του
Γιάννη Βελίκη
Άγχος… Κατάθλιψη… Πόσο συχνά πια ακούμε αυτές τις
λέξεις;
Συνέχεια… Οι περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν είτε από άγχος, είτε από
κατάθλιψη, είτε και από τα δύο! Η κατανάλωση αγχολυτικών, υπνωτικών και
αντικαταθλιπτικών έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία των φαρμακευτικών εταιριών, που
οι μέτοχοι τους τρίβουν με χαρά τα χέρια τους για την επιτυχία των προϊόντων
τους! Κανείς πριν 50 χρόνια δεν περίμενε να συμβεί κάτι τέτοιο…
Πριν 50 χρόνια, όταν οι άνθρωποι λέγανε «υγεία»
εννοούσαν μόνο τη σωματική. Θεωρούσαν ότι αν είχαν στέγη και φαγητό τα είχαν
όλα. Κάποια ψυχολογικά προβλήματα δεν θεωρούνταν ιδιαίτερα προβλήματα… «Έχει τα
νευρικά του» λέγανε, και εννοούσαν ότι ένας άνθρωπος μπορούσε να βιώνει από άγχος
και κατάθλιψη, μέχρι θυμό και παρανοϊκό παραλήρημα. Αλλά όλα αυτά δεν είχαν
τόσο μεγάλη σημασία… Οι άνθρωποι εντάσσανε στο κοινωνικό σύνολο ακόμη και τους
«νευρικούς» και αποδεχόταν τις παραξενιές τους (εκτός ίσως από τα πολύ βαριά
ψυχιατρικά περιστατικά που κλείνονταν για όλη τους τη ζωή σε ψυχιατρικά
ιδρύματα). Ακόμη και οι πολύ τρελοί (που δεν ήταν επικίνδυνοι) είχαν τη θέση
τους στα χωριά των περασμένων δεκαετιών. Τους κερνούσαν στα καφενεία, τους
τάιζαν και τους φρόντιζαν σαν αναπόσπαστο κομμάτι της κοινότητας…
Και έπειτα ήρθε αυτός ο αμείλικτος και σκληρός Νέος
Κόσμος, μετά τη δεκαετία του 1970 και ιδιαίτερα μετά την πτώση του τείχους του
Βερολίνου (1989), που σαν οδοστρωτήρας άλλαξε τις ζωές των ανθρώπων όλου του
πλανήτη και αύξησε δραματικά την ψυχική ασθένεια του παγκόσμιου πληθυσμού… Η
απουσία κοινωνικών υποστηρικτικών πλαισίων (ζωή σε μεγάλες πόλεις), η διάλυση
των οικογενειακών σχέσεων, η υποταγή στην αγορά και την τεχνολογία, και η
πρωτοφανής κοινωνική διαστρωμάτωση (υπερβολικό άνοιγμα της ψαλίδας πλουσίων και
φτωχών), έκανε την ψυχική ασθένεια να είναι ο κανόνας για όλους: και για τους
φτωχούς και για τους πλουσίους του πλανήτη. Η δε ποιότητα ζωής όλων να
υποβαθμιστεί, σε σημείο, που το σύνολο του Δυτικού Κόσμου (Η.Π.Α. και Ευρώπη),
καθώς και ο Αναπτυσσόμενος Κόσμος (Αφρική, Νότια Αμερική, Ασία) να δηλώνουν
δυστυχισμένοι (εξαίρεση αποτελούν οι Σκανδιναβικές χώρες και ο Καναδάς, που
όμως παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά αυτοκτονιών).
Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας προσπαθούν να αλλάξουν
την οδυνηρή αυτή κατάσταση της ανθρωπότητας. Δεν τα καταφέρνουν όμως! Όσες
κινητές μονάδες κι αν διαθέτουν, τα περιστατικά, ειδικά στις μεγάλες πόλεις,
τους ξεπερνούν. Το ίδιο το κοινωνικό σύστημα, αυτό της τεράστιας κοινωνικής
διαστρωμάτωσης, της έλλειψης κοινωνικών
και συναισθηματικών σχέσεων και της υποταγής στην αγορά και στην τεχνολογία,
γεννά συνεχώς καινούργιους ασθενείς. Τα προβλήματα σωματικής υγείας που
οφείλονται σε ψυχολογικούς λόγους αυξάνονται, οι χρήστες ουσιών επίσης, τα
αυτοκτονικά περιστατικά επίσης, οι εθισμένοι σε αλκοόλ, τζόγο και διαδίκτυο
επίσης… Και ναι, τα τελευταία χρόνια αυξήθηκαν και οι εν ψυχρώ εκτελέσεις…
Είναι σύνηθες πια το να ακούμε για μαζικές εκτελέσεις μαθητών σε σχολεία των
Η.Π.Α. από συμμαθητή τους!
Σε αυτόν τον παραλογισμό του σύγχρονου κόσμου, η
ψυχική υγεία και η ποιότητα ζωής τείνουν να γίνουν οι χαμένοι παράδεισοι της
ανθρώπινης ψυχής… Και, φαντάζει ειρωνικό, αλλά ακόμη και η Επιστήμη ασχολείται,
αποκλειστικά, με το πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ψυχικές ασθένειες, αντί
να ασχολείται με το πώς θα ξαναγίνουμε υγιείς! Αφήνει το συγκεκριμένο πεδίο
μόνο στους φιλοσόφους! Και αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού η μόνη χρηματοδότηση των
Πανεπιστημίων και των Ερευνητών αφορά σε αντιμετώπιση ψυχικών νόσων και όχι σε
έρευνα για την προαγωγή της ψυχικής υγείας!
Κι όμως… Η ψυχική υγεία και η ποιότητα ζωής, ακόμη
και στον σύγχρονο κόσμο, είναι εφικτό να ξαναγίνουν η πραγματικότητα για τους
ανθρώπους. Θα χρειαστούν προσαρμογές, αλλαγές στάσεων και πεποιθήσεων και
προσπάθεια… Αλλά μπορεί ένας άνθρωπος, μία κοινότητα, μία κοινωνία, ακόμη και
όλος ο κόσμος να είναι ψυχικά υγιής και ευτυχισμένος. Αν το θέλει και αν το
προσπαθήσει…
Ο τρόπος είναι σύνθετος και συνάμα τόσο απλός… Για
να ευτυχίσει ένας άνθρωπος, θα χρειαστεί να καλύψει τις προσωπικές του ανάγκες:
εκείνες τις ανάγκες που μίλησε πρώτος ο Maslow… Θα πρέπει να φροντίσει το σώμα, τα συναισθήματα,
το μυαλό, την κοινωνική του θέση και το άγχος του θανάτου του. Και αν τα κάνει
όλα αυτά, θα δώσει ένα καλό παράδειγμα για να το κάνουν και οι γύρω του! Και αν
το κάνουν οι γύρω του, αυτό μπορεί να μεταδοθεί και στους υπόλοιπους, και σε
όλον τον κόσμο! Δεν υπάρχει καμία μαγεία σε αυτό! Ο κάθε άνθρωπος αποτελεί
πρότυπο για τους υπολοίπους: αν ασθενεί τους παροτρύνει και αυτούς να
ασθενήσουν. Αν υγιαίνει, παροτρύνει και του υπόλοιπους να γίνουν πιο υγιείς!
Για να φροντίσει ένας άνθρωπος τις ανάγκες του, θα
πρέπει πρώτα απ’ όλα να συνειδητοποιήσει την κακή ψυχολογική του κατάσταση. Σε
δεύτερο χρόνο θα χρειαστεί να αποφασίσει να αλλάξει αυτήν την κακή κατάσταση
και σε τρίτο χρόνο να αναζητήσει τρόπους με τους οποίους θα το καταφέρει… Αν
όλα πάνε καλά, και αποκτήσει τον τρόπο (το know how), τέταρτη και τελευταία διαδικασία θα είναι να τον
εφαρμόσει, και να επιμείνει…
Για ποιο λόγο να επιμείνει; Γιατί, απλούστατα, ο
δρόμος της υγείας (όπως και της αρετής) είναι πιο δύσκολος και απαιτεί
προσπάθεια.. Είναι πολύ πιο εύκολο να είμαστε ψυχικά ασθενείς, να καθόμαστε σε
έναν ωραίο καναπέ, και να απαιτούμε από τους άλλους να μας φροντίσουν… Η ψυχική
υγεία και η ποιότητα ζωής θέλουν συνειδητοποίηση, απόφαση, μελέτη και
προσπάθεια.
Το τι θα χρειαστεί να μάθει κανείς (για να είναι
υγιής) δεν είναι το δύσκολο μέρος: πολλά ψυχολογικά βιβλία μιλάνε γι αυτό… Τα
άλλα στάδια (της συνειδητοποίησης, της απόφασης και της εφαρμογής) είναι τα
δύσκολα…
Θα πει ο μέσος άνθρωπος: δεν φταίω εγώ που δυστυχώ…
οι δυσκολίες μου φταίνε και το κακό παρελθόν μου…
Εδώ σας παραθέτω τα λόγια του Dreamer από
το βιβλίο «Η Σχολή των Θεών» του Elio D’ Anna, όπου γίνεται κατανοητό ότι ο τρόπος που λειτουργήσαμε
στο παρελθόν θα συνεχίσει να επαναλαμβάνεται στο μέλλον, φέρνοντας τα ίδια
αποτελέσματα, μέχρι να αλλάξουμε κάτι…
«A man
cannot change the events of his life but only his way to take them… Αυτό που βλέπεις,
αυτό το κομμάτι της ύπαρξης σου όπου θα ήθελες να παρέμβεις, δεν είναι το
παρελθόν σου… Είναι ο μέλλον σου… Όλα επαναλαμβάνονται στη ζωή σου…. Τα
γεγονότα ξανασυμβαίνουν, πάντα ίδια, γιατί εσύ δεν θέλεις να αλλάξεις…. Ακόμα
παραπονιέσαι, ακόμα κατηγορείς τον κόσμο, πεπεισμένος ότι κάποιος απ’ έξω θα
μπορούσε να σε βλάψει ή να είναι αιτία των συμφορών σου… Ο καθημερινός
άνθρωπος, φυλακισμένος στην κυκλικότητα του χρόνου δεν έχει πραγματικό μέλλον
παρά μόνο ένα παρελθόν που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά… Κάποια μέρα, όταν θα
έχεις αποκτήσει υπευθυνότητα, θα γνωρίζεις ότι η μεμψιμοιρία σου δεν είναι το
επακόλουθο αλλά η αφετηρία όλων των συμφορών σου… Ότι εσύ, μόνο εσύ, είσαι η
αιτία για όλα αυτά… Μόνο τότε θα μπορείς να φωτίσεις το παρελθόν σου και να το
θεραπεύσεις»
Η επιλογή της υγείας και της βίωσης μιας ποιοτικής
ζωής είναι στο χέρι μας και στο μέλλον που θα θελήσουμε να οραματιστούμε! Ο
άρρωστος κόσμος του 21ου αιώνα σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να
είναι ούτε εμπόδιο στην ψυχική μας ανάπτυξη, ούτε δικαιολογία στο να μην
κάνουμε κάτι! Τα πάντα υπάρχουν μέσα μας και για τα πάντα εμείς αποφασίζουμε:
είτε να τα διατηρήσουμε, είτε να τα αλλάξουμε!
Είναι αλήθεια ότι ο κόσμος δυσκολεύει… Το ίδιο και
οι ζωές μας… και θα χειροτερέψουν κι άλλο αν δεν κάνουμε κάτι… Και θα χρειαστεί
να το κάνουμε τώρα εμείς…
Γιατί αν δεν το κάνουμε εμείς, ποιοί θα το κάνουν;
Αν δεν το κάνουμε τώρα, πότε αυτό θα γίνει;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου