Η εποχή του περιθωριακού χριστιανισμού

του Ντομινίκ Γκρενέ

Πηγή: ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο διαφημιστικός υπότιτλος που κοσμεί το εξώφυλλο ίσως να περικλείει την ουσία του βιβλίου καλύτερα και από τον τίτλο του: «η νέα αντικουλτούρα». Μια αντικουλτούρα που ο εκδότης του εβδομαδιαίου περιοδικού «λα βι» ενστερνίζεται ευχαρίστως σε έναν κόσμο όπου περιθωριοποιούνται οι -κυρίαρχες ως χτες ακόμα- αξίες, οι κανόνες, τα σύμβολα, τα σημεία του χριστιανισμού.
Προσοχή όμως: δεν αξίζει τον τίτλο της «αντικουλτούρας» όποιος έτσι αυτοχαρακτηρίζεται! Πράγματι, παρατηρεί ο δημοσιογράφος, η άλλοτε αντικουλτούρα έχει πια σήμερα εξημερωθεί σε βαθμό που να έχει γίνει κυρίαρχη: τίποτα σήμερα δεν είναι συνηθέστερο από το τατουάζ ή το πίρσινκ!
Η περιφέρεια γίνεται κέντρο -και το κέντρο περιφέρεια.
Σύμφωνα με τον Ζαν-Πιερ Ντενί (Jean-Pierre Denis), οι αιτίες της κρίσης της νεωτερικότητας θα πρέπει να αναζητηθούν σε αυτήν ακριβώς την ανατροπή, που έρχεται από μακριά: απωθώντας το χριστιανισμό στο περιθώριο, παύοντας να τον θεωρεί αυτονόητη αναφορά («αποαναφορεύοντάς» τον, σύμφωνα με την -καθόλου τυχαία- ιδιόλεκτο του βιβλίου, τυπική σε κάθε θεωρητική σχολή), η δύση υποσκάπτει τις βάσεις της ίδιας τής κουλτούρας της.
Περιδιαβαίνοντας στα πεδία της τέχνης, της μόδας, της οικογένειας, του σχολείου, του δικαίου, ο συγγραφέας παρουσιάζει μια ανηλεή περιγραφή της μεταχριστιανικής κουλτούρας και των αντιφάσεών της: μιας κουλτούρας που αφού απέρριψε την πίστη παθιάζεται για το ανορθολογικό, θυσιάζει ευχαρίστως στα είδωλα του καταναλωτισμού και της διασκέδασης, και την απασχολεί μάλλον το δικαίωμα στο θάνατο, παρά εκείνο τη ζωή.
Αυτή η αυστηρή διάγνωση μοιάζει λιγότερο με την καταδίκη μιας κοινωνίας «που καταρρέει» και περισσότερο με μια κραυγή αφύπνισης προς έναν κόσμο που, αν και δε συνειδητοποιεί την ίδια τη διάλυσή του, μπορεί ακόμα να ανακάμψει.
Για τον Ζαν-Πιερ Ντενί μόνη αυθεντική αντικουλτούρα είναι ο χριστιανισμός! Κατά παράδοξο δε τρόπο, η πρόσφατη περιθωριοποίησή του αντιπροσωπεύει μια νέα ευκαιρία για την πίστη, υπό τον όρο μολαταύτα πως ο χριστιανισμός θα αποδεχθεί, θα αναλάβει τη νέα του θέση στο περιθώριο.
Οφείλει να συναινέσει σε αυτή την «πτώση» και τον -τόσο πασχαλινό- της χαρακτήρα.
Ξεπουπουλιασμένος πια, ο χριστιανισμός δεν έχει τίποτα να χάσει· μπορεί έτσι να ξαναβρεί τον υπονομευτικό του χαρακτήρα, τον τόσο έκδηλο τους πρώτους αιώνες της εκκλησίας.
Ο Ζαν-Πιερ Ντενί είναι πεπεισμένος πως η χριστιανική πίστη περιλαμβάνει ένα πελώριο κριτικό δυναμικό, που καθιστά τους χριστιανούς πιο «αφυπνισμένους» πολίτες από το μέσο όρο, εξ ου και η μεγάλη ευθύνη τους. Ο χριστιανισμός χρειάζεται επειγόντως να ξαναβρεί την ριζοσπαστική διάσταση που κάνει τον κάθε πιστό αμφισβητία: να ξανατονίσει τη σημασία της δωρεάς απέναντι στην τυραννία της αγοράς· να διακηρύξει την «εθελούσια αγνότητα» έναντι στην «απομυθοποίηση του σεξ»· να ριψοκινδυνεύσει να διακηρύξει στο δημόσιο διάλογο πως αρνείται την «ιδιωτικοποίηση» του Θεού.
Για τον Ζαν-Πιερ Ντενί, ο χριστιανισμός δεν πέθανε· αντιθέτως, έχει ένα σημαντικό ρόλο να παίξει για να μην καταρρεύσει αυτός ο κόσμος, χάρη στη δύναμη που του δίνει η παράδοση, στην οποία μολαταύτα δεν πρέπει επ' ουδενί να υποταγεί, ούτε να τη μετατρέψει σε ιδεολογία.
Η θέση του συγγραφέα έχει το πλεονέκτημα πως θέλει να υπερβεί το χάσμα μεταξύ «δεξιού» και «αριστερού» χριστιανισμού, μεταξύ φιλελεύθερων και συντηρητικών... Μολαταύτα η ανάλυσή του χρειάζεται βάθεμα και εμπλουτισμό.

Η αλήθεια είναι πως η αξιολόγηση του σημερινού πολιτισμού από το συγγραφέα είναι υπέρμετρα απορριπτική. Εκμηδενίζει το διαδίκτυο, αλλά και κάθε δυνατότητα διαλόγου του χριστιανισμού με το σημερινό κόσμο.
Αλλά είναι στ' αλήθεια τόσο μαύρα τα πράματα; H πίστη άραγε, δεν έχει πράγματι τίποτα να ωφεληθεί από το σημερινό κόσμο; Αν υιοθετήσει αποκλειστικά τη θέση της κριτικής και της αντικουλτούρας, ο χριστιανισμός δεν κινδυνεύει άραγε να αγκυλωθεί και να φτωχύνει; Ας μην ξεχνάμε πως ο χριστιανισμός είναι επίσης μια δύναμη που παράγει αντιπροτάσεις για τις κοινότητες· παράγει πρωτοβουλία, που ενσαρκώνεται σε έργα και θεσμούς που μαρτυρούν τη χαρά της πίστης, αλλά και όλα όσα η πίστη βοηθάει να υλοποιηθούν.
Μπορεί πράγματι ο χριστιανισμός-αντικουλτούρα που προτείνει ο Ζαν-Πιερ Ντενί να υποστηρίξει τη στράτευση των χριστιανών στις υποθέσεις του κόσμου, ή να δημιουργήσει στους υπόλοιπους την επιθυμία να πιστέψουν;

--------------------------------------------------------------------------------
Ο Dominique Greiner είναι καθηγητής πανεπιστημίου στη θεολογία