Εταιριοκρατία ή Κορπορατισμός: οι αυτοκρατορίες του σήμερα

 του Γιάννη Βελίκη

Υπάρχουν σήμερα αυτοκρατορίες; Η απάντηση είναι προφανώς αρνητική. Οι αυτοκρατορίες της Ρώμης, του Βυζαντίου, των Οθωμανών κ.α. έχουν σβήσει προ πολλού και τίποτε δεν προοιωνίζει την ανασύσταση τους. Το αντίθετο. Ο 20^ος αιώνας αποδείχτηκε ως χρονική περίοδος δημιουργίας και ανάδειξης πολλών παλιών και νέων εθνών, λόγω τόσο της κατάρρευσης της αποικιοκρατίας όσο και της διάλυσης μεγάλων κρατικών ομοσπονδιών όπως η Σοβιετική Ένωση, η Γιουγκοσλαβία κ.α. Σήμερα τα κράτη – μέλη του Ο.Η.Ε. είναι 192 και αναμένεται να δημιουργηθούν και άλλα. Συνασπισμοί κρατών Ο όρος «αυτοκρατορία», συνήθως, αναφέρεται σε μια γεωγραφικά εκτεταμένη ομάδα κρατών και ανθρώπων, ενωμένων κάτω από την κυριαρχία του αυτοκράτορα ή μιας ολιγαρχίας. Ο αυτοκράτορας για να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα την αυτοκρατορία, αναθέτει κάποιες εξουσίες σε «τοπικούς» κυβερνήτες που ασκούν εσωτερική διοίκηση στις επαρχίες, ή σε αντιβασιλείς και βασιλείς που ασκούν σε ομόσπονδα κράτη, χωρίς τα κράτη αυτά να αμφισβητούν την κυριαρχία του αυτοκράτορα και να υπόκεινται εδαφικά και διοικητικά στην αυτοκρατορία. Επίσης μια αυτοκρατορία είναι συνήθως ένα πολυεθνικό κράτος, δηλαδή στην επικράτεια της ζουν διάφοροι λαοί και πολιτισμοί.

Χαρακτηριστικές περί του τέλους των αυτοκρατοριών είναι και οι απόψεις ότι η οικονομική πραγματικότητα σήμερα «καθορίζεται λιγότερο από τα υλικά αντικείμενα που κατασκευάζονται και καταναλώνονται και περισσότερο από συν-παραγόμενες υπηρεσίες και σχέσεις», με αποτέλεσμα στη σύγχρονη «πληροφοριακή» και «άϋλη» οικονομία η έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής να έχει χάσει το νόημα της,  και η εργατική τάξη να «έχει σχεδόν εξαφανιστεί από προσώπου γης».

Στη βάση τέτοιων λανθασμένων εκτιμήσεων οι θεωρίες αυτές περιγράφουν την λεγόμενη «Αυτοκρατορία» σαν μια «παγκόσμια μορφή κυριαρχίας, συντιθέμενη από μια σειρά εθνικών και υπερεθνικών οργανισμών τους οποίους διέπει μια και η αυτή εξουσιαστική λογική». Δεδομένου ότι σήμερα δεν υπάρχει μία κυριαρχία με «κάποιο εδαφικό κέντρο εξουσίας», χωρίς αντιθέσεις και ανταγωνισμούς, με αποδυναμωμένη έως εξαφανισμένη την εξουσία και το ρόλο των εθνικών κρατών, «η ιστορία των ιμπεριαλιστικών, διιμπεριαλιστικών και αντιιμπεριαλιστικών πολέμων έχει λήξει».

Κι όμως: αυτοκρατορίες υπάρχουν! Και είναι οι γιγάντιες Πολυεθνικές Εταιρίες, οι Όμιλοι, και τα Τραστ… Μπορεί να μην έχουν εδαφικό κέντρο εξουσίας, μπορεί να μην περιλαμβάνουν στο προσωπικό τους συγκεκριμένες εθνότητες, έχουν ωστόσο σχέση με εκατομμύρια καταναλωτές, δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους και εκατοντάδες μέτοχους.

Μια ματιά στην παρακάτω εικόνα μας δείχνει πολύ απλά, πόσες πολλές μάρκες προϊόντων που απευθύνονται σε εκατομμύρια (αν όχι δισεκατομμύρια) καταναλωτών σε όλον τον κόσμο, ανήκουν σε τόσες λίγες πολυεθνικές εταιρίες!

Η δε «μία εξουσιαστική λογική» που διέπει τις παλιές αυτοκρατορίες συνεχίζει να λειτουργεί και στις σημερινές αυτοκρατορικού τύπου Πολυεθνικές Εταιρίες και οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμων μεταξύ τους όχι μόνο δεν έχουν λήξει αλλά είναι σε πλήρη ανάπτυξη: βιομηχανική κατασκοπία, εξαγορά πολιτικών και πολιτισμικών παραγόντων, διαφήμιση, κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων, εξαγορά στελεχών κ.α. χρησιμοποιούνται ως τεχνικές προκειμένου να υπερισχύσει η μία Πολυεθνική έναντι των ανταγωνιστών της. Εξάλλου στο σύστημα της Οικονομικής Ορθοδοξίας, οι εταιρίες που δεν αναπτύσσονται διαρκώς πεθαίνουν!

Η ιεραρχική δομή των πολυεθνικών εταιριών επίσης θυμίζει τις παλιές αυτοκρατορίες: συνήθως υπάρχει ένας μεγαλομέτοχος – αυτοκράτορας που συνήθως είναι πολυεκατομμυριούχος (Τζορτζ Σόρος, Μπιλ Γκέιτς), ένα ανώνυμο πλήθος μετόχων – συγκλητικών, μερικές εκατοντάδες διευθυντών – τοπικών αρχόντων, δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι – πολίτες της αυτοκρατορίας, εκατομμύρια καταναλωτές - σκλάβοι που το αποτέλεσμα της εργασίας τους (χρήμα) το παραδίνουν στην εταιρία για την αγορά των προϊόντων της. Στην αυτοκρατορία εμπλέκονται φυσικά και παραγωγοί πρώτων υλών, προμηθευτές υλικών, μεταφορείς, επικοινωνιολόγοι, διαφημιστές, Μ.Μ.Ε., βιομηχανικοί κατάσκοποι, συνεργαζόμενοι πολιτικοί, χρηματιστές, νομικοί σύμβουλοι και πολλές άλλες απίθανες κατηγορίες ανθρώπων…

Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι οι Πολυεθνικές Εταιρίες βοηθούν την οικονομία να λειτουργήσει, με τα προϊόντα που παράγουν κάνουν τη ζωή των ανθρώπων πιο εύκολη και δίνουν δουλειά σε χιλιάδες κόσμο. Όμως ποια οικονομία ακριβώς; Την Νομισματική Ορθοδοξία με την αύξηση του χάσματος των πλουσίων και των φτωχών, ή τής τοπικές οικονομίες που βοηθούν την ανάπτυξη των κοινωνιών; Μάλλον την πρώτη. Και τα προϊόντα που παράγουν κάνουν εύκολη τη ζωή όλων των ανθρώπων, ή μόνο αυτών που μπορούν να τα αγοράσουν; Σαφώς το δεύτερο.

Και ας μην ξεχνάμε τις ιδιαίτερα επικίνδυνες πρακτικές των πολυεθνικών που εξαιτίας του ανταγωνισμού τους  χρησιμοποιούν:

1)      Εναντίον των καταναλωτών:

• Τα παραδείγματα είναι άπειρα: στόκος σε γάλατα στην Κίνα, νόσος των τρελών αγελάδων σε βοδινά στην Ευρώπη, χρησιμοποίηση ορμονών και ιχθυάλευρων στη διατροφή βοδινών και χοίρων και τόσα άλλα. Οι λομπίστες των πολυεθνικών εδρεύουν στις πρωτεύουσες των μεγάλων κρατών (Νέα Υόρκη, Βρυξέλες, Πεκίνο) προκειμένου να πείθουν τους πολιτικούς να περνούν νόμους που θα βοηθούν τις πωλήσεις τους. Για παράδειγμα, όλος ο κλάδος που ασχολείται με τη λεύκανση των δοντιών, εμπλέκεται σε συνεχή πίεση των αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτραπεί η εισαγωγή των προϊόντων τους στην Ευρώπη, παρά το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα προϊόντα είναι άκρως επικίνδυνα για την υγεία των καταναλωτών. Ένα από τα πιο απεχθή σχέδια τους στην αυγή του 21^ου αιώνα είναι η ιδιωτικοποίηση και η εκμετάλλευση  όλων των νερών του πλανήτη.
• Οι πολυεθνικές προκειμένου να επιτύχουν την αέναη ανάπτυξη τους (σαν οργανισμοί που είναι επιδιώκουν την επιβίωση και την ανάπτυξη τους), κατασκευάζουν προϊόντα που στο χρόνο χαλάνε ώστε οι καταναλωτές να είναι συνέχεια αναγκασμένοι να αγοράζουν τα καινούργια προϊόντα τους. Το πιο απεχθές πρότζεκτ τους σε αυτήν την κατηγορία είναι οι βιομηχανικά τροποποιημένοι σπόροι που σε τρία χρόνια «αυτοκτονούν» και δεν μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν, με συνέπεια να εξαναγκάζονται οι αγρότες όλης της γης να ξανα – αγοράζουν σπόρους της ίδια εταιρίας για πάντα!

2)      Εναντίον των εργαζομένων και του περιβάλλοντος.

• Περιβάλλον: και εδώ τα παραδείγματα είναι άπειρα. Είναι γνωστό ότι οι υποθέσεις που εμπλέκονται κολοσσοί συνήθως κλείνουν με κάποια εκατομμύρια δολάρια. Για παράδειγμα, σε δημοσίευση του Ελεύθερου Τύπου διαβάζουμε ότι, η Shell συμφώνησε να πληρώσει το ποσό των 15,5 εκατομμυρίων δολαρίων προκειμένου να διευθετηθεί η υπόθεση συνενοχής της σε φόνους, βασανισμούς και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έγιναν στη Νιγηρία στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Η Shell σύμφωνα με το κατηγορητήριο υποστήριξε την εκστρατεία καταστολής και φόνου των ανθρώπων που εναντιωνόταν στα συμφέροντα της στη Νιγηρία από το στρατιωτικό καθεστώς.
• Των εργαζομένων: είναι γνωστές οι ταλαιπωρίες, οι απαράδεκτες συνθήκες εργασίας, οι ασθένειες και τα ατυχήματα των ανθρώπων που δουλεύουν για ελάχιστα δολάρια στα ορυχεία όλου του κόσμου. Είναι γνωστές και οι κακουχίες και τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας των κατοίκων του Τρίτου Κόσμου για κολοσσούς όπως το ΙΚΕΑ, ή των «κινέζικων φθηνών προϊόντων». Ωστόσο τίποτα δεν συγκρίνεται με τους κινδύνους της εργασίας στα πυρηνικά εργοστάσια, ειδικά αυτά εκτός των Η.Π.Α. και της Ευρώπης. Π.χ. για το ατύχημα στη Φουκοσίμα, κανείς στην Ιαπωνία δεν έχει πάρει ευθύνη για ότι συνέβη. Στο περιοδικό Cosmopolis διαβάζουμε τη συνέντευξη του Χιγκούτσι, ενός φωτογράφου, που πέρασε μια ζωή φωτογραφίζοντας τα θύματα του ιαπωνικού οικονομικού θαύματος, ιδίως τους εκτεθειμένους σε ραδιενέργεια εργάτες των πυρηνικών εργοστασίων. Μιας και μία φωτογραφία αξίζει όσο χίλιες λέξεις μεταφέρουμε τα λόγια του Χιγκούτσι που την περιγράφει: «…η φωτογραφία δείχνει έναν εργάτη που κάνει μία εργασία συγκόλλησης μέσα σ’ ένα γεμάτο με ραδιενεργή ουσία. Ο εργάτης φορά βαριά προστατευτική στολή και μάσκα. Όμως η μάσκα είναι πλήρης, γεμίζει υδρατμούς από τον ιδρώτα και δεν σ’ αφήνει να δεις. Πρέπει να τη βγάλεις για να κάνεις τη δουλειά σου. Το αποτέλεσμα είναι να εισπνέεις ραδιενέργεια από το στόμα και τη μύτη και είναι αναπόφευκτο να εκτεθούν στη ραδιενέργεια τα εσωτερικά σου όργανα»…

Ευνόητο είναι ότι δεν είναι τα πάντα γκρίζα στη λειτουργία των σύγχρονων αυτοκρατοριών, των Πολυεθνικών Εταιριών… Ωστόσο, χωρίς τον συνεχή έλεγχο από τους ενεργούς πολίτες η λειτουργία τους μπορεί να γίνει από βλαβερή ως άκρως καταστροφική και για μεγάλους πληθυσμούς ανθρώπων και τον πλανήτη.