Ανακύκλωση και Ελλάδα

Του Γ. Η. Ορφανού

Πολύς λόγος γίνεται καθημερινά, όπου βρεθείς και όπου σταθείς, για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία σχετίζεται άμεσα και άρρηκτα με την ανθρώπινη υγεία.

Σε αντιμετώπιση των μικρομέγαλων προβλημάτων που σχετίζονται, έμμεσα ή άμεσα, με το φλέγον στις ημέρες μας ζήτημα της κοινωφελούς διαχείρισης των απορριμμάτων σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, προωθούνται, με την παρότρυνση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή της Κεντρικής Διοίκησης,  διάφορα εναλλακτικά συστήματα διαχείρισης στερεών αποβλήτων, προερχόμενα από το εξωτερικό και προσαρμοσμένα στις συνθήκες ζωής των Ελλήνων. Και τούτο μοιάζει αναγκαίο και λογικό, εφόσον, όπως λένε οι ειδικοί,  απώτερος σκοπός της ανακύκλωσης, που είναι το πιο γνωστό απ’ αυτά στις μέρες μας, είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και πρώτων υλών, καθώς και η μείωση του όγκου απορριμμάτων. Ακόμη, δεν πρέπει να παραβλέψουμε και το ότι μπορούν με τα προγράμματα ανακύκλωσης να δημιουργηθούν, σε μια εποχή που σημαντικός αριθμός νοικοκυριών σε αστικές και αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, μαστίζεται από την ανεργία και την οικονομική κρίση, νέες θέσεις εργασίας, φιλικές προς το περιβάλλον.

Μ’ αυτές τις σκέψεις στο νου μου, θα ήθελα με λίγα λόγια, βασισμένοι σ’ όσα μαθαίνουμε καθημερινά από τους ειδήμονες, να παρουσιάσουμε πώς εμφανίζεται η ανακύκλωση σήμερα στη χώρα μας, καθώς το θέμα απασχολεί, καθημερινά, όλους μας, από τις διάφορες τοπικές κοινωνίες μέχρι και σε εθνικό επίπεδο!

Το  «σύστημα των μπλε κάδων», για να ξετυλίξουμε με αυτούς το… μίτο της αφήγησης, οι οποίοι, σε πολλές περιοχές και συνοικίες της Ελλάδας, «φιλοξενούν» όλα τα προς ανακύκλωση υλικά και τους οποίους βλέπουμε πολύ συχνά στις γειτονιές μας κοντά στους παραδοσιακούς δημοτικούς κάδους απορριμμάτων, είχε δημιουργήσει έως το 2011 περί τις 1.900 άμεσες θέσεις εργασίας στη συλλογή και τη διαλογή ανακυκλώσιμων υλικών. Επίσης, σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα του Συστήματος της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης, περίπου 240.000 τόνοι ανακυκλώσιμων υλικών (συσκευασίες και χαρτί εντύπων) ανακτήθηκαν από τους μπλε κάδους το 2012, αν και οι ποσότητες των αποβλήτων συσκευασίας παρουσίασαν μείωση κατά 11% σε σύγκριση με το 2011 και κατά 31% συγκριτικά με το 2008.

Οι κάδοι που έχουν παραδοθεί στους συμβεβλημένους ΟΤΑ σε όλη την Ελλάδα σήμερα έχουν φτάσει τους 138.000 και τα οχήματα ανακύκλωσης τα 400. Είναι επίσης, χαρακτηριστικό ότι ήδη από τον Οκτώβριο του 2012, η Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης Ανακύλωσης υλοποιεί την παράδοση, προς τους συνεργαζόμενους ΟΤΑ, 50 νέων οχημάτων συλλογής και περίπου 45.000 επιπλέον μπλε κάδων, αυξάνοντας δηλαδή, κατά 40% το υφιστάμενο δίκτυο των μπλε κάδων σε όλη τη χώρα, που θα ολοκληρωθεί στο τέλος του 2013.

Τα 1.000.000.000 αλουμινένια κουτιά για μπίρες και αναψυκτικά που χρησιμοποιούνται ετησίως στην Ελλάδα από μικρούς και μεγάλους, χρειάζονται για την παραγωγή τους 17.142 τόνους αλουμίνιο ( ή 68.600 τόνους βωξίτη πρώτης ύλης) και 257.142.000 κιλοβατώρες σε ενέργεια. Αν καταλήξουν στα "άχρηστα", αυξάνουμε τον όγκο σκουπιδιών και σπαταλάμε άδικα φυσικούς πόρους και ενέργεια, συμβάλλοντας στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το Κέντρο Ανακύκλωσης Κουτιών Αλουμινίου, που ιδρύθηκε από την Ελληνική Βιομηχανία Αλουμινίου στο Μαρούσι Αττικής, συγκέντρωσε το 2008, 591 τόνους αλουμινίου. Η ανακύκλωση των κουτιών αλουμινίου μειώνει τον όγκο των σκουπιδιών, εξοικονομεί 95% της ενέργειας που απαιτείται για την παραγωγή πρωτογενούς αλουμινίου και εξοικονομεί  βωξίτη.

Πολύς λόγος, όμως, γίνεται τα τελευταία χρόνια για τις εργασίες συλλογής, παραλαβής, μεταφοράς, προσωρινής αποθήκευσης, επαναχρησιμοποίησης και αξιοποίησης (ανακύκλωσης και ανάκτησης ενέργειας) των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού ή/και των κατασκευαστικών τους στοιχείων και των συναρμολογημένων μερών αυτών (συμπεριλαμβανομένων και των αναλωσίμων), ώστε μετά την επαναχρησιμοποίηση ή επεξεργασία τους αντίστοιχα, να επιστρέφουν στο ρεύμα της αγοράς.

Ανακύκλωση μπαταριών, για την οποία συχνά ακούμε και διαβάζουμε, είναι η διαδικασία ανάκτησης και αξιοποίησης των υλικών που αποτελούν τις μπαταρίες, δηλαδή η απόσπαση των μετάλλων της μπαταρίας και η επαναφορά τους στον φυσικό και οικονομικό κύκλο, με την επαναχρησιμοποίηση τους για την κατασκευή νέων μπαταριών ή άλλων προϊόντων. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας ΑΦΗΣ (Ανακύκλωση Φορητών Ηλεκτρικών Συσκευών), ανά την Ελλάδα υπάρχουν περίπου 59.000 κάδοι συλλογής μπαταριών πανελλαδικά σε δήμους, εμπορικά καταστήματα, επιχειρήσεις, σούπερ μάρκετ, σχολεία, δημόσιους φορείς, ξενοδοχεία, κατασκηνώσεις, τράπεζες, νοσοκομεία, στρατιωτικές μονάδες κ.α. Τα αποτελέσματα της συλλογής φορητών μπαταριών είναι εντυπωσιακά, αφού, σύμφωνα με τις στατιστικές, το 2012 681 τόνους (περίπου 27,5 εκατομμύρια μπαταρίες), με αποτέλεσμα το ποσοστό συλλογής σε σχέση με το σύνολο των μπαταριών που διακινούνται στην Ελλάδα να φτάσει το 36%, ποσοστό που μας φέρνει μπροστά από «παραδοσιακά» αναπτυγμένες χώρες όπως η Αγγλία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Δανία, η Ιταλία και η Ισπανία, αλλά και από κράτη όπως η Πορτογαλία, η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία, όπου το εν λόγω σύστημα ανακύκλωσης λειτουργεί περισσότερα χρόνια. Να σημειωθεί, όμως, και πως σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία,  θα πρέπει να συλλέγεται το 45% κατά βάρος των φορητών μπαταριών που διακινούνται στη χώρα μας μέχρι την 26/9/2016.

Τα πλαστικά απορροφούν για την παραγωγή τους το 4% της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου (2% τα πλαστικά συσκευασίας και 2% τα άλλα πλαστικά) και τεράστια ποσά ενέργειας. Στην Ευρώπη ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών (APME Association of Plastic Manufacturers in Europe), έχει αναλάβει μια πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία με στόχο την ανακύκλωση των πλαστικών φιαλών από την οικιακή χρήση. Ο στόχος αυτής της πρωτοβουλίας είναι η ανακύκλωση 1,7 εκατομμυρίων τόνων πλαστικών φιαλών από PE, PVC και PET στην Ευρώπη.

Η κατανάλωση πλαστικών στην Ελλάδα, με στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν το 2008, σε ετήσια βάση αγγίζει τα 70 κιλά / κάτοικο, και συνολικά φτάνει τις 800.000 τόνους / χρόνο. Από το σύνολο των πλαστικών αυτών οι 305.000 τόνους / χρόνο είναι πλαστικά συσκευασίας. Το α’ τετράμηνο του 2008, στην Ελλάδα το ποσοστό αξιοποίησης στις πλαστικές συσκευασίες έφτανε το 5,9 % (17.995 τόνους / χρόνο), ενώ στόχος της χώρας μας ήταν μέχρι το 2011 το ποσοστό αξιοποίησης να έφτανε το 22,5%.

Τέλος, σήμερα, για ολόκληρο τον πλανήτη η ετήσια κατανάλωση χαρτιού υπερβαίνει τους 200.000.000 τόνους το χρόνο. Στην Ελλάδα,  η ετήσια κατανάλωση ξεπερνά τους 1.200.000 τόνους, εκ των οποίων ανακυκλώνονται μόλις οι 350.000,

σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν τέλη του 2010. Είναι γνωστό, επίσης, ότι 2.200  κιλά κορμών δέντρων μας δίνουν 1000 κιλά  χαρτιού και με την πολτοποίηση παλιού χαρτιού και την αξιοποίησή του στην παραγωγή εξοικονομείται κατανάλωση νερού κατά 60%, κατανάλωση ενέργειας κατά 40%, ενώ η ρύπανση της ατμόσφαιρας περιορίζεται κατά 74% και η μόλυνση του νερού κατά 35%. Οι μεγαλύτεροι «παραγωγοί»  ανακλώσιμου χαρτιού είναι τα super markets, οι βιομηχανίες, τα τυπογραφεία, τα βιβλιοδετεία, τα σχολεία, κλπ Και ας μην ξεχνάμε, λοιπόν, ότι η παραγωγή και υπερκατανάλωσή του κοστίζει στο περιβάλλον και η ανακύκλωση του χαρτιού είναι επιβεβλημένη για την προστασία και του φυσικού περιβάλλοντος.

Το μόνο που θα ευχηθούμε στον επίλογό μας είναι να «ξεκολλήσει» η Ελλάδα από την «ουρά» της Ευρώπης στον τομέα της ανακύκλωσης, καθώς, όπως ανακοινώθηκε στα μέσα του 2013, το ποσοστό των απορριμμάτων που ανακυκλώνει η χώρα μας «φτάνει» μόλις το 18% με 20% επί των παραγόμενων σκουπιδιών, τη στιγμή που ο γενικότερος στόχος στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανακύκλωση αστικών στερεών αποβλήτων είναι 50% έως το 2020. Και αυτό το 18% δεν τιμά κανέναν μας ή κάνω λάθος;