και στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες ελίτ. Χάρη στη βιολογία, τη νευροβιολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία, το «σύστημα» έφτασε σε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρώπινου όντος, και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας. Το σύστημα έφτασε να γνωρίζει τον μέσο άνθρωπο καλύτερα απ’ όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το σύστημα ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα απ’ όσο τα άτομα στον ίδιο τον εαυτό τους.

Tο μεγαλείο του πατέρα! 12 απίθανες σκέψεις για μπαμπάδες !

Για να γίνει κάποιος «μπαμπάς» ή «πατέρας» (γιατί υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο ορισμών) υποτίθεται ότι στη θεωρία είναι εύκολο αλλά στην πράξη μια προσπάθεια παραπάνω τη χρειάζεται! Παίζει ρόλο η ηλικία, η ιδιοσυγκρασία, ο χαρακτήρας, ο τρόπος που βλέπει καθένας τα πράγματα αλλά και το πώς….
διαχειρίζεται τις καταστάσεις. Συνταγή, βέβαια, δεν υπάρχει που να σε κάνει καλύτερο γονιό, όμως γνωστοί αλλά και ανώνυμοι άνθρωποι καταθέτουν στη συνέχεια 12 σημαντικές σκέψεις για εν ενεργεία ή μελλοντικούς μπαμπάδες που σίγουρα θα σας κάνουν εντύπωση. Κι αν όχι, νομίζω θα σας προβληματίσουν λίγο παραπάνω…

1. Ο πατέρας μου συνήθιζε να παίζει με τον αδελφό μου και εμένα στον κήπο. Η μαμά έβγαινε έξω και φώναζε: «θα χαλάσετε το γκαζόν!». Κι εκείνος της απαντούσε: «Δεν μεγαλώνουμε γκαζόν, αγόρια μεγαλώνουμε!» - Harmon Killebrew

2. Υπάρχουν τρία στάδια στη ζωή ενός άνδρα: Πρώτο στάδιο: Να πιστεύει στον Αη-Βασίλη. Δεύτερο στάδιο: Να μην πιστεύει στον Αη-Βασίλη. Τρίτο στάδιο: Να είναι ο ίδιος Αη-Βασίλης. – Ανώνυμος

3. Το πιο σημαντικό έργο που ένας πατέρας μπορεί να κάνει για τα παιδιά του είναι να αγαπάει τη μαμά τους. –Theodore M. Hesburgh

4. Oταν έρθει η εποχή που ένας άντρας αντιλαμβάνεται πως μάλλον ο πατέρας του είχε δίκιο για χιλιάδες πράγματα, συνήθως έχει ο ίδιος έναν γιο που τον θεωρεί λάθος! – Charles Wadsworth

5. Υποτίθεται πως κάθε άντρας μπορεί να γίνει πατέρας. Χρειάζεται όμως κάτι παραπάνω για να γίνει «μπαμπάς» –Ανώνυμος

6. Οταν ήμουν έφηβος 14 ετών, ο πατέρας μου ήταν τόσο αλαζόνας που δεν τον άντεχα λεπτό. Περιέργως, όταν έφτασα στα 21 ένιωσα μεγάλη έκπληξη από το πόσο πολλά κατάφερε να μάθει μέσα σε επτά μόλις χρόνια! – Μαρκ Τουαίν

7. Πραγματικά πλούσιος είναι ο άντρας που έχει παιδιά που τρέχουν να χωθούν στην αγκαλιά του, ακόμη κι όταν τα χέρια του είναι άδεια. – Ανώνυμος

8. Δεν έχει τόση σημασία ποιος ήταν αληθινά ο πατέρας μου, αλλά ποιος θυμάμαι εγώ πως ήταν. – Anne Sexton

9. Eίναι όντως αξιέπαινο να πάει ένας πατέρας το γιο του για ψάρεμα. Υπάρχει, όμως, ένα ιδιαίτερο μέρος στον παράδεισο για τον πατέρα που θα πάει την κόρη του για ψώνια. – John Sinor

10. Οι καλοί μπαμπάδες δίνουν στα παιδιά τους ρίζες και φτερά. Ρίζες για να νιώθουν πού είναι το σπίτι τους και φτερά για να πετάξουν μακριά και ελεύθερα. – Jonas Salk

11. Mπαμπάδες, αγαπήστε και αποδεχτείτε τα μέλη της οικογένειάς σας γι΄ αυτό που πραγματικά είναι, ακόμη κι αν η προσωπικότητά τους είναι πολύ διαφορετική από τη δική σας. Τα κουνέλια δεν πετούν, οι αετοί δεν κολυμπούν, οι γάτες δεν έχουν φτερά. Σταματήστε τώρα τις συγκρίσεις. Υπάρχει άφθονος χώρος για όλους στο δάσος! – Chuck Swindoll

12. Πώς σκέφτεται ένα παιδί για τον πατέρα του σε κάθε ηλικία:

4 ετών: Ο μπαμπάς μου μπορεί να κάνει τα πάντα!
7 ετών: Ο μπαμπάς ξέρει τόοοσα πολλά!
8 ετών: Ο μπαμπάς μου δεν ξέρει τελικά και τόσα πολλά.
12 ετών: Ο μπαμπάς μου δεν ξέρει τι του γίνεται.
14 ετών: Ο πατέρας μου; Άσε καλύτερα!
21 ετών: Ωχ πάλι αυτός μπροστά μου!
25 ετών: Κάτι ξέρει για το θέμα ο πατέρας μου αλλά όχι και πολλά πράγματα.
30 ετών: Θα πρέπει να μάθω τι ξέρει ο πατέρας μου για το θέμα.
35 ετών: Πριν αποφασίσουμε ας ζητήσουμε και τη γνώμη του μπαμπά.
50 ετών: Τι άραγε να πίστευε ο πατέρας γι΄ αυτό;
60 ετών: Τελικά ο πατέρας μου είχε τεράστια εμπειρία!
65+ετών: Α, ρε πατέρα! Μακάρι να ζούσες και να μιλούσαμε σήμερα οι δυο μας!

Προέλευση της ζωής: Θεωρίες και πειραματικές προσεγγίσεις

Δημήτριος Α. Κυριακίδης
Καθηγητής Βιοχημείας
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
Πρόεδρος Δ. Σ. και Διευθυντής του
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί να παρουσιάσει συνοπτικά τις διάφορες
θεωρίες σχετικά με την προέλευση της ζωής και να εξηγήσει
διάφορες πειραματικές μαρτυρίες που είναι σήμερα δημοσιευμένες.
Γίνεται μια επιστημονική ξενάγηση από τον χρόνο μηδέν έως σήμερα
και συζητούνται διάφορα ερωτήματα σχετικά με το πώς περίπου νομίζουμε
ότι έχει προέλθει η ζωή στον πλανήτη μας. Η ζωή είναι συνυφασμένη με
όλες τις ζωντανές υπάρξεις, με ή χωρίς συνείδηση, δημιουργήματα με πολύ
ωραία χρώματα και εξαιρετική ποικιλία. Το ζωικό Βασίλειο αποτελείται από
περισσότερα από δέκα εκατομμύρια είδη με εκπληκτική ποικιλομορφία. Στον
πλανήτη μας μόνο, οι μικροοργανισμοί είναι περισσότεροι από ένα εκατομμύριο.
Πολλές πληροφορίες για το αντικείμενο αυτό μπορούν να βρεθούν
και σε Βιβλία (1,2).
11
ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Η προσπάθεια μας δεν είναι να δούμε τη ζωή σαν μια αφηρημένη έννοια
αλλά να την ορίσουμε ως μετάβαση από την ανόργανη στην οργανική ύλη. Ο
Πλάτων μιλάει για ψυχή. Οτιδήποτε είναι ζωντανό ή έχει ζωή εμπεριέχει μέσα
του ψυχή, το αθάνατο πνεύμα. Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί μια άλλη λέξη, την
εντελέχεια. Η εντελέχεια εξηγεί την αλληλεπίδραση της ύλης με τελικό αποτέλεσμα
την κίνηση που κινεί το σώμα (1). Ο Αριστοτέλης περιγράφει την τυχαία
γένεση στην οποία στηρίχθηκαν όλοι οι μεταγενέστεροι φιλόσοφοι, μέχρι και
στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Καντ περιγράφει τη ζωή ως την εσωτερική αρχή
της δράσης, ο Χέγκελ ως παγκόσμια αιτία, οι βιταλιστές ως vita vitalis, οι νεο-
Βιταλιστές ως την επικρατέστερη ιδέα και οι υλιστές ως κάτι που αποτελείται
από ύλη. 0 μηχανιστικός υλισμός μιλάει για απλές φυσικές και χημικές αντιδράσεις
-τις οποίες οι φυσικοί, χημικοί ή Βιολόγοι καταλαβαίνουν καλύτερα-
αλλά ούτε κι αυτός ο ορισμός είναι πλήρης. Κατά τον διαλεκτικό υλισμό βλέπουμε
ότι η ζωή θεωρείται μια μορφή κίνησης της ύλης, η οποία είναι διαφορετική
από τα υλικά του ανόργανου κόσμου. Ο πιο πλήρης ορισμός της ζωής
είναι αυτός που δόθηκε από τον Γερμανό φυσικοχημικό Μάνφρεντ Άιγκεν,
που λέει ότι η ζωή είναι μια δυναμική κατάσταση της ύλης, οργανωμένη με
πληροφορία και εξελίσσεται με Βάση τον μηχανισμό της φυσικής επιλογής (1).
Άρα περιμένουμε η ζωή να παρουσιάζει μια δυναμική και να είναι οργανωμένη
με πληροφορία. Δεδομένου ότι όλοι οι ζώντες οργανισμοί έχουν DNA, που
περιέχει όλες τις γενετικές πληροφορίες, προσπαθούμε να κατανοήσουμε από
πού ξεκινήσαμε και ποιος ήταν ο προπάτοράς μας.
ΖΩΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ
Τα ερωτήματα που μπορούμε να θέσουμε είναι πολλά, όμως θα μας επιτρέψουν
να καταλάβουμε πώς εξελιχθήκαμε και με 6άση ποιο μηχανισμό φυσικής
επιλογής είμαστε σήμερα εδώ, με όλα τα οικοσυστήματα γύρω μας (1).
Η ξενάγηση που αποτυπώνεται στο πιο πάνω διάγραμμα διαρκεί περίπου
13 δισεκατομμύρια χρόνια. Μερικοί θεωρούν ότι το σύμπαν ξεκίνησε περίπου
πριν από 13 με 14,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Θεωρούμε ότι ξεκινήσαμε από
μια μεγάλη μάζα, από ένα γαλακτικό νεφέλωμα, το οποίο κάτω από συμπίεση
εξωτερικών παραγόντων και περνώντας από μια ασταθή Βαρυτική κατάσταση
δημιούργησε το ηλιακό μας σύστημα, το οποίο όπως φαίνεται είναι ένας
πεπλατυσμένος δίσκος με χρόνο μηδέν τη Μεγάλη Έκρηξη (1-3).
Μέσα σε αυτά τα 13 δισεκατομμύρια χρόνια Βλέπουμε πώς εξελίχτηκε το
σύμπαν σε τέσσερις φάσεις, από τη στιγμή της δημιουργίας του μέχρι σήμερα.
Αυτές οι φάσεις είναι η κοσμική φάση κατά την οποία δημιουργούνται τα
άτομα, η χημική φάση κατά την οποία δημιουργούνται τα μόρια, η φάση της
Βιογένεσης, δηλαδή η δημιουργία των Βιομορίων και του πρώτου κύτταρου (ο
πρώτος πρόγονος), και τέλος η τέταρτη φάση της πολιτισμικής εξέλιξης του
ανθρώπου. Θεωρούμε ότι στον χρόνο μηδέν έγινε η Μεγάλη Έκρηξη, όπου
με τα πρώτα σωματίδια είχαμε τη φυσική εξέλιξη και τη δημιουργία των ατόμων.
Τα άτομα που σχηματίζονταν άρχισαν να ενώνονται μεταξύ τους και έτσι
είχαμε τον σχηματισμό των πρώτων μορίων, διαδικασία γνωστή ως χημική εξέλιξη
που την ονομάζουμε και περίοδο της προΒιοτικής χημείας. ΠροΒιοτική
χημεία σημαίνει δημιουργία μορίων αΒιογενώς, χωρίς ακόμα να έχουν δημιουργηθεί
πολύπλοκα σύνολα που να εμπεριέχουν ζωή. Από το πρωταρχικό
κύπαρο οδηγούμαστε στα βακτήρια, τα πρώτιστα, και στη συνέχεια από τους
πολυκύπαρους οργανισμούς καταλήγουμε στον άνθρωπο, όπου μιλούμε για
την πολιτισμική ή κοινωνιολογική εξέλιξη. Άρα ευδιάκριτα ξεχωρίζουμε τις τέσσερις
φάσεις, χωρίς να διαθέτουμε πολλές πληροφορίες για το πώς εξελίχθηκαν
σε όλη τους τη λεπτομέρεια.
Η ιστορία του σύμπαντος θεωρούμε ότι ακολουθεί γραμμικά αυτή την
πορεία, αλλά κατά τη Μεγάλη Έκρηξη αυτό που έχει συμβεί και μπορούμε πειραματικά
να αποδείξουμε (σύμφωνα με το τι γίνεται στις μαύρες τρύπες ή με
τους μετεωρίτες) είναι πως η θερμοκρασία του χρόνου μηδέν ήταν 2χ1012 Κ (Κ,
βαθμοί Kelvin). To πλάσμα δηλαδή, αυτό το πυκνό αέριο, επεκτάθηκε και μας
έδωσε τους πλανήτες που ήταν σε πολύ υψηλή θερμοκρασία ενώ μέσα σε τριάντα
μόνο δευτερόλεπτα η θερμοκρασία έπεσε στους 4x10° Κ και σε ένα χρόνο
στους 2χ106 Κ, που μετά από 1.000.000 χρόνια κατέβηκε στους 2x1ο3 Κ.
Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ
Το ηλιακό μας σύστημα προέκυψε πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.
Με απλές χημικές αντιδράσεις, οι οποίες ξεκίνησαν πριν από πολλά δισεκατομμύρια
χρόνια, μπορούμε να δούμε πώς από οργανικά και ανόργανα
μόρια μεταβαίνουμε στη ζωή, στο πρώτο κύπαρο, στον πρώτο προπάτορά μας
(1). Για να γίνει αυτή η μοριακή εξέλιξη χρειάζεται μηχανισμούς αντιγραφής ή
αυτοαντιγραφής, χρειάζονται πολλά ένζυμα για να δημιουργηθούν πολλά ßio-
μόρια, τα οποία όταν οργανωθούν θα δώσουν το πρώτο κύτταρο που θα μπορεί
να επιζεί και να πολλαπλασιάζεται. Υπάρχουν σήμερα αποδείξεις για τις
θεωρίες σχετικά με το πώς προέκυψαν από τα πρώτα αμινοξέα και νουκλεοτί-
δια οι πρωτεΐνες, το DNA ή RNA, και στη συνέχεια το πρώτο κύπαρο. Τα
πρώτα προβιοτικά μονομερή, τα οποία μπορούμε να δούμε στη Γη, τα βρίσκουμε
στους μεσοαστρικούς χώρους από τα πλανητικά ταξίδια. Στα ταξίδια
αυτά απέδειξαν ότι υπήρχαν ανάμεσα στους αστέρες γνωστά μόρια, όπως
υδρόθειο, μυρμηκικό οξύ, οξικό οξύ, αμμωνία, νερό, ακετυλένιο, μονοξείδιο
του άνθρακα και άλλα πιο πολύπλοκα μόρια.

Δύο αξιόλογες παρατηρήσεις, του Όπαριν και του Χάλντεϊν, θα πρέπει να
μνημονευτούν (4,5). Ο Όπαριν, το 1920, δημοσιεύει ότι τα πρώτα μόρια που
έχουν σχηματιστεί αβιογενώς θα πρέπει να έχουν γίνει σε μια μεγάλη χρονική
περίοδο, η οποία θεωρείται ότι διήρκεσε πολλά εκατομμύρια έτη. Καθόρισε
ποια είναι αυτά τα μόρια εξηγώντας με απλά πειράματα πώς αυτά τα μόρια,
κάτω από τις ίδιες συνθήκες, σε συνθήκες προσομοίωσης, μπορούν να παραχθούν
στο εργαστήριο. Το 1929, εννέα χρόνια αργότερα, ο Χάλντεϊν προτείνει
ότι πράγματι δεν μπορούμε να έχουμε ένα οργανωμένο κύτταρο, έναν οργανισμό,
αν πριν από πολλά χρόνια δεν έχουν φτιαχτεί τα πρώτα 6ιομόρια. Άρα
μιλάει για μια χημική εξέλιξη και ανέμενε από το 1929 να δει να γίνονται πειράματα
χημικής εξέλιξης.

Μπορούμε σήμερα να δούμε ότι υπάρχουν τρεις τουλάχιστον θεωρίες για
το πώς προήλθε η ζωή, οι οποίες θα εξηγηθούν πολύ περιληπτικά (1,2).
Η πρώτη είναι η θεωρία της προΒιοτικής «σούπας» (6). Σε μεγάλες λεκάνες
-μεγάλες λίμνες- πιστεύεται ότι συσσωρεύτηκαν υλικά που συμπυκνώθηκαν
μετά από μεγάλη ακτινοβολία και υψηλε'ς θερμοκρασίες. Ας σημειωθεί ότι η
πρωταρχική μας ατμόσφαιρα ήταν αναγωγική και περιείχε μεθάνιο, υδρόθειο,
αμμωνία, μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα. Άρα, όταν αυτά τα μόρια βρέθηκαν
σε μια τέτοια «σούπα», μπόρεσαν και άρχισαν να δίδουν τις πρώτες
αντιδράσεις σχηματισμού των πρώτων βιομορίων και στη συνέχεια τον σχηματισμό
του πρώτου κυττάρου, τον πιθανό προγονό μας. Η μεμβράνη που σχηματίζεται
από απλά μόρια λιπιδίων, χοληστερόλης και πρωτεϊνών έχει τη δομή
μωσαϊκού και μπορεί σε υδατικό διάλυμα να πάρει τη μορφή σφαίρας εμπερικλείοντας
πολλά άλλα νεοσχηματισθε'ντα μόρια. Το 1953 γίνονται τα πρωταρχικά
πειράματα προσομοίωσης από τον Χάρολντ Γιούρεϊ, που είχε κερδίσει
ήδη το βραβείο Νόμπελ το 1934 και τον μαθητή του τον Στάνλεϊ Μίλερ, με
σκοπό να συνθέσουν τα πρώτα βιογενή μόρια (7). Ως υποψήφιος διδάκτορας
ο Μίλερ είχε φτιάξει μια συσκευή, στην οποία έβαλε υδρόθειο, νερό, αμμωνία,
μεθάνιο και διάφορα άλλα αέρια και με τη βοήθεια καταλυτών ή εκκενώσεων,
σε θερμοκρασία 350-400° C για δύο ή τρεις Βδομάδες, συντέθηκαν σε μικρές
ποσότητες Βιογενή μόρια, όπως ριΒόζη, αμινοξέα, κ.λπ. Η ριβόζη είναι το
πρώτο δομικό λιθάρι για να φτιαχτεί το RNA και από τη ριΒόζη μπορεί να φτιαχτεί
δεοξυριβόζη. Ωστόσο, σε αυτό το ίδιο ακριβώς πείραμα μπορεί κανείς να
ελέγξει πώς από μεθάνιο, αμμωνία και νερό μπορεί να παραχθούν αμινοξέα,
που είναι τα δομικά λιθάρια από τα οποία φτιάχνονται οι πρωτεΐνες, τα ένζυμα,
κ.λπ. Συνεπώς, από απλές προβιοτικές ενώσεις μπορούμε να δούμε τον σχηματισμό
in vitro σακχάρων, αμινοξέων, νουκλεοτιδίων (αδενίνης, κυτοσίνης)
κ.λπ. Ο προΒιοτικός σχηματισμός αδενίνης για τους χημικούς δεν είναι τίποτε
άλλο παρά η συμπύκνωση πέντε μορίων υδροκυανίου και αποτελεί την πρόδρομο
ένωση για τον σχηματισμό του DNA.

Κάτω από τις ίδιες συνθήκες, με απλές αντιδράσεις, μπορεί να σχηματιστεί
αδενίνη, διαμινοπουρίνη, γουανίνη, πρόδρομες ενώσεις από τις οποίες φτιάχνεται
το DNA. Ποιες ήταν όμως αυτές οι πηγές ενέργειας που βοήθησαν στον
σχηματισμό των πρωταρχικών ενώσεων; Η ακτινοβολία που υπήρχε, οι μορφές
ενέργειας εκείνης της εποχής: αστραπές, κοσμική ακτινοβολία, θερμότητα
που παράγονταν από τα ηφαίστεια, κ.λπ. Η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) φαίνεται
να συμμετείχε με ένα τεράστιο ποσό και συνεπώς περιμένουμε η σύνθεση
πολλών προβιοτικών αντιδράσεων να έχει βοηθηθεί από την UV ακτινοβολία,
τη ραδιενέργεια και τα διάφορα ωστικά κύματα.
Γύρω στο 1960, γίνονται κι άλλα πειράματα προσομοίωσης σε υψηλές θερμοκρασίες,
που προσπαθούν να μιμηθούν τις συνθήκες της προβιοτικής εποχής.
Οι Σίντεϊ και Φοξ, για παράδειγμα, δημιουργούν τις πρωτεϊνοειδείς μικρό-
σφαιρες (9). Αμινοξέα που θερμάνθηκαν για πολλές μέρες (περίπου δέκα) σε
υψηλή θερμοκρασία (350° C) φτιάχνουν στοιχειώδεις μορφές που προσομοιάζουν
στα πρωταρχικά κύτταρα. Το ίδιο μπορεί να γίνει σήμερα in vitro με
υπερήχους και λιποειδή: φτιάχνονται λιποσωμάπα που ονομάζονται κύτταρα-
φαντάσματα.

Μέχρι τώρα εξηγήθηκε ότι στην προβιοτική «σούπα» μπορούσαν να φτιαχτούν
τα προθιοτικά μόρια.
Η δεύτερη θεωρία, η οποία προτάθηκε το 1992, υποστηρίζει ότι μπορεί να
έχουμε ζωή σε υδρόθερμες υπόγειες περιοχές (10). Δηλαδή στον πυθμένα
της θάλασσας, περίπου σε 3.000 χιλιόμετρα Βάθος, μπορεί να δούμε καπνοδόχους,
δηλαδή οπές απ' όπου βγαίνει μαύρος ή άσπρος καπνός. Ο μαύρος
καπνός είναι συνήθως υδρόθειο και θειούχο σίδηρο, μίγμα αναγωγικών ενώσεων
καθώς οι καπνοδόχοι ανεβαίνουν προς τα πάνω, φαίνεται πως σχηματίζονται
μικροοργανισμοί. Τέτοιοι μικροοργανισμοί, δηλαδή νηματοειδή βακτήρια,
σήμερα έχουν απομονωθεί από υπόγειες περιοχές με θερμοκρασίες
πάνω από 300° C. Οι παλαιοντολόγοι έχουν υπολογίσει ότι τα νηματοειδή
βακτηρίδια εμφανίστηκαν περίπου πριν 3,2 δισεκατομμύρια χρόνια. Αρα, η
ύπαρξη αυτών των νηματοειδών βακτηριδίων, σε τέτοιες υπόγειες, υποθαλάσσιες
περιοχές, δημιουργεί ζωή και με πειράματα προσομοίωσης έχει αποδειχθεί
στο εργαστήριο ότι μπορούμε να πάρουμε αμινοξέα, πεπτίδια, διπεπτίδια,
τριπεπτίδια ή πολυπεπτίδια. Μπορούμε επίσης να αναμίξουμε νουκλεοτίδια
και να δούμε ότι τα νουκλεοτίδια κάτω από αυτές τις συνθήκες αντιδρούν
μεταξύ τους.
Η τρίτη θεωρία (11) ουσιαστικά εξηγεί μερικές παρατηρήσεις που είχε
κάνει ο Δαρβίνος. Όταν έκανε τις μελέτες του στα νησιά Γκαλαπάγκος, ο Δαρβίνος
είχε παρατηρήσει ότι σε περιοχές όπου τα νερά ήταν ζεστά υπήρχαν
υπερπληθυσμοί, δηλαδή περισσότερη ζωή. Σήμερα, χάρη σε πειράματα παλαιοντολόγων,
βιοχημικών, βιολόγων σε τέτοιες σχισμές, με θερμοκρασία
1.200°C, ανέρχονται υλικά στην επιφάνεια της θάλασσας και όταν αναμιχθούν
με το νερό δημιουργούνται θερμόφιλοι, αυτότροφοι μικροοργανισμοί. Συνεπώς,
έχουμε μαρτυρίες και γι' αυτή τη θεωρία, ότι δηλαδή δημιουργείται ζωή
δίπλα από σχισμές, δίπλα από υποθαλάσσιες ρωγμές.
Δεν θα γίνει αναφορά στη θεωρία της πανσπερμίας ούτε στην πιθανότητα
να ήρθαν αστροναύτες από κάποιο άλλο πλανήτη και από τα απορρίμματα τους
να προέκυψε η ζωή. Αυτά για τους βιοχημικούς είναι λιγότερο πιθανά και πολύ
θεωρητικά. Τα βασικά μόρια που υπάρχουν σε ένα κύτταρο είναι το DNA, οι
πρωτεΐνες με τις πολύπλοκες δομές, τα λιπίδια, οι υδατάνθρακες, τα RNA ή τα
ριβόζυμα, τα RNA με καταλυτική δράση. Από τη μελέτη των μορίων αυτών, μπορούμε
σήμερα να δούμε και να κάνουμε υποθέσεις για το πώς εξελίχθηκε το
πρωταρχικό κύτταρο. Έχουμε προθιοτικές ενώσεις, το πρωτόπλασμα, και επομένως
δεχόμαστε ότι κάπως έτσι αρχίζει ο πρωτομεταΒολισμός: αρχίζουν να
γίνονται αντιδράσεις μεταξύ αυτών των μορίων. Προκύπτει η μεμβράνη και η
γενετική μηχανή, που για ορισμένους είναι τα μόρια του RNA ενώ για άλλους
είναι τα μόρια του DNA. Με βάση τον σχηματισμό των μορίων αυτών, μπορούμε
να δεχτούμε τον σχηματισμό του πρώτου κυττάρου -τον πρώτο προπάτορά μας.
Στο πρώτο κύτταρο θεωρούμε ότι αφού έχουν συντεθεί τα μεγάλα μόρια του
RNA ή DNA, αυτοαντιγράφονται και αρχίζουν να παράγονται αντίγραφα τους,
μόρια που μπορούν να εγκλωβιστούν σε κυστίδια ή λιπίδια, ώστε να σχηματίσουν
το πρώτο στοιχειώδες κύτταρο. Έχουμε μαρτυρίες ότι αυτά προϋπήρξαν
πολλές χιλιάδες χρόνια πριν; Βεβαίως, καθώς από παλαιοντολογικές μελέτες
βρίσκουνται απολιθώματα 60-70 εκατομμυρίων ετών, για παράδειγμα στο
Κολοράντο, σε βράχια απολίθωμα ψαριού, απολιθωμένο ψάρι στο Γκριν ΡίΒερ
των ΗΠΑ, κουνούπι εγκλωβισμένο μέσα σε κεχριμπάρι ή αμμωνίτη στη Χιλή.
ΠΕΪΡΑΜΑΤΑ-ΣΤΑΘΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΑΕΤΗ ΤΗΣ
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Το 1953 αποτελεί σταθμό για την έρευνα σχετικά με την προέλευση της
ζωής. Η συστηματική μελέτη για την προέλευση της ζωής ξεκινά το 1953,
δηλαδή τη χρονιά που οι Γουάτσον και Κρικ αναλύουν τη δομή της διπλής έλικας
DNA. Το 1953 με τις τρεις μεγάλες ανακαλύψεις -των πειραμάτων προσομοίωσης
του Μίλερ, της αλληλούχησης πρωτεϊνών του Σάγκερ και της ανάλυσης
της διπλής έλικας του DNA- θεωρείται πραγματικός σταθμός για τη ροή
της πληροφορίας που σήμερα γνωρίζουμε ενώ μπορούμε επίσης να κάνουμε
υποθέσεις και για το παρελθόν. Σήμερα γνωρίζουμε πολύ καλά σύμφωνα με
το κεντρικό δόγμα της βιολογίας ότι το DNA μπορεί να αντιγράφεται, να μεταγράφεται
σε RNA και να μεταφράζεται σε πρωτεΐνες.
Τόσο το DNA όσο και το RNA έχουν τρόπο να αντιγράφονται, να πολλαπλασιάζονται.
Το ερώτημα είναι: Κατά την προβιοτική εποχή τι ξεκίνησε πρώτο;
Υπήρχαν οι πρωτεΐνες, τα ένζυμα; Πού μπόρεσαν να καταλύσουν πολλές από
τις πρωταρχικές αντιδράσεις; Γνωρίζουμε όμως ότι οι πρωτεΐνες δεν μπορούν
να φτιάξουν RNA άρα n ροή των πληροφοριών δεν πηγαίνει προς αυτή την
κατεύθυνση. Ωστόσο, οι θεωρίες υπάρχουν και μας Λένε ότι πιθανώς να πρού-
πήρξε ο DNA ή ο RNA κόσμος ή πιθανόν να προϋπήρξε DNA και πρωτεΐνες ή
RNA και πρωτεΐνες. Σήμερα, το πιο πιθανό φαίνεται να είναι τα μόρια του
RNA, για πολλούς Λόγους. Το RNA είναι πιο σταθερό, πολλαπλασιάζεται,
παρουσιάζει και καταλυτικό χαρακτήρα ενώ μέσω της υδροξυλομάδας μπορεί
να συμμετάσχει σε πάρα πολλές αντιδράσεις. Άρα από τις θεωρίες προκύπτει
ότι ο κόσμος του RNA ήταν αυτός που πρωτοεμφανίστηκε και από τον κόσμο
του RNA περάσαμε στον κόσμο του DNA και των πρωτεϊνών.

Τα διάφορα φυλογενετικά δέντρα από τα οποία περιμένουμε να δούμε την
εξέλιξη των περισσότερων από δέκα εκατομμύρια διαφόρων ειδών σήμερα
περιλαμβάνει τρεις μόνο κατηγορίες. Παλαιότερα όλα τα είδη κατατάσσονταν
σε πέντε κατηγορίες, αλλά το 1990 με πειράματα τα οποία έκανε ο Γουζ μελετώντας
το RNA της μικρής υπομονάδας του ριβοσώματος ξεχώρισε ορισμένα
χαρακτηριστικά και χώρισε το βασίλειο των ειδών που υπάρχουν γύρω μας σε
τρεις μεγάλες επικράτειες: των βακτηρίων, των αρχαίων και των ευκάριων ή
ευκαρυωτικών κυττάρων. Τα ευκάρια τα ξεχωρίζουμε επειδή έχουν διαφορετικό
τρόπο να διπλασιάζουν το DNA τους, έχουν διαφορετικά ένζυμα, κ.λπ.

Τα κυανοβακτηρίδια, ενώ έχουν τα στοιχεία των βακτηρίων, ωστόσο
κάνουν φωτοσύνθεση. Η αναγωγική ατμόσφαιρα, η οποία προϋπήρξε κάποτε,
πριν από πολλά χρόνια θα πρέπει να μετατράπηκε σε οξειδωτική, όπως είναι
σήμερα. Σήμερα ζούμε με βάση το οξυγόνο. Αν δείτε τη δομή ενός βακτηρίου
είναι απλή, έχει μέσα το DNA του, τα ριβοσώματά του, το κυτταρικό τοίχωμα
και μπορούμε να το συγκρίνουμε με τα αρχαία ή αρχαιοβακτηρίδια. Τα
αρχαία, πάλι, είναι οργανισμοί οι οποίοι ζουν σε παράξενα μέρη. Πολλά
βακτήρια που μπορούν να επιζήσουν χωρίς οξυγόνο έχουν μηχανισμούς που
μπορούν να φτιάξουν μεθάνιο και στη συνέχεια οξικό οξύ. Από το οξικό οξύ
με μεταβολικές αντιδράσεις θα οδηγήσουν σε δομές που απαιτεί ένα τέτοιο
πολύπλοκο κύτταρο.
Όμως έγινε μια καταπληκτική επανάσταση στο πέρασμα των 3,6 δισεκατομμυρίων
χρόνων, από τότε δηλαδή που θεωρούμε ότι πρωτοεμφανίστηκε ο
πρώτος πρόγονος, το πρώτο κύτταρο. Μπορούμε να δούμε πώς ξεκινάει ο
μηχανισμός που ονομάζεται φωτοσύνθεση. Είναι ένας εκπληκτικός, επαναστατικός
μηχανισμός, ο οποίος χρησιμοποιεί την ηλιακή ενέργεια για να μπορέσει
από μόρια νερού και διοξείδιο του άνθρακα να φτιάχνει γλυκόζη, που δίνει
τελικά άμυλο, κυτταρίνη και απελευθερώνει στο περιβάλλον οξυγόνο 02·
Από τα πειράματα του ΚέλΒιν γνωρίζουμε ότι το οξυγόνο το οποίο απελευθερώνεται
στην ατμόσφαιρα προέρχεται από μόρια νερού. Άρα υπάρχει μια
ανακύκλωση, καθώς το οξυγόνο της θάλασσας, των ποταμών επανέρχεται και
το αναπνέουμε για να μπορέσουμε να επιζήσουμε. Επομένως, ο μηχανισμός
της φωτοσύνθεσης μάς δίδει τα φυτά, τα δέντρα, τα λουλούδια, τους καρπούς.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η φύση για τον καθένα από εμάς φτιάχνει 70 kg κυτταρίνης
ανά ημέρα. Τοποθετούμε τη φωτοσύνθεση μέσα στη δημιουργία του
κόσμου και στην εξέλιξη, διότι με τα δύο φωτοσυστήματα με τα οποία προσλαμβάνεται
η ηλιακή ακτινοβολία και με τα μόρια των χλωροφυλλών αποθηκεύεται
χημική ενέργεια με μορφή ΑΤΡ και παράγεται οξυγόνο, σάκχαρα και
κυτταρίνη. Τα δύο φωτοσυνθετικά συστήματα απορροφούν την ακτινοβολία
στα 700 και 680 nm με τη βοήθεια της χλωροφύλλης α και β. Το φάσμα απορρόφησης
της χλωροφύλλης α και β, παρόλο που απορροφούν στο ιώδες και
στο ερυθρό, διαφέρει αρκετά και το ερώτημα είναι κατά πόσον οι χλωροφύλ-
λες που ξέρουμε σήμερα είναι αυτές που έκαναν φωτοσύνθεση εδώ και εκατομμύρια
χρόνια. Υπάρχουν σήμερα εκπληκτικές δημοσιεύσεις που μας δείχνουν
την εξέλιξη του φωτοσυνθετικού μηχανισμού, καθώς και τον τρόπο με
τον οποίο προήλθαν πολλές χλωροφύλλες ή βακτηριοχλωροφύλλες.
ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΔΑΡΒΙΝΙΣΜΟΣ
Η ποικιλομορφία, που καταγράφτηκε για πρώτη φορά από τον Λαμάρκ το
1801, περιγράφει πως οι οργανισμοί δεν είναι κάτι το αμετάβλητο, δεν είναι
αμετάβλητα προϊόντα αλλά προϊόντα δράσης της δημιουργίας, τα οποία αναπτύχθηκαν
σε διαφορετικές κατευθύνσεις ως προϊόντα πολλών μεταλλάξεων
λόγω προσαρμογής τους στο περιβάλλον. Η περίφημη περίοδος του λαμαρκι-
σμού κρατάει περίπου πενήντα χρόνια. Ο λαμαρκισμός εξηγεί πώς προκύπτουν
τα είδη μας, βιολογικά, νομοτελειακά και κατευθυνόμενα. Τελεολογικά,
προσαρμόζονται οι οργανισμοί στο περιβάλλον τους, αλλιώς δεν επιζούν (14).
Η δυνατότητα που έχουν τα κύτταρα να μεταβιβάζουν τα απαραίτητα χαρακτηριστικά
είναι κάτι το οποίο ξέρουμε ότι οφείλεται στο DNA. Μετά από πενήντα
χρόνια, σχεδόν ταυτόχρονα, ο Ουάλας και ο Δαρβίνος -σε μια επιστημονική
συνάντηση στη Βασιλική Ακαδημία του Αονδίνου το 1858- ανακοίνωσαν την
ίδια επιστημονική πληροφορία με μικρές διαφορές. Την εποχή του Δαρβίνου, ο
Μέντελ είχε διατυπώσει τη δική του θεωρία για το πώς μεταβιβάζονται τα γονίδια,
αλλά η θεωρία του Μέντελ πέρασε στα βιβλία μόλις στις αρχές του 19ου αιώνα.

Ο Ουάλας περιγράφει ότι η κινητήρια δύναμη είναι η διατήρηση του καταλληλότερου,
δηλαδή η ποικιλομορφία οργανισμών σε ένα δεδομένο περιβάλλον. Ό,τι
είναι πιο ευκολοπροσάρμοστο θα βρει τον κατάλληλο χώρο, το κατάλληλο περιβάλλον
και ο οργανισμός αυτός θα μπορέσει να επιζήσει (14).
Ο Δαρβίνος, στο βιβλίο που συνέγραψε πολύ γρήγορα αφότου επέστρεψε
ύστερα από δέκα χρόνια στα νησιά Γκαλαπάγκος, συνομίλησε με τον Ουάλας
και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η προέλευση των ειδών είναι αποτέλεσμα της
φυσικής επιλογής των ειδών. Μόνο τα είδη που μπορούν να προσαρμόζονται
μπορούν να επιβιώσουν και να εξελιχθούν. Την ίδια περίπου πληροφορία διατύπωσαν
και οι δύο. Η προέλευση των ειδών έχει επομένως μέσα της τη φυσική
επιλογή, αυτή η φυσική επιλογή έχει προσαρμοστικότητα και με βάση αυτή την
ιδιότητα μπορούν να εξελίσσονται. Η θεωρία του Δαρβίνου ήταν καλή, χωρίς
λάθη όχι όμως πλήρης, όπως αποδεικνύεται με τις νέες ανακαλύψεις.
Στη συνθετική θεωρία, που είναι πλέον γνωστή και ως νεοδαρβινισμός,
έχουμε τη φυσική επιλογή ως ουδέτερη εξέλιξη. Ο πατέρας αυτής της θεωρίας,
η οποία δεν μπορεί να καταρριφθεί εύκολα, είναι ο Θεοδόσιος Ντομπζάνσκι,
που υποστηρίζει ότι οι μεταλλάξεις διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη δημιουργία
της γενετικής ποικιλομορφίας, αλλά η διατήρηση τους στον πληθυσμό
κατευθύνεται και εξαρτάται αποκλειστικά από τη φυσική επιλογή (15). Με άλλα
λόγια, συμφωνεί με αυτά που μας λέει ο Δαρβίνος, με τη μόνη διαφορά ότι
τώρα γνωρίζει πως η πληροφορία μεταβιβάζεται από το DNA και αυτή η πληροφορία
δεν παραμένει άθικτη. Μπορεί και επιδέχεται πάρα πολλών ειδών
μεταλλάξεις. Συνεπώς, τα νέα είδη των οργανισμών, όπως φαίνεται, εμφανίζονται
μέσω της αναπαραγωγικής απομόνωσης τμημάτων του αρχικού πληθυσμού,
σε συνάρτηση με τη σταδιακή συσσώρευση νέων μεταλλάξεων. Κάνει
λόγο για ύπαρξη νέων ειδών. Εμφανίζονται νέα είδη μέσω αναπαραγωγικής
απομόνωσης. Αν για παράδειγμα από έναν πληθυσμό απομονώσουμε ένα
είδος και το αφήσουμε να πολλαπλασιάζεται για πολλά χρόνια, θα υποστεί
μεταλλάξεις και κάποια στιγμή τα είδη που θα προκύψουν δεν θα μπορούν
μεταξύ τους να διασταυρωθούν (14). Επομένως ή θα πρέπει να πεθάνουν ή θα
προκύψει ένα νέο είδος. Τα νέα είδη των οργανισμών εμφανίζονται μέσω ανα-
παραγωγικής απομόνωσης. Η εξέλιξη έχει θεωρηθεί μια δημιουργική διεργασία.
Πράγματι η εξέλιξη απετέλεσε μια δημιουργική εργασία και μάλλον μη
αντιστρέψιμη. Ό,τι έχει συμβεί δεν μπορούμε να το αντιστρέψουμε, δεν μπορούμε
να γυρίσουμε πίσω. Είναι μια δημιουργική εργασία, σαν αυτές που μπορεί
να κάνει ένας καλλιτέχνης: να σμιλέψει ένα πολύ ωραίο άγαλμα, να
ζωγραφίσει ένα πολύ ωραίο πίνακα, να συνθέσει ένα συμφωνικό κομμάτι. Με
Βάση τα παραπάνω, η εξέλιξη για τους Βιολόγους είναι μια δημιουργική διεργασία
(15).
Πρόσφατα, με τη δημοσίευση της ανάλυσης του γονιδιόματος του χιμπα-
τζή, δείχθηκε πως σε επίπεδο Βάσεων στο DNA ο άνθρωπος διαφέρει από τον
χιμπατζή μόνο κατά 1%, ενώ οι πρωτεΐνες μας διαφέρουν σε λιγότερο από δύο
αμινοξέα (16). Εντυπωσιακές ήταν και οι διαφορές μας στις μη κωδικοποιού-
μενες περιοχές του DNA, στις οποίες είτε εισήλθαν είτε εξαλείφτηκαν αλληλουχίες
Βάσεων, με αποτέλεσμα η συνολική διαφορά του ανθρώπου από τον
χιμπατζή να κυμαίνεται στο 4% περίπου.
Αν θέλαμε να κάνουμε μια μικρή αναφορά στην εξέλιξη των ειδών στο
πέρασμα του χρόνου, θα ξεκινούσαμε από τον σχηματισμό της Γης πριν από
4,6 δισεκατομμύρια χρόνια, θα πηγαίναμε στην υδρόσφαιρα, στην προβιοτική
εποχή, στον npo-RNA κόσμο, και τότε θα εμφανιζόταν η πρώτη μορφή ζωής
με συμμετοχή του DNA και των πρωτεϊνών (1,2). Θα πρέπει να δεχτούμε ότι
όλα αυτά δεν έγιναν τυχαία. Εμείς μπορούμε να φανταστούμε ένα πρώτο ξεκίνημα
που να δημιουργεί το Σύμπαν, σε κάποια στιγμή του παρελθόντος τη
στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης. Υπάρχουμε γιατί έγινε το πρώτο ξεκίνημα. Κάτι
ξεκίνησε και αυτό εξελίχθηκε μέχρι σήμερα. Άρα συνέβη μια σειρά από αλυσιδωτές
αντιδράσεις που η ενέργεια τους - ή το τέλος τους- δεν μπορεί από
κανέναν να προβλεφθεί. Ο άνθρωπος, μέσα σε αυτόν τον κύκλο, προβάλλει
ως ένας ηθοποιός του σύμπαντος που εγωιστικά ψάχνει τη δική του προέλευση.
Προσπαθούμε να δούμε από πού προήλθαμε, να δούμε τους εαυτούς μας
μέσα σε αυτή τη ματαιοδοξία και να διαπιστώσουμε εγωιστικά ότι είμαστε κάτι
το ασύγκριτο, κάτι το θαυμαστό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κυριακίδης Δ.Α., Προέλευση της ζωής: ένα χημικό μυστήριο Θεσσαλονίκη, ΖΗΤΗ,
2001.
Μπαμπάτσικος Χ. και Κυριακίδης Δ.Α., Προέλευση της ζωής: Θεωρίες και πειραματικές
προσεγγίσεις, EIE, 2006 (υπό εκτύπωση).
Sneden C, «The age of the Universe», Nature, 409(2001), 673-675.
Oparin A.I., Proiskhozhdenie Zhizny [The Origin of Life], Moscow, Izd. Moskoviskiy
Rabochiy, 1924.
Haidane J.B.S., «The origin of life», Rationalist Annual, 1929, 148-169.
Lehniger A.L., Biochemistry, Wooth Publisher Inc., 1992.
Miller S.L., Urey H.C. and Oro J., «Origin of organic compounds on the primitive
earth and in meteorites», JMolEvol, 9(1976), 59-72.
Orgel L.E., «The origin of life-a review of facts and speculations», Trends in
Biochemical Sciences, 23(1998), 491-495.
Fox S.W. and Dose K., Molecular evolution and the origin of life, San Francisco,
Freeman, 1972.
28
ΠΡΟΈΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΖΩΉΣ: ΘΕΩΡΊΕΣ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΈΣ ΠΡΟΣΕΓΓΊΣΕΙΣ
National Oceanie & Atmospheric Administration (NOAA), www.photolib.noaa.gov/
nurp/ images/big/nur04512.jpg
Reysenbach A.L. and Cady S.L., «Microbiology of ancient and modern
hydrothermal systems», TRENDS in Microbiology, 19(2001),79-86.
Woese CR., Kandier Ο. and Wheelis M.L., «Towards a natural system of
organisms: Proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya», Proc Natl Acad
Sci US A, 87(1990), 4576-4579.
http ://photoscience. la. asu.edu/photosyn/education/photointro. html
Ροδάκης Γ.Κ., Εισαγωγή στην εξελικτική Βιολογία, Αθήνα, Ιατρικές εκδόσεις
Αίτσας, 2001.
Dobzhaasky T., Η γενετική της εξελικτικής πορείας, (Μετάφραση Κ. Καστρίτση)
Columbia Univ. Press, 1985.
Culotta E. and Pannisi E.,

Οι 7 θεωρίες για την προέλευση της ζωής

tvxsteam tvxs.gr

Πριν από 3 δισεκατομμύρια χρόνια, η ζωή στη Γη άρχιζε και τελείωνε με απλούς μονοκύτταρους οργανισμούς. Με την πάροδο του χρόνου αυτοί αποκτούσαν όλο και περισσότερη πολυπλοκότητα.

Οι επιστήμονες προσπαθούν χρόνια να καταλάβουν από πού προήλθε η ζωή στον πλανήτη. Οι 7 πιο συζητημένες θεωρίες, όπως παρουσιάζονται στο www.livescience.com, μας προσφέρουν μια πιο πλήρη εικόνα στο εσωτερικό των ερευνών τους.

1. Ηλεκτρικός Σπινθήρας

Οι ηλεκτρικοί σπινθήρες δύνανται να δημιουργήσουν αμινοξέα και σάκχαρα από μια ατμόσφαιρα γεμάτη νερό, μεθάνιο, αμμωνία και υδρογόνο. Όπως φάνηκε και στο περίφημο πείραμα Miller-Urey που έγινε το 1953, οι αστραπές ενδέχεται να έχουν βοηθήσει στη δημιουργία βασικών δομικών μονάδων ζωής, όταν η Γη βρισκόταν ακόμα στα γενοφάσκια της. Παρόλο που έχει πλέον ανακαλυφθεί ότι η πρώιμη ατμόσφαιρα της Γης ήταν φτωχή σε υδρογόνο, οι επιστήμονες πιθανολογούν πως τα ηφαιστειακά σύννεφα μπορεί να γέμισαν την ατμόσφαιρα μεθάνιο, αμμωνία και υδρογόνο, τα οποία ενώθηκαν με τις αστραπές.

2. Κοινότητα άργιλου

Σύμφωνα με μια ιδέα που αναπτύχθηκε από το βιοχημείο Alexander Graham Cairns-Smith του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης στη Σκοτία, τα πρώτα μόρια ζωής ήρθαν σε επαφή με τον άργιλο. Αυτή η σύμπτιξη όχι μόνο συγκέντρωσε τις οργανικές ενώσεις, αλλά συνέβαλε στην οργάνωσή τους σε σχήματα παρόμοια με τα σημερινά ανθρώπινα γονίδια.

Το DNA μπορεί να αποθηκεύει πληροφορίες για το πώς τα μόρια πρέπει να οργανώνονται. Οι γενετικές αλληλουχίες του DNA είναι ουσιαστικά οδηγίες για το πώς τα αμινοξέα θα πρέπει να οργανωθούν σε πρωτεΐνες. Ο επιστήμονας Cairns-Smith επισημαίνει ότι οι ορυκτοί κρύσταλλοι από άργιλο θα μπορούσαν τοποθετήσουν τα οργανικά μόρια μέσα σε οργανωμένες μορφές. Από εκεί και πέρα, τα μόρια άρχισαν να οργανώνονται από μόνα τους.

3. Υποθαλάσσιοι διέξοδοι αερίων

Η θεωρία των υποθαλάσσιων αεραγωγών βασίζεται στην άποψη ότι η ζωή μπορεί να ξεκίνησε με υποβρύχιες υδροθερμικές οδούς, που ανέβλυζαν και διασκόρπιζαν στην ατμόσφαιρα πλούσια σε υδρογόνο μόρια, ιδιαίτερα σημαντικά για την ζωή. Οι βραχώδεις εξοχές τους μπόρεσαν να ενώσουν τα μόρια, προσφέροντας σημαντικές αντιδράσεις στους ορυκτούς καταλύτες. Ακόμα και σήμερα, αυτές οι οδοί αερίου είναι πλούσιες σε χημική και θερμική ενέργεια που στηρίζει δυναμικά οικοσυστήματα.

4. Ψυχρό ξεκίνημα

Πριν 3 δισεκατομμύρια χρόνια, ο πάγος είχε καλύψει σχεδόν όλο τον όγκο των ωκεανών, καθώς ο ήλιος ήταν περίπου ένα τρίτο λιγότερο φωτεινός από ό,τι είναι τώρα. Αυτό το στρώμα του πάγου, πάχους εκατοντάδων μέτρων, ενδέχεται να προστάτευσε τις εύθραυστες οργανικές ενώσεις από την υπεριώδη ακτινοβολία και τις φυσικές επιδράσεις. Το κρύο μπορεί να συνέβαλε επίσης ώστε αυτά τα μόρια να επιβιώσουν περισσότερο, επιτρέποντας να συμβούν βασικές αντιδράσεις.

5. Ο κόσμος του RNA

Σήμερα το DNA χρειάζεται πρωτεΐνες ώστε να διαμορφωθεί και την ίδια στιγμή χρησιμοποιείται από αυτές για μπορέσουν κι αυτές να σχηματιστούν. Πώς θα μπορούσε το ένα να δημιουργηθεί χωρίς το άλλο; Η απάντηση μπορεί να είναι το RNA. Το RNA μπορεί να αποθηκεύσει πληροφορίες όπως το DNA, να χρησιμεύσει ως ένζυμο, όπως οι πρωτεΐνες, και να συμβάλλει τόσο στη δημιουργία του DNA, όσο και των πρωτεϊνών. Αργότερα το DNA και οι πρωτεΐνες κληρονόμησαν τον "κόσμο του RNA", επειδή ήταν πιο αποτελεσματικά. Το RNA εαξκολουθεί να υπάρχει και να εκτελεί λειτουργίες σε οργανισμούς, μερικές φορές ενεργεί κιόλας ως διακόπτης on-off για κάποια γονίδια. Ένα ερώτημα υπάρχει ακόμα: Πώς προέκυψε εξαρχής το RNA; Ενώ κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι μπορεί να δημιουργήθηκε τυχαία, υπάρχουν πολλοί που τους διαψεύδουν. Εκτός του RNA, μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν άλλα νουκλεϊκά οξέα, όπως τα πιο εσωτερικά PNA και TNA.

6. Απλό ξεκίνημα

Αντίθετα με τις θεωρίες που ισχυρίζονται ότι η ζωή προήλθε από σύνθετα μόρια, όπως το RNA, εδώ οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η ζωή θα μπορούσε να αρχίσει με μικρότερα μόρια, που αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους, μέσα σε κύκλους αντιδράσεων. Αυτά μπορεί να περιέχονταν σε απλές κάψουλες, παρόμοιες με τις μεμβράνες των κυττάρων. Με την πάροδο του χρόνου πιο σύνθετα μόρια που εκτελούσαν τις ίδιες αντιδράσεις καλύτερα από τα μικρότερα ενδέχεται να εξελίχθηκαν. Τα σενάρια αυτά πήραν το όνομα "μοντέλα του πρώτου μεταβολισμού", σε αντίθεση με τα "μοντέλα του πρώτου γονιδίου", που υπήρχε στην υπόθεση με το RNA.

7. Πανσπερμία

Ίσως η ζωή δεν ξεκίνησε καν στη Γη, αλλά μεταφέρθηκε αλλού από το διάστημα. Η θεωρία αυτή είναι γνωστή με το όνομα "πανσπερμία". Για παράδειγμα, μεγάλοι πέτρινοι όγκοι απομακρύνονται από την επιφάνεια του Άρη, λόγω κοσμικών συγκρούσεων και αρκετοί τέτοιοι μετεωρίτες προσγειώθηκαν στον πλανήτη μας. Έτσι, διάφοροι επιστήμονες διατύπωσαν αμφιλεγόμενες απόψεις, υποστηρίζοντας ότι τα μικρόβια ήρθαν εδώ από το διάστημα και ότι πιθανώς όλοι μας καταγόμαστε από τον Άρη. Άλλοι επιστήμονες κάνουν την εκτίμηση ότι τα μόρια ζωής μεταφέρθηκαν με κομήτες από άλλα αστρικά συστήματα. Ωστόσο, αν η ιδέα αυτή είναι αληθινή, το ερώτημα δεν θα έπρεπε να είναι πώς άρχισε η ζωή στη Γη, αλλά πώς η ζωή ξεκίνησε στο διάστημα.

Θ' αγαπήσετε τον βιαστή σας;...

Νάσος Αθανασίου

Πηγή: ksipnistere.blogspot.com

Φαντάζομαι ότι έχει φτάσει και στα δικά σας αυτιά το μήνυμα που διακινούν τα κόμματα που άσκησαν τη διακυβέρνηση κατά τη μεταπολίτευση. Ακούμε ότι αυτά κατ' αποκλειστικότητα γνωρίζουν τις ευθύνες που συνεπάγεται η άσκηση εξουσίας, ότι αυτά μόνα κατέχουν τον τρόπο εξόδου από την κρίση, ότι αυτά, και κανείς άλλος, διατυπώνουν ρεαλιστικές και εφικτές προτάσεις. Τέλος, μας απειλούν. Μας λένε ότι πρέπει να επιβιώσουν ως δυνάμεις εξουσίας. Διαφορετικά, τον Ιούνio δεν θα πληρωθούν μισθοί και συντάξεις. Διαφορετικά, η χώρα θα εκδιωχθεί από την ευρωζώνη. Διαφορετικά, οι πιστωτές μας θα χάσουν την....
υπομονή τους και θα υποστούμε τις συνέπειες της αχαλίνωτης αντίδρασής τους.

Σ' όλα αυτά υπάρχουν δύο απαντήσεις. Η πρώτη είναι αυτονόητη. Δεν είμαστε ούτε σχιζοφρενείς, ούτε μαζοχιστές. Θα ήμασταν και τα δύο, αν αναγνωρίζαμε ότι η έξοδος από την κρίση εναπόκειται σ' αυτούς που μας οδήγησαν στην κρίση. Αν πιστεύαμε ότι μπορούν να εγγυηθούν μισθούς και συντάξεις όσοι μας κατέστησαν επαίτες. Με δύο λόγια: Αν αγαπήσουμε τον βιαστή μας. Τούτο ακριβώς ζητούν χωρίς ίχνος ντροπής.


Υπάρχει και δεύτερη απάντηση; Δεν θα καταφέρουμε ποτέ να νικήσουμε την πολιτική του μνημονίου αν δεν διατυπώσουμε καλύτερη πρόταση. Έχουμε οργιστεί, έχουμε απελπιστεί, έχουμε υποστεί εξευτελισμό. Όσο επιτρέπουμε σ' αυτά τα συναισθήματα να αποτελούν οδηγό των αποφάσεων μας, καθιστούμε τον εαυτό μας βορά στα φοβικά σύνδρομα και στα ψυχαναγκαστικά διλήμματα που καλλιεργούν οι παραδοσιακές δυνάμεις τις εξουσίας και τα συνεταιράκια τους. Πρέπει να ανακτήσουμε την αυτοπεποίθησή μας. Έχουμε κρίση. Έχουμε νοημοσύνη. Γνωρίζουμε τι θέλουμε και πώς θα το επιτύχουμε. Μπορούμε να επιβάλλουμε στην εξουσία τόσο τις προσδοκίες μας όσο και τον τρόπο που αυτές θα εκπληρωθούν.

Αυτό που ακολουθεί είναι η δική μου συνδρομή. Είναι η δική μου θετική πρόταση. Περιμένω να ακούσω και τη δική σου. Όλοι μαζί, μιλώντας ελεύθερα, συνθέτοντας δίχως προκαταλήψεις, συνδιαλαγόμενοι με αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στην κρίση μας, όλοι μαζί ως σκεπτόμενοι πολίτες, γνωρίζουμε καλύτερα από την Τρόικα πως να διεκδικήσουμε την ευημερία μας.

Νέο παραγωγικό μοντέλο

Το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού και το επαχθές χρέος είναι τα συμπτώματα του προβλήματος. Η ρίζα του κακού είναι η κατάρρευση του παραγωγικού μοντέλου στο οποίο επένδυσε η χώρα κατά τη μεταπολίτευση. Οικοδομήσαμε την ανάπτυξη της χώρας σ' ένα φαύλο σχήμα, μια ανάστροφη πυραμίδα. Η επιχειρηματικότητα στην χώρα μας δεν ήταν γνήσια, βιώσιμη, αυτοτελής. Βασιζόταν στον συνεταιρισμό με το κράτος. Θα δυσκολευτείτε να βρείτε πλούσιο ανάμεσα μας που κατέστη πλούσιος δίχως να τρώει από τη χούφτα του κράτους. Με απλά λόγια, το κράτος πλήρωνε, ο εργολάβος έχτιζε, ο εργάτης απασχολούνταν στο έργο, λάμβανε μισθό και πλήρωνε φόρους, το κράτος εισέπραττε φόρους και δανειζόταν προκειμένου να μπορέσει να ξαναχτίσει ο εργολάβος. Κι όταν το κράτος ξέμεινε από λεφτά, όλοι αυτοί οι επιχειρηματίες αποδείχθηκαν κακοί επιχειρηματίες, ανήμποροι να επιβιώσουν δίχως την κρατική αρωγή. Και οι επιχειρήσεις τους μας τελείωσαν. Τώρα ΠΑΣΟΚ και Νέα Δημοκρατία μιλούν για το ΕΣΠΑ και για τους τρόπους με τους οποίους θα αναστήσουμε το ίδιο φαύλο παραγωγικό μοντέλο. Αντιπρόταση: Νέο παραγωγικό μοντέλο που θα βασίζεται στη μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα. Επειδή είναι βιώσιμο. Επειδή καθιστά τον Έλληνα κυρίαρχο της μοίρας του. Επειδή τα ίδια τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα σ' αυτή τη βάση. Επειδή το επιχειρηματικό πνεύμα και το ελληνικό δαιμόνιο ανθίζουν σ' αυτό το πλαίσιο. Επειδή αυτό το πρότυπο συμβάλλει στην ανταγωνιστική διάρθρωση της αγοράς, δηλαδή προστατεύει τους καταναλωτές από τα μονοπώλια και την ακρίβεια.

Τί σημαίνει μικρή και μεσαία επιχείρηση; Πρόκειται για τον αγρότη που τυποποιεί το προϊόν που παράγει και το διαθέτει ο ίδιος στην εγχώρια και διεθνή αγορά απαλλαγμένος από μεσάζοντες. Πρόκειται για την ξενοδοχειακή επιχείρηση που παρέχει ποιοτικές υπηρεσίες, που καθιστά τον επισκέπτη κοινωνό της φυσιογνωμίας και της ιδιεταιρότητας του τόπου στον οποίο εδρεύει. Πρόκειται για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον οικοδομικό κλάδο αξιοποιώντας ανανεώσιμες πηγές ενέργειες και παρέχοντας υπηρεσίες που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από τα οφέλη που δημιούργουν (Τα φωτοβολταϊκά πάνελ επί παραδείγματι μπορούν να αποπληρωθούν από τη μελλοντική εξοικονόμηση ενέργειας που διασφαλίζουν. Γι' αυτόν τον λόγο, ακόμα και σήμερα, οι τράπεζες τα χρηματοδοτούν). Πρόκειται για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην οικονομία του διαδικτύου ή την αξιοποιούν προκειμένου να μειώσουν κόστη και να επιταχύνουν την προώθηση των προϊόντων τους.

Πώς ενισχύουμε την μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα; Μειώνοντας το γραφειοκρατικό κόστος στο οποίο υποβάλλονται. Μειώνοντας το φορολογικό βάρος για τις νεοϊδρυθείσες. Δημιουργώντας επενδυτική τράπεζα. Αξιοποιώντας περιουσιακά στοιχεία του κράτους προς όφελος της μικρής και μεσαίας επιειρηματικότητας. Μετακινώντας δημοσίους υπαλλήλους σε υπηρεσίες που στόχο έχουν τη μείωση του λειτουργικού κόστους της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν άμεσα. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν όσο θα περιμένουμε τον τραπεζικό κλάδο να επανακτήσει ρευστότητα και ανεξάρτητα από οποιαδήποτε πολιτική που ονειροβατεί σ' αυτό.

Κούρεμα του ιδιωτικού χρέους.

Τα οφέλη από το κούρεμα του δημοσίου χρέους αποδίδονται στην οικονομία σε βάθος χρόνου. Τα οφέλη από το κούρεμα του ιδιωτικού χρέους θα αποδοθούν άμεσα. Πιθανώς το κούρεμα το ιδιωτικού χρέους να απαιτήσει και αυτό ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Σε τέτοια περίπτωση, όμως, οι πόροι για να διασφαλιστεί αυτό θα είναι άμεσα διαθέσιμοι. Θα προέλθουν από τις πολλαπλασιατικές επιδράσεις που θα προκληθούν στην κατανάλωση. Η πολιτική του κουρέματος του ιδιωτικού χρέους είναι αυτοχρηματοδοτούμενη.

Πάταξη Φοροδιαφυγής
Οι πολτικοί καλούνται ν' απαντήσουν στο λαϊκό ερώτημα "πώς θα γίνει να μην πληρώνουν οι ίδιοι και οι ίδιοι". Πρόκειται για πρόβλημα που φαντάζει δισεπίλυτο, ενώ μπορεί να επιλυθεί άμεσα, αρκεί να αποδράσουμε από τα εσκαμμένα, τα οποία συνοψίζονται στην πρόταση ενίσχυσης των φοροεισπρακτικών μηχανισμών.

Ποια είναι η άλλη λύση; Η κατάργηση του φυσικού χρήματος, των μετρητών, και η υιοθέτηση του ψηφιακού πορτοφολιού. Ας σκεφτούμε ριζοσπαστικά. Σε κάθε νομικό και φυσικό πρόσωπο αντιστοιχεί ένα ΑΦΜ, ένας λογαριασμός. Σε ότι αφορά τα φυσικά πρόσωπα οι πιστώσεις αυτού του λογαριασμού υπόκεινται στη φορολογία εισοδήματος. Οι χρεώσεις αυτού λογαριασμού υπόκεινται στο ΦΠΑ. Οι περισσότερες συναλλαγές σήμερα είναι "γκρίζες", αν όχι "μαύρες" και δεν δημιουργούν το φορολογικό έσοδο που προβλέπει ο νόμος. Επιπλέον, δεν έχουμε όλοι ισότιμη πρόσβαση στις "γκρίζες" συναλλαγές. Ο μισθωτός π.χ. δεν μπορεί να αποκρύψει εισοδήματα.

Η ψηφιοποίηση των συναλλαγών αποφέρει τέσσερα οφέλη τα οποία μπορούμε να δρέψουμε άμεσα. Πρώτον, η συρρίκνωση της παραοικονομίας θα ενσιχύσει τα έσοδα του κράτους. Δεύτερον, τιθένται οι βάσεις για δικαιότερο φορολογικό σύστημα. Θ' αποκαλυφθούν επιτέλους οι έχοντες. Τρίτον, θα έχουμε τεράστια εξοικονόμηση διοικητικού κόστους. Οι φόροι εισοδήματος και πωλήσεων πληρώνονται σε πραγματικό χρόνο. Δεν υποβάλλουμε φορολογική δήλωση, δεν χρειαζόμαστε καν φοροεισπρακτικό μηχανισμό. Τέταρτον, ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, μειώνεται το κόστος των συναλλαγών και πατέσσεται η διαφθορά που ανθίζει όταν υπάρχει φυσική σχέση φορολογουμένου και φορολογικής αρχής.


(O Νάσος Αθανασίου είναι υποψήφιος βουλευτής στην Περιφέρεια Αττικής με τον ΣΥΡΙΖΑ Ενωτικό Κοινωνικό Μέτωπο)

Θεός: Αρχοντας του Σύμπαντος ή Σούπερμαν;

Το ΒΗΜΑ

Ο,τι κι αν πρεσβεύουν τα δυσνόητα θρησκευτικά δόγματα, οι πιστοί βλέπουν τον Θεό περισσότερο ως... Σούπερμαν

Ο ανθρώπινος νους δεν έχει συγκεκριμένο τμήμα για τη θρησκεία. Αντιθέτως, οι θρησκείες φαίνεται να είναι ένα υποπροϊόν διαφόρων γνωσιακών συστημάτων τα οποία εξελίχθηκαν για άσχετους λόγους. Η έρευνα σχετικά με τις γνωσιακές βάσεις της θρησκευτικής σκέψης έχει προσφέρει τόσο μια νέα κατανόηση αυτής καθαυτής της θρησκείας όσο και ένα νέο πρίσμα θεώρησης της μακροχρόνιας απόπειρας της σύγκρισης της θρησκείας με την επιστήμη.

Από πολύ μικρή ηλικία οι άνθρωποι συναντούν πολυάριθμα θεμελιώδη προβλήματα τα οποία θα πρέπει να επιλύσουν προκειμένου να μπορέσουν να λειτουργήσουν στον κόσμο. Σε αυτά περιλαμβάνονται η διάκριση μεταξύ άψυχων αντικειμένων και «παραγόντων» οι οποίοι μπορούν να επενεργήσουν στο περιβάλλον τους, η αναγνώριση προσώπων, η αποφυγή των ρύπων, η γραμματική ανάλυση του λόγου και η ανάγνωση των προθέσεων των άλλων. Μέχρις ότου τα παιδιά γίνουν έξι ή επτά ετών το γνωσιακό τους σύστημα για την επίλυση αυτών των προβλημάτων έχει ήδη «στηθεί» και λειτουργεί πλήρως.

Τα γνωσιακά συστήματα του είδους είναι «ωριμανσιακά φυσικά», προκύπτουν δηλαδή χωρίς προσπάθεια και κυριολεκτικά καθορίζουν τη φυσιολογική γνωσιακή ανάπτυξη. Αν και ο πολιτισμός παρεισφρέει σε αυτά – καθορίζοντας, για παράδειγμα, τη γλώσσα που μαθαίνει ένα παιδί –, η απόκτησή τους δεν εξαρτάται από τη διδασκαλία ή την εκπαίδευση.

Τα ωριμανσιακά φυσικά συστήματα είναι επίσης, όπως τα αποκαλεί ο νομπελίστας ψυχολόγος Ντάνιελ Κάνεμαν, «γρήγορα» – λειτουργούν αυτόματα και χωρίς προσπάθεια. Για τον λόγο αυτόν είναι εξαιρετικά επιρρεπή σε λανθασμένους «υπερθεματισμούς». Για παράδειγμα, το υπερευαίσθητο σύστημά μας για την ανίχνευση των ανθρώπινων μορφών μάς κάνει να βλέπουμε πρόσωπα στα σύννεφα, ενώ η «συσκευή ανίχνευσης παραγόντων» μας μάς κάνει να μιλάμε στον υπολογιστή ή στο αυτοκίνητό μας.



Συνταγή επιτυχίας για... θρησκείες

Αυτά τα γρήγορα και αυτόματα συστήματα κάνουν επίσης τους ανθρώπους δεκτικούς στις θρησκείες. Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να αρπάξουν, να καταβροχθίσουν και να χωνέψουν θρησκευτικές ιστορίες όπως ένας βάτραχος θα αρπάξει, θα καταβροχθίσει και θα (προσπαθήσει να) χωνέψει μια μπίλια που περνάει πετώντας από δίπλα του.

Οι επιτυχημένες θρησκείες εκμεταλλεύονται επιδέξια αυτές τις προδιαθέσεις. Τα υπερφυσικά όντα ενεργοποιούν τη φυσική πίστη μας στην ύπαρξη των παραγόντων και τη θεωρία του νου μας. Οι ιεροί χώροι και τα αντικείμενα ενεργοποιούν τις ενστικτώδεις προφυλάξεις μας εναντίον των ρύπων. Δεν είναι σύμπτωση ότι τόσο πολλά θρησκευτικά τελετουργικά σχετίζονται με τον καθαρμό και τον εξαγνισμό.

Παρόμοια στοιχεία έχουν εμφανιστεί σε θρησκευτικά συστήματα σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας και σε όλον τον κόσμο. Νέες θρησκείες ξεπηδούν συνεχώς, εκείνες όμως που διαρκούν περισσότερο αναμειγνύουν τα ίδια παλαιά συστατικά. Αυτά τα επανεμφανιζόμενα θέματα – μύθος, τελετουργικό, ιεροί χώροι, πίστη σε υπερφυσικούς παράγοντες κ.ο.κ. – αποτελούν τα στοιχεία εκείνου το οποίο αποκαλώ «λαϊκή θρησκεία».



Ο «Γολγοθάς» της θεολογίας

Τίποτε από αυτά ωστόσο δεν απαγορεύει την εφαρμογή των «αργών» μορφών σκέψης του Κάνεμαν στη θρησκεία. Ο εκούσιος, συνειδητός συλλογισμός σχετικά με το νόημα και την αλήθεια των θρησκευτικών ισχυρισμών αποκαλείται Θεολογία. Οι θεολόγοι προσπαθούν να βγάλουν νοητικό νόημα από τους αινιγματικούς ισχυρισμούς της λαϊκής θρησκείας. Συλλογίζονται, συζητούν και μερικές φορές διατυπώνουν αφηρημένες θεωρίες τις οποίες οι θρησκευτικές και πολιτικές αρχές αποφασίζουν να χαρακτηρίσουν ως δόγματα. Δεν διαθέτουν όλες οι θρησκείες Θεολογία, πολλές όμως έχουν, ιδιαίτερα οι προσηλυτιστικές αβρααμικές.

Αντίθετα με τη λαϊκή θρησκεία, η Θεολογία συνεχώς κάνει αφηρημένες και ριζικά αντίθετες με την κοινή λογική δηλώσεις οι οποίες είναι εννοιολογικά σύνθετες και δύσκολες στην κατανόησή τους: ο Θεός είναι τρία πρόσωπα σε ένα, για παράδειγμα, ή ένα πρόσωπο χωρίς σάρκα και οστά που είναι πανταχού παρόν την ίδια στιγμή. Επιπλέον οι θεολογικές προτάσεις δεν είναι καθόλου αξιομνημόνευτες σε σχέση, ας πούμε, με μια ιστορία για την παρθενογένεση του Ιησού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι θρησκευόμενοι χρειάζεται συχνά να καταβάλλουν προσπάθεια για να τις απομνημονεύσουν και οι θρησκευτικοί ηγέτες υιοθετούν μια ποικιλία μέτρων για να διδάξουν και να περιφρουρήσουν τη «θρησκευτική ορθότητα». Αυτά περιλαμβάνουν τα πάντα, από τη θρησκευτική εκπαίδευση και την κατήχηση ως την Ιερά Εξέταση.



Θεός - Σούπερμαν

Η διατήρηση της θρησκευτικής ορθότητας είναι ωστόσο δύσκολη, καθώς τα νοητικά συστήματα που στηρίζουν τη λαϊκή θρησκεία παρεμβάλλονται διαρκώς. Ως συνέπεια η θρησκευτική μη ορθότητα είναι αναπόφευκτη: οι θρησκείες που στην πραγματικότητα ακολουθούν οι άνθρωποι στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν είναι οι ίδιες με τα δόγματα που αυτοί μαθαίνουν και απαγγέλλουν.

Η θεολογική μη ορθότητα παρατηρείται σε όλους τους πολιτισμούς και τα θρησκευτικά συστήματα. Οταν σε πειράματα τους ζητείται να μιλήσουν ή να σκεφτούν σχετικά με τις σκέψεις και τις πράξεις του Θεού σε ιστορίες, οι θρησκευόμενοι εγκαταλείπουν αμέσως και απόλυτα τα θεολογικά ορθά δόγματα υπέρ της λαϊκής θρησκείας – ακόμη και αν έχουν μόλις δηλώσει και απαγγείλει αυτά τα δόγματα. Ο τρόπος με τον οποίο σκέφτονται και μιλούν αποκαλύπτει ότι βλέπουν τον Θεό περισσότερο σαν τον Σούπερμαν παρά σαν τον πανθ’ ορώντα, πανταχού παρόντα και παντοδύναμο άρχοντα του Σύμπαντος στον οποίο λένε ότι πιστεύουν.



Γιατί η επιστήμη δεν απειλεί τη θρησκεία

Αυτή η άποψη της λαϊκής θρησκείας προσφέρει μια νέα προοπτική στην απόπειρα σύγκρισης της θρησκείας με την επιστήμη. Υποδηλώνει ότι η επιστήμη δεν θέτει οποιαδήποτε απειλή στη διατήρηση της θρησκείας. Ο φόβος και ο τρόμος τόσων πιστών – και η περιχαρής προσμονή τόσων επικριτών της θρησκείας – ότι η επιστήμη τελικά θα εκτοπίσει τη θρησκεία είναι άκριτοι από πολλές απόψεις.

Κατ’ αρχάς υποτιμούν τη δύναμη και τη διεισδυτικότητα της ωριμανσιακά φυσικής γνωσιακής λειτουργίας. Δεν είναι όλοι θρησκευόμενοι, όμως οι θρησκευτικές ιδέες και ενέργειες εμφανίζονται αυθόρμητα και αναπόφευκτα στους ανθρώπινους πληθυσμούς.

Δεύτερον, υποτιμούν τη δημιουργικότητα και την επινοητικότητα της Θεολογίας και επομένως την ικανότητά της να προσαρμόζει οποιαδήποτε αλλαγή στην κατανόησή μας για το Σύμπαν παρουσιάζει η επιστήμη. Οι θεολόγοι τελικά προσάρμοσαν τη μετατόπιση του ανθρώπου από το κέντρο του Σύμπαντος που επέφεραν ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος και ο Δαρβίνος. Χρειάστηκε κάποιος χρόνος, εξαιτίας του μεγέθους της πρόκλησης, όμως συνέβη.

Το τρίτο ζήτημα είναι ότι τόσο οι πιστοί όσο και οι επικριτές υποτιμούν πόσο δύσκολο είναι να κάνει κάποιος επιστήμη. Η επιστήμη είναι πολύ πιο πολύπλοκη από τη Θεολογία. Τα εσωτεριστικά ενδιαφέροντά της, οι ριζικά αντίθετοι στην κοινή λογική ισχυρισμοί της και οι πολύπλοκοι τρόποι διατύπωσης των συμπερασμάτων της είναι δύσκολοι στην επινόηση, στην εκμάθηση και στη μετάδοσή τους. Η επιστήμη εξαρτάται από μεγάλους και περίτεχνους κοινωνικούς μηχανισμούς οι οποίοι είναι σύνθετοι και δαπανηροί. Η συνέχιση της ύπαρξής της, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα, είναι λοιπόν εύθραυστη – βεβαίως σε σύγκριση με τη συνέχιση της ύπαρξης της θρησκείας.

Τέλος, η διαφορά ανάμεσα στη λαϊκή θρησκεία και στη Θεολογία υποδηλώνει ότι οι στερεότυπες συγκρίσεις της θρησκείας με την επιστήμη είναι συχνά λανθασμένες στη βάση τους. Από τη γνωσιακή άποψη η επιστήμη έχει περισσότερα κοινά με τη Θεολογία απ’ ό,τι με τη θρησκεία: και οι δύο βασίζονται στην αργή, εκούσια και στοχαστική σκέψη. Η λαϊκή θρησκεία, από την άλλη πλευρά, μοιάζει περισσότερο με μια βασισμένη στην κοινή λογική εξήγηση του φυσικού κόσμου. Εκείνοι που θέλουν να επικρίνουν είτε τη θρησκεία είτε την επιστήμη πρέπει να είναι σίγουροι ποιο είναι αυτό στο οποίο επιτίθενται.



Ο κ. Ρόμπερτ Μακ Κόλεϊ είναι διευθυντής του Κέντρου για τον Νου, τον Εγκέφαλο και τον Πολιτισμό του Πανεπιστημίου Εμορι στην Ατλάντα της Τζόρτζια.

Μπαίνει ο Θεός στο... μικροσκόπιο;

Το ΒΗΜΑ

Πώς να αποδείξει κανείς την ύπαρξη ή την ανυπαρξία του Θεού; Μπορεί η θρησκεία να αποτελέσει «επιστημονική υπόθεση»;


Η γραμμή μεταξύ των επιστημόνων – πιστών και μη πιστών – είναι ότι η επιστήμη και η θρησκεία αποτελούν αυτό που ο Στίβεν Τζέι Γκουλντ έχει αποκαλέσει «μη επικαλυπτόμενες διδασκαλίες». Το 1998 η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών εξέδωσε μια ανακοίνωση στην οποία βεβαίωνε ότι «η επιστήμη δεν μπορεί να πει τίποτε για το υπερφυσικό. Το αν ο Θεός υπάρχει ή όχι είναι ένα ζήτημα στο οποίο η επιστήμη είναι ουδέτερη».

Ωστόσο σύμφωνα με μια έρευνα της ίδιας χρονιάς το 93% των μελών της Ακαδημίας δεν πίστευε σε κάποιον θεό.

Από τη στιγμή που περίπου το ίδιο ποσοστό των αμερικανών πολιτών δηλώνει ότι πιστεύει σε κάποιον θεό, διερωτάται κανείς τι, αν όχι η επιστήμη τους, κάνει την ελίτ των αμερικανών επιστημόνων να διαφέρει τόσο πολύ από τον γενικό πληθυσμό.

Η πλειονότητα των επιστημόνων σε όλα τα επίπεδα δεν πιστεύει σε κάποιον θεό. Παρ’ όλα αυτά οι περισσότεροι είναι απρόθυμοι να αμφισβητήσουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των άλλων. Είμαι ένας φυσικός ο οποίος, μαζί με άλλους τους οποίους αποκαλούν «οι νέοι άθεοι», είναι πρόθυμος να αμφισβητήσει τη θρησκευτική πίστη. Οι θεοί που λατρεύονται από δισεκατομμύρια είτε υπάρχουν είτε δεν υπάρχουν. Και αυτοί οι θεοί, αν υπάρχουν, πρέπει να έχουν παρατηρήσιμες συνειδήσεις. Ετσι, το ερώτημα της ύπαρξής τους αποτελεί ένα θεμιτό επιστημονικό ζήτημα το οποίο έχει βαθιά σημασία για την ανθρωπότητα.

Παρατήρηση και πείραμα

Μπορείτε να θεωρήσετε την ύπαρξη του Θεού μια επιστημονική υπόθεση και να αναζητήσετε τα επακόλουθά της εμπειρικά στοιχεία. Πολλές από τις ιδιότητες που συνδέονται με τον ιουδαϊκο-χριστιανικο-ισλαμικό θεό έχουν συγκεκριμένες συνέπειες οι οποίες μπορούν να εξεταστούν εμπειρικά. Ενας τέτοιος θεός θεωρείται ότι παίζει κεντρικό ρόλο στη λειτουργία του Σύμπαντος και στις ζωές των ανθρώπων. Ως εκ τούτου οι υπέρ του αποδείξεις θα έπρεπε να είναι εύκολα ανιχνεύσιμες με επιστημονικά μέσα.

Αν ένα κατάλληλα ελεγχόμενο πείραμα κατέληγε σε μια παρατήρηση η οποία δεν μπορεί να εξηγηθεί με φυσικά μέσα, τότε η επιστήμη θα έπρεπε να πάρει στα σοβαρά την πιθανότητα ενός κόσμου πέρα από την ύλη.

Απόπειρες για τέτοια πειράματα έχουν γίνει. Οι επιστήμονες έχουν εξετάσει εμπειρικά την αποτελεσματικότητα της μεσολαβητικής προσευχής – της προσευχής που λέγεται προς όφελος άλλων. Οι μελέτες αυτές, θεωρητικά, θα μπορούσαν να έχουν αποδείξει επιστημονικά ότι υπάρχει κάποιος θεός. Αν είχαν διαπιστώσει σαφώς, σε μια διπλά τυφλή και ελεγχόμενη για το φαινόμενο placebo δοκιμή, ότι οι μεσολαβητικές προσευχές γιατρεύουν τον άρρωστο, θα ήταν δύσκολο να βρεθεί μια φυσική εξήγηση. Δεν το διεπίστωσαν όμως.

Παρόμοιες δοκιμές έχουν γίνει σε επιθανάτιες εμπειρίες. Ορισμένοι άνθρωποι, οι οποίοι είχαν μια επιθανάτια εμπειρία κατά τη διάρκεια κάποιας χειρουργικής επέμβασης, έχουν αναφέρει ότι ίπταντο επάνω από το χειρουργικό τραπέζι παρακολουθώντας όλα όσα γίνονταν κάτω. Το αν αυτό είναι μια πραγματική εμπειρία ή μια παραίσθηση μπορεί να εξεταστεί εύκολα τοποθετώντας ένα μυστικό μήνυμα σε ένα ράφι που βρίσκεται ψηλά και δεν μπορούν να το δουν ο ασθενής και το προσωπικό του νοσοκομείου. Αυτό έχει δοκιμαστεί και κανείς απ’ όσους έχουν αναφέρει μια επιθανάτια εμπειρία δεν έχει διαβάσει το μήνυμα.

Σύμπαν και ψυχή

Ακριβώς όπως η επιστήμη μπορεί να σχεδιάσει πειράματα για να ελέγξει την ύπαρξη του Θεού, μπορεί επίσης να αναζητήσει αποδείξεις εναντίον της ύπαρξης του Θεού στον κόσμο γύρω μας. Εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν μιλάμε εναντίον της ύπαρξης οποιουδήποτε θεού ή κάθε έννοιας θεού που θα μπορούσε να υπάρχει. Για παράδειγμα, ένας θεός ο οποίος δημιουργεί το Σύμπαν και μετά το αφήνει να λειτουργεί από μόνο του θα ήταν πολύ δύσκολο να καταρριφθεί. Κανείς όμως δεν λατρεύει έναν θεό ο οποίος δεν κάνει τίποτε.

Σχεδιασμός και βιολογία

Αν ο Θεός είναι ο ευφυής σχεδιαστής της ζωής στη Γη, τότε θα έπρεπε να βρούμε ενδείξεις γι’ αυτή την ευφυΐα σε παρατηρήσεις της δομής της ζωής. Δεν βρίσκουμε. Το κίνημα του Ευφυούς Σχεδιασμού απέτυχε στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι η πολυπλοκότητα που συναντάμε σε ορισμένα βιολογικά συστήματα δεν επιδέχεται απλούστευση και δεν μπορεί να ερμηνευθεί με την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου. Η ζωή στη Γη φαίνεται ακριβώς όπως θα έπρεπε να φαίνεται αν είχε προκύψει από τη φυσική επιλογή.

Οι περισσότερες θρησκείες υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι έχουν άυλες ψυχές οι οποίες ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό τις νοητικές διεργασίες μας. Αν αυτό ίσχυε, θα έπρεπε να μπορούμε να παρατηρήσουμε νοητικά παραγόμενα φαινόμενα τα οποία δεν εξαρτώνται από τη χημεία του εγκεφάλου. Δεν παρατηρούμε όμως.

Πίστη και συμπεριφορά

Αν ο Θεός είναι η πηγή της ηθικής, τότε θα έπρεπε να βρίσκουμε ενδείξεις για μια υπερφυσική προέλευση στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Δεν βρίσκουμε όμως. Οι άνθρωποι της πίστης δεν συμπεριφέρονται σε γενικές γραμμές καλύτερα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις συμπεριφέρονται χειρότερα από τους ανθρώπους που δεν έχουν πίστη. Η Ιστορία δείχνει ότι οι ηθικές επιταγές με τις οποίες ζούμε οι περισσότεροι δεν γεννήθηκαν με τις μονοθεϊστικές θρησκείες, όπως οι υπέρμαχοι αυτών των θρησκειών θέλουν να μας κάνουν να πιστεύουμε. Αντιθέτως, η ηθική συμπεριφορά φαίνεται να έχει εξελιχθεί κοινωνικά.

Επίσης, αν ο Θεός απαντά στις προσευχές θα έπρεπε να δούμε θαυματουργά αποτελέσματα στην προσευχή. Με τα εκατομμύρια προσευχών που έχουν ειπωθεί καθημερινά επί χιλιάδες χρόνια, θα περιμέναμε κάποια από αυτές να είχε απαντηθεί ως τώρα με έναν επαληθεύσιμο τρόπο. Δεν έχει γίνει όμως κάτι τέτοιο.

Αν ο Θεός έχει αποκαλύψει αλήθειες στην ανθρωπότητα, τότε οι αλήθειες αυτές θα έπρεπε να είναι εξετάσιμες. Ανά τις χιλιετίες πολλοί άνθρωποι έχουν αναφέρει θρησκευτικές ή μυστικές εμπειρίες στις οποίες επικοινώνησαν με τον Θεό ή με κάποιον άλλον. Ως τώρα θα έπρεπε να είχαμε δει κάποια ένδειξη που να το επιβεβαιώνει, όπως ένα επαληθεύσιμο γεγονός το οποίο δεν θα μπορούσε να «βγει» από το μυαλό κάποιου παρά μόνον αν του είχε αποκαλυφθεί. Δεν έχουμε δει όμως.

Είναι το Σύμπαν στα μέτρα μας;

Αν ο Θεός είναι ο δημιουργός του Σύμπαντος, τότε θα έπρεπε να βρίσκουμε στοιχεία γι’ αυτό στην Αστρονομία και στη Φυσική. Δεν βρίσκουμε όμως. Η γέννηση του Σύμπαντός μας δεν χρειάστηκε θαύματα. Επιπλέον, η σύγχρονη Κοσμολογία προτείνει ένα αέναο «πολυσύμπαν» μέσα στο οποίο πολλά άλλα σύμπαντα έρχονται και φεύγουν.

Αν οι άνθρωποι είναι ένα ξεχωριστό δημιούργημα του Θεού, τότε το Σύμπαν θα έπρεπε να είναι φιλόξενο για την ανθρώπινη ζωή. Δεν είναι όμως. Οι υπέρμαχοι του Θεού υποστηρίζουν ότι οι παράμετροι του Σύμπαντος είναι συντονισμένες για την ανθρώπινη ζωή. Δεν είναι όμως. Το Σύμπαν δεν είναι συντονισμένο για εμάς. Εμείς είμαστε συντονισμένοι στο Σύμπαν. Αφού εξετάσαμε όλα τα στοιχεία, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το Σύμπαν και η ζωή φαίνονται ακριβώς όπως θα περιμέναμε να φαίνονται αν δεν υπήρχε Θεός.

Τέλος, θα ήθελα να σχολιάσω την αφροσύνη της πίστης. Οταν η πίστη επικρατεί έναντι των γεγονότων, η μαγική σκέψη ριζώνει βαθιά και στρεβλώνει όλους τους τομείς της ζωής. Παράγει ένα νοητικό πλαίσιο στο οποίο οι έννοιες διατυπώνονται με βαθύ πάθος αλλά χωρίς την παραμικρή προσοχή στα στοιχεία. Πουθενά αυτό δεν είναι περισσότερο εμφανές απ’ ό,τι σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου χριστιανοί οι οποίοι επιζητούν να μετατρέψουν το κράτος σε θεοκρατία κυριαρχούν στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Η τυφλή πίστη δεν είναι τρόπος για να κυβερνά κάποιος έναν κόσμο.


Ο κ. Βίκτορ Σένγκερ είναι επίτιμος καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης και συνεργαζόμενος καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπόλντερ.

Θρησκεία - Επιστήμη: Διπλός δρόμος προς την αλήθεια

Το ΒΗΜΑ
Ο πατήρ Γεώργιος Αναγνωστόπουλος μας μιλάει για την παράλληλη διακονία της επιστήμης και της Εκκλησίας


– Πάτερ, είστε από τους λίγους ανθρώπους που διαγράφουν μια παράλληλη διαδρομή στην επιστήμη και στην Εκκλησία. Αυτή η «διπλή» πορεία αποτελεί για εσάς μια φυσική εξέλιξη;

«Ανατράφηκα ως παιδί στην Αθήνα του '60 σε ένα γνήσιο “πολυπολιτισμικό” περιβάλλον! Η μητέρα μου ήταν πιστή χριστιανή. Ο πατέρας μου πιστός τότε υλιστικής ιδεολογίας. Η συνύπαρξή τους ως τον θάνατό τους νομίζω ότι μου καλλιέργησε με φυσιολογικό τρόπο τόσο την έφεση προς την αναζήτηση της αλήθειας όσο και την αναζήτηση της σύνθεσης και της ολότητας. Ετσι και η ταυτόχρονη πορεία στην επιστημονική έρευνα (στη Φυσική του Διαστήματος και τελευταία στην έρευνα δορυφορικών προσεισμικών σημάτων) και στην αναζήτηση της γνώσης του Θεού, όπως και το ενδιαφέρον μου και για άλλες επιστήμες και την πολιτική, πηγάζουν με φυσικό και ενιαίο τρόπο στην ψυχή μου».



– Υπηρετώντας την ανθρωπότητα και από τα δύο «στρατόπεδα», αισθανθήκατε ποτέ ότι η θεολογική αλήθεια συγκρούεται με την επιστημονική βάσανο; Βρήκατε μέσα σας τον τρόπο να απαντήσετε λογικά στις αντιφάσεις (Γένεση - Εξέλιξη, Σχέδιο - Τυχαιότης, κτλ.) ή αντιμετωπίζετε την επιστήμη και τη θρησκεία ως δύο παράλληλους κόσμους;

«Οι αντιφάσεις “Γένεση - Εξέλιξη, Σχέδιο - Τυχαιότης” είναι αντιφάσεις ιδεολογικές και έχουν δομηθεί εξαρχής η μία σε αντίθεση της άλλης. Είναι σύγκρουση μεταξύ δύο αντίθετων παραδειγμάτων που θεμελιώνονται σε διαφορετικές νοοτροπίες, αν και με κάτι κοινό. Δεν είναι τυχαίο ότι η συζήτηση αυτή αναπτύσσεται στην κατ’ εξοχήν προτεσταντική Αμερική. Το κοινό στοιχείο τους είναι ο συγκρουσιακός χαρακτήρας του ορθολογιστικού φονταμενταλισμού (θρησκευτικού και αντιθρησκευτικού).

Το ερώτημα που με ενδιαφέρει προσωπικά (και ίσως πολλούς ανθρώπους) είναι όχι η σύγκρουση σχηματοποιημένων ιδεολογιών, αλλά η δυνατότητα του ανθρώπινου υποκειμένου να προσεγγίσει τη γνώση της σύνολης πραγματικότητας. Η γνώση έχει πολλά επίπεδα και διαθέτει διαφορετικά “εργαλεία” για την προσέγγιση της αλήθειας. Για παράδειγμα, διαθέτουμε διαφορετικά “εργαλεία” στη Φυσική, στη Βιολογία, στην Ψυχολογία, στη Φιλοσοφία και στη Θεολογία, αν και υπάρχουν και πολλά κοινά χαρακτηριστικά, διότι το υπόβαθρο είναι κοινό: η κοινή φύση του ανθρώπινου υποκειμένου.

Η έννοια “τυχαιότης” στην εξέλιξη και δομή του Σύμπαντος (περιλαμβανομένου και του εσωτερικού «σύμπαντος» του ανθρώπου) είναι έννοια φιλοσοφική, όχι επιστημονική. Είναι μια πίστη. Μάλιστα, αξίζει να σημειώσει κανείς ότι η έννοια “τυχαιότης” είναι έννοια με αρνητικό περιεχόμενο. Καθορίζεται ως απουσία ενός ανώτατου όντος που δημιουργεί τον κόσμο, τον αγαπά και προνοεί για αυτόν. Σημαίνει επίσης και απουσία αντικειμενικού νοήματος ή αξίας στην ανθρώπινη ζωή ή σχετικοποίησή τους. Από τα προηγούμενα συνάγονται τα εξής. Πρώτον, η έννοια “τυχαιότης” προϋποθέτει την έννοια του νοήματος, που είναι πρωταρχική, και άρα βαθύτερη στη συνείδηση του ανθρώπου. Δεύτερον, ότι η ”τυχαιότης” είναι μια πίστη όπως ανέφερα πιο πάνω, διότι είναι αδύνατον να αποδειχθεί ορθολογικά η απουσία σχεδίου ή νοήματος στον κόσμο και τον άνθρωπο.

Τέλος, ως προς τα δύο “στρατόπεδα”, θεωρούμενα ως μεθοδολογίες γνώσεως (και όχι ως στατικά ιδεολογικά σχήματα) θεωρώ ότι είναι συμμαχικά. Δεν είναι εχθροί. Υπάρχει ένας εχθρός των “συμμαχικών στρατοπέδων”, κοινός και στα δύο: ο κίνδυνος της ειδωλοποίησης και απολυτοποίησης του μερικού».



Ο πατήρ Γεώργιος Αναγνω­στό­­πουλος


– Η θρησκεία θεωρείται ακρογωνιαίος λίθος κάθε πολιτισμού, συνεκτικό «υλικό» κάθε κοινωνίας, αλλά και «σωφρονιστικό» μέσο που οδηγεί στο να είμαστε καλύτεροι άνθρωποι. Εσείς ποιον κοινωνικό ρόλο βλέπετε για τη θρησκεία στη σημερινή εποχή;

«Πιστεύω στον Θεό ως αλήθεια. Αν ο Θεός δεν είναι αλήθεια και δωρητής ζωής αληθινής και αιώνιας, η θρησκεία μας θα ήταν ένα δεκανίκι και δεν νομίζω ότι θα με ενδιέφερε πολύ ως τέτοια. Δεν είμαι στρατευμένος διαμορφωτής σκέψης ή πολιτικής διαχείρισης για να “κατασκευάσω” έναν σύγχρονο ρόλο για τη θρησκεία (που να την κάνει κοινωνικά χρήσιμη ή αποδεκτή). Πιστεύω στην Ορθόδοξη Εκκλησία γιατί εκεί συναντούμε Θεό πατέρα αγάπης, εξερχόμαστε από την απελπισία του παραλόγου στην ελπίδα του νοήματος μέσω του Σταυρού και της Ανάστασης του θεανθρώπου Χριστού, πορευόμαστε από τον εγωιστικό ατομικισμό στη χαρά της κοινωνικότητας και από το μίσος προς τη συγχώρηση. Αυτά νομίζω είναι ταυτόχρονα σύγχρονα και αιώνια. Από αυτά βέβαια πηγάζουν και άλλα επιμέρους: η έμπνευση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της δημοκρατικής πολιτικής ζωής, η αγάπη για την ελευθερία, η ζωογόνηση της νεκρωμένης παιδείας μας κ.ά.».



– Ως ορθόδοξος ιερέας, ασφαλώς εργάζεστε για τη διάδοση του χριστιανισμού. Θεωρείτε ωστόσο ότι, μέσα στην πολυπολιτισμική πραγματικότητα του πλανήτη, ανάλογη είναι και η αξία των άλλων μεγάλων θρησκειών; Αν ναι, θα κάνατε έναν ποιοτικό διαχωρισμό ανάμεσα στις μονοθεϊστικές και τις πολυθεϊστικές θρησκείες;

«Πρέπει πρώτα να λύσω μια διάχυτη παρεξήγηση. Ο χριστιανισμός είναι πίστη σε έναν Θεό, αλλά σε τρεις υποστάσεις (Πατέρας, Υιός, Αγιο Πνεύμα). Είναι υπέρβαση της αρίθμησης (ένα - πολλά), που είναι μια νοητική κατηγορία του κτιστού κόσμου. Ο χριστιανισμός δεν έχει τον μονισμό του ιουδαϊσμού ή του μουσουλμανισμού (μονοθεϊστικών θρησκειών).

Επίσης είναι απαραίτητη μια διευκρίνιση ως προς χρήση του όρου πολυπολισμικότητα. Η έννοια αυτή στην ύποπτη πολιτικά περίοδο που διανύουμε μοιράζεται τη μοιραία τύχη άλλων μεγάλων εννοιών, όπως “δημοκρατία”, “σοσιαλισμός”, “ανάπτυξη”, “παγκοσμιοποίηση”, κ.λπ. Πέραν δηλαδή της αυτονόητης θετικής σημασίας του όρου και της προσωπικής μου εκτίμησης σε όσους τον σέβονται και τον υπηρετούν πραγματικά, θεωρώ ότι σε μεγάλο βαθμό ο σκοπός της προώθησης και της χρήσης του όρου είναι ακριβώς αντίθετος από το προφανές νοηματικό του περιεχόμενο. Γίνεται προσχηματικό πολιτιστικό “εργαλείο” για την επιβολή άδικων πολιτικών. Θα αναφερθώ σε παράδειγμα για να γίνω σαφής. Πώς συμβαίνει εν ονόματι της “πολυπολιτισμικής” παιδείας να εξαναγκάζονται οι Πομάκοι της Θράκης στην απεμπόληση της μητρικής τους γλώσσας και την εκμάθηση της τουρκικής; Παρόμοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά παγκοσμίως, με γνωστότερο σε μας την περίπτωση του διαμελισμού τής πράγματι πολυπολιτισμικής (πρώην) Γιουγκοσλαβίας από δυνάμεις που έχουν σημαία την “πολυπολισμικότητα”».



– Θεωρείτε τον αγνωστικισμό επικίνδυνο για τον άνθρωπο; Ομοίως επικίνδυνο με ένα θρησκειακό σύστημα που απορρίπτετε ή περισσότερο;

«Εχω την εντύπωση ότι ο αγνωστικισμός δεν έχει απήχηση στην Ελλάδα. Γνώρισα αγνωστικιστές κυρίως στη Δύση. Ανάμεσά τους γνώρισα εξαιρετικά καλλιεργημένους και ευγενικούς ανθρώπους, όπως, αντίστοιχα ανθρώπους άλλων θρησκευτικών παραδόσεων.

Τώρα στο σημείο που ρωτάτε αν ο αγνωστικισμός ή αν άλλα θρησκευτικά συστήματα μπορεί να είναι “επικίνδυνα” για τον άνθρωπο, με ποια έννοια εννοείτε το “επικίνδυνο”; Ενοχλητικός θεωρείται συχνά και ο εκκλησιαστικός λόγος που δεν εξυπηρετεί τον ανθρώπινο ναρκισσισμό, τον πολιτικό αυταρχισμό ή την οικονομική ολιγαρχία.

Επικίνδυνη θεώρηση για τον άνθρωπο είναι κατά τη γνώμη μου όποια αντίληψη, θρησκευτική ή άλλη, εκτρέφει περισσότερο τον ναρκισσισμό και την εγωκεντρική φιλαυτία. Υπάρχουν φυσικά και “θρησκευτικά” συστήματα ή κινήσεις που έχουν στον πυρήνα τους κάποιας μορφής επιθετικότητα ή χρησιμοποιούν μεθόδους ψυχικής χειραγώγησης και συναισθηματικού παραληρήματος. Αυτές οι μορφές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν απόλυτα επικίνδυνες με την απλή έννοια.

Αν ως “επικίνδυνο” εννοείτε ό,τι είναι πιο μακριά από την ορθόδοξη χριστιανική μας παράδοση και την οποία διακονώ ως ιερέας, αυτό εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες και μια διαβάθμιση δεν είναι απλή, καθώς ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου είναι εξαιρετικά πολύπλοκος. Για παράδειγμα, έχει σημασία το ερώτημα γιατί οδηγήθηκε κάποιος στον αγνωστικισμό ή σε οποιαδήποτε θρησκεία. Ποιο ήταν το κίνητρο ή το κριτήριο της προσωπικής του επιλογής. Βασικά επικίνδυνη είναι η σκοτεινή πλευρά του εαυτού μας».



– Εχει διατυπωθεί η άποψη ότι η επιστήμη έχει το σπέρμα της αισιοδοξίας αφού στοχεύει προς την πρόοδο, ενώ η θρησκεία ενέχει το στοιχείο της απαισιοδοξίας δίνοντας έμφαση στη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης την οποία πρέπει να υπερνικήσουμε αλλά δύσκολα μπορούμε. Πόσο πιστεύετε ότι αυτό ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα;

«Η επιστήμη έχει προσφέρει και μπορεί να προσφέρει εξαιρετικά ευεργετήματα στην ανθρωπότητα. Γι’ αυτό νομίζω δεν χρειάζεται επιχειρηματολογία. Ταυτόχρονα όμως σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό η επιστήμη χρησιμοποιείται για την εφεύρεση νέων καταστροφικών όπλων και ποικίλων μέσων χειραγώγησης και έχει οδηγήσει στην οικολογική καταστροφή. Νομίζω ότι έχουμε προ πολλού περάσει την αισιόδοξη ιδεολογία της αυτόματης προόδου μέσω της επιστήμης. Μάλιστα η έννοια της ιστορικής προόδου έχει την καταγωγή της στην ιουδαιοχριστιανική παράδοση, εκπεφρασμένη σε εκκοσμικευμένη μορφή. Αυτά είναι γνωστά.

Θα μιλήσω και για τη δική μας εμπειρία στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Η έμφαση είναι απολύτως στην άπειρες πνευματικές δυνατότητες που δίνει ο Θεός στον άνθρωπο. Δεν είναι η Ανάσταση του Χριστού – η κατάλυση του θανάτου – και η θέωση – η μετοχή του ανθρώπου στο θείο – το κέντρο της πίστεως; Αλλά στις υπέροχες αυτές πραγματικότητες δεν φθάνει κανείς χωρίς την αυτογνωσία του σκότους που κρύβει μέσα του. Αρα η συνειδητοποίηση του σκότους δεν είναι καθόλου απαισιόδοξο γεγονός, είναι προϋπόθεση ρεαλιστικής προόδου».

Θρησκεία για... άθεους

Το ΒΗΜΑ

Μπορούν οι άθεοι να «δανειστούν» τα καλά των θρησκειών, υιοθετώντας κάποιες θρησκευτικές παραδόσεις;


Στο καινούργιο βιβλίο του, «Religion for Atheists, A non-believers guide to the uses of religion», ο Αλέν ντε Μποτόν προτείνει μια διαφορετική προσέγγιση της θρησκείας απ’ όσους, όπως και ο ίδιος, δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στον Θεό. Κηρύσσοντας μάλιστα και ένα νέο κίνημα, τον Αθεϊσμό 2.0 όπως τον ονομάζει, ο συγγραφέας θεωρεί ότι η απορριπτική στάση του «παραδοσιακού» αθεϊσμού απέναντι σε καθετί το θρησκευτικό είναι όχι μόνο στενόμυαλη αλλά και καταστρεπτική, αφού στερεί από τους μη πιστούς πλείστα και πλούσια οφέλη που έχει να τους προσφέρει μια κοσμική θεώρηση των θρησκευτικών παραδόσεων. Αυτήν ακριβώς συμβουλεύει να υιοθετήσουν.




Ο συγγραφέας Αλέν ντε Μποτόν


– Στην αρχή του καινούργιου βιβλίου σας, του «Religion for Atheists», λέτε ότι φυσικά οι θρησκείες δεν είναι αληθινές και σταματάτε εκεί. Δεν σας ενδιαφέρει το ζήτημα;

«Οχι, επειδή νομίζω ότι οι περισσότεροι δεν μπορούμε να αποφασίσουμε με ορθολογιστικό τρόπο. Δεν λες “είμαι άθεος επειδή κοίταξα όλα τα στοιχεία και αυτό είναι αυτό που πιστεύω”. Κατά τον ίδιο τρόπο δεν λες “είμαι θρησκευόμενος γιατί ήλεγξα όλα τα στοιχεία”».

– Δεν συμφωνείτε λοιπόν με τους «σκληροπυρηνικούς» που αποκαλούν τους θρησκευόμενους ανόητους και μανιακούς;

«Οχι, καθόλου. Νομίζω πως το ότι ουσιαστικά η θρησκεία είναι ένα είδος βλακείας είναι κυρίως η άποψη του Ντόκινς, και αυτό φαίνεται πολύ στενόμυαλο».



– Η κεντρική ιδέα του βιβλίου σας είναι ότι η θρησκεία προσφέρει πολλές χρήσιμες και υποστηρικτικές δομές που οι άθεοι έχουν απορρίψει μαζί με το υπερφυσικό. Μπορείτε να το αναπτύξετε λίγο;

«Νομίζω ότι οι ρίζες της θρησκείας έχουν ουσιαστικά να κάνουν με τις προκλήσεις τού να ζει κανείς σε μια κοινότητα και τις προκλήσεις των κακών που μας συμβαίνουν, με αποκορύφωμα τον θάνατο. Οι θρησκείες είναι ριζωμένες σε αυτές τις ανάγκες. Αποτελούν προσπάθειες να ελέγξουμε τον εαυτό μας, να γιατρευτούμε και να παρηγορηθούμε. Ορισμένοι από αυτούς τους χειρισμούς είναι προσιτοί στους μη πιστούς και άλλοι όχι. Η πίστη στη μετά θάνατον ζωή απλώς δεν υπάρχει για έναν μη πιστό. Παρ’ όλα αυτά τα κοινά τελετουργικά είναι εξαιρετικά προσιτά στους μη πιστούς και δεν βασίζονται σε τίποτε το υπερφυσικό, Ορισμένα από αυτά μπορούν να ενσωματωθούν στην κοσμική ζωή χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία».



– Ποια τελετουργικά εννοείτε;

«Προτείνω διάφορες εξεζητημένες και όχι και τόσο εξεζητημένες παρεμβάσεις. Πώς ενώνετε μια κοινότητα; Είναι πολύ απλό. Χρειάζεστε έναν οικοδεσπότη. Χρειάζεστε κάποιον ο οποίος θα συστήσει τους ανθρώπους μεταξύ τους. Ο σύγχρονος κόσμος είναι γεμάτος συγκεντρώσεις αλλά αυτές δεν έχουν οικοδεσπότη, οπότε παραμένουν ανώνυμες. Πηγαίνετε σε μια συναυλία αλλά δεν αλληλεπιδράτε με κανέναν. Πηγαίνετε στο μπαρ αλλά δεν μιλάτε σε κανέναν εκτός από την παρέα με την οποία μπήκατε.

Εξετάζω επίσης την ηθική και την ανάγκη που αισθάνονται οι θρησκείες να υπενθυμίζουν στους ανθρώπους να είναι καλοί και ευγενικοί. Αυτό θεωρείται λίγο ύποπτο από την κοσμική κοινωνία. Εχουμε όμως αδύναμη θέληση. Φιλοδοξούμε να κατακτήσουμε την καλοσύνη, αλλά δεν τα καταφέρνουμε. Φαίνεται λοιπόν σημαντικό να έχουμε κάποιους οι οποίοι μας υπενθυμίζουν αυτές τις φιλοδοξίες».



– Γιατί οι άθεοι απέρριψαν αυτά τα πράγματα;

«Νομίζω ότι αυτό έγινε από μεγάλη πνευματική εντιμότητα: δεν μπορώ να εκτιμήσω επιστημονικά τον Θεό, οπότε τα αφήνω όλα πίσω. Θα αφήσω όλα τα οφέλη επειδή κάτι δεν έχει νόημα. Αυτή είναι μια πολύ έντιμη και πολύ γενναία, μοναχική απόφαση».



– Λέτε όμως ότι κοσμικοποιηθήκαμε άσχημα. Τι εννοείτε;

«Ενα σωρό πράγματα έγιναν αδύνατα επειδή φαίνονται υπερβολικά θρησκευτικά. Υπάρχουν πάρα πολλές στιγμές στην κοσμική ζωή στις οποίες οι άθεοι λένε “ωχ, τώρα το πράγμα αρχίζει και πάει προς το θρησκευτικό”. Νομίζω ότι πρέπει να χαλαρώσουμε όσον αφορά την προσέγγιση αυτών των θεμάτων – δεν ανήκουν στη θρησκεία, η θρησκεία απλώς έτυχε να καθήσει επάνω τους. Είναι για όλους».



– Μήπως απλώς επινοείτε ξανά κινήματα που ήδη υπάρχουν, όπως τον ουμανισμό;

«Ναι, υπήρξαν προσπάθειες. Ως έναν βαθμό τα πράγματα πήγαν στραβά επειδή οι άνθρωποι θέλησαν να ξεκινήσουν νέες θρησκείες ή ανταγωνιστικούς θεσμούς. Το ζήτημα δεν είναι τόσο το να ξεκινήσεις υποκατάστατα κινήματα όσο το να ενσωματώσεις πρακτικές, στάσεις και νοοτροπίες στην κοσμική ζωή».



– Δεν έχουν αντιδράσει όλοι οι άθεοι θετικά στις προτάσεις σας…

«Είπα ότι οι άθεοι θα έπρεπε να έχουν ναούς. Αμέσως 8 εκατομμύρια άτομα στο Twitter και στο Facebook αποφάσισαν να μου γνωστοποιήσουν πόσο κακή ιδέα ήταν αυτή. Ο πυρήνας της αντίδρασής τους όμως δεν ήταν η ιδέα τού να στήσουμε ένα κτίριο, αλλά η ιδέα τού ότι θα ήταν το υποκατάστατο μιας εκκλησίας».



– Κάποιοι άθεοι υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε να μπορούμε να βρίσκουμε αρκετό νόημα στο μεγαλείο του φυσικού κόσμου. Συμφωνείτε;

«Ακριβώς αυτό πιστεύω και εγώ, θα έπρεπε όμως να δομήσουμε την επαφή με αυτό το μεγαλείο λίγο καλύτερα. Τελικά οι θρησκείες είναι χορογράφοι των πνευματικών στιγμών ή των ψυχολογικών στιγμών, ενώ συνολικά οι άθεοι δεν υπήρξαν χορογράφοι σε τίποτε. Νομίζω ότι η ιδιοφυΐα των θρησκειών συνίσταται στο ότι δομούν την εσωτερική ζωή».



– Εχετε αυτή τη θαυμάσια ιδέα να προβάλλουμε εικόνες από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble στο Πικαντίλι Σέρκους…

«Και πάλι, είναι ζήτημα δομών. Μπορούμε να επισκεφθούμε την ιστοσελίδα της NASA, αλλά πόσο συχνά το κάνετε;».



– Στο κεφάλαιο για τον θρησκευτικό πεσιμισμό – την έμφαση που δίνει η θρησκεία στη σκοτεινότερη πλευρά της ύπαρξης – επικρίνετε την αισιοδοξία που προκαλούν η επιστήμη και η τεχνολογία. Γιατί αυτό είναι κακό;

«Η κατεύθυνση της επιστήμης είναι προς την πρόοδο και γι’ αυτό μάς δίνει μια αίσθηση ότι η επιστήμη είναι για να λύνει τα πάντα. Η δική μου αίσθηση είναι ότι θα λύσει πολλά πράγματα αλλά το χρονοδιάγραμμα θα είναι τεράστιο. Θα μπορούσε να είναι 400 χρόνια, θα μπορούσε να είναι 900 χρόνια. Η επιστημονική κοσμοθεωρία δεν σε προετοιμάζει απαραιτήτως για όλα αυτά τα πράγματα που η επιστήμη δεν πρόκειται να λύσει εγκαίρως για σένα – κυρίως φυσικά σχετικά με τη ζωή και τον θάνατο. Οποια και αν είναι η θαυμαστή πρόοδος, προς το παρόν τουλάχιστον, έχουμε εξίσου πολλά προβλήματα με τους μεσαιωνικούς προγόνους μας.

Ο θρησκευτικός πεσιμισμός είναι γοητευτικός επειδή ένα από τα πράγματα που δυσκολεύουν τη ζωή μας είναι ότι θεωρούμε ότι η ζωή όλων των υπολοίπων είναι εντάξει. Ο πεσιμισμός μάς δείχνει ότι είναι στα χειρότερά της. Κανείς δεν ζει σε αυτή την ακραία της έκφανση όλη την ώρα, αλλά μάλλον όλοι πρέπει να πάμε ως εκεί. Είναι χρήσιμο να την έχουμε ως εφόδιο».



– Θεωρείτε αυτό το βιβλίο αρχή για κάτι. Τι θα κάνετε μετά;

«Σκοπεύω να κάνω πρακτικές παρεμβάσεις. Δεν πρόκειται μόνο για θεωρία.

Οι άνθρωποι ψάχνουν όλη την ώρα πράγματα που λείπουν από τον σύγχρονο κόσμο και τα οποία, για να τα επιλύσουν, θα πρέπει να επινοήσουν κάποια τεχνολογία. Στον τομέα όμως του πώς είναι διατεταγμένες οι κοινωνίες υπάρχει τεράστιος συντηρητισμός. Απλώς προσπαθώ να διώξω τον συντηρητισμό από αυτόν τον τομέα.

Αν υπάρχει κάτι που πρέπει να συγκρατήσετε από το βιβλίο, αυτό είναι ότι ακόμη και αν απορρίπτετε τον ουράνιο πατέρα, στο ίδιο μενού εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά καλά για εσάς. Θέλω να εξασφαλίσω ότι οι άθεοι θα αντλήσουν κάποια από τα οφέλη της θρησκείας. Αυτή είναι πραγματικά η φιλοδοξία μου».