Αναρτήθηκε από: Βελίκης Ιωάννης, Ψυχολόγος PhD, τηλ. 6932683468
του Γιάννη Βελίκη
Η εφηβική ηλικία, ως γνωστόν, είναι η περίοδος κατά την οποία ο άνθρωπος ολοκληρώνει τη σωματική του ανάπτυξη, ωριμάζει σεξουαλικά και απομακρύνεται από την οικογένεια του αναζητώντας νέες σχέσεις, ομάδες, αξίες και ήθη στην κοινωνία.
Παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις της ψυχικής ισορροπίας του/της εφήβου και της οικογένειας από την απομόνωση, την αρμονία, την ηρεμία έως την σφοδρή σύγκρουση. Είναι κατ’ ουσία το τελευταίο τεστ της σχέσης εφήβου και πατρικής οικογένειας, από την οποία και οι δύο πλευρές θα συνάγουν πλούσια συμπεράσματα, και το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης θα καθορίσει τη μελλοντική σχέση του ενήλικα με την οικογένεια που μεγάλωσε. Στην εφηβική περίοδο είναι που αυτή η σχέση μπορεί να ενδυναμωθεί, να αδυνατίσει ή να διακοπεί πλήρως, όπως π.χ. στις περιπτώσεις που ένας πατέρας διώχνει από το σπίτι τον ομοφυλόφιλο γιό του.
Από την άλλη, είναι η περίοδος όπου ο μικρομέγαλος έφηβος, όντας δυνατός – αδύναμος πια, επιχειρεί να δοκιμάσει τις δυνάμεις και την επιρροή του στην ευρύτερη κοινωνία. Οι επιτυχίες του τον γεμίζουν αυτοπεποίθηση, αλλά συνήθως οι αποτυχίες του είναι περισσότερες, και είναι πολύ σημαντική η πρότερη εμπειρία του πάνω στη διαχείριση της αποτυχίας για το πώς τελικά θα τις διαχειριστεί. Το σύνηθες παράπονο των εφήβων στους γονείς τους, μετά από μια αποτυχία, είναι η φράση «…δεν με καταλαβαίνεις». Και πώς άλλωστε θα μπορούσαν οι γονείς να τους καταλάβουν, όταν για τους εφήβους τα πάντα φαίνονται τεράστια, η παραμικρή ατυχία π.χ. στο συναισθηματικό πεδίο, στη διεκδίκηση σεβασμού στην ομάδα ή στο σχολείο έχει γι’ αυτούς υπερβολική σημασία!
Φυσικά, τα ανωτέρω στοιχεία της εφηβείας είναι γνωστά, και οι περισσότεροι γονείς και εκπαιδευτικοί τα αναγνωρίζουν, τα κατανοούν και σε ένα βαθμό τα χειρίζονται ορθά. Η κοινωνική εμπειρία αιώνες τώρα έχει δημιουργήσει θεσμούς, κανόνες, και χρήσιμους οδηγούς για το πώς να ξεπέρνιονται τα προβλήματα αυτής της φάσης ζωής, πώς να οπλίζονται με υπομονή οι μεγαλύτεροι και να ελέγχουν τις ενορμήσεις τους οι μικρότεροι, και πώς να οδηγείται σε χρήσιμα κανάλια η επαναστατικότητα της εφηβικής ηλικίας.
Αυτό που έχει αλλάξει, ωστόσο, άρδην τα πράγματα, που αιώνες τώρα έβρισκαν λύσεις στο να γίνονται διαχειρίσιμα, και μετατρέπει την εφηβική ηλικία και τις ιδιαιτερότητες της σε εφιάλτη, είναι το γενικότερο κοινωνικο – οικονομικό σύστημα. Το καπιταλιστικό μονεταριστικό σύστημα που έχει κυριαρχήσει κυρίως από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και μετά, η κυριαρχία των αγορών και του μάρκετινγκ, και η καθιέρωση του χρήματος ως τη μόνη αναγνωρίσιμη αξία στο σύγχρονο κόσμο, έχει μετατρέψει τα παλιά συστήματα τιθάσευσης και οδηγητικής των εφήβων σε αναποτελεσματικά. Οι σύγχρονοι έφηβοι ζώντας σε κόσμο που μόνο το χρήμα μετράει, αμφισβητούν εντελώς και ανεξέλεγκτα τις όποιες επιρροές ανθρώπων που ενδιαφέρονται γι’ αυτούς (γονείς, συγγενείς, εκπαιδευτικούς, γειτονιά), και προσπαθούν να ενσωματωθούν στην κοινωνία, κάτι που είναι απόλυτα φυσιολογικό, παρά τη διεστραμμένη κατεύθυνση αυτής προς τη δημιουργία ενός κόσμου με ελάχιστους πλούσιους και δισεκατομμύρια φτωχούς, όπου όλα, ακόμη και ο αέρας θα πωλούνται, το περιβάλλον θα είναι κατεστραμμένο, και η ευτυχία θα νοείται μόνο με τη σπατάλη χρημάτων και την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Το μάρκετινγκ δρώντας με παντοδύναμο και τον πιο ύπουλο και υποσυνείδητο τρόπο, φροντίζει να εξανεμίζει τις όποιες καλές κοινωνικές επιρροές, και η πρόσθετη ανάγκη των εφήβων να ενταχθούν σε ομάδα τους παραδίδει στην πλάνη του εικονικού παραδείσου όπως προβάλλεται από τη σύγχρονη αγορά. Γονείς και εκπαιδευτικοί αναζητούν ματαίως τη λύση για την οδηγητική των εφήβων τους, και συνήθως το παιχνίδι μοιάζει χαμένο. Το σύγχρονο μονεταριστικό σύστημα, ως νέα θρησκεία, φροντίζει να προσηλυτίζει τους εφήβους, να αδρανοποιεί την εφηβική τους ορμή και επαναστατικότητα, και να επιχειρεί να τους μετατρέψει σε σύγχρονους σκλάβους, όπου το μόνο μέλημα τους θα είναι να εργάζονται και να καταναλώνουν διαρκώς.
Η αδρανοποίηση της εφηβικής ορμής, στο σύγχρονο κόσμο, μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους όπως:
Α) Την ασταμάτητη ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια.
Αρχικά τα σύγχρονα βιντεοπαιχνίδια κατασκευάστηκαν από τη NASA για την εκπαίδευση των Αμερικάνων στρατιωτικών σε προσομοίωση μάχης. Μάλιστα ήταν τόσο επιτυχημένα που η πραγματική μάχη δεν διέφερε πολύ, ειδικά σε πιλότους ή χειριστές τανκ. Αργότερα, δοκιμάστηκε το να γίνει αυτή η τεχνογνωσία εμπορεύσιμη σε όλο τον κόσμο. Δημιουργήθηκαν παραλλαγές των πολεμικών σεναρίων π.χ. το σενάριο όπου ο οδηγός «πατάει» πεζούς στο δρόμο και κερδίζει πόντους, η ο χειριστής είναι ο στρατηγός που παρατάσσει κατά βούληση τα στρατεύματα του απέναντι σε εχθρικό στρατό και προσπαθεί να τον νικήσει. Η μεγάλη επιτυχία των συγκεκριμένων παιχνιδιών οδήγησε τους κατασκευαστές στο να τα επανασχεδιάσουν ώστε να μπορούν να παίζουν πολλοί παίχτες σε ένα δίκτυο υπολογιστών ή στο διαδίκτυο. Το αποτέλεσμα είναι πολλοί έφηβοι να περνούν ατέλειωτες ώρες σε καταστήματα που προσφέρουν δίκτυα υπολογιστών (ίντερνετ καφέ) ή στο διαδίκτυο, ξενυχτώντας πολλές φορές και απαιτώντας από τους γονείς τους να τους αφήσουν να παίξουν όλο το βράδυ με τους φίλους τους που οι χρεώσεις είναι μικρότερες.
Η μανία των βιντεοπαιχνιδιών έχει εξαπλωθεί παντού και απορροφά πολύτιμο χρόνο των εφήβων που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε μελέτη, άθληση ή ψυχαγωγία. Εκτός αυτού επιβραβεύει και ενισχύει βίαιες και διαστροφικές συμπεριφορές.
Β) Η εμπορευματοποίηση του έρωτα.
Την περίοδο που γονείς και εκπαιδευτικοί προσπαθούν να τιθασεύσουν την ερωτική ορμή και συμπεριφορά των εφήβων, το επικοινωνιακό περιβάλλον πλημμυρίζεται από εικόνες και προτροπές εύκολου σεξ. Η βιομηχανία της παραγωγής και διακίνησης πορνογραφικού υλικού έχει καταφέρει να προβάλλει τα προϊόντα της σε κάθε τηλεοπτικό κανάλι, περιοδικό, εφημερίδα ή ιστοσελίδα στο διαδίκτυο. Το σεξ παρουσιάζεται ως προϊόν, δηλαδή επιλέγεται το ή τα μοντέλα (όλων των ηλικιών και φύλων), ο τρόπος (εικονικό, τηλεφωνικό, δορυφορικό), και η διαδικασία πληρωμής. Επίσης μπορεί να επιλεγούν υπηρεσίες διακίνησης ιεροδούλων στο σπίτι ή υπηρεσίες συνοδείας. Σε κάθε περίπτωση η συνεχής έκθεση των εφήβων στο σεξ, παρουσιάζει την αποθέωση της ένωσης δύο ανθρώπων ως προϊόν, δηλαδή κάτι εύκολο, που επιλέγει κανείς μέσα από ένα μενού παραλλαγών και δεν συνοδεύεται από συναισθήματα ή ηθικές αναστολές για τις ψυχικές επιπτώσεις στο ίδιο άτομο ή στο σεξουαλικό παρτενέρ του.
Έτσι, την περίοδο που γονείς και εκπαιδευτικοί επιχειρούν να μιλήσουν στους εφήβους για το σεξ, αυτοί έχουν ήδη δει, μάθει, ή συμμετάσχει σε ανάλογες δραστηριότητες με φίλους, συμμαθητές ή επαγγελματίες του είδους. Τρανή απόδειξη τα βίντεο που κυκλοφορούν μετά τις πενταήμερες εκδρομές όπου έφηβοι επιδίδονται σε σεξουαλικές πράξεις παρουσία κάμερας, τα οποία βίντεο κυκλοφορούν έπειτα σε όλη τη χώρα. Και φυσικά εκτός από τις συναισθηματικές ή ηθικές επιπλοκές που αυτές οι συμπεριφορές έχουν σε τόσο μικρές ηλικίες, το κυριότερο πρόβλημα έγκειται στο ότι σπανίως οι έφηβοι χρησιμοποιούν προφυλακτικό, με αποτέλεσμα ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και μολύνσεις. Σε όλη αυτήν την κατάσταση οι έφηβοι νιώθουν μόνοι τους, τη στιγμή που η κοινωνία κρύβει το θέμα «κάτω από το χαλί» και υποκρίνεται ότι δεν υπάρχει.
Γ) Η έκθεση στη βία
Σύμφωνα με στατιστικές ένας μέσος έφηβος έχει εκτεθεί στα 16 του σε πάνω από 20.000 σκηνές βίας. Το δεδομένο αυτό μετατρέπει την ήδη από τη φύση της ταραχώδη εφηβική ηλικία σε ένα κόσμο κυριαρχίας, βίας και φόβου. Συχνά γονείς, εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι αντιμετωπίζουν σύνθετα φαινόμενα βίαιης συμπεριφοράς, ψυχολογικών τραυμάτων και άρνησης των εφήβων να βγουν εκτός σπιτιού ή να πάνε στο σχολείο. Αποκορύφωμα της συνεχούς έκθεσης στη βία τα περιστατικά μαζικών φόνων με όπλο σε σχολεία από εφήβους στις Η.Π.Α. και άλλες «αναπτυγμένες» χώρες.
Δ) Ο καταναγκασμός της μόδας.
Η επαναστατικότητα της εφηβείας, από το να επιδιώκει ιδιαιτερότητα στο ντύσιμο και την εικόνα, λόγω του ισχυρού μάρκετινγκ μετατράπηκε σε θύμα της ίδιας της μόδας. Αντί να αμφισβητεί το κατεστημένο του λεγόμενου κώδικα ντυσίματος, όπως θα ήταν φυσικό, υποτάσσεται στις οδηγίες της αγοράς. Προκειμένου να ενσωματωθεί στις ομάδες των συνομηλίκων, ακολουθεί τις προσταγές της μόδας, πολλές φορές με καταναγκασμό, και πιέζοντας τους γονείς να του/ της αγοράζουν συνεχώς ακριβά ρούχα ώστε να μην «πέσει στα μάτια» των συμμαθητών!
Η βιομηχανία ρούχων έχοντας «πιάσει» την τάση των εφήβων για κάτι το διαφορετικό, προβάλλει και πουλά τα πιο απίθανα σχέδια. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης είναι η πώληση κυριολεκτικά σκισμένων ρούχων σε πανάκριβη τιμή, τη στιγμή που τα περισσότερα ρούχα πετιούνται με την αλλαγή της σαιζόν.
- Η συμμετοχή σε ακραίες ομάδες
Η φυσική τάση των εφήβων να αναζητούν δύναμη και προστασία εκτός της οικογένειας, τους ωθεί να αναζητούν την ενσωμάτωση τους σε ομάδες. Λόγω της ευάλωτης ηλικιακής φάσης που περνούν και τη συνεπαγόμενη κρίση σε συναισθηματικό, αξιακό και ηθικό επίπεδο, πολλοί έφηβοι, στο σύγχρονο περιβάλλον των πόλεων, προσχωρούν σε ακραίες ομάδες. Με αυτόν τον τρόπο αποκτούν δύναμη, αυτοπεποίθηση, ταυτότητα και μπορούν να αντιδράσουν στην κοινωνία που δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς ή δεν τους καταλαβαίνει.
Μερικές χαρακτηριστικές ομάδες είναι οι συμμορίες, οι χούλιγκανς, αντιεξουσιαστές (συνήθως χωρίς ιδιαίτερο ιδεολογικό προσανατολισμό), ακραία πολιτικά κόμματα (δεξιού ή αριστερού χώρου), παραθρησκευτικές οργανώσεις (θρησκείες, μαύρη μαγεία κ.λπ.). Συχνό αποτέλεσμα είναι να απομακρύνονται με αυτόν τον τρόπο από δραστηριότητες που θα συνέβαλαν στην πρόοδο τους και αντ’ αυτού να δρουν με τρόπους που θέτουν σε κίνδυνο την σωματική τους ακεραιότητα και αυξάνουν την πιθανότητα εμπλοκής σε παράνομες δραστηριότητες. Ένας επιπλέον κίνδυνος είναι ο εγκλωβισμός σε στείρες σκέψεις, ιδεολογίες και δόγματα, την εποχή που θα έπρεπε να «ανοίξει» το μυαλό τους σε επαναστατικές ιδέες και οράματα.
- Τα επικίνδυνα σπορ.
Κάτι πολύ κοινό στα βίντεο κλιπς του MTV είναι έφηβοι να επιχειρούν επικίνδυνες φιγούρες με σανίδα του σερφ, ακροβατικές χορευτικές φιγούρες και πήδημα από γέφυρες εκατοντάδων μέτρων με υποστήριξη ελαστικών σχοινιών. Οι συγκεκριμένες πρακτικές που εκτός των βίντεο κλιπς εμφανίζονται και σε αμερικάνικες νεανικές ταινίες έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, τόσο που πολλοί δήμαρχοι στα δημόσια πάρκα προβλέπουν πια χώρους για σέρφινγκ ή ακροβατικά με ποδήλατο.
Αυτό που δε λέγεται και δεν συζητιέται είναι η επίπτωση αυτών των ακροβατικών σε στραμπουλήγματα, κακώσεις, και σοβαρές αναπηρίες. Αντ’ αυτού θα έπρεπε, σε κάθε τέτοιο πάρκο – χώρο για σερφ να προβλέπεται η ταυτόχρονη παρουσία ειδικού γυμναστή για την ασφαλή καθοδήγηση των νέων στα ακροβατικά τους.
- Το ντοπάρισμα.
Η χρήση τονωτικών ουσιών με βάση την τεστοστερόνη για καλύτερες επιδόσεις στον αθλητισμό ή μεγαλύτερη απόλαυση στη διασκέδαση είναι γνωστή. Παραβλέπονται, ωστόσο, οι σοβαρές της συνέπειες στους οργανισμούς και τους ψυχισμούς των νέων ανθρώπων, συνέπειες που μπορεί να φτάσουν ως και το θάνατο. Δυστυχώς αυτή η αγορά των ουσιών ντόπινγκ είναι ακόμη ανεξέλεγκτη.
- Είμαι «κουλ».
Μία άλλη προτροπή της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας είναι το να είναι κανείς «κουλ», δηλαδή να απολαμβάνει τη ζωή χωρίς να ανησυχεί. Αποθέωση αυτού η συνήθεια να ξημεροβραδιάζεται κάποιος σε καφετέρια. Αδίκως ενοχλούνται και πιέζουν γονείς και εκπαιδευτικοί: για τους έφηβους το να είναι «κουλ» είναι «μαστ».
Η κουλ στάση ζωής βολεύει καταπληκτικά το μονεταριστικό σύστημα, δεδομένου ότι αδρανοποιούνται όλες οι αντιδράσεις για την σαθρή πολιτική κατάσταση, τη φτώχεια στο κόσμο, τη μόλυνση του περιβάλλοντος, τους πολέμους στον πλανήτη κ.ο.κ.
- Η επιφανειακή και καταναγκαστική «εκπαίδευση».
Η εκπαίδευση στο σύγχρονο μονεταριστικό σύστημα είναι στραμμένη στην παροχή πληροφοριών και επιφανειακής γνώσης, αντί της γενικότερης καλλιέργειας σκέψης, χαρακτήρα και ήθους. Τα σχολικά εγχειρίδια συνεχώς αλλάζουν, χωρίς ωστόσο να αλλάζει και ο γενικότερος πυρήνας του συστήματος που είναι προσανατολισμένος στην αγορά και στο χρήμα. Οι έφηβοι δεν κατανοούν γιατί πρέπει να θυσιάσουν τόσο χρόνο και κόπο για ένα πτυχίο που θα τους καταστήσει μελλοντικούς ανέργους. Οι εκπαιδευτικοί δεν πείθουν, στο σύγχρονο κόσμο, με τις παλιές αξίες που αυτοί γαλουχήθηκαν, και το όλο σύστημα μοιάζει αποδιοργανωμένο. Οι γονείς πιέζουν για επιδόσεις, τη στιγμή που ο ανταγωνισμός αυξάνει χρόνο με το χρόνο. Για μία ελπίδα θέσης απαιτούνται δεξιότητες όπως άριστη γνώση ξένων γλωσσών, πτυχίο Πανεπιστημίου και μεταπτυχιακά, χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και προϋπηρεσία έστω και απλήρωτη, και όλα αυτά με απολαβές πενιχρές. Είναι επόμενο ότι το «όλο πακέτο» είναι εντελώς απωθητικό για έναν έφηβο, που αδυνατεί να καταλάβει γιατί οι μεγάλοι το επιδιώκουν για το μέλλον του και τον πιέζουν σε αυτήν την κατεύθυνση τόσο πολύ.
Η εφηβική ηλικία είναι από μόνη της μία ταραγμένη και σε κρίση περίοδος. Το σύγχρονο καπιταλιστικό μονεταριστικό σύστημα επιτείνει και πολλαπλασιάζει αυτήν την κρίση και αδυνατίζει την επιρροή των ενηλίκων που ενδιαφέρονται για τους νέους ανθρώπους.
Για το λόγο αυτό χρειάζεται μεγάλη υπομονή και συνέπεια από μέρους τους, ώστε να προσελκύσουν με έξυπνο τρόπο τους εφήβους από την αγορά, να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους και να τους οδηγήσουν σε σταδιακή και στέρεη διαμόρφωση χαρακτήρα, ταυτότητας και προσωπικότητας. Η δε ένταξη των εφήβων σε ομάδες παραγωγικές (πολιτισμού, τέχνης, οικολογικές, πολιτικής) θα απογειώσει τους νέους ανθρώπους σε δημιουργικότητα, όμορφο συναίσθημα, και καλή ποιότητα ζωής, στη δύσκολη ηλικιακή φάση που περνάνε.
του Γιάννη Βελίκη
Η εφηβική ηλικία, ως γνωστόν, είναι η περίοδος κατά την οποία ο άνθρωπος ολοκληρώνει τη σωματική του ανάπτυξη, ωριμάζει σεξουαλικά και απομακρύνεται από την οικογένεια του αναζητώντας νέες σχέσεις, ομάδες, αξίες και ήθη στην κοινωνία.
Παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις της ψυχικής ισορροπίας του/της εφήβου και της οικογένειας από την απομόνωση, την αρμονία, την ηρεμία έως την σφοδρή σύγκρουση. Είναι κατ’ ουσία το τελευταίο τεστ της σχέσης εφήβου και πατρικής οικογένειας, από την οποία και οι δύο πλευρές θα συνάγουν πλούσια συμπεράσματα, και το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης θα καθορίσει τη μελλοντική σχέση του ενήλικα με την οικογένεια που μεγάλωσε. Στην εφηβική περίοδο είναι που αυτή η σχέση μπορεί να ενδυναμωθεί, να αδυνατίσει ή να διακοπεί πλήρως, όπως π.χ. στις περιπτώσεις που ένας πατέρας διώχνει από το σπίτι τον ομοφυλόφιλο γιό του.
Από την άλλη, είναι η περίοδος όπου ο μικρομέγαλος έφηβος, όντας δυνατός – αδύναμος πια, επιχειρεί να δοκιμάσει τις δυνάμεις και την επιρροή του στην ευρύτερη κοινωνία. Οι επιτυχίες του τον γεμίζουν αυτοπεποίθηση, αλλά συνήθως οι αποτυχίες του είναι περισσότερες, και είναι πολύ σημαντική η πρότερη εμπειρία του πάνω στη διαχείριση της αποτυχίας για το πώς τελικά θα τις διαχειριστεί. Το σύνηθες παράπονο των εφήβων στους γονείς τους, μετά από μια αποτυχία, είναι η φράση «…δεν με καταλαβαίνεις». Και πώς άλλωστε θα μπορούσαν οι γονείς να τους καταλάβουν, όταν για τους εφήβους τα πάντα φαίνονται τεράστια, η παραμικρή ατυχία π.χ. στο συναισθηματικό πεδίο, στη διεκδίκηση σεβασμού στην ομάδα ή στο σχολείο έχει γι’ αυτούς υπερβολική σημασία!
Φυσικά, τα ανωτέρω στοιχεία της εφηβείας είναι γνωστά, και οι περισσότεροι γονείς και εκπαιδευτικοί τα αναγνωρίζουν, τα κατανοούν και σε ένα βαθμό τα χειρίζονται ορθά. Η κοινωνική εμπειρία αιώνες τώρα έχει δημιουργήσει θεσμούς, κανόνες, και χρήσιμους οδηγούς για το πώς να ξεπέρνιονται τα προβλήματα αυτής της φάσης ζωής, πώς να οπλίζονται με υπομονή οι μεγαλύτεροι και να ελέγχουν τις ενορμήσεις τους οι μικρότεροι, και πώς να οδηγείται σε χρήσιμα κανάλια η επαναστατικότητα της εφηβικής ηλικίας.
Αυτό που έχει αλλάξει, ωστόσο, άρδην τα πράγματα, που αιώνες τώρα έβρισκαν λύσεις στο να γίνονται διαχειρίσιμα, και μετατρέπει την εφηβική ηλικία και τις ιδιαιτερότητες της σε εφιάλτη, είναι το γενικότερο κοινωνικο – οικονομικό σύστημα. Το καπιταλιστικό μονεταριστικό σύστημα που έχει κυριαρχήσει κυρίως από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και μετά, η κυριαρχία των αγορών και του μάρκετινγκ, και η καθιέρωση του χρήματος ως τη μόνη αναγνωρίσιμη αξία στο σύγχρονο κόσμο, έχει μετατρέψει τα παλιά συστήματα τιθάσευσης και οδηγητικής των εφήβων σε αναποτελεσματικά. Οι σύγχρονοι έφηβοι ζώντας σε κόσμο που μόνο το χρήμα μετράει, αμφισβητούν εντελώς και ανεξέλεγκτα τις όποιες επιρροές ανθρώπων που ενδιαφέρονται γι’ αυτούς (γονείς, συγγενείς, εκπαιδευτικούς, γειτονιά), και προσπαθούν να ενσωματωθούν στην κοινωνία, κάτι που είναι απόλυτα φυσιολογικό, παρά τη διεστραμμένη κατεύθυνση αυτής προς τη δημιουργία ενός κόσμου με ελάχιστους πλούσιους και δισεκατομμύρια φτωχούς, όπου όλα, ακόμη και ο αέρας θα πωλούνται, το περιβάλλον θα είναι κατεστραμμένο, και η ευτυχία θα νοείται μόνο με τη σπατάλη χρημάτων και την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Το μάρκετινγκ δρώντας με παντοδύναμο και τον πιο ύπουλο και υποσυνείδητο τρόπο, φροντίζει να εξανεμίζει τις όποιες καλές κοινωνικές επιρροές, και η πρόσθετη ανάγκη των εφήβων να ενταχθούν σε ομάδα τους παραδίδει στην πλάνη του εικονικού παραδείσου όπως προβάλλεται από τη σύγχρονη αγορά. Γονείς και εκπαιδευτικοί αναζητούν ματαίως τη λύση για την οδηγητική των εφήβων τους, και συνήθως το παιχνίδι μοιάζει χαμένο. Το σύγχρονο μονεταριστικό σύστημα, ως νέα θρησκεία, φροντίζει να προσηλυτίζει τους εφήβους, να αδρανοποιεί την εφηβική τους ορμή και επαναστατικότητα, και να επιχειρεί να τους μετατρέψει σε σύγχρονους σκλάβους, όπου το μόνο μέλημα τους θα είναι να εργάζονται και να καταναλώνουν διαρκώς.
Η αδρανοποίηση της εφηβικής ορμής, στο σύγχρονο κόσμο, μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους όπως:
Α) Την ασταμάτητη ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια.
Αρχικά τα σύγχρονα βιντεοπαιχνίδια κατασκευάστηκαν από τη NASA για την εκπαίδευση των Αμερικάνων στρατιωτικών σε προσομοίωση μάχης. Μάλιστα ήταν τόσο επιτυχημένα που η πραγματική μάχη δεν διέφερε πολύ, ειδικά σε πιλότους ή χειριστές τανκ. Αργότερα, δοκιμάστηκε το να γίνει αυτή η τεχνογνωσία εμπορεύσιμη σε όλο τον κόσμο. Δημιουργήθηκαν παραλλαγές των πολεμικών σεναρίων π.χ. το σενάριο όπου ο οδηγός «πατάει» πεζούς στο δρόμο και κερδίζει πόντους, η ο χειριστής είναι ο στρατηγός που παρατάσσει κατά βούληση τα στρατεύματα του απέναντι σε εχθρικό στρατό και προσπαθεί να τον νικήσει. Η μεγάλη επιτυχία των συγκεκριμένων παιχνιδιών οδήγησε τους κατασκευαστές στο να τα επανασχεδιάσουν ώστε να μπορούν να παίζουν πολλοί παίχτες σε ένα δίκτυο υπολογιστών ή στο διαδίκτυο. Το αποτέλεσμα είναι πολλοί έφηβοι να περνούν ατέλειωτες ώρες σε καταστήματα που προσφέρουν δίκτυα υπολογιστών (ίντερνετ καφέ) ή στο διαδίκτυο, ξενυχτώντας πολλές φορές και απαιτώντας από τους γονείς τους να τους αφήσουν να παίξουν όλο το βράδυ με τους φίλους τους που οι χρεώσεις είναι μικρότερες.
Η μανία των βιντεοπαιχνιδιών έχει εξαπλωθεί παντού και απορροφά πολύτιμο χρόνο των εφήβων που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε μελέτη, άθληση ή ψυχαγωγία. Εκτός αυτού επιβραβεύει και ενισχύει βίαιες και διαστροφικές συμπεριφορές.
Β) Η εμπορευματοποίηση του έρωτα.
Την περίοδο που γονείς και εκπαιδευτικοί προσπαθούν να τιθασεύσουν την ερωτική ορμή και συμπεριφορά των εφήβων, το επικοινωνιακό περιβάλλον πλημμυρίζεται από εικόνες και προτροπές εύκολου σεξ. Η βιομηχανία της παραγωγής και διακίνησης πορνογραφικού υλικού έχει καταφέρει να προβάλλει τα προϊόντα της σε κάθε τηλεοπτικό κανάλι, περιοδικό, εφημερίδα ή ιστοσελίδα στο διαδίκτυο. Το σεξ παρουσιάζεται ως προϊόν, δηλαδή επιλέγεται το ή τα μοντέλα (όλων των ηλικιών και φύλων), ο τρόπος (εικονικό, τηλεφωνικό, δορυφορικό), και η διαδικασία πληρωμής. Επίσης μπορεί να επιλεγούν υπηρεσίες διακίνησης ιεροδούλων στο σπίτι ή υπηρεσίες συνοδείας. Σε κάθε περίπτωση η συνεχής έκθεση των εφήβων στο σεξ, παρουσιάζει την αποθέωση της ένωσης δύο ανθρώπων ως προϊόν, δηλαδή κάτι εύκολο, που επιλέγει κανείς μέσα από ένα μενού παραλλαγών και δεν συνοδεύεται από συναισθήματα ή ηθικές αναστολές για τις ψυχικές επιπτώσεις στο ίδιο άτομο ή στο σεξουαλικό παρτενέρ του.
Έτσι, την περίοδο που γονείς και εκπαιδευτικοί επιχειρούν να μιλήσουν στους εφήβους για το σεξ, αυτοί έχουν ήδη δει, μάθει, ή συμμετάσχει σε ανάλογες δραστηριότητες με φίλους, συμμαθητές ή επαγγελματίες του είδους. Τρανή απόδειξη τα βίντεο που κυκλοφορούν μετά τις πενταήμερες εκδρομές όπου έφηβοι επιδίδονται σε σεξουαλικές πράξεις παρουσία κάμερας, τα οποία βίντεο κυκλοφορούν έπειτα σε όλη τη χώρα. Και φυσικά εκτός από τις συναισθηματικές ή ηθικές επιπλοκές που αυτές οι συμπεριφορές έχουν σε τόσο μικρές ηλικίες, το κυριότερο πρόβλημα έγκειται στο ότι σπανίως οι έφηβοι χρησιμοποιούν προφυλακτικό, με αποτέλεσμα ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και μολύνσεις. Σε όλη αυτήν την κατάσταση οι έφηβοι νιώθουν μόνοι τους, τη στιγμή που η κοινωνία κρύβει το θέμα «κάτω από το χαλί» και υποκρίνεται ότι δεν υπάρχει.
Γ) Η έκθεση στη βία
Σύμφωνα με στατιστικές ένας μέσος έφηβος έχει εκτεθεί στα 16 του σε πάνω από 20.000 σκηνές βίας. Το δεδομένο αυτό μετατρέπει την ήδη από τη φύση της ταραχώδη εφηβική ηλικία σε ένα κόσμο κυριαρχίας, βίας και φόβου. Συχνά γονείς, εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι αντιμετωπίζουν σύνθετα φαινόμενα βίαιης συμπεριφοράς, ψυχολογικών τραυμάτων και άρνησης των εφήβων να βγουν εκτός σπιτιού ή να πάνε στο σχολείο. Αποκορύφωμα της συνεχούς έκθεσης στη βία τα περιστατικά μαζικών φόνων με όπλο σε σχολεία από εφήβους στις Η.Π.Α. και άλλες «αναπτυγμένες» χώρες.
Δ) Ο καταναγκασμός της μόδας.
Η επαναστατικότητα της εφηβείας, από το να επιδιώκει ιδιαιτερότητα στο ντύσιμο και την εικόνα, λόγω του ισχυρού μάρκετινγκ μετατράπηκε σε θύμα της ίδιας της μόδας. Αντί να αμφισβητεί το κατεστημένο του λεγόμενου κώδικα ντυσίματος, όπως θα ήταν φυσικό, υποτάσσεται στις οδηγίες της αγοράς. Προκειμένου να ενσωματωθεί στις ομάδες των συνομηλίκων, ακολουθεί τις προσταγές της μόδας, πολλές φορές με καταναγκασμό, και πιέζοντας τους γονείς να του/ της αγοράζουν συνεχώς ακριβά ρούχα ώστε να μην «πέσει στα μάτια» των συμμαθητών!
Η βιομηχανία ρούχων έχοντας «πιάσει» την τάση των εφήβων για κάτι το διαφορετικό, προβάλλει και πουλά τα πιο απίθανα σχέδια. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης είναι η πώληση κυριολεκτικά σκισμένων ρούχων σε πανάκριβη τιμή, τη στιγμή που τα περισσότερα ρούχα πετιούνται με την αλλαγή της σαιζόν.
- Η συμμετοχή σε ακραίες ομάδες
Η φυσική τάση των εφήβων να αναζητούν δύναμη και προστασία εκτός της οικογένειας, τους ωθεί να αναζητούν την ενσωμάτωση τους σε ομάδες. Λόγω της ευάλωτης ηλικιακής φάσης που περνούν και τη συνεπαγόμενη κρίση σε συναισθηματικό, αξιακό και ηθικό επίπεδο, πολλοί έφηβοι, στο σύγχρονο περιβάλλον των πόλεων, προσχωρούν σε ακραίες ομάδες. Με αυτόν τον τρόπο αποκτούν δύναμη, αυτοπεποίθηση, ταυτότητα και μπορούν να αντιδράσουν στην κοινωνία που δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτούς ή δεν τους καταλαβαίνει.
Μερικές χαρακτηριστικές ομάδες είναι οι συμμορίες, οι χούλιγκανς, αντιεξουσιαστές (συνήθως χωρίς ιδιαίτερο ιδεολογικό προσανατολισμό), ακραία πολιτικά κόμματα (δεξιού ή αριστερού χώρου), παραθρησκευτικές οργανώσεις (θρησκείες, μαύρη μαγεία κ.λπ.). Συχνό αποτέλεσμα είναι να απομακρύνονται με αυτόν τον τρόπο από δραστηριότητες που θα συνέβαλαν στην πρόοδο τους και αντ’ αυτού να δρουν με τρόπους που θέτουν σε κίνδυνο την σωματική τους ακεραιότητα και αυξάνουν την πιθανότητα εμπλοκής σε παράνομες δραστηριότητες. Ένας επιπλέον κίνδυνος είναι ο εγκλωβισμός σε στείρες σκέψεις, ιδεολογίες και δόγματα, την εποχή που θα έπρεπε να «ανοίξει» το μυαλό τους σε επαναστατικές ιδέες και οράματα.
- Τα επικίνδυνα σπορ.
Κάτι πολύ κοινό στα βίντεο κλιπς του MTV είναι έφηβοι να επιχειρούν επικίνδυνες φιγούρες με σανίδα του σερφ, ακροβατικές χορευτικές φιγούρες και πήδημα από γέφυρες εκατοντάδων μέτρων με υποστήριξη ελαστικών σχοινιών. Οι συγκεκριμένες πρακτικές που εκτός των βίντεο κλιπς εμφανίζονται και σε αμερικάνικες νεανικές ταινίες έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, τόσο που πολλοί δήμαρχοι στα δημόσια πάρκα προβλέπουν πια χώρους για σέρφινγκ ή ακροβατικά με ποδήλατο.
Αυτό που δε λέγεται και δεν συζητιέται είναι η επίπτωση αυτών των ακροβατικών σε στραμπουλήγματα, κακώσεις, και σοβαρές αναπηρίες. Αντ’ αυτού θα έπρεπε, σε κάθε τέτοιο πάρκο – χώρο για σερφ να προβλέπεται η ταυτόχρονη παρουσία ειδικού γυμναστή για την ασφαλή καθοδήγηση των νέων στα ακροβατικά τους.
- Το ντοπάρισμα.
Η χρήση τονωτικών ουσιών με βάση την τεστοστερόνη για καλύτερες επιδόσεις στον αθλητισμό ή μεγαλύτερη απόλαυση στη διασκέδαση είναι γνωστή. Παραβλέπονται, ωστόσο, οι σοβαρές της συνέπειες στους οργανισμούς και τους ψυχισμούς των νέων ανθρώπων, συνέπειες που μπορεί να φτάσουν ως και το θάνατο. Δυστυχώς αυτή η αγορά των ουσιών ντόπινγκ είναι ακόμη ανεξέλεγκτη.
- Είμαι «κουλ».
Μία άλλη προτροπή της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας είναι το να είναι κανείς «κουλ», δηλαδή να απολαμβάνει τη ζωή χωρίς να ανησυχεί. Αποθέωση αυτού η συνήθεια να ξημεροβραδιάζεται κάποιος σε καφετέρια. Αδίκως ενοχλούνται και πιέζουν γονείς και εκπαιδευτικοί: για τους έφηβους το να είναι «κουλ» είναι «μαστ».
Η κουλ στάση ζωής βολεύει καταπληκτικά το μονεταριστικό σύστημα, δεδομένου ότι αδρανοποιούνται όλες οι αντιδράσεις για την σαθρή πολιτική κατάσταση, τη φτώχεια στο κόσμο, τη μόλυνση του περιβάλλοντος, τους πολέμους στον πλανήτη κ.ο.κ.
- Η επιφανειακή και καταναγκαστική «εκπαίδευση».
Η εκπαίδευση στο σύγχρονο μονεταριστικό σύστημα είναι στραμμένη στην παροχή πληροφοριών και επιφανειακής γνώσης, αντί της γενικότερης καλλιέργειας σκέψης, χαρακτήρα και ήθους. Τα σχολικά εγχειρίδια συνεχώς αλλάζουν, χωρίς ωστόσο να αλλάζει και ο γενικότερος πυρήνας του συστήματος που είναι προσανατολισμένος στην αγορά και στο χρήμα. Οι έφηβοι δεν κατανοούν γιατί πρέπει να θυσιάσουν τόσο χρόνο και κόπο για ένα πτυχίο που θα τους καταστήσει μελλοντικούς ανέργους. Οι εκπαιδευτικοί δεν πείθουν, στο σύγχρονο κόσμο, με τις παλιές αξίες που αυτοί γαλουχήθηκαν, και το όλο σύστημα μοιάζει αποδιοργανωμένο. Οι γονείς πιέζουν για επιδόσεις, τη στιγμή που ο ανταγωνισμός αυξάνει χρόνο με το χρόνο. Για μία ελπίδα θέσης απαιτούνται δεξιότητες όπως άριστη γνώση ξένων γλωσσών, πτυχίο Πανεπιστημίου και μεταπτυχιακά, χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και προϋπηρεσία έστω και απλήρωτη, και όλα αυτά με απολαβές πενιχρές. Είναι επόμενο ότι το «όλο πακέτο» είναι εντελώς απωθητικό για έναν έφηβο, που αδυνατεί να καταλάβει γιατί οι μεγάλοι το επιδιώκουν για το μέλλον του και τον πιέζουν σε αυτήν την κατεύθυνση τόσο πολύ.
Η εφηβική ηλικία είναι από μόνη της μία ταραγμένη και σε κρίση περίοδος. Το σύγχρονο καπιταλιστικό μονεταριστικό σύστημα επιτείνει και πολλαπλασιάζει αυτήν την κρίση και αδυνατίζει την επιρροή των ενηλίκων που ενδιαφέρονται για τους νέους ανθρώπους.
Για το λόγο αυτό χρειάζεται μεγάλη υπομονή και συνέπεια από μέρους τους, ώστε να προσελκύσουν με έξυπνο τρόπο τους εφήβους από την αγορά, να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους και να τους οδηγήσουν σε σταδιακή και στέρεη διαμόρφωση χαρακτήρα, ταυτότητας και προσωπικότητας. Η δε ένταξη των εφήβων σε ομάδες παραγωγικές (πολιτισμού, τέχνης, οικολογικές, πολιτικής) θα απογειώσει τους νέους ανθρώπους σε δημιουργικότητα, όμορφο συναίσθημα, και καλή ποιότητα ζωής, στη δύσκολη ηλικιακή φάση που περνάνε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου