Αναρτήθηκε από: Βελίκης Ιωάννης, Ψυχολόγος PhD, τηλ. 6932683468
του Γιάννη Βελίκη
Είναι γνωστό ότι η επιτυχία της ψυχοθεραπείας στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, του άγχους και της αϋπνίας είναι μικρή. Με άλλα λόγια η αποτυχία της να θεραπεύσει τις συγκεκριμένες καταστάσεις μεγάλη. Ακόμη και οι πιο επιτυχημένες μέθοδοι της γνωστικής – συμπεριφοριστικής, της ψυχαναλυτικής και της οικογενειακής ψυχοθεραπείας δεν ξεπερνούν σε επιτυχία το 16% των περιπτώσεων που αναλαμβάνουν. Οι λόγοι φαίνεται να είναι πολλοί, όπως η πολύπλοκη φύση του ανθρώπινου ψυχισμού που δομείται από το γονιδιακό υπόστρωμα, τις εμπειρίες των πρώτων χρόνων, τα τραυματικά γεγονότα ζωής, τις εκάστοτε κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές επιρροές του περιβάλλοντος του, την κοινωνική τάξη που ανήκει, την ικανότητα προσαρμογής και επίτευξης στόχων κ.α.
Ένας ακόμη λόγος, ωστόσο, που δεν αναφέρεται συχνά στη ερευνητική βιβλιογραφία για την «αποτυχία» της ψυχοθεραπείας είναι το επίπεδο άγχους, ψυχικής έντασης και δυσφορίας που βιώνει ο αποδέκτης αυτών των μεθόδων όταν προσέρχεται για θεραπεία. Τη στιγμή που όντας καταθλιπτικός, αγχώδης ή άυπνος συναντά έναν άγνωστο «γιατρό», όπου θα πρέπει να εκμυστηρευτεί μεγάλο κομμάτι της προσωπικής του ταυτότητας, σε ένα «κρύο» επαγγελματικό γραφείο – ιατρείο, και θα το κάνει πληρώνοντας ένα μεγάλο ποσό χρημάτων που δεν γνωρίζει αν και κατά πόσο θα αξίζει των υπηρεσιών που θα λάβει, η ψυχική του ένταση είναι ακόμη μεγαλύτερη. Όταν δε αργότερα μαθαίνει ότι η «θεραπεία» του θα χρειαστεί από 10 ως άπειρες συναντήσεις, με το συνεπακόλουθο κόστος σε χρήμα, χρόνο και εμπλοκή, η δυσφορία του είναι βέβαιο ότι αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Σε αυτές τις συνθήκες είναι μάλλον απίθανο να μπορέσει να επωφεληθεί από τις συμβουλές του ψυχοθεραπευτή του, και η ως τώρα ενδεδειγμένη λύση ήταν αυτή της συνεπικουρούμενης χορήγησης αντικαταθλιπτικών ή αγχολυτικών φαρμάκων, που όμως με τις παρενέργειες τους και πάλι δυσκόλευαν τον «ασθενή».
Δεδομένο, όμως, είναι, ότι κάθε νέα εμπειρία μάθησης όπου ένας άνθρωπος καλείται να εκπαιδευτεί σε κάτι καινούργιο, όπως στην προκειμένη περίπτωση στη διαφορετική αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής του, απαιτεί από τον εκπαιδευόμενο να βρίσκεται σε μία ήρεμη και χαλαρή διάθεση. Έτσι θα μπορέσει να ακούσει, να κατανοήσει και να αφομοιώσει σταδιακά τα νέα στοιχεία που τον εκπαιδεύει ο ψυχοθεραπευτής να χρησιμοποιήσει στη ζωή του. Είναι αποδεδειγμένο ότι η χαλαρή διάθεση, η λειτουργία του εγκεφάλου σε ήρεμα κύματα (τύπου Α ή λίγο γρηγορότερα) και η συναισθηματική ηρεμία είναι απόλυτα καίριας σημασίας στο αν θα μπορέσει ή όχι να προσλάβει ο ψυχοθεραπευόμενος τα οφέλη της ψυχοθεραπείας. Συνεπώς κάθε διαδικασία υποβοήθησης και κατεύθυνσης του ψυχοθεραπευόμενου σε μία κατάσταση χαλαρότητας και ηρεμίας θα βοηθούσε και λογικά θα αύξανε την επιτυχία οιασδήποτε από τις χρησιμοποιούμενες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους. Τέτοιου είδους διαδικασίες μπορεί να είναι πολλές, όπως η τεχνικές αναπνοής τύπου γιόγκα. Άλλες, λιγότερα συζητημένες και ερευνημένες μέθοδοι είναι:
Α) Η παρουσία στοιχείων της φύσης στο ψυχοθεραπευτικό γραφείο:
Οι περίπατοι και οι εκδρομές στη φύση, σε βουνά, σε δάση, σε ποτάμια ή παραλίες χαλαρώνουν τους ανθρώπους. Το αντίστοιχο της φύσης στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή μπορεί να είναι γλάστρες με φυτά που δεν προκαλούν έντονα ερεθίσματα, όπως λουλούδια που μυρίζουν πολύ, και περιέχουν περισσότερα πράσινα μέρη με πολλά φύλλα. Επίσης ένα μικρό ενυδρείο με λίγα ψαράκια θα πρόσθετε τη συμβολή του στη χαλάρωση του ψυχοθεραπευόμενου. Τέλος, η δυνατότητα θέασης του ουρανού, σε γραφείο με δυνατότητα γυάλινης σκεπής θα ήταν ιδανική, τις ώρες φυσικά που δεν χτυπάει ενοχλητικά ο ήλιος.
Β) Το ποδόλουτρο
Όσο και αν φαίνεται ξένο στους ψυχοθεραπευτές, αν καταφέρουν και πείσουν τον πελάτη τους να βγάλει τα παπούτσια του και να τα βυθίσει σε μία λεκάνη με νερό σωστής θερμοκρασίας, το αποτέλεσμα της χαλάρωσης του θα είναι εκπληκτικό. Και ενώ συνεχίζει να διατηρεί τα πόδια του στο χλιαρό νερό, η δυνατότητα παρακολούθησης των όσων λέγονται από τον θεραπευτή θα αυξηθεί.
Αυτό θα συμβεί διότι τα παπούτσια αφενός σφίγγουν τα πόδια δυσκολεύοντας την κυκλοφορία του αίματος, αφετέρου δίνουν την εντύπωση της επισημότητας και της εγρήγορσης. Αντίθετα το ποδόλουτρο απελευθερώνει την κυκλοφορία του αίματος, δημιουργεί ευχάριστη αίσθηση και αποεπισημοποιεί το πλαίσιο του ψυχοθεραπευτικού γραφείου.
Όσο για τις τεχνικές δυσκολίες αυτής της μεθόδου, στο εμπόριο υπάρχουν συσκευές που μπορούν να κρατούν το νερό χλιαρό και να κάνουν υδρομασάζ ταυτόχρονα με μικρό σχετικά κόστος. Το μόνο δύσκολο θα είναι το πλύσιμο και η αλλαγή νερού για κάθε καινούργιο πελάτη.
Γ) Το χάδι στην πλάτη
Είναι αποδεδειγμένο, από μελέτες βρεφών, παιδιών και ενηλίκων ότι η σωματική επαφή χαλαρώνει και τονώνει τους ανθρώπινους δεσμούς. Ένα βρέφος αν δεν αγγιχτεί ποτέ θα αρρωστήσει και θα πεθάνει. Η σημασία της σωματικής επαφής είναι τόσο σπουδαία που χωρίς αυτήν όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού (νευρικό, ενδοκρινικό, ανοσοποιητικό) δυσλειτουργούν. Και όμως, οι περισσότερες ανθρώπινες επαφές μένουν στο επίπεδο της χειραψίας.
Η σημαντικότερη ανθρώπινη επαφή είναι η αγκαλιά. Γι’ αυτό το λόγο, όταν κάποιος άνθρωπος, παιδί ή ενήλικας, κλαίει και χρειάζεται συμπαράσταση, μόνο η αγκαλιά τον ηρεμεί. Η αγκαλιά και το συνεπακόλουθο χάδι στην πλάτη. Φαίνεται ότι στην πλάτη υπάρχουν νεύρα που όταν αγγιχτούν αλλάζουν την συναισθηματική κατάσταση και τη σωματική φυσιολογία των ανθρώπων. Συνεπώς, το χάδι στην πλάτη είναι μεγάλης σημασίας για τη χαλάρωση κάποιου.
Όταν ένας άνθρωπος επισκέπτεται έναν άγνωστο ψυχοθεραπευτή δεν θα δεχτεί επ’ ουδενί να αγκαλιαστεί από αυτόν. Με την εδραίωση όμως μιας σχέσης εμπιστοσύνης, και την επεξήγηση σε αυτόν των οφελών που θα προκύψουν, μπορεί σταδιακά ο ψυχοθεραπευτής να ακουμπά το χέρι του, στην αρχή και στο τέλος της ψυχοθεραπευτικής συνεδρίας, στην πλάτη του θεραπευόμενου. Αυτό θα δημιουργήσει ευχάριστα αισθήματα και επιπλέον χαλάρωση και εμπλοκή στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας.
Θα πρέπει βεβαίως να τονιστεί ότι η συγκεκριμένη μέθοδος θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο από πολύ έμπειρους ψυχοθεραπευτές, δεδομένου ότι σε πολύ αποδιοργανωμένους ψυχικά ανθρώπους π.χ. με οριακή παθολογία, παρανοϊκές ψευδαισθήσεις κ.λπ. μπορεί να προκαλέσει επιπλέον σύγχυση. Έτσι λοιπόν, είναι αναμενόμενο ότι το άγγιγμα στην πλάτη θα έχει καλά αποτελέσματα σε άτομα που υποφέρουν από καταθλιπτικά και αγχώδη συμπτώματα, με ενδελεχή, όμως, εκτίμηση της ύπαρξης ή όχι στοιχείων της παθολογίας που ενδέχεται να περιπλέξουν τα πράγματα.
Δ) Το άκουσμα μουσικής
Είναι βέβαιο και αποδεδειγμένο ότι η μουσική έχει βαθιά και μεγάλη επίδραση στην ανθρώπινη και όχι μόνο φύση. Σε μελέτες αγγλικού πανεπιστημίου βρέθηκε ότι το άκουσμα συγκεκριμένου έργου του Μότσαρτ βοηθά τη βελτίωση του δείκτη νοημοσύνης των παιδιών, της γαλακτοπαραγωγής των αγελάδων και της παραγωγής καρπών σε φυτά θερμοκηπίου. Επίσης ήχοι όπως αυτού της καρδιάς, και χαλαρή μουσική βελτίωσαν την υγεία πρόωρων βρεφών που ήταν τοποθετημένα σε θερμοκοιτίδες. Τέλος καλά αποτελέσματα βρέθηκαν σε καρκινοπαθείς, καρδιοπαθείς και προεγχειρητικούς ασθενείς δημόσιων νοσοκομείων των Η.Π.Α., και ως προς τη χαλάρωση και ως προς τη συμμόρφωση στη θεραπεία και το τελικό αποτέλεσμα, όταν η νοσηλεία τους συνοδευόταν από άκουσμα ήσυχης και χαλαρωτικής μουσικής.
Αν και θα ήταν καλύτερα να ερευνηθεί πρώτα το ποια μουσική θα έχει τα μέγιστα αποτελέσματα στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, είναι λογικό ότι μουσική του τύπου της ηλεκτρονικής μουσικής των Zan_Misel_Zar, Kitaro, ή Yanni, ή ακόμη και Μότσαρτ, Βιβάλντι και άλλης απαλής κλασσικής μουσικής θα έδινε πολύ καλά αποτελέσματα, τόσο στη χαλάρωση όσο και στην ενδυνάμωση της ικανότητας επεξεργασίας σκέψεων και συναισθημάτων από τη μεριά του ψυχοθεραπευόμενου. Ο κάθε ψυχοθεραπευτής έχει την ευχέρεια να διαλέξει τη μουσική που «του πάει», ωστόσο είναι καλό να επιλέγεται μουσική που ακούγεται από όλες τις πολιτισμικές ομάδες και κοινωνικές τάξεις της κοινωνίας.
του Γιάννη Βελίκη
Είναι γνωστό ότι η επιτυχία της ψυχοθεραπείας στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, του άγχους και της αϋπνίας είναι μικρή. Με άλλα λόγια η αποτυχία της να θεραπεύσει τις συγκεκριμένες καταστάσεις μεγάλη. Ακόμη και οι πιο επιτυχημένες μέθοδοι της γνωστικής – συμπεριφοριστικής, της ψυχαναλυτικής και της οικογενειακής ψυχοθεραπείας δεν ξεπερνούν σε επιτυχία το 16% των περιπτώσεων που αναλαμβάνουν. Οι λόγοι φαίνεται να είναι πολλοί, όπως η πολύπλοκη φύση του ανθρώπινου ψυχισμού που δομείται από το γονιδιακό υπόστρωμα, τις εμπειρίες των πρώτων χρόνων, τα τραυματικά γεγονότα ζωής, τις εκάστοτε κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές επιρροές του περιβάλλοντος του, την κοινωνική τάξη που ανήκει, την ικανότητα προσαρμογής και επίτευξης στόχων κ.α.
Ένας ακόμη λόγος, ωστόσο, που δεν αναφέρεται συχνά στη ερευνητική βιβλιογραφία για την «αποτυχία» της ψυχοθεραπείας είναι το επίπεδο άγχους, ψυχικής έντασης και δυσφορίας που βιώνει ο αποδέκτης αυτών των μεθόδων όταν προσέρχεται για θεραπεία. Τη στιγμή που όντας καταθλιπτικός, αγχώδης ή άυπνος συναντά έναν άγνωστο «γιατρό», όπου θα πρέπει να εκμυστηρευτεί μεγάλο κομμάτι της προσωπικής του ταυτότητας, σε ένα «κρύο» επαγγελματικό γραφείο – ιατρείο, και θα το κάνει πληρώνοντας ένα μεγάλο ποσό χρημάτων που δεν γνωρίζει αν και κατά πόσο θα αξίζει των υπηρεσιών που θα λάβει, η ψυχική του ένταση είναι ακόμη μεγαλύτερη. Όταν δε αργότερα μαθαίνει ότι η «θεραπεία» του θα χρειαστεί από 10 ως άπειρες συναντήσεις, με το συνεπακόλουθο κόστος σε χρήμα, χρόνο και εμπλοκή, η δυσφορία του είναι βέβαιο ότι αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Σε αυτές τις συνθήκες είναι μάλλον απίθανο να μπορέσει να επωφεληθεί από τις συμβουλές του ψυχοθεραπευτή του, και η ως τώρα ενδεδειγμένη λύση ήταν αυτή της συνεπικουρούμενης χορήγησης αντικαταθλιπτικών ή αγχολυτικών φαρμάκων, που όμως με τις παρενέργειες τους και πάλι δυσκόλευαν τον «ασθενή».
Δεδομένο, όμως, είναι, ότι κάθε νέα εμπειρία μάθησης όπου ένας άνθρωπος καλείται να εκπαιδευτεί σε κάτι καινούργιο, όπως στην προκειμένη περίπτωση στη διαφορετική αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής του, απαιτεί από τον εκπαιδευόμενο να βρίσκεται σε μία ήρεμη και χαλαρή διάθεση. Έτσι θα μπορέσει να ακούσει, να κατανοήσει και να αφομοιώσει σταδιακά τα νέα στοιχεία που τον εκπαιδεύει ο ψυχοθεραπευτής να χρησιμοποιήσει στη ζωή του. Είναι αποδεδειγμένο ότι η χαλαρή διάθεση, η λειτουργία του εγκεφάλου σε ήρεμα κύματα (τύπου Α ή λίγο γρηγορότερα) και η συναισθηματική ηρεμία είναι απόλυτα καίριας σημασίας στο αν θα μπορέσει ή όχι να προσλάβει ο ψυχοθεραπευόμενος τα οφέλη της ψυχοθεραπείας. Συνεπώς κάθε διαδικασία υποβοήθησης και κατεύθυνσης του ψυχοθεραπευόμενου σε μία κατάσταση χαλαρότητας και ηρεμίας θα βοηθούσε και λογικά θα αύξανε την επιτυχία οιασδήποτε από τις χρησιμοποιούμενες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους. Τέτοιου είδους διαδικασίες μπορεί να είναι πολλές, όπως η τεχνικές αναπνοής τύπου γιόγκα. Άλλες, λιγότερα συζητημένες και ερευνημένες μέθοδοι είναι:
Α) Η παρουσία στοιχείων της φύσης στο ψυχοθεραπευτικό γραφείο:
Οι περίπατοι και οι εκδρομές στη φύση, σε βουνά, σε δάση, σε ποτάμια ή παραλίες χαλαρώνουν τους ανθρώπους. Το αντίστοιχο της φύσης στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή μπορεί να είναι γλάστρες με φυτά που δεν προκαλούν έντονα ερεθίσματα, όπως λουλούδια που μυρίζουν πολύ, και περιέχουν περισσότερα πράσινα μέρη με πολλά φύλλα. Επίσης ένα μικρό ενυδρείο με λίγα ψαράκια θα πρόσθετε τη συμβολή του στη χαλάρωση του ψυχοθεραπευόμενου. Τέλος, η δυνατότητα θέασης του ουρανού, σε γραφείο με δυνατότητα γυάλινης σκεπής θα ήταν ιδανική, τις ώρες φυσικά που δεν χτυπάει ενοχλητικά ο ήλιος.
Β) Το ποδόλουτρο
Όσο και αν φαίνεται ξένο στους ψυχοθεραπευτές, αν καταφέρουν και πείσουν τον πελάτη τους να βγάλει τα παπούτσια του και να τα βυθίσει σε μία λεκάνη με νερό σωστής θερμοκρασίας, το αποτέλεσμα της χαλάρωσης του θα είναι εκπληκτικό. Και ενώ συνεχίζει να διατηρεί τα πόδια του στο χλιαρό νερό, η δυνατότητα παρακολούθησης των όσων λέγονται από τον θεραπευτή θα αυξηθεί.
Αυτό θα συμβεί διότι τα παπούτσια αφενός σφίγγουν τα πόδια δυσκολεύοντας την κυκλοφορία του αίματος, αφετέρου δίνουν την εντύπωση της επισημότητας και της εγρήγορσης. Αντίθετα το ποδόλουτρο απελευθερώνει την κυκλοφορία του αίματος, δημιουργεί ευχάριστη αίσθηση και αποεπισημοποιεί το πλαίσιο του ψυχοθεραπευτικού γραφείου.
Όσο για τις τεχνικές δυσκολίες αυτής της μεθόδου, στο εμπόριο υπάρχουν συσκευές που μπορούν να κρατούν το νερό χλιαρό και να κάνουν υδρομασάζ ταυτόχρονα με μικρό σχετικά κόστος. Το μόνο δύσκολο θα είναι το πλύσιμο και η αλλαγή νερού για κάθε καινούργιο πελάτη.
Γ) Το χάδι στην πλάτη
Είναι αποδεδειγμένο, από μελέτες βρεφών, παιδιών και ενηλίκων ότι η σωματική επαφή χαλαρώνει και τονώνει τους ανθρώπινους δεσμούς. Ένα βρέφος αν δεν αγγιχτεί ποτέ θα αρρωστήσει και θα πεθάνει. Η σημασία της σωματικής επαφής είναι τόσο σπουδαία που χωρίς αυτήν όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού (νευρικό, ενδοκρινικό, ανοσοποιητικό) δυσλειτουργούν. Και όμως, οι περισσότερες ανθρώπινες επαφές μένουν στο επίπεδο της χειραψίας.
Η σημαντικότερη ανθρώπινη επαφή είναι η αγκαλιά. Γι’ αυτό το λόγο, όταν κάποιος άνθρωπος, παιδί ή ενήλικας, κλαίει και χρειάζεται συμπαράσταση, μόνο η αγκαλιά τον ηρεμεί. Η αγκαλιά και το συνεπακόλουθο χάδι στην πλάτη. Φαίνεται ότι στην πλάτη υπάρχουν νεύρα που όταν αγγιχτούν αλλάζουν την συναισθηματική κατάσταση και τη σωματική φυσιολογία των ανθρώπων. Συνεπώς, το χάδι στην πλάτη είναι μεγάλης σημασίας για τη χαλάρωση κάποιου.
Όταν ένας άνθρωπος επισκέπτεται έναν άγνωστο ψυχοθεραπευτή δεν θα δεχτεί επ’ ουδενί να αγκαλιαστεί από αυτόν. Με την εδραίωση όμως μιας σχέσης εμπιστοσύνης, και την επεξήγηση σε αυτόν των οφελών που θα προκύψουν, μπορεί σταδιακά ο ψυχοθεραπευτής να ακουμπά το χέρι του, στην αρχή και στο τέλος της ψυχοθεραπευτικής συνεδρίας, στην πλάτη του θεραπευόμενου. Αυτό θα δημιουργήσει ευχάριστα αισθήματα και επιπλέον χαλάρωση και εμπλοκή στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας.
Θα πρέπει βεβαίως να τονιστεί ότι η συγκεκριμένη μέθοδος θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο από πολύ έμπειρους ψυχοθεραπευτές, δεδομένου ότι σε πολύ αποδιοργανωμένους ψυχικά ανθρώπους π.χ. με οριακή παθολογία, παρανοϊκές ψευδαισθήσεις κ.λπ. μπορεί να προκαλέσει επιπλέον σύγχυση. Έτσι λοιπόν, είναι αναμενόμενο ότι το άγγιγμα στην πλάτη θα έχει καλά αποτελέσματα σε άτομα που υποφέρουν από καταθλιπτικά και αγχώδη συμπτώματα, με ενδελεχή, όμως, εκτίμηση της ύπαρξης ή όχι στοιχείων της παθολογίας που ενδέχεται να περιπλέξουν τα πράγματα.
Δ) Το άκουσμα μουσικής
Είναι βέβαιο και αποδεδειγμένο ότι η μουσική έχει βαθιά και μεγάλη επίδραση στην ανθρώπινη και όχι μόνο φύση. Σε μελέτες αγγλικού πανεπιστημίου βρέθηκε ότι το άκουσμα συγκεκριμένου έργου του Μότσαρτ βοηθά τη βελτίωση του δείκτη νοημοσύνης των παιδιών, της γαλακτοπαραγωγής των αγελάδων και της παραγωγής καρπών σε φυτά θερμοκηπίου. Επίσης ήχοι όπως αυτού της καρδιάς, και χαλαρή μουσική βελτίωσαν την υγεία πρόωρων βρεφών που ήταν τοποθετημένα σε θερμοκοιτίδες. Τέλος καλά αποτελέσματα βρέθηκαν σε καρκινοπαθείς, καρδιοπαθείς και προεγχειρητικούς ασθενείς δημόσιων νοσοκομείων των Η.Π.Α., και ως προς τη χαλάρωση και ως προς τη συμμόρφωση στη θεραπεία και το τελικό αποτέλεσμα, όταν η νοσηλεία τους συνοδευόταν από άκουσμα ήσυχης και χαλαρωτικής μουσικής.
Αν και θα ήταν καλύτερα να ερευνηθεί πρώτα το ποια μουσική θα έχει τα μέγιστα αποτελέσματα στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, είναι λογικό ότι μουσική του τύπου της ηλεκτρονικής μουσικής των Zan_Misel_Zar, Kitaro, ή Yanni, ή ακόμη και Μότσαρτ, Βιβάλντι και άλλης απαλής κλασσικής μουσικής θα έδινε πολύ καλά αποτελέσματα, τόσο στη χαλάρωση όσο και στην ενδυνάμωση της ικανότητας επεξεργασίας σκέψεων και συναισθημάτων από τη μεριά του ψυχοθεραπευόμενου. Ο κάθε ψυχοθεραπευτής έχει την ευχέρεια να διαλέξει τη μουσική που «του πάει», ωστόσο είναι καλό να επιλέγεται μουσική που ακούγεται από όλες τις πολιτισμικές ομάδες και κοινωνικές τάξεις της κοινωνίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου