Η ηθική της φοροδιαφυγής

ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ*

Οι «τροϊκανοί» φρίκιασαν
από τη συνεχιζόμενη υ-
στέρηση στην είσπραξη
των προσδοκώμενων φο-
ρολογικών εσόδων του ελ-
ληνικού Δημοσίου, ο ίδιος ο υπουργός Οι-
κονομικών ομολογεί το πρόβλημα, οι δε
«αναλυτές» των τηλεοπτικών παραθύρων
σπεύδουν να διερευνήσουν
τα αίτιά του.
Για άλλους ευθύνεται η α-
τολμία των -απρόθυμων να
αναλάβουν το πολιτικό κό-
στος- ελληνικών κυβερνή-
σεων, για άλλους η ανικα-
νότητα ή η λευκή απεργία
του (διαμαρτυρόμενου για
τις μισθολογικές περικοπές)
φοροεισπρακτικού μηχανι-
σμού, για άλλους ο εγωισμός,
η απουσία κοινωνικής συ-
νείδησης και η ανηθικότητα των φορο-
φυγάδων, για άλλους ο λαϊκισμός της ε-
κάστοτε αντιπολίτευσης, ενώ άλλοι χρε-
ώνουν απλά την ύφεση.
Με όλο τον κίνδυνο ενός λόγου απο-
φθεγματικού και απόλυτου, και χω-
ρίς φυσικά να μηδενίζω την επίδραση άλ-
λων παραγόντων, θα έλεγα ωστόσο ότι τα
δημόσια έσοδα δεν α-
νακάμπτουν, επειδή η
επιβολή και η είσπρα-
ξη φόρων θεωρούνται -
εν μέρει δικαίως- βα-
θύτατα ανήθικες από
σημαντικό τμήμα της
ελληνικής κοινωνίας (ι-
δίως τους «αγοροδίαι-
τους», δηλαδή τους κι-
νούμενους στον χώρο
της ελεύθερης ιδιωτι-
κής οικονομίας).
Εξ αυτού του λόγου
υπονομεύεται στην η-
θική της βάση -και κα-
τά προέκταση στην α-
ποτελεσματικότητά
της- κάθε προσπάθεια
του φοροεισπρακτικού
μηχανισμού να αυξή-
σει την αποδοτικότη-
τά του (και δεν εννο-
ούμε, βέβαια, τις «ι-
διωτικές» εισπράξεις
του συγκεκριμένου μη-
χανισμού). Ας προ-
σπαθήσουμε να αναδείξουμε, με ένα ε-
ξαιρετικά χαρακτηριστικό παράδειγμα, το
θεμελιωμένο αυτής της -εκ πρώτης ό-
ψεως- παράδοξης κρίσης.
Έστω η περίπτωση μιας αυτοαπασχο-
λούμενης οδοντιάτρου, νέας μητέρας, που
δουλεύει σκληρά ωράρια για την κάλυψη
των βιοποριστικών αναγκών της οικογέ-
νειάς της, ενώ παράλληλα έχει το μυαλό
και την καρδιά της στα προβλήματα υγεί-
ας του νεογέννητου παιδιού της. Ποια εί-
ναι η ηθική βάση της υποχρέωσής της να
είναι φορολογικά συνεπής; Φυσικά η α-
νταποδοτικότητα! Η εκ μέρους του κράτους,
δηλαδή, παροχή κάποιων υπηρεσιών -παι-
δείας ή υγείας για το παιδί της, δικαιοσύ-
νης και ασφάλειας για την ίδια κ.λπ.- α-
ντίστοιχων προς τις καταβολές της.
Υπάρχει, όμως, εχέφρων άνθρωπος που
να αγνοεί ότι στην πατρίδα μας χρη-
ματοδοτείται η… μη παροχή (ανάλογων
προς τις καταβολές) δημόσιων αγαθών;
Ποια δημόσια παιδεία θα απολαύσει, λ.χ.,
το παιδί της -ή πόσο δυσανάλογα πρέπει
να χρηματοδοτήσει αυτή την παιδεία ως
φορολογούμενη- όταν εκ του νόμου όλες
οι εκπαιδευτικές λειτουργοί του Δημοσί-
ου παίρνουν τουλάχιστον ετήσια άδεια
μητρότητας, ενώ η οδοντίατρος του πα-
ραδείγματός μας, όπως άλλωστε και κά-
θε άλλη εργαζόμενη στον ιδιωτικό το-
μέα, οφείλει να επανέλθει σε πολύ σκλη-
ρότερες και απαιτητικότερες συνθήκες
εργασίας, πριν καν στοιχειωδώς κοπά-
σουν οι οργανικές διαταραχές από τον δι-
κό της τοκετό;
Πόσο, δε, επιβαρύνει πε-
ραιτέρω την ανηθικότητα,
αλλά και την υπερβολή των
θεσμοθετημένων φορολο-
γικών βαρών που επιβαρύ-
νουν τους αγοροδίαιτους το
πασίγνωστο γεγονός πως -
σε απόλυτη αντίθεση προς
ό,τι συμβαίνει στον ιδιωτι-
κό τομέα- όλες σχεδόν οι
κυήσεις υπαλλήλων του Δη-
μοσίου χαρακτηρίζονται «ε-
παπειλούμενες», με συνέπεια την κατά άλ-
λους εννέα μήνες παράταση της άδειας;
Ενώ, αν υποθέσουμε πως η οδοντία-
τρος του παραδείγματος έχει εναγάγει μια
εταιρεία που της προμήθευσε ένα ελατ-
τωματικό ιατρικό μηχάνημα, τα αντίστοι-
χα προνόμια των θηλυκού γένους δικα-
στικών λειτουργών ή υπαλλήλων δεν συμ-
βάλλουν στη μεγαλύτερη καθυστέρηση
της απόδοσης δικαιο-
σύνης, σε βαθμό που
να αγγίζει τα όρια της
αρνησιδικίας, ακυρώ-
νοντας και στον τομέα
αυτό την ανταποδοτι-
κότητα των φορολογι-
κών εισφορών;
Αν, όμως, όλα τα α-
νωτέρω δικαιολο-
γούν τον χαρακτηρισμό
της συνειδητής φορο-
διαφυγής στον ιδιωτι-
κό τομέα ως πράξης βα-
θύτατα ηθικής και α-
μυντικής, υπάρχει αμ-
φιβολία πως θα καταγ-
γελλόταν ως «ανάλγη-
τη» κάθε προσπάθεια
του πολιτικού συστή-
ματος να περιοριστούν
οι κραυγαλέες διαφο-
ρές στις κοινωνικές πα-
ροχές μεταξύ αγοροδί-
αιτων και κρατικοδίαι-
των (και, άρα, η χωρίς
ανταπόδοση ακραία φορολογική αφαίμα-
ξη των πρώτων); Μάλλον όχι.
Κατά πάσα πιθανότητα, δε, αυτοί που
θα πρωτοστατούσαν στις σχετικές καταγ-
γελίες θα ήταν οι γνωμηγήτορες δημο-
σιογράφοι -συχνά, άλλωστε, από πολλές
πλευρές άμεσα ή έμμεσα, επίσημα ή ανε-
πίσημα, κρατικοδίαιτοι και οι ίδιοι-, μια
επαγγελματική κατηγορία δηλαδή που ε-
πί χρόνια συνέβαλε στο να ζουν οι Έλλη-
νες ερήμην ή και σε αντίφαση προς την
πραγματικότητα.
Σε μια κοινωνία, όμως, όπου κάθε κί-
νηση προς τον εξορθολογισμό και την ε-
ξίσωση των κοινωνικών παροχών θα βα-
φτιζόταν «κοινωνική αναλγησία», πώς
μπορεί να υπάρξει το απαραίτητο για την
ανάπτυξη φορολογικής συνείδησης αί-
σθημα χρέους προς το κοινωνικό σύνο-
λο; Τελικά, όσον αφορά -και- την εξυ-
γίανση των δημόσιων οικονομικών της
χώρας μας, μήπως ισχύει η φράση «η με-
γαλύτερη πρόοδος στον ανθρώπινο πολι-
τισμό θα συντελείτο εάν αποκαθίστατο το
αληθινό νόημα των λέξεων»;

* Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης
στο Πάντειο Πανεπιστήμιο